Kenmerk 12Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuurLes 3: Byzantium

Ontstaan Byzantium • In 330 nc koos Constantijn de Grote het plaatsje

Byzantium als nieuwe hoofdstad voor zijn keizerrijk

• Onmiddellijk startte hij een gigantisch bouwproject een Romeinse hoofdstad waardig

• De stad van Constantijn – Constantinopolis – lag zeer strategisch– Tussen Azië, Europa en Afrika– Aan zee

• Alle belangrijke handelsstromen vloeiden langs haar

Constantinopel blijft, Rome zakt weg

• In 476 viel het West-Romeinse Rijk maar Byzantium blijft overeind. Waardoor? 1. De gunstige ligging van haar hoofdstad2. Welvarend en dichtbevolkt platteland, waardoor

andere volken beter buiten de deur konden worden gehouden (zie Volksverhuizingen)

3. Daarnaast versterkte Keizer Justinianus zijn rijk (regeerperiode: 527-565 NC)• Efficiëntie en centralisatie van het bestuur

– Leiding leger en bureaucratie• hervormde hij het rechtssysteem: Corpus Iurus

– Deze moderne, heldere wetgeving stond model voor de rechtssystemen van latere Europese staten

Constantinopel blijft, Rome zakt weg

4. Heel belangrijk was de versmelting (al vóór Justinianus) van Kerk en staat. De keizer was het verlengstuk van God op aarde

• Hij droeg zorg voor de sociale orde; de maatschappij was een afspiegeling van de goddelijke samenleving. Alle handelingen van de keizer waren dan ook heilig en vol symboliek. Maar als hij zijn werk niet goed deed, kon hij ook worden afgezet

5. Tevens trachtte Justinianus veel van het Oude Rijk te heroveren (zie groene gebied ▼)

Justinianus

Byzantijnse Cultuur• Vanaf de 6e eeuw wordt Oost-Grieks de officiële taal• De gehele cultuur was doordrenkt van het geloof

– Zo werd Constantinopel gezien als het nieuwe Jeruzalem– Bijna alle kunst was religieuze kunst– Vele iconen, fresco’s en muurschilderingen

• Bouwen van kerken– Kleine in de vorm van een Grieks kruis ►– Maar ook grote, zoals de Hagia Sophia, waarmee men de bouwkunst in

de wereld naar een hoger plan tilde• Grote koepels, en zuilen galerijen en kroonlijsten

• Daarnaast behield het rijk vele facetten van de klassiek Griekse en Romeinse cultuur– Zoals bouwen, literatuur, beeldende kunst, taal enz.

• In de laatste paar eeuwen van het rijk trokken veel geleerden, intellectuelen en kunstenaars naar het Westen en namen hun cultuur(-goed) mee (export van ideeën)

Hagia Sophia

Fresco

Icoon

Interieur Hagia Sophia

Byzantijnse Economie• Een rijke landbouweconomie gebaseerd op de

typische mediterrane producten– Olijven, wijn, graan, groenten, kaas

• Hoge belasting 1/3 (!) van de oogst• Nijverheid was in strikte gilden verdeeld• De staat sloeg een staatsmunt• Gunstige ligging op dé handelsrouten betekende

(extra) inkomsten

Neergang Byzantium• Vijf grote complexen van oorzaken

– Onderlinge machtsstrijd in het rijk• Burgeroorlogen en dynastieruzies

– Steeds sterker wordende handelsconcurrentie met het Westen– De Pest

• 1347, tweederde van de bevolking overlijd– Botsingen met de Westerse Kerk (RK)

• Beide dachten het ware geloof te prediken en beide wilden alle niet-Christenen bekeren (wedloop)

• Kruisvaarders ontwrichtten het Rijk– Vanaf de eerste kruistocht, 1096-1099– Bij de 4e kruistocht werd deze stad zelfs veroverd

– Oorlogen met volken die het op het land en de rijkdom van de Byzantijnen hadden voorzien

• Turken en aanverwante Aziatische volken (al vanaf de 6e eeuw) trachtten zij het gebied in te komen

• Noormannen• Noord-Italiaanse stadsstaten (Venetië, Genua, Florence)

Laatste fase Byzantium• De komst van een nieuw

Turks volk, de Ottomanen– Vanaf 1337 bezaten zij al

enige Byzantijnse steden– In 1397 werd

Constantinopel voor het eerst omsingeld

– Pas in 1453 kregen de Ottomanen de stad definitief in handen

• De stad werd niet in brand gestoken; er werd noch gesloopt, noch op grote schaal geplunderd, haar erfenis was in goede handen!

Veroverring van Constantinopel in 1453 (1455)

Ontwikkeling Ottomaanse Rijk tot 1683