Inspiratie voor kindvriendelijke wijken · voorzieningen; het is geen kenmerk van voorzieningen,...

1 Parkeertaken bij gemeentenA

Bewegen, verplaatsen en spelen

Mei 2008

Inspiratie voor

kindvriendelijke wijken

2 Parkeertaken bij gemeenten

1 Inspiratieboek Kindvriendelijke WijkenA

Mei 2008

Bewegen, verplaatsen en spelen

Inspiratie voor

kindvriendelijke wijken

2 Inspiratieboek Kindvriendelijke Wijken

Colofon

Uitgave

Kennisplatform Verkeer en Vervoer

Postbus 1031

3000 BA Rotterdam

Boompjes 200,

3011 XD Rotterdam

KpVV

Het Kennisplatform Verkeer en Vervoer (KpVV) ondersteunt als onafhankelijk insti-

tuut de decentrale overheden bij het ontwikkelen en realiseren van hun verkeers- en

vervoerbeleid. Daarbij staat de huidige en toekomstige klantvraag centraal.

T 010 282 5000

F 010 282 5023

E [email protected]

I www.kpvv.nl

Productie

Tekst : KpVV, SOAB Adviseurs voor Woning en Leefomgeving

Eindredactie : KpVV

Vormgeving : KpVV

Druk : TDS printmaildata, Schiedam

Contactpersoon

Wilma Slinger

T 010 282 5039

E [email protected]

Nabestellen

Secretariaat KpVV

T 010 282 5000

E [email protected]

Rotterdam, mei 2008

© KpVV, 2008

Gebruik van informatie uit dit rapport is toegestaan met bronvermelding


Inhoudsopgave

Voorwoord 5

1 Voor een leefbare stad is een kind nodig 09

1.1 Kinderen centraal? 9

1.2 Wat goed is voor kinderen is goed voor iedereen 9

1.3 Kinderen in Duurzaam Veilig 10

1.4 Netwerken voor een kindvriendelijk beleid 10

2 Kinderen in beweging; achtergronden, uitwerking en aanpak 013

2.1 Kinderen en ruimte 13

2.2 Beperkingen van kinderen in de openbare ruimte 15

2.3 Kinderen en mobiliteit 15

2.4 Voordelen kindvriendelijke inrichting 18

3 Kindvriendelijk inrichten: wat en hoe? 21

3.1 Denken op niveau 21

3.2 Visies en concepten 25

3.3 Hoofdlijnen kindvriendelijk inrichten 31

4 Werken aan een kindvriendelijke inrichting 37

Praktijkvoorbeelden 43

A Macro 45

B Meso 57

C Micro 75

Bijlagen 97

Literatuurlijst 99

Met dank aan 102

Fotoverantwoording 103


Voorwoord

De kwetsbare verkeersdeelnemer is een thema dat het KpVV na aan het hart ligt. Dat

was ook de reden dat we in 2006 de brochure ‘Veiligheid voor iedereen: aandacht

voor kwetsbare verkeersdeelnemers levert iets op!’ maakten. Dat is ook de reden

dat we actief bijeenkomsten en excursies organiseren binnen het netwerk ‘Inrichting

Kindvriendelijke Straten’. Een netwerk van mensen dat interesse heeft in dit onder-

werp en regelmatig op stap gaat en kennis uitwisselt.

Het is ook niet voor niets dat de kwetsbare verkeersdeelnemer en daarbinnen het

kind als een speerpunt is aangewezen in de nieuwe landelijke beleidsstrategie Ver-

keersveiligheid.

Deze uitgave biedt, naast een kapstok voor het werken aan een kindvriendelijke

woonomgeving, vooral ook veel uiteenlopende praktijkvoorbeelden voor een kind-

vriendelijker leefomgeving. De uitgave beoogt zowel ambtenaren als lokale bestuur-

ders te laten zien dat een stad of dorp in meerdere opzichten baat heeft bij een meer

kindvriendelijke inrichting. Kindvriendelijk staat tenslotte ook voor mensvriendelijk.

De vele voorbeelden maken duidelijk dat er niet één aanpak of één invalshoek is die

werkt, maar dat er verschillende wegen leiden naar een kindvriendelijke inrichting

met inbreng vanuit uiteenlopende beleidsvelden en vanuit uiteenlopende doelstellin-

gen. Er wordt dan ook breder ingestoken dan enkel vanuit verkeer, vervoer en kinde-

ren. Een kindvriendelijke benadering leent zich, zo leert de praktijk, uitstekend voor

een meer integrale werkwijze met inbreng vanuit meerdere disciplines. Bij de diverse

voorbeelden is daarbij het uitgangspunt dat het uiteindelijk altijd handelt om kinde-

ren en ruimte.

Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met andere organisaties in de

klankbordgroep en daarbuiten. De ‘quotes’ die u her en der aantreft in de tekst zijn

afkomstig uit de brede werksessie die gehouden is met o.a. ambtenaren en wethou-

ders van een aantal gemeenten.

Als u zich verder wilt verdiepen in dit onderwerp dan kan ik u nog, naast de andere

publicaties in de literatuurlijst, de hiernaast genoemde uitgaven van harte aanbeve-

len.

Wim van Tilburg

Directeur KpVV


Beleid

Achtergronden, uitwerking en aanpak


1 Variant op het Afrikaanse gezegde ‘It takes a village to raise a child’.

22

1.1 Kinderen centraal?

Speciale voorzieningen voor kinderen schieten de laatste decennia als paddenstoelen

uit de grond. Naast de aloude speelgoedwinkel bestaan er tegenwoordig gespecia-

liseerde kinderschoenenwinkels, kinderkledingketens, kindvriendelijke restaurants, ge-

heel verzorgde kindvriendelijke vakanties en ga zo maar door. Veel meer dan vroeger

staan kinderen centraal en zijn kinderen een belangrijk uitgangspunt als het gaat om

ons dagelijks doen en laten.

Tegelijkertijd lijkt het alsof onze steden en dorpen steeds minder geschikt zijn voor

kinderen. Bij het (her)inrichten van de woonomgeving staan kinderen allesbehalve

centraal. Speelplekken verdwijnen voor nieuwe functies en (weer meer) auto’s komen

op die functies af. Schoolpleinen worden omheind om vandalisme buiten te houden.

Scholen en andere (kinder)organisaties fuseren, waardoor afstanden groter worden

en meer kinderen op de achterbank van de auto naar school gaan. Een ongewenste

ontwikkeling vanuit het perspectief van mobiliteit, verkeers- en sociale veiligheid,

ruimtegebruik en de ontwikkeling tot zelfstandigheid.

1. Voor een leefbare stad is een kind nodig1

1.2 Wat goed is voor kinderen is goed voor iedereen

Kinderen hebben straten en pleinen nodig: om naar school te gaan, om te fietsen,

te spelen, maar ook om de buitenwereld te leren kennen en sociale vaardigheden te

ontwikkelen. Een veilige en vriendelijke woonomgeving kan kinderen bescherming,

bewegingsvrijheid en belevingswaarde bieden. De openbare ruimte heeft op haar

beurt kinderen minstens even hard nodig. Een openbare ruimte zonder kinderen leeft

niet: kinderen maken van een publieke ruimte een sociale ruimte!

Voor voldoende bewegingsvrijheid voor kinderen op straat is ruimte nodig. Die kan

gemaakt worden door de openbare ruimte beter in te richten. Een belangrijke sleutel

tot het krijgen van ruimte is onder andere het slim oplossen van parkeren. Niet alleen

kinderen profiteren van deze kwaliteitsverbetering. Is de stad kindvriendelijk dan is

die ook vriendelijk voor andere niet-gemotoriseerde weggebruikers (voetgangers,

fietsers, ouderen, buurtbewoners die een praatje maken, ...). Dat neemt niet weg dat

voor sommigen (onder andere slechtzienden en rolstoelers) extra aandacht nodig is.

De jeugd, en daarmee ook een kindvriendelijke inrichting van onze wijken,

heeft de toekomst.


De meest krachtige bestuurder is hij of zij met inspiratie!

Pas de laatste tijd staat een kindvriendelijker inrichting zowel beleidsmatig als vanuit

het ontwerp, meer in de belangstelling, maar er is nog een wereld te winnen. Naast

de professionele kennis is daarbij ook de bestuurlijke ambitie van belang.

1.3 Kinderen in Duurzaam Veilig

Een belangrijke aanleiding voor het verschijnen van de uitgave ‘Inspiratie voor ‘Kind-

vriendelijke Wijken’ is de uitwerking in de praktijk van het concept Duurzaam Veilig;

de aanpak van verkeersonveiligheid door structurering van het autoverkeer. In het

concept wordt weliswaar gewerkt aan de totstandkoming van 30km-gebieden, wat

aanzienlijk minder gevaarlijk is dan 50 km/uur, maar over het algemeen is er wei-

nig oog voor andere functies van de straat dan verkeer. Ook wordt weinig aandacht

besteed aan de positie en het gedrag van kinderen en andere kwetsbaren. Spijtig is

dat bij de realisatie van 30km-gebieden her en der woonerven zijn verdwenen, die

ten opzichte van een 30km-gebied een veel grotere verblijfswaarde bieden, en die op

zich passen binnen het totaalconcept Duurzaam Veilig. Een onnodige en ongewenste

ontwikkeling dus.


Het netwerk Child Friendly Cities is een beweging die zich richt op kinderen en jonge-

ren in steden, vanuit het idee dat deze kinderen extra kwetsbaar zijn vanwege bijvoor-

beeld gebrek aan speel- en groene ruimte, onveilige verkeerssituaties of vervuiling.

In 2003 hebben de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Jantje Beton

het initiatief genomen om het Netwerk Kindvriendelijke Steden op te zetten, aanslui-

tend op het internationale netwerk dat door Unicef/VNHabitat is gestart in 2000.

Daarnaast zijn de organisaties Veilig Verkeer Nederland, de Beroepsvereniging van

Nederlandse Stedenbouwkundigen en Planologen (BNSP) en Unicef bij dit initiatief

betrokken. Het netwerk Child Friendly Cities wil het Internationale Verdrag inzake de

Rechten van het kind helpen implementeren in gemeenten.

1.4 Netwerken voor kindvriendelijk beleid

Deze uitgave is tot stand gekomen vanuit het netwerk Inrichting Kindvriendelijke

Straten (IKS). Dit netwerk is ontstaan in de aanloop naar de internationale conferen-

tie Childstreet2005, in augustus 2005 georganiseerd door het International Institute

for the Urban Environment (IIUE), 3VO (het huidige Veilig Verkeer Nederland) en de

gemeente Delft, in samenwerking met het Child Friendly Cities netwerk.

Het IKS-netwerk wordt gefaciliteerd door het KpVV en bestaat uit verkeersveiligheids-

professionals die zich sterk maken voor een openbare ruimte waar kinderen veilig

kunnen spelen en zich kunnen verplaatsen. Met name dat laatste is een aspect dat

vaak onderbelicht is: speelplekken genoeg maar hoe kom je er veilig? Het netwerk

onderneemt excursies, wisselt kennis uit en treft elkaar op de IKS-website (gehost en

onderhouden door het CROW).

Wat is kindvriendelijk beleid?

Het Europees Netwerk Child Friendly Cities hanteert op basis van artikel 31 van het Internationaal

Verdrag inzake de Rechten van het Kind de volgende vijf uitgangspunten voor een werkelijk kindvrien-

delijk beleid:

1. Kindvriendelijkheid is een kwaliteit die zich niet laat reduceren tot het uitbouwen van specifieke

voorzieningen; het is geen kenmerk van voorzieningen, het is geen kenmerk dat zich toont in het

aantal voorzieningen, het is een kenmerk van de hele stad in al zijn aspecten (holistische aanpak).

2. Alle levensdomeinen van de stad moeten dan ook kindvriendelijk zijn: onderwijs, mobiliteit, ruimte-

lijke planning, hulpverlening, gezondheid, milieu, ontspanning, sport enzovoort (integrale aanpak).

3. Naast deze integrale aanpak vergt het ook een intergenerationele aanpak: kindvriendelijkheid houdt

niet in dat er een aparte kinderstad wordt gemaakt, wel dat kinderen van de hele stad deel uitmaken.

Kinderen mogen maatschappelijk niet geïsoleerd worden.

4. Bij dit alles is de participatie van kinderen van wezenlijk belang. Kinderen zijn burgers, weliswaar

kleine en jonge burgers, maar burgers die op hun eigen wijze kunnen en moeten bijdragen aan de

kwaliteit van het samenleven. Hun actorschap moet gezien en gewaardeerd worden.

5. Kindvriendelijkheid is dan ook dynamisch van aard, het is voortdurend in evolutie, het is steeds

weer een opdracht met nieuwe kenmerken. Kindvriendelijkheid is veeleer een ambitie; het is geen label

dat eenmalig wordt uitgereikt (bron: www.childfriendlycities.nl).


i Meer informatie over de netwerken:

www.crow.nl/iks

www.childfriendlycities.nl


2.1 Kinderen en ruimte

Kinderen waarderen hun vertrouwde omgeving in de eerste plaats omwille van de

sociale omgang met anderen. Straat en eigen buurt zijn voor kinderen bij uitstek plek-

ken om een eigen identiteit te ontwikkelen: buiten de directe controle van ouders en

in contact met de grotere wereld van oudere kinderen

2. Kinderen in beweging

Waar speelt de jeugd?

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat 67% van de kinderen (5-12 jaar)

vrijwel dagelijks buiten speelt en 27% een paar keer per week. In onderstaand staatje is te zien waar

kinderen spelen. Hieruit blijkt het belang van de eigen straat en van pleinen en grasvelden in de directe

woonomgeving.

Tuin 58%

Straat voor eigen huis 46%

Plein of grasveld in de buurt 46%

Speelplek met speeltoestellen 30%

Speeltuin 18%

Divers 2%

Bron: SOS voor spelen op straat, IIUE, 2007.

De directe leefomgeving heeft voor kinderen van verschillende leeftijdsgroepen een

andere betekenis. Heel jonge kinderen spelen graag in een veilige omgeving en in

het zicht van volwassenen. Een grasveldje of een zandbak in de buurt kan een eerste

kennismaking zijn met spelen in de openbare ruimte. Ook de overgangszone tussen

privé en openbaar is voor peuters en kleuters interessant: een voortuin, een brede

stoep of een autovrije straat met kleine spelaanleidingen zoals bomen en struiken.

Kinderen in de basisschoolleeftijd richten zich steeds meer op de buitenwereld en

gaan meer met leeftijdsgenoten en in groepsverband spelen: verstoppertje, fietsen,

voetballen. Deze kinderen zijn gebaat bij straten met brede stoepen en pleintjes,

autovrije- en luwe straten, veilige fietsroutes, grasveldjes en rommellandjes,

Weer oudere kinderen beschouwen de openbare ruimte als een sociale ontmoetings-

plaats. Het is een plek van vrijheid, waarbij het juist fijn is buiten het zicht en bereik

van bijvoorbeeld ouders te zijn.

Met het verstrijken van de leeftijd verschuiven dus de actieradius en behoeften van

kinderen. Dat is van belang bij een kindvriendelijke inrichting. De diverse leeftijds-

groepen geven een andere betekenis aan hun omgeving en doen van daaruit een


ander beroep op de openbare ruimte. Dit heeft bijvoorbeeld gevolgen voor de inrich-

ting van de openbare ruimte als speelruimte: iedere doelgroep heeft eigen behoeften

en wensen. Helaas is een meer op leeftijd en activiteitenpalet afgestemd speelbeleid

schaars. Nog te vaak menen gemeenten aan speelbeleid te doen als er wipkippen op

een terreintje worden geplaatst.

In wijken en buurten is voor buitenspelen bovendien steeds minder ruimte: kinderen

zijn voor het buitenspelen teruggedrongen naar postzegelplekjes, brandgangen en

restruimtes. Bestaande speelplekken verdwijnen ten gunste van parkeerruimte en

bebouwing. De resterende speelplaatsen zijn steeds moeilijker bereikbaar, doordat

ze verder weg liggen. De kans is dan groter dat ze door het toenemende verkeer te

gevaarlijk zijn om alleen naar toe te mogen of kunnen. Kinderen kunnen daardoor

steeds minder zelfstandig buiten spelen, blijven vaker binnen en bewegen minder

met alle gevolgen van dien.

Speelplekken maken is meer dan het enkel toepassen van normen.

Het moet er ook leuk zijn.

Kinderrechten in Nederland

In de ngo-rapportage van het Kinderrechtencollectief Nederland worden in het licht van het Verdrag

voor de Rechten van het Kind 10 kritiekpunten geformuleerd over problemen rondom kinderen in

Nederland. Eén van de kritiekpunten richt zich op Vrije Tijd en Ruimte: in Nederland is steeds minder

ruimte voor kinderen om te spelen. De vrije tijd van kinderen wordt geïnstitutionaliseerd (bijvoorbeeld

door naschoolse opvang). Onderzoeken tonen aan dat in de grote steden zo’n 25 tot 30 procent van

de kinderen tussen de vier en twaalf jaar (bijna) nooit buiten speelt (Bron: Kinderen eerst!, Nederlands

Comité Unicef, najaar 2007).


2.2 Beperkingen van kinderen in de openbare ruimte

Door hun kleine gestalte kijken kinderen anders dan volwassenen. Ze kunnen niet

over auto’s, hagen of straatmeubilair heenkijken. Kleine kinderen verwarren vooral

zien en gezien worden, ze kunnen geluiden moeilijk lokaliseren en zijn soms traag en

ondoeltreffend in hun reacties. Kinderen hebben het vooral moeilijk met:

- Te snel rijdende auto’s, omdat ze snelheden moeilijk kunnen inschatten.

- Te weinig uitzicht bij het oversteken door geparkeerde auto’s, glasbakken, muur-

tjes, struiken etc. vanwege hun ooghoogte.

- Parkeren op de stoep, waardoor ze moeten uitwijken naar de straat.

- Manoeuvrerende auto’s (achteruitrijden, geen voorrang geven, etc.) door het ver-

rassingselement en de valse verwachting te worden gezien.

Hartkloppingen…

Volgens een onderzoek met behulp van elektroden, die de frequentie van hun hartslag registreren,

doen de meest kritische verkeerssituaties peuters niets. Hun hart gaat wel harder kloppen op het

moment dat ze een ijsje mogen kopen… (Bron: Het spelende kind in en bij de woning, TH Delft, 1972).

Tussen het vijfde en tiende jaar is sprake van een duidelijke toename van het besef van gevaar. Daarbij

lijkt het erop dat ervaring in het verkeer inzicht in gevaar doet groeien. Verkeerservaren kinderen

blijken gevaar spontaan waar te nemen in de leeftijd van 7-8 jaar. Zonder verkeerservaring bereiken

kinderen dit niveau pas als zij 9-10 jaar oud zijn (bron: Kindlint Westerpark, SOAB, 2004).

2.3 Kinderen en mobiliteit

Tussen de snelheidslimiet in de straat en de leeftijd waarop kinderen zelfstandig

buiten kunnen spelen ligt een duidelijk verband. Gemiddeld ligt die leeftijd op 5,4 jaar.

Vooral woonerven zijn erg geschikt voor zelfstandig buiten spelen. 30km-gebieden

echter maken onvoldoende hun verblijfsfunctie waar. Dit blijkt uit een evaluatie van

de Nationale Straatspeeldag 2005 door VVN (Bron: Jaaroverzicht 2005, VVN).


De leeftijd waarop kinderen zelfstandig buiten mogen spelen ligt in woonerven meer

dan een jaar beneden die leeftijd in 30km-gebieden. De huidige (sobere) inrichting

van 30km-gebieden biedt onvoldoende veiligheid en kwaliteit om de verblijfsfunctie

waar te maken. Kinderen zijn een belangrijke gebruiker van die verblijfsruimte. Ge-

noeg werk aan de winkel dus.

Kinderen spelen steeds minder buiten

Vergeleken met 2005 spelen kinderen minder buiten, zo blijkt uit een onderzoek van de Buitenspeel-

bond. Waar kinderen twee jaar geleden gemiddeld per dag drie uur en een kwartier buiten speelden,

is dit in 2007 ruim een half uur minder. Ouders onderstrepen het essentiële belang van buiten spelen

en zouden willen dat hun kind dit meer doet, maar de hectiek van de huidige maatschappij laat dit

niet toe. Ouders maken zich vooral zorgen over de veiligheid van kinderen als deze buiten spelen.

Met name ouders van jonge kinderen vinden dat hun kind risico’s niet goed kan inschatten en maken

zich zorgen over het verkeer, vreemden en het feit dat hun kind zich kan bezeren bij het buiten spelen

(bron: www.gezondheid.nl)

In 1972 ging 50% van de kinderen alleen naar en van de kleuterschool en tot ver in

de jaren zeventig liepen de meeste kinderen van 6 jaar en ouder zelfstandig naar

school, vriendjes of verenigingen. Als de afstand te groot was gingen ze zelfstandig

op de fiets. Halen en brengen was een uitzondering. Logisch, want de school lag in

de buurt, de kinderen woonden in de straat en de meeste kinderactiviteiten waren in

de buurt aanwezig. Door de groeiende welvaart, de daarmee gepaard gaande toene-

mende automobiliteit en de grotere afstand tot scholen door een bewustere school-

keuze gingen ouders er in toenemende mate toe over om hun kinderen naar school

en andere activiteiten te begeleiden. Steeds meer werd de noodzaak tot het halen

en brengen van jonge kinderen gevoeld. Halen en brengen, veelal met de auto, werd

daarmee een feit. De toenemende onveiligheid (al dan niet subjectief) door het toe-

nemende verkeer leidt tot een vicieuze cirkel: kinderen worden met de auto gebracht

vanwege de toenemende onveiligheid, maar een toenemend aantal auto’s vergroot de

onveiligheid in de buurt opnieuw, waardoor weer meer ouders overgaan tot het halen

en brengen van de kinderen met de auto….


De gemiddelde leeftijd waarop kinderen zich zelfstandig in het verkeer mogen bewe-

gen is de laatste 20 jaar opgelopen van 6 jaar naar 7-8 jaar tot zelfs 10-12 jaar in de

grote steden. Maatschappelijk en verkeerskundig een slechte ontwikkeling, want kin-

deren brengen meer tijd binnen en op de achterbank door. En met te weinig verkeers-

ervaring komen naar verhouding veel 12-15 jarigen terug in de ongevalstatistieken, als

ze opeens zelf naar de middelbare school gaan fietsen (bron: Duurzame Mobiliteit en

Ruimte voor K.i.d.s., SOAB, 2005).

Fietsroute-netwerk Houten

Het fietsroutenetwerk in Houten laat zien dat er een duidelijk verband bestaat tussen de inrichting

van een langzaam verkeersnet en de mate waarin kinderen zich zelfstandig in het verkeer kunnen en

mogen bewegen. Houten kent een stervormig net van fietsroutes waarop fietsers voorrang hebben op

de auto. Automobilisten kunnen in tegenstelling tot fietsers en voetgangers de wijk niet doorsteken,

maar maken gebruik van een rondweg.

Onderzoek op basisscholen in Houten toont aan dat het aantal verplaatsingen met de auto naar

school vele malen lager ligt dan gemiddeld (tussen de 5 en 10%). Kinderen blijken in Houten al op

jonge leeftijd (vanaf + 6 jaar) zelfstandig, dat wil zeggen zonder begeleiding of onder begeleiding van

oudere broers/zussen, lopend of fietsend naar school te gaan (bron: Schoolomgevingsplan Rijsbrug

en Wernaar. Plaatjes- en praatjesboek, SOAB, 1998).

Zie praktijkvoorbeeld Macro 5.

Welke verkeerstaken kunnen kinderen al dan niet zelfstandig uitvoeren?

Leeftijdsindicatie Oversteken Fietsen

4-8 jaar Enkel met een duidelijke opdracht in

woonstraten

(Kinderen van 5-6 jaar zijn redelijk

goed op de hoogte van de functie van

een stoep, zebra en verkeerslichten).

Alleen in zeer veilige gebieden om te

oefenen en te spelen

9-12 jaar Tot 10-11 jaar langere reactietijd en

mogelijk spontaan gedrag

Vergt nog veel concentratie als taak op

zich, complexe situaties zijn gevaarlijk

13 jaar en ouder Geen probleem Complexe situaties zijn een probleem

Bron: Kindlint Westerpark,

SOAB, 2004


2.4. Voordelen kindvriendelijke inrichting

Een kindvriendelijke inrichting brengt kinderen én de maatschappij de volgende voor-

delen:

Een gunstige invloed op de motorische ontwikkeling

Kinderen die veel buiten spelen zijn motorisch beter ontwikkeld dan kinderen die

vooral binnen spelen. Daardoor zijn kinderen weerbaarder in het verkeer en hun soci-

ale omgeving.

Een gunstige invloed op de fysieke conditie

Meer en meer kinderen krijgen te kampen met overgewicht, met alle gevolgen van

dien (psychosociale problemen, gezondheidsproblemen). De belangrijkste oorzaak is

een gebrek aan beweging. Door bijvoorbeeld alleen al elke dag naar school te fietsen

of lopen kan overgewicht voorkomen worden.

Nederlandse Norm Gezond Bewegen

Slechts weinig kinderen voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen: iedere dag minimaal

60 minuten matig intensief lichamelijk actief. In een onderzoek van TNO in tien wijken in 2004/2005

bleek dat 4% van de jongens en 3% van de meisjes aan deze beweegnorm voldoet (bron: Kinderen in

prioriteitswijken: lichamelijke (in)activiteit en overgewicht, TNO, 2005).

Sociale contacten

Het sociale aspect van mobiliteit, vooral het ontmoeten van andere kinderen, is

belangrijk voor kinderen. Zelfstandig buiten spelen is naast de motorische ontwikke-

ling van groot belang voor de sociaal-emotionele en verstandelijke ontwikkeling van

kinderen: vriendjes leren kennen, ruzies kunnen oplossen, samen spelen, opkomen

voor jezelf, etc.

Ontwikkeling van een sociale identiteit

Doordat kinderen zich zelfstandig in een steeds ruimere omgeving kunnen en mogen

bewegen maken ze zich vertrouwd met hun leefomgeving en ontwikkelen ze een

sociale identiteit. Door rond te lopen, te fietsen of te skeeleren in de buurt bouwen

kinderen kennis van hun omgeving op, in ruimtelijk opzicht maar ook in sociaal en

moreel opzicht. Ze ontdekken niet alleen de wereld van andere kinderen, maar ook de

(interessante!) wereld van volwassenen.

Een gunstige invloed op het sociale klimaat

Omdat ouders een oogje in het zeil houden op jongere kinderen versterken de sociale

contacten in de buurt; een belangrijke voorwaarde voor een goede sociale veiligheid

in de buurt. Spelen op straat kan ook bijdragen aan een beter contact tussen verschil-

lende generaties, zowel tussen kinderen onderling als tussen kinderen en ouderen.


Een gunstige invloed op de verkeersveiligheid van de omgeving

Door bij de inrichting van de omgeving uit te gaan van de beperkingen van de

zwakste verkeersdeelnemers, vaak kinderen, maar bijvoorbeeld ook ouderen die

slecht ter been zijn en mensen met een handicap, verbetert de verkeersveiligheid op

straat voor ìedereen.

Kindvriendelijk beleid betekent aandacht voor de leefbaarheid van de openbare ruimte.

Minder verkeersdrukte door auto’s

Als kinderen massaal te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer naar school

gaan zou de verkeersdrukte tijdens de ochtendspits een heel stuk minder zijn. Ouders

die hun kinderen met de auto naar school brengen omdat ‘het zo druk en onveilig is’

in het verkeer, kunnen die vicieuze cirkel doorbreken.

Een gunstig effect op het milieu

Meer gebruik van de fiets of lopend naar school, vereniging en clubs betekent minder

gebruik van de auto met als neveneffect minder milieuvervuiling door het autoverkeer.

Een gunstig effect op de economie

In grote getalen verlaten met name jonge gezinnen het drukke stedelijke gebied en

vestigen zich in de VINEX-locaties. Veel ouders kiezen er voor hun kinderen niet in de

grote stad op te voeden en verhuizen naar woongebieden, voorsteden en omliggende

dorpen met een meer kindvriendelijke inrichting en uitstraling en een kindgerichter

voorzieningenaanbod.

Dit komt de levensvatbaarheid van (kinder)voorzieningen in de stad niet ten goede.

Ook neemt de economische kracht in steden af als draagkrachtige gezinnen vertrek-

ken naar locaties buiten de stad. Een verdunning en verschraling van allerlei voorzie-

ningen holt de vitaliteit van steden uit. Gemeenten kunnen hierop inspelen door een

kindvriendelijker beleid te voeren.


Koekoeksplein Utrecht

De autovrije herinrichting van het Utrechtse Koekoeksplein begin jaren ‘90 heeft geleid tot een

plein met veel ruimte voor verblijven en spelen. Met de verbetering van de gebruikswaarde van het

plein voor bewoners is de uitstroom van draagkrachtige bewoners met kinderen uit de wijk een halt

toegeroepen. De aangrenzende koopwoningen op het plein zijn in waarde gestegen. Op het plein

heeft zich na de herinrichting bovendien een kinderdagverblijf gevestigd vanwege de kwaliteit van de

(speel)ruimte. Economisch gezien heeft de herinrichting tot kindvriendelijk plein dan zeker ook zijn

vruchten afgeworpen voor de buurt.

Zie praktijkvoorbeeld Micro 5.

Een aantrekkelijke en kindvriendelijke woonomgeving verkoopt zichzelf.

Meer informatie over kinderen in beweging

- Spelen op straat. De kindvriendelijke straat: uitnodigend en verkeersveilig, IIUE, 2007

- SOS voor spelen op straat, VVN, 2007 (publieksuitgave van ‘Spelen op straat’)

- Kiss 3.0: hoe kindvriendelijke is deze straat? VVN, 2007

- Spelen met ruimte, handboek gemeentelijk speelruimtebeleid, Child Friendly Cities, 2006

- Ruimte voor de jeugd, Platform Ruimte voor de jeugd, 2005

- Notitie Ruimte voor kinderen, Werkgroep IKS, 2005

- Kindvriendelijke publieke ruimte, Mobiel21, 2005

- Handboek Ontwerpen voor kinderen, CROW, 2000

- Kinderen Onderweg, Stichting Kinderen Voorrang, 1997


3.1 Denken op niveau

Werken aan een kindvriendelijke inrichting gebeurt op drie niveaus.

Macroniveau

Op macroniveau gaat het bij het streven naar kindvriendelijkheid om ruimtelijke

plannen en kaderstellend beleid op provinciaal, regionaal en lokaal niveau. Aan de

daadwerkelijke uitvoering van een kindvriendelijke inrichting kunnen diverse be-

leidsuitgangspunten en thema’s ten grondslag liggen (zie onderstaand kader). Denk

bijvoorbeeld aan de uitwerking van ruimtelijk beleid als locatiebeleid voor kindervoor-

zieningen, de uitwerking van ruimtelijke plannen vanuit het gezondheidsbeleid en on-

derwijs- en ruimtelijk beleid gericht op de realisatie van brede scholen. In de aanpak

van bestaande wijken liggen er kansen vanuit de in 2007 aangewezen ‘Prachtwijken’.

In de brede aanpak van deze wijken kan aandacht voor kindvriendelijkheid

3. Kindvriendelijk inrichten: wat en hoe

Macro-niveau

Ruimtelijke plannen, beleid op provinciaal niveau

Meso-niveau

Inrichting en categorisering op wijken buurtniveau

Micro-niveau

Ontwerp en maatregelen op locatieniveau

Beleidsthema’s en invalshoeken voor een kindvriendelijke inrichting

- Buitenspeelruimte en groen

- Gezondheid (beweging, luchtkwaliteit)

- Integrale wijkaanpak (herstructurering, (verkeers)leefbaarheid)

- Bereikbaarheid en (verkeers)veiligheid

- Scholing en opvoeding

- Dagindeling (combi-functies)

- Sociale cohesie

- Communicatie met en participatie van kinderen

Bron: SOAB Adviseurs

voor Woning en Leefom-

geving, Breda


een belangrijke rol spelen in de verbetering van de (verkeers)leefbaarheid van de

wijken, het versterken van de ontmoetingsfunctie in de openbare ruimt en het bieden

van meer ruimte aan kinderen, die veelal aangewezen zijn op de schaarse openbare

ruimte in de stad.

Mesoniveau

Op mesoniveau (wijk en buurt) gaat de aandacht bij het streven naar kindvriendelijk-

heid uit naar de ruimtelijk-functionele en verkeerskundige vertaling van de betrokken

beleidsterreinen naar wijken buurtniveau. Bijvoorbeeld het vertalen van het lokale

speelbeleid naar het realiseren van voldoende, kwalitatief goede en op verschillende

doelgroepen toegesneden speelplekken in de wijken en buurten.

Laat de Prachtwijken ook prachtige wijken voor kinderen worden.


Werken met speelruimtenormen

Vanuit Jantje Beton en de NUSO wordt gepleit voor het hanteren van een 3%-speelruimtenorm voor

de openbare ruimte. De initiatiefwet Buitenspeelruimte heeft deze norm als basis genomen. Deze wet

is (nog) niet aangenomen door de Tweede Kamer. Wel heeft het Ministerie van VROM in april 2006

een beleidsbrief aan gemeenten gestuurd met de vraag een speelruimtenorm te hanteren én een lokaal

speelruimtebeleid te ontwikkelen, waarin de kwaliteit van speelruimte vastgelegd wordt (meer informa-

tie: Handboek ‘Spelen met Ruimte’, een uitgave van de VNG, Jantje Beton, VROM en de NUSO in het

kader van het netwerk Child Friendly Cities).

Bij de herstructurering van de wijk Zoetendaal in Zevenbergen is op een slimme manier de 3%-norm

voor openbare speelruimte opgetrokken, door in het inrichtingsplan het schoolplein - als openbare

speeloptie en kans voor spelen in de buurt - te koppelen aan een autovrij gebied.

Zie praktijkvoorbeeld Meso 6.

Een belangrijk element op mesoniveau is het verbinden van de diverse kinderbestem-

mingen in de wijk en buurt in een samenhangend netwerk van kindveilige routes mèt

belevingswaarde: loop- en fietsroutes naar school, speelplekken, het tienerhuis, de

skatebaan, het winkelcentrum, verenigingen, sportvelden enz.

Microniveau

Op microniveau tenslotte wordt op locatieniveau gekeken naar het daadwerkelijke

ontwerp en kindvriendelijke inrichtingsmaatregelen in straten en op plekken.

In het Speelbeleid gaat het meer om het creëren van speelruimte dan om het

aanleggen van speeltuintjes.

Sta af en toe eens stil bij hoe je vroeger zelf als kind speelde.


Van A naar A

Kinderen maken net als volwassenen op diverse manieren gebruik van de openbare ruimte: ze bewe-

gen zich van A naar B, ze vertoeven in de openbare ruimte, ze spelen, ze sporten. In theorie kun je voor

het invullen van het ‘wat en hoe’ van een kindvriendelijke inrichting uitgaan van twee elementen: doel-

gerichte verplaatsingen en doelgericht verblijf van kinderen in de openbare ruimte. Dit vraagt aandacht

voor verkeersveilige en sociale veilige routes, voor overzichtelijke en veilige oversteekplaatsen, maar

ook voor voldoende speelplekken en sportveldjes in de buurt.

Voor kinderen is echter, anders als bij volwassenen, de grens tussen het zich verplaatsen in de open-

bare ruimte en het spelen in diezelfde openbare ruimte flinterdun. Kinderen spelen feitelijk altijd. Zij

ervaren kleuren, vormen en geluiden anders als volwassenen. Beestjes zijn voor kleine kinderen veel

belangrijker dan auto’s en fietsen. Een stippellijn langs een fietsstrook is in de beleving van een jonge

tiener gemaakt om te slalommen. Een fietsenrek om op te klimmen. Kinderen bereiden zich door hun

spel onbewust voor op het volwassen leven. Spelenderwijs verinnerlijken zij zich de normen en waar-

den van de samenleving en leren op een creatieve manier om te gaan met de dingen om zich heen.

Kort gezegd: van spelen worden kinderen mens!

Voor het realiseren van een kindvriendelijke inrichting is het daarom belangrijk ook aandacht te beste-

den aan minder grijpbare inrichtingselementen zoals de aantrekkelijkheid en de belevingswaarde van

de openbare ruimte. Door wat vaker op de hurken te gaan zitten, letterlijk en figuurlijk, kunnen we de

wereld voor kinderen zo inrichten dat zij daadwerkelijk aan hun trekken komen

(bron: Kinderen onderweg, Kinderen Voorrang, 1997).

Een aansprekende inrichting voor zowel verkeren als verblijven vergt een goede en

tijdige samenwerking tussen verkeerskundigen en stedenbouwkundigen.

Deze samenwerking en afstemming kan beslist beter dan nu vaak het geval is.


3.2 Visies en concepten

Aan het (kindvriendelijk) inrichten van de openbare ruimte liggen vele visies en

concepten ten grondslag. Het is aan de lokale beslissers en uitvoerders welke visie

als uitgangspunt wordt gekozen en richting geeft aan het denkproces over kindvrien-

delijk inrichten. Enkele voorbeelden zijn: Design for all, Duurzaam Veilig, Childstreet,

Shared Space en Reclaiming streets.

Design for all

Een openbare ruimte die geschikt is voor kinderen is meestal goed voor iedereen of

‘a city friendly to children is a city friendly to all’. Deze zinsnede gaat vooral op als

naar de openbare ruimte als verkeersruimte gekeken wordt: een verkeersruimte die

ontworpen wordt op de beperkingen van kinderen zal ook vriendelijk zijn voor andere

kwetsbare verkeersdeelnemers. Het onderliggend ontwerpprincipe Design For All gaat

uit van de gedachte dat de omgeving zodanig ontworpen kan worden dat ten minste

95% van de bevolking probleemloos in de omgeving kan functioneren. Niet de gemid-

delde mens is de maat der dingen maar de kwetsbaarste mens. Doelstelling is dat

zoveel mogelijk mensen op een goede en veilige manier gebruik kunnen maken van

de openbare ruimte en dat niemand onnodig wordt buitengesloten. Door rekening

te houden met de noden en behoeften van de groep kwetsbare verkeersdeelnemers,

wordt breed ingezet op de geschiktheid van de openbare ruimte voor zowel kinde-

ren, oudere verkeersdeelnemers, mensen met een beperking, jonge ouders met een

kinderwagen etc. Dit scheelt uiteindelijk tijd en geld!

Een kindvriendelijke buurt is een mensvriendelijke buurt.


Geschikt Wonen voor Iedereen.

Zelfstandig blijven wonen waar je je prettig voelt, ook als je wat ouder bent of een beperking hebt.

Maar dan wel met de nodige voorzieningen in de buurt. Dat is in een notendop de doelstelling van het

Bredase project Geschikt Wonen voor Iedereen. Daarbij is Design For All een belangrijk uitgangspunt:

iedereen, oud of jong, met of zonder beperking moet onbekommerd kunnen wonen in Breda. Voor de

woonomgeving is onder andere het streven dat elke wijk gemarkeerde, veilige en toegankelijk wandel-

routes kent met voldoende speel- en ontmoetingsplekken voor jong en oud. De routes zijn gemarkeerd

met gele voetstappen en zo voor iedereen duidelijk herkenbaar in het straatbeeld. Anno 2007 telt

Breda 55 straten met gele voetgangersstappen (bron: GWI Beleid 2002-2006, gemeente Breda, 2007).

In de dagelijkse ontwerppraktijk zal overigens ook op z’n tijd naar oplossingen op

maat en compromissen gezocht moeten worden als de wensen van verschillende

doelgroepen te ver uiteenlopen om tot een gezamenlijk antwoord te komen. Design

For All komt met name in het gedrang als het om de gewenste extra belevingswaarde

van de openbare ruimte voor kinderen gaat . Zo is het voor mensen die slecht ter

been zijn prettig om dicht bij huis te kunnen parkeren, terwijl het voor kinderen

evenzo prettig is als de auto’s wat verder weg geparkeerd staan ten gunste van speel-

ruimte in de directe buurt. En is het voor kinderen leuk en spannend als de voetgan-

gersroute zich als een ‘oversteekfant’ over de weg buigt, voor ouderen en mensen

met lichamelijke beperkingen is dit niet de ideale oversteekoplossing…..

Oversteekfant

Bron: SOAB Adviseurs

voor Woning en Leefom-

geving, Breda


Duurzaam Veilig

“In een duurzaam veilig wegverkeerssysteem is de kans op ongevallen door de

vormgeving van de infrastructuur bij voorbaat al drastisch beperkt. Voor zover er nog

ongevallen gebeuren is het proces dat de ernst van de ongevallen bepaalt, zodanig

geconditioneerd dat ernstig letsel nagenoeg uitgesloten is”. Zo luidt de omschrijving

van Duurzaam Veilig, dat in 1997 in een convenant ‘Startprogramma Duurzaam

Veilig’ tussen verschillende publieke partijen (Vereniging Nederlandse Gemeenten,

Unie van Waterschappen, Inter Provinciaal Overleg en het ministerie van Verkeer en

Waterstaat) is afgesloten.

Het ontwerpprincipe Duurzaam Veilig richt zich op een verbetering van de verkeers-

veiligheid door in te zetten op:

- Een omgeving die qua inrichting afgestemd is op de (beperkingen) van de mense-

lijke vermogens (vorm en functie = gedrag);

- voertuigen die voorzien zijn van middelen om taken van mensen te vereenvoudi-

gen en die geconstrueerd zijn om de kwetsbare mens zo goed mogelijk te bescher-

men;

- Verkeersdeelnemers die adequaat worden opgeleid en geïnformeerd.

Straat voor straat wordt bij Duurzaam Veilig duidelijk gekozen of de prioriteit ligt bij

verkeer (verplaatsing door middel van voertuigen) of bij verblijf (bron: www.swov.nl).

Childstreet

Childstreet is een concept dat de stedelijke openbare ruimte beschouwt vanuit de

zelfstandige mobiliteit van kinderen. De basis voor dit concept is gelegd op de inter-

nationale conferentie Childstreet2005 in Delft, die werd georganiseerd door het IIUE,

de gemeente Delft en Veilig Verkeer Nederland (toen 3VO), in nauwe samenwerking

met de Nederlandse tak van het internationale netwerk Child Friendly Cities.

Kinderen hebben (wereldwijd) het grootste deel van hun traditionele natuurlijke be-

wegingsvrijheid in de buitenruimte verloren, in belangrijke mate veroorzaakt door de

toename van het gemotoriseerd verkeer. Zelfstandige mobiliteit van kinderen is van

essentieel belang voor de gezonde ontwikkeling van kinderen, zowel lichamelijk als

geestelijk. Een toekomstgerichte samenleving hecht hier belang aan. Dit stelt nadruk-

kelijk voorwaarden aan de inrichting van de stedelijke openbare ruimte en aan het

verkeer in het bijzonder.

Het Delft Manifesto, de slotverklaring van de conferentie, heeft handreikingen gege-

ven voor een integraal beleid voor een kindvriendelijke stedelijke buitenruimte

(www.crow.nl/iks).

Hierop gebaseerd levert Childstreet voor de Nederlandse situatie aanbevelingen voor

het (her)ontwerp van de openbare en verkeersruimte, die aanvullend zijn op Duur-

zaam Veilig binnen de bebouwde kom.

Om het Childstreet concept tastbaar te maken is KiSS, de Kinder Straat Scan, ont-

wikkeld. Straten worden aan de hand van indicatoren op zes aspecten beoordeeld:

Bescherming, Bewegingsvrijheid, Beloopbaarheid, Befietsbaarheid, Bespeelbaarheid

en Belevingswaarde. Elk aspect levert een rapportcijfer op (zie ook paragraaf 3.3).


Het Childstreet concept is niet alleen aantrekkelijk voor kinderen maar is evenzeer in

het belang van de zelfstandige mobiliteit van andere kwetsbare straatgebruikers. Dit

wordt geïllustreerd door het motto van Child Friendly Cities: ‘A city friendly to children

is a city friendly to all’.

Naast de individuele voordelen voor kinderen op het gebied van lichamelijke en

geestelijke gezondheid, heeft de maatschappij er baat bij op het vlak van de bereik-

baarheid, leefbaarheid en milieu. Het concept past tevens naadloos in het beleid van

de overheid om het gebruik van de fiets voor de kortere (< 7,5 km) verplaatsingen te

stimuleren (Nota Mobiliteit, 2005) door het reduceren van brengen haalkilometers

per auto (bron: netwerk Child Friendly Cities).

Shared Space

Shared Space (oftewel gedeelde ruimte) is geen nieuwe uitvinding. Het delen van de

straat door alle vervoerswijzen was tot 1900 de normale situatie en is op veel plaat-

sen de traditionele oplossing. Omstreeks 1970 pasten Joost Váhl en anderen deze

traditionele Shared Space-gedachte toe bij de ontwikkeling van woonerven en andere

straten.

Shared Space Drachten

Vanuit de Shared Space-gedachte heeft in 1998 een ingrijpende reconstructie plaatsgevonden van het

kruispunt De Drift/Torenstraat-Noord/Zuidkade in het centrum van Drachten. Voor de reconstructie

betrof het kruispunt een met verkeerslichten geregelde kruising. Bij de reconstructie is het kruisings-

vlak als plein vormgegeven. Aanduidingen voor rijloper, fietser en voetganger ontbreken. Verkeers-

borden zijn volgens het Shared Space-principe overal weggelaten. Op het plein geldt de regel dat alle

verkeer van rechts voorrang heeft.


De laatste 10 jaar heeft een wat andere vorm van Shared Space van de verkeerskun-

dige Hans Monderman de aandacht gekregen. Kenmerkend voor deze benadering


is het onderscheid wat gemaakt wordt tussen verkeersruimte en verblijfsruimte en

daarmee samenhangend verkeersgedrag en verblijfsgedrag. Op de overgang tussen

verkeersruimte en verblijfsruimte is sociaal verkeersgedrag wenselijk, waarbij sociale

omgangsvormen belangrijker zijn dan verkeersregels. Met het concept Shared Space

wordt een oplossing gezocht voor de ongewenste ontwikkeling dat steeds meer

(verblijfs)gebieden door de groei van het gemotoriseerde verkeer tot verkeersruimte

in zijn gericht. Ingezet wordt op een vrijwillige gedragsverandering van alle gebruikers

van de openbare ruimte, ondersteund door een aangepaste vormgeving en uitrusting.

Een goed zichtbare school met spelende kinderen en met een aangepaste weginrich-

ting bijvoorbeeld heeft een veel sterker effect op het snelheidsgedrag van automobilis-

ten dan een verkeersbord, dat overstekende kinderen aanduidt, zonder dat een kind te

zien is. Bij de vormgeving van Shared Space wordt een belangrijke rol toegekend aan

de uiteindelijke gebruikers van de ruimte, in die zin wordt gesproken van democrati-

sche kwaliteit van de inrichting.

Reclaiming Streets

Ook het concept Reclaiming Streets van David Engwright gaat uit van het principe dat

bewoners zelf een belangrijke rol kunnen spelen in het terugdringen van het autover-

keer in de buurt en het terugvorderen van de straat als leefruimte. Reclaiming Streets

is een aanpak die vooral gericht is op het mobiliseren en coachen van bewoners. Het

geeft handvatten voor het terugdringen van het autoverkeer (waaronder het eigen ge-

bruik van de auto) in minder dan 7 weken en ontwerpideeën voor het inrichten van de

openbare ruimte op een zodanige manier dat gemotoriseerd verkeer ‘voelt’ dat het te

gast is in een verblijfsgebied. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan de samen-

werking met de eigen buurtbewoners, de gemeente, politie etc.

Soms lijkt het wel alsof mensen meer houden van hun auto dan van hun kinderen…


iMeer informatie over Visies en concepten:

- www.shared.space.org

- Shared Space; veilig of onveilig, DVS, 2007

- Reclaiming Streets, David Engwicht, 1999

- www.design-for-all.nl

- www.designforall.nl

- www.urban.nl/childstreet2005

- www.swov.nl

- www.childfriendlycities.nl


3.3 Hoofdlijnen kindvriendelijk inrichten

Ruimtelijke structuur (macroniveau)

Als een kapstok geeft de ruimtelijke structuur van een stad of dorp houvast voor

de kindvriendelijke inrichting van wijken en buurten. Vanuit het gegeven dat kinde-

ren slechts een beperkte complexiteit aankunnen, wordt liefst gestreefd naar grote

verblijfsgebieden. Binnen het verblijfsgebied wordt gewerkt aan een fijnmazig netwerk

voor fietsers en voetgangers en een zodanige inrichting van de straten dat de snel-

heid van het verkeer minder dan 30 km/uur bedraagt. 30 is een snelheid waarbij bijna

geen ernstige ongelukken gebeuren, maar voor het over de volle breedte gebruiken

van de straat voor spelen, lopen en ontmoeten moet de snelheid nog lager liggen

(stapvoets rijden betekent 15 km/uur!). Kinder(speel)plekken- en voorzieningen,

bijvoorbeeld scholen en jeugdcentra, liggen liefst zoveel mogelijk midden in verblijfs-

gebieden, ver van de verkeersaders.

Buiten de verblijfsgebieden wordt op de 50km-wegen binnen de bebouwde kom ge-

streefd naar scheiding van verkeer door middel van losse voet- en fietspaden op rou-

tes die veel gebruikt worden door kinderen en goede oversteekplekken. Door op deze

manier verschillende verblijfsgebieden te koppelen ontstaat een stedelijk netwerk van

kindvriendelijke verblijfsgebieden aan elkaar geregen door veilige (kinder)routes.

Kindvriendelijk Heerhugowaard

Vanuit de startnotitie Heerhugowaard Kindvriendelijke Gemeente werkt de gemeente Heerhugowaard

op alle fronten en in samenwerking met alle gemeentelijke afdelingen én betrokken instellingen en

bewoners aan een kindvriendelijke inrichting van Heerhugowaard. De gemeente zet daarmee een anti-

cyclisch beleid in om gezinnen met kinderen te behouden voor de stad en aantrekkelijk te blijven voor

gezinnen en jongeren.

Zie praktijkvoorbeeld Macro 1.


Uit de vele voorbeelden en initiatieven blijkt dat het vooral het macroniveau is dat

de nodige aandacht behoeft. Lokale initiatieven zijn er, maar regionaal of landelijk

zijn er nauwelijks voorbeelden te vinden. Idealiter wordt zowel gewerkt aan de brede

integrale aanpak op gemeentelijk niveau als aan de concrete praktische uitwerking op

wijk-, buurten straatniveau.

Routes en netwerken (mesoniveau)

In de verblijfsgebieden wordt gewerkt aan een op mensen toegesneden omgeving

met een diversiteit aan inrichtingsvormen: 30km-gebieden, woonerven, autovrije

gebieden, fietsstraten en voetpaden.

Binnen de verblijfsgebieden is voor het veilig verplaatsen en spelen van kinderen

behoefte aan routes, die belangrijke voorzieningen in de buurt of wijk met elkaar

verbinden: voor kinderen zijn dit bijvoorbeeld speelplekjes in de buurt, de school en

de sportvereniging- en velden. Het streven daarbij is verkeers- en sociaal veilige, her-

kenbare en speelvriendelijke routes met zo min mogelijk conflictsituaties met andere

weggebruikers.

Kindlint

Een oplossing die kinderen een veilige plek in het verkeer (terug) kan geven is het Kindlint. Dit is een

speciaal aangepast of ontwikkelde route waarlangs kinderen zelfstandig, veilig en prettig naar allerlei

speel,- school,- vrijetijds- en opvangvoorzieningen kunnen lopen of fietsen. Een Kindlint combineert

zowel ruimtelijke inrichting, verkeersveiligheid en (verkeers)educatie als gedifferentieerdheid in speel-

voorzieningen vanuit de beleving van kinderen.

Zie praktijkvoorbeelden Meso 2 en 8.


Passewaaij Tiel

Een wijk die in de volksmond het predikaat ‘kindvriendelijke wijk’ heeft verdiend is de Tielse wijk

Passewaaij. Hier zijn met name de ruime opzet, het weren van doorgaand verkeer door de wijk en het

geringe aantal verkeersproblemen de oorzaak van.

Ook kent de wijk in potentie een aansprekende en spannende speel- en ontmoetingsplek op de vind-

plaats van een tweetal Bataafse nederzettingen. Bij de ontwikkeling van de nieuwe woonbuurt is deze

unieke vondst de start van een integrale en eensgezinde samenwerking voor het realiseren van een

speelplek in de wijk.

Zie praktijkvoorbeeld Meso 4.

Straten en plekken (microniveau)

Voor het kindvriendelijk inrichten op straat- en plek niveau is met name het creëren

van ruimte en de aantrekkelijke inrichting daarvan van belang. Voor kinderen moet

de openbare ruimte bruikbaar, bereikbaar en toegankelijk zijn. Buiten spelen moet

vanaf de voordeur mogelijk zijn! Kinderen moeten langzaam hun actieradius kunnen

uitbreiden over veilige stoepen en veilige oversteken naar vrienden en verder weg

gelegen speelplekken.

Enkele concrete ontwerpaanbevelingen zijn dat 30km-straten altijd voldoende trottoir

hebben. Bij schaarste aan ruimte in 30km-straten heeft voldoende trottoir een hogere

prioriteit dan parkeerruimte. En is er onvoldoende ruimte voor trottoirs beschikbaar

dan verdient een woonerf de voorkeur. Omdat de toegestane snelheid daar lager ligt

is het er veiliger, is er een hogere ontmoetingskwaliteit en is het er daardoor aantrek-

kelijker om te spelen.

Straten kunnen ook plekken zijn.

Verschillen tussen (woon)erven en 30km-straten

Het is een misvatting dat er geen verschil (meer) zou bestaan tussen (woon)erven en 30km-straten.

Voor straten die zijn aangeduid met het speciale verkeersbord ‘erf’ gelden bijzondere verkeersregels.

Het belangrijkste onderscheid is de maximale snelheid. De snelheidslimiet voor (woon)erven is om-

schreven als ‘stapvoets’: de snelheid van een paard dat stapt, wat in jurisprudentie gelijkgesteld is aan

maximaal 15 km/uur. Ten tweede is uitdrukkelijk bepaald dat de straat over de volle breedte gebruikt

mag worden om te lopen en te spelen, zij het dat het rijverkeer wel doorgang verleend moet worden.

Tenslotte geldt dat parkeren uitsluitend is toegestaan in parkeervakken die zijn aangeduid met een P

op een tegel in de bestrating of op een bord naast het parkeervak.

Overigens moet, voordat het verkeersbord ‘erf ’ geplaatst mag worden, de inrichting van de straat en zijn

omgeving wel aan bepaalde eisen voldoen (zie daarvoor de Uitvoeringsvoorschriften BABW), zodat het

vanzelfsprekend is om langzaam en voorzichtig te rijden en om over de hele breedte van de straat te lopen en

te spelen.


Voor het toetsen en verbeteren van de kindvriendelijkheid van straten kan gebruik

gemaakt worden van de KinderStraatScan (KiSS) van Childstreet, waarin getoetst

wordt op een zestal aspecten van kindvriendelijkheid. Ook de Kindertoets van Mobiel

21 geeft in 10 zinnen inspiratie voor een kindvriendelijke inrichting

KiSS 3.0: een meetinstrument om de kindvriendelijkheid van straten vast te stellen

Het instrument KiSS 3.0 toetst een zestal aspecten van de kindvriendelijkheid van de straat (de 6 B’s):

Bescherming, Bewegingsvrijheid, Belevingswaarde, Beloopbaarheid, Befietsbaarheid en Bespeelbaar-

heid.

Elk aspect of dimensie van het begrip kindvriendelijkheid is meetbaar gemaakt door de vaststelling

van een aantal indicatoren. Voor elk aspect zijn maximaal 100 punten beschikbaar. Dit resulteert per

straat in een zestal rapportcijfers. KiSS Versie 3.0: Hoe kindvriendelijk is deze straat?’ is uitgegeven als

werkschrift bij VVN en te vinden op www.veiligverkeernederland.nl.

De kindertoets van Mobiel 21:

1. Lopen op en langs een lijn, de kantjes ervan aflopen.

2. Niveauverschillen om te springen en te klauteren.

3. Een overzichtelijk gebied.

4. Ergens kunnen rondlopen.

5. Ergens een vlak stuk voor wielen en tekeningen,

6. Duidelijke grenzen voor afspraken tussen ouders en kinderen: boordstenen en ruimtelijke geledingen.

7. Water.

8. Verrassende elementen.

9. Ergens kunnen liggen.

10. Ergens kunnen zitten.

Voor kinderen hoeft niet alles gepland. Lege ruimte is ook ruimte!


De kunst bij het ontwerpproces voor kinderen is integraal samen te werken met

diverse disciplines. Dus niet alleen met verkeerskundig ontwerpers maar ook met

stedenbouwkundigen, jeugdwerkers, ouders en niet te vergeten kinderen zelf. Dit

leidt vaak tot verrassende inzichten en nieuwe ideeën. De basis hiervoor kan al op

macroniveau gelegd worden.

Voor een goede kindvriendelijk inrichting van de ruimte moeten we veel meer kijken

met de ogen van een kind.

Sprankelplekken Jantje beton

In diverse buurten is buiten spelen niet altijd vanzelfsprekend. De Jantje Beton Sprankelplekken zijn

kunstwerken, die geplaatst worden op plaatsen waar het speelaanbod klein is en de vraag groot, om zo

een positieve impuls te geven aan het spelen en ontmoeten in de wijk. Kinderen, maar ook jongeren

en volwassenen, kunnen zelf bedenken hoe ze het kunstwerk gaan gebruiken. Bovendien kunnen de

‘sprankels’ versierd worden met tekeningen van buurtkinderen. Iedere Sprankelplek is op deze manier

uniek voor de buurt waarin hij staat. Inmiddels zijn over heel Nederland 25 Sprankelplekken gereali-

seerd.



Tijdelijke landschappen

Groen Links wil braakliggende terreinen in Utrecht tijdelijk veranderen in plekken voor tuinders, kun-

stenaars en kinderen. Buurtbewoners worden daarbij verantwoordelijk voor de aanleg en het onder-

houd van de plek. Momenteel gebeurt dit al in Rotterdam en Gent (in Gent onder de noemer ‘tijdelijke

landschappen’). Bewoners hebben locaties geadopteerd en ingericht als tijdelijke parken, speelplekken

voor kinderen of werkplekken voor kunstenaars. De tijdelijke invulling geeft levendigheid en kleur aan

de stad. Voorheen troosteloze plekken krijgen op deze manier een positieve uitstraling (bron: www.

levende-stad.nl).

Van blijvende waarde: het woonerf

Erven hebben primair een verblijfsfunctie en zijn vooral ontworpen voor voetgangers, spelende kin-

deren, ontmoeting van buurtbewoners etc. In woonerven is het overige verkeer te gast en moet zich

aanpassen aan de voetgangers en spelende kinderen. Stapvoets rijden is daarom verplicht (15 km/uur).

Met de opkomst van 30km-gebieden is het woonerf enigszins in de verdrukking geraakt. Dit terwijl het

erf vanuit het oogpunt van kind- en mensvriendelijkheid verschillende voordelen ten opzichte van de

30km-straat biedt. Veilig Verkeer Nederland pleit dan ook voor het toepassen, waar nodig en gewenst,

van woonerven met een maximum snelheid van 15 km/uur binnen grotere 30km-gebieden.

Zie praktijkvoorbeeld micro 1.


In de praktijk van alledag krijgen gemeentes op diverse manieren en in diverse stadia

te maken met het uitwerken en oppakken van een kindvriendelijke inrichting. Voor

bestuurders gaat het vooral om de ontwikkeling van kindvriendelijk beleid en de

implementatie daarvan. Voor de betrokken ambtenaren zal het, naast het ontwikkelen

van beleid, vooral ook gaan om de daadwerkelijke beleidsuitvoering en de praktische

inbedding van eisen en wensen vanuit kindvriendelijkheid bij herstructurering, nieuw-

bouwlocaties, inbreidingen etc.

Het werken aan een kindvriendelijke inrichting kan op verschillende manieren opge-

pakt worden, zo leert de praktijk:

- Een proactieve aanpak: structureel-integraal of structureel-sectoraal.

- Een reactieve aanpak: incidenteel op plekniveau (“piepsysteem”).

4. Werken aan een kindvriendelijke inrichting


In het meest ideale scenario is sprake van een integrale samenwerking en afstem-

ming tussen een aantal beleidsterreinen en wordt er zowel gewerkt aan een goede

ruimtelijke structuur en afstemming tussen de diverse beleidsplannen (het macroni-

veau), als aan samenhangende netwerken (het mesoniveau), en een goede inrichting

op straatniveau (het microniveau).

In het hierna volgende stappenplan worden de belangrijkste stappen op een rijtje

gezet om deze integrale en structurele aanpak vorm te geven binnen de gemeente.

Echter: om uiteenlopende redenen zal het in de dagelijkse gemeentelijke praktijk

niet altijd even goed mogelijk zijn dit ideaalscenario op te pakken en vorm te geven.

Aansluitend worden daarom een tweetal afgeleide en ingedikte stappenplannen weer-

gegeven voor een structurele, maar sectorale aanpak en een incidentele aanpak. Een

structurele sectorale aanpak behelst het enkel ruimtelijk oppakken van de kindvrien-

delijke inrichting zonder linken te leggen met bijvoorbeeld onderwijs, welzijn, gezond-

heid e.d. Daarnaast komt het ook voor dat de gemeente geconfronteerd wordt met

een roep, van bijvoorbeeld bewoners of een projectontwikkelaar, om een kindvrien-

delijke inrichting in bestaande lopende herstructurerings- of herinrichtingsprojecten.

In dat geval wordt liever gekozen voor een snelle incidentele aanpak dan een brede

integrale aanpak. De incidentele aanpak(ken) kan vervolgens wel een opstap zijn naar

de ontwikkeling van kindvriendelijk beleid!


Stappenplan 1: Structurele, integrale aanpak.

Oriëntatie en inventarisatie

- Stel een integrale projectgroep samen met leden vanuit verschillende afdelingen

(groen, ruimtelijke ordening, mobiliteit, onderwijs, jeugd, sport, communicatie/edu-

catie), liefst onder leiding van een coördinerend wethouder.

- Benoem één persoon tot motor en boegbeeld/trekker/gezicht.

- Stem verschillende budgetten en geldstromen af en reserveer voldoende personele

capaciteit.

- Inventariseer wat al gedaan is in het verleden: liggen er visies, spelen zich op

andere beleidsterreinen relevante ontwikkelingen en projecten af, welke wetten, regels

en normen zijn er?

- Zoek naar subsidies buiten de gemeente voor extra plannen/planvorming.

Visievorming

- Stel een gezamenlijke visie op voor integraal en intersectoraal beleid ‘Kindvriende-

lijke Wijken’ en stel dit vast als beleid. Besteed aandacht aan inhoud, doelgroepen,

werkwijze en participatie, uitvoering en beheer.

- Werk aan meer beleidsniveaus: van macro tot en met micro, lever voor alle niveaus

steeds pragmatische voorbeelden.

- Schuw publiciteit - ook in de beginfase - niet: organiseer een startconferentie met

inbreng van binnen en buiten de gemeente voor het verkrijgen van draagvlak en het

uitdragen van de visie/aanpak.

De omslag naar kindvriendelijk beleid vraagt zowel ambtelijk als bestuurlijk

draagvlak en inzet.


Plan van Aanpak

- Stel een Plan van Aanpak op voor het inrichten van Kindvriendelijk Wijken

- Begin met kleine, korte termijnprojecten, maar werk tegelijkertijd ook aan lange

termijn projecten.

- Zoek aansluiting bij andere geplande werkzaamheden in de openbare ruimte of

aan het wegennet: ‘werk met werk maken’.

- Stel elk jaar een (voortschrijdend) werkplan voor Kindvriendelijke Wijken op,

waarin opgenomen wordt waar een ieder aan werkt.

Uitvoering

- Overleg regelmatig over de stand van zaken, maar ook over problemen.

- Werk samen met burgers, betrokkenen en belanghebbenden.

- Bedenk steeds, dat tijdig meedenken niets extra's hoeft te kosten: beter tijdig mee-

gedacht, dan te laat en achteraf nog iets proberen op te lossen.

- Betrek de politiek regelmatig om ze achter je plannen te krijgen en te houden,

nodig bijvoorbeeld regelmatig raadscommissieleden uit.

- Zoek ook kennis/informatie op hoger dan lokaal niveau: sluit je aan bij regionale of

landelijke netwerken rondom kindvriendelijk inrichten.

- Houd de werkgroep enthousiast door één keer per jaar op werkbezoek te gaan bij

een andere gemeente of organisatie, waar iets te zien of te leren valt.

- Draag je plannen uit: het gaat niet alleen om ruimtelijke netwerken, maar ook om

samenwerkingsnetwerken.

Evaluatie

- Voer onderzoek uit naar feiten en cijfers.

- Evalueer en monitor projecten steeds en stel je beleid (en visie) zo nodig bij.


Stappenplan 2: Structurele, sectorale aanpak.


- Stel een projectgroep samen met leden vanuit de betrokken afdeling ruimtelijke

ordening/verkeer/groen.

- Benoem één persoon tot motor en boegbeeld/trekker/gezicht.

- Stem verschillende budgetten en geldstromen af en reserveer voldoende personele

capaciteit.

- Inventariseer wat al gedaan is in het verleden: liggen er visies, welke wetten, regels

en normen zijn er?

- Zoek naar subsidies buiten de gemeente voor extra plannen/planvorming.

Visievorming

- Stel een visie op voor het inrichten van Kindvriendelijke wijken en stel dit vast als

beleid. Besteed aandacht aan inhoud, doelgroepen, werkwijze en participatie, uitvoe-

ring en beheer.

Plan van Aanpak

- Stel een Plan van Aanpak op voor het inrichten van Kindvriendelijk Wijken.

- Begin met kleine, korte termijnprojecten, maar werk tegelijkertijd ook aan lange

termijn projecten.

- Zoek aansluiting bij andere geplande werkzaamheden in de openbare ruimte of

aan het wegennet: ‘werk met werk maken’.

Uitvoering

- Overleg regelmatig over de stand van zaken, maar ook over problemen.

- Werk samen met burgers, betrokkenen en belanghebbenden.

- Betrek regelmatig de politiek om ze achter de plannen te krijgen en te houden,

nodig bijvoorbeeld regelmatig raadscommissieleden uit bij project/werkgroepen of

werkbezoeken.

- Houd de projectgroep enthousiast door één keer per jaar op werkbezoek te gaan

bij een andere gemeente of organisatie, waar iets te zien of te leren valt.

Evaluatie

- Voer onderzoek uit naar feiten en cijfers.

- Evalueer en monitor projecten steeds en stel je beleid (en visie) zo nodig bij.

Gebruik wijkbudgettten als smeerolie. Bewoners blijken vaak veel zuiniger en

creatiever om te gaan met een budget dan de gemeente….


Stappenplan 3: Incidentele aanpak.


- Stel een werkgroep samen of stel een verantwoordelijk aan vanuit de betrokken

afdeling ruimtelijke ordening/verkeer/groen.

- Kijk of er binnen de gemeente vergelijkbare inrichtingvragen zijn (geweest); maak

gebruik van de opgedane ervaring.

- Formuleer het probleem en de gewenste oplossingsrichting en link dit zo mogelijk

aan bestaand beleid.

- Stel de hoogte van het beschikbare budget vast en kijk of er aangesloten kan

worden op andere werkzaamheden in de openbare ruimte/wegennet: ‘werk met werk

maken’.

Programma van eisen

- Stel een duidelijk programma van eisen voor de kindvriendelijke herinrichting op

- Betrek bewoners en andere betrokkenen bij het inrichtingsplan.

Uitvoering en evaluatie

- Evalueer en monitor het inrichtingsplan na de uitvoering

Succesfactoren op weg naar kindvriendelijke wijken

- Integraal overleg op de gemeentelijke werkvloer.

- Goede samenwerking en afstemming met andere gemeentelijke afdelingen/diensten.

- Contact zoeken en blijven houden met de doelgroep: kinderen.

- Samenwerking met kindgerichte partners: bibliotheek, muziekschool, opvang, school etc.

- Een duidelijke inspirator en motor (liefst de gemeente).

- Aanstellen van een ‘verbindingsofficier’: legt verbindingen tussen verschillende afdelingen, organi-

saties, werelden (methode gemeente Delft).

- Bestuurlijke ondersteuning.

- Organiseren van thema-avonden rondom kindvriendelijkheid voor bestuurders, commissieleden etc.

- Tijdig oog hebben en inspringen op plannen en ontwikkelingen vanuit projectontwikkelaars.

- Strategische aanpak: werken aan een totaalvisie, kiezen van gemeenschappelijk thema en benoe-

men van goede argumenten voor de diverse betrokkenen.

- Streven naar continuïteit: zaken verankeren in het beleid en niet persoonsafhankelijk maken.

- Geen ellenlange nota’s schrijven, maar op tijd uitvoeren.

- Opstellen van een gemeentelijk inrichtingshandboek, waarin goede inrichtingsoplossingen worden

vastgelegd en waaruit iedereen kan putten.

- Budgetten, ‘potjes’ bundelen, werk met werk maken.

- Gebruik normen als opmaat voor een inhoudelijke discussie; normen zijn niet zaligmakend en

zeker geen excuus.

- Lange adem hebben, vasthoudend zijn.

- Gezamenlijk benoemen en vieren van successen, hoe klein ook!

Bron: Brede (bestuurlijk/ambtelijke) Werksessie Kindvriendelijke wijken, 10 januari 2008.


Praktijkvoorbeelden


Macro


Van lokaal jeugdbeleid naar integraal jeugdbeleidMacro 1Heerhugowaard

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema

x Buitenspeelruimte en groen

x Gezondheid

0 Integrale wijkaanpak

x Bereikbaarheid en veiligheid

x Scholing en opvoeding

x Dagindeling

x Sociale cohesie

x Communicatie/participatie kinderen

Aanleiding

Heerhugowaard ziet in de toekomst een probleem ontstaan door een combinatie van vergrijzing, stagnatie

van (bouw en) bevolkingsgroei. Voor de wethouder Jeugd was dit in oktober 2006 aanleiding om met een

ambtelijke delegatie het congres Child in the City in Stuttgart te bezoeken. Terwijl Stuttgart probeert gezin-

nen terug te lokken naar de stad, staat Heerhugowaard voor de taak gezinnen met kinderen te behouden.

Heerhugowaard wil anticyclisch beleid inzetten om nog aantrekkelijker te worden als vestigingsplaats voor

samenlevingsverbanden met kinderen of een kinderwens. Dit kan door middel van het ontwikkelen en

uitvoeren van integraal beleid gericht op kindvriendelijkheid. Kindvriendelijkheid wordt daarbij niet alleen

beperkt tot het kindvriendelijk inrichten van wijken, maar wordt veel breder benaderd. Voor een kindvriende-

lijke inrichting van de gemeente is binnen elk beleidsterrein aandacht voor jeugd en gezin vereist.

Doel

Heerhugowaard (nog) aantrekkelijker maken voor gezinnen met kinderen, jonge mensen die zich ergens

willen vestigen en jongeren die na hun studie terugkeren.

Doelgroep

Gezinnen met kinderen, jongeren.

Resultaat

Vanuit de startnotitie Heerhugowaard Kindvriendelijke Gemeente (2007) wordt gewerkt aan een uitvoe-

ringsprogramma met diverse deelprojecten rondom een 6-tal thema’s: Scholing, Jeugd en vermaak, Huis-

vesting en (buiten)speelruimte, Gezondheid en veiligheid, Combinatie werk-gezin en Jong versus oud.

Belangrijkste succesfactoren

Integrale aanpak, samenwerking en afstemming tussen diverse beleidsterreinen, brede startbijeenkomst in

oktober 2007 met betrokken instellingen, inwoners en externe deskundigen, aandacht voor continue dia-

loog tussen alle betrokkenen: beleidsmakers, kinderen en jongeren, ouders, projectontwikkelaars, scholen,

bedrijven, kinderen jongerenwerkers en corporaties.


Gezinnen gezocht, wijken in de aanbieding Macro 2Rotterdam

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


x Gezondheid

x Integrale wijkaanpak



x Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

Rotterdam is een stad die verjongt en tegelijkertijd vertrekken te veel gezinnen, zodra zij zich dit financieel

kunnen veroorloven, uit de stad. Dit betekent dat de voorzieningen voor gezinnen in de stad onder druk

komen te staan. Vanuit de gedachte dat gezinnen een opbouwende functie voor de stedelijke samenleving

hebben streeft Rotterdam er naar gezinnen voor de stad te behouden.

Een tweede zorg in Rotterdam is dat niet alle kinderen in de stad automatisch opgroeien tot actieve en

constructieve burgers. Rotterdam voert al jaren een actief jeugdbeleid, maar het verbeteren van het opvoed-

klimaat is nog steeds een punt van aandacht. Het college van B&W laat het niet zitten bij de uitstroom van

kinderen en de zorgen over het opgroeien. In het collegeprogramma 2006-2010 staat dan ook dat Rotter-

dam kindvriendelijker moet worden.

Doel

Een kindvriendelijker Rotterdam. Als meetbaar resultaat is gesteld dat in 2010 zeven Rotterdamse wijken

aantoonbaar kindvriendelijker zijn.

Doelgroep

Kinderen in het algemeen en meer specifiek kinderen in achterstandsituaties, gezinnen met kinderen.

Resultaat

Een breed gedragen voorstellenboek voor een kindvriendelijker Rotterdam, uiteengezet in wensenboeken

voor 11 qua woonmilieu verschillende wijken. De wensenboeken en voorstellen voor een kindvriendelijker

Rotterdam zijn opgesteld aan de hand van een quickscan van de wijk, wijkbijeenkomsten met bewoners

(inclusief kinderen) en diverse wijkpartners en een megabrainstorm op stedelijk niveau.

.


Integrale aanpak, samenwerking en afstemming tussen diverse beleidsterreinen, instelling van een Jonge

Hondenclub (jonge ambtenaren uit alle gemeentelijke diensten hebben in samenspraak met betrokkenen

in 9 maanden tijd het plan voor een kindvriendelijker Rotterdam opgesteld), veel aandacht voor kinderen

jeugdparticipatie, wijkgerichte aanpak-op-maat.


Kindvriendelijk speelruimtebeleidMacro 3Gent (B)

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid



0 Scholing en opvoeding

0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Spelen is belangrijk voor de evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Al spelend doen kinderen ervaringen

op en leren ze. Om te kunnen spelen hebben ze ruimte nodig: speelruimte! De stad Gent ziet het als één

van haar opdrachten om in de woonomgeving voldoende speelruimte te bieden. De laatste jaren is dan ook

flink geïnvesteerd in de aanleg of renovatie van speelterreinen in Gent.

Speelruimtebeleid is echter meer dan de aanleg en het onderhoud van speelterreinen alleen. Het is een

geïntegreerd beleid: wie over speelruimte spreekt heeft het ook over verkeersveiligheid, groenaanleg en

ruimtelijke ordening. Binnen het Gentse speelruimtebeleid is aandacht voor diverse zaken, waaronder

speelstraten, Speelweefsel, bespeelbare kunst, skatebeleid, speelbossen, avontuurlijke speelterreinen en

inrichting van tijdelijke landschappen (braakliggend terrein als speelterrein).

Doel

Het aanleggen, onderhouden en waar nodig uitbouwen van een goed bespeelbare woonomgeving, waarin

zowel jong als oud zich thuis voelt.

Doelgroep

Alle gebruikers van de openbare ruimte, met het accent op de zwakste schakel: (spelende) kinderen.

Resultaat

Gent telt anno 2007 116 speelterreinen die op diverse manieren worden verbonden door het Speelweef-

sel. Het concept Speelweefsel richt zich op het benoemen van formele en informele speelplekken, die

voor kinderen en jongeren belangrijk zijn, en de routes die deze plekken verbinden. Het uit zich in diverse

knooppunten (school, speelterrein, sportcentrum etc.) en routes (weggetjes, straten, voetpaden etc.). Het

weefsel heeft naast (verkeers)veiligheid ook een sociaal aspect: alle bewoners in de wijk maken er gebruik

van, zowel jong als oud.

Door de diverse inspanningen staat Gent tegenwoordig steeds meer bekend als een kindvriendelijke stad en

wordt Gent vaak genoemd als een voorbeeld van kindvriendelijk inrichten.


Een integrale Plangroep Speelruimtebeleid met inbreng vanuit verschillende diensten, werken aan conti-

nuïteit in de aanpak, aanpak verankeren in beleid, oog voor en contact blijven houden met de uiteindelijk

doelgroep.


Kinder WilkommenMacro 4Stuttgart (D)

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


x Gezondheid




x Dagindeling

x Sociale cohesie

0 Communicatie/participatie kinderen

Aanleiding

Stuttgart heeft al langere tijd te maken met een krimpende beroepsbevolking. In 2004 presenteerde de

burgemeester van Stuttgart een actieplan om deze trend, de zogeheten stadsvlucht, tegen te gaan. Stuttgart

moet een kindvriendelijke stad worden waar gezinnen zich door aangetrokken voelen.

Doel

Het realiseren van een kindvriendelijk Stuttgart, waarmee de negatieve spiraal waar Stuttgart in terecht is

gekomen, doorbroken wordt en de stad weer ‘demografisch leefbaar’ wordt.

Doelgroep

Kinderen, gezinnen met kinderen, jongeren.

Resultaat

In 2007 is een Actieplan opgesteld door de burgemeester van Stuttgart met als doelstelling het behouden

van de huidige gezinnen met kinderen en jongeren voor de stad en het aantrekken van nieuwe gezinnen

met kinderen. Om dit actieplan te realiseren wordt ingezet op 5 thema’s:

1. Onderwijs: taalonderwijs, aansluiting onderwijs op arbeidsmarkt.

2. Gezinshuisvesting en speelruimte voor kinderen: betaalbare huisvesting, toegankelijke en veilige openbare ruimte.

3. Gezondheid en veiligheid: gezond eten, bescherming tegen criminaliteit.

4. Het combineren van carrière en kind: kinderopvang, werkvoorzieningen.

5. Jong en oud: buurtcentra gericht op bevorderen contact jong en oud, manifest contact jong en oud.

Al in 2004 is voor het werken aan een kindvriendelijk Stuttgart een Kuratorium Kinderfreundliches Stuttgart in

het leven geroepen. Hierin hebben allerlei invloedrijke personen vanuit de Stuttgartse politiek, gezondheidszorg,

media, culturele wereld etc. zitting. Zij buigen zich van tijd tot tijd in verschillende werkgroepen over thema’s

rondom kindvriendelijkheid en ondersteunen op deze manier het plaatselijke beleid. Tevens is de Forderverein

Kindfreundlichtes Stuttgart opgericht, van waaruit financiële ondersteuning wordt gegeven aan het realiseren

van een kindvriendelijk Stuttgart. De gemeente zelf investeerde vanaf 1997 tot 2007 reeds 470 miljoen euro in

kindvriendelijke maatregelen, projecten en acties. De Stuttgartse aanpak won in 2006 de Konrad Adenauer Preis

fur Komunalpolitik op basis van de goede samenwerking tussen de partijen in de samenleving en de gemeente.


Integrale en brede aanpak van de kindvriendelijke stad, samenwerking tussen diverse sectoren, maatschap-

pelijk partners en gemeente.


Stervormig fiets-voetnetwerk als drager vanstedenbouwkundig plan

Macro 5Houten

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema

0 Buitenspeelruimte en groen

0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Met de aanwijzing als groeikern in 1979 moest het oorspronkelijke dorp Houten ongeveer vijf keer zo groot

worden. Vooruitlopend op het mobiliteitsvraagstuk heeft de gemeente Houten gekozen voor de ontwikke-

ling van een verkeerssysteem, waarbinnen fietsers en voetgangers een prominente plaats hebben gekregen.

Doel

Het vergroten van de aantrekkelijkheid van Houten voor fietsers en voetgangers, waaronder kinderen en

jongeren, en het terugdringen van de prominente rol van het autoverkeer in de openbare ruimte.

Doelgroep

Fietsers, waaronder fietsende kinderen.

Resultaat

Aansluitend op de buurtwegen kent Houten een uitgebreid stervormig netwerk van fietsen voetroutes, dat

de drager is van de stedenbouwkundige invulling van Houten. Langs deze drager liggen alle voorzieningen

die veel publiek trekken: scholen, bibliotheek, sportaccommodaties. Eenmaal op het fiets-voetnetwerk heb-

ben fietsers en voetgangers voorrang op automobilisten. Dit is op alle mogelijke manieren goed en tijdig

aangegeven voor automobilisten die een fiets-voetroute kruisen. Auto’s worden via een rondweg om en in

Houten geleid.

Onderzoek vanaf begin jaren negentig geeft aan dat er jaarlijks ruim 30% minder ongevallen in Houten zijn

dan in steden van vergelijkbare omvang. Volgens de gemeente is het geringe aantal fietsslachtoffers niet

alleen te danken aan de ver doorgevoerde scheiding van auto- en fietsverkeer, maar ook aan het geringe

autogebruik binnen de rondweg. Nog geen 20% van het woon-winkelverkeer in Houten verplaatst zich met

de auto (tegen 28% in vergelijkbare gemeenten).

Ook onderzoek op basisscholen in Houten toont aan dat het aantal verplaatsingen met de auto naar school

vele malen lager ligt dan gemiddeld. Kinderen blijken in Houten al op jonge leeftijd zelfstandig, dat wil zeggen

zonder begeleiding of onder begeleiding van oudere broers/zussen, lopend of fietsend naar school te gaan.


Aantrekkelijkheid van het fietsnetwerk, goede onderlinge samenhang en consequente doorvoering van de

opzet van het netwerk, goede geleiding en waarschuwing van automobilisten


Meso


Goilberdingen: een (kind)vriendelijke woonwijkMeso 1Culemborg

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

x jaren ‘90

x nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

In de wijk Goilberdingen is gewerkt aan een wijk met een fijnmazig netwerk voor fietsers en voetgangers,

veel nadruk op de gebruiks- en verblijfskwaliteit van de openbare ruimte, gemengd ruimtegebruik, parkeren

op eigen erf en meer spreiding dan bundeling van het verkeer. Gekozen is voor sobere stedenbouw en een

eenvoudige planopzet. Dit heeft overigens ook deels te maken met de in aanvang bestaande tekorten in

de exploitatieopzet van de wijk. De wijk is opgebouwd uit een raster van straten, lanen en singels. Het is

feitelijk een verzameling van kleine clusters straten (carrés) die van elkaar gescheiden worden door singels

en lanen.

Doel

Het creëren van een woonwijk, waar door een slimme inrichting en vormgeving een (verkeers)omgeving

wordt gerealiseerd waar voetgangers, fietsers en gemotoriseerd verkeer in goed evenwicht naast elkaar

gebruik maken van de openbare ruimte.

Doelgroep

Alle gebruikers van de openbare ruimte, met een accent op voetgangers, fietsers en zwakkere verkeersdeel-

nemers (kinderen, ouderen, mensen met beperkingen).

Resultaat

Onder andere voor de doelgroep kinderen (maar ook voor andere doelgroepen) is in Goilberdingen een

(kind)vriendelijke woonomgeving gecreëerd, waar de auto als het ware te gast is. De vormgeving van de

woonomgeving is zo gemaakt dat het normaal gevonden wordt dat men overal midden op straat kan lopen

of fietsen. Er zijn zoveel mogelijk aanleidingen gezocht om het logisch te maken, dat men in de hele wijk

rustig moet rijden. De wijk kent geen specifieke verkeerswegen. De aanwezige bredere lanen, singels en

randwegen in de wijk zijn zo gemaakt dat ze een onderdeel vormen van de directe woonomgeving. Aan de

drukkere straten liggen parallelle paden voor het fietsen en wandelen.

Een markant onderdeel van de wijk is het gebruik van schapen voor het grasonderhoud. Om de schapen

meer bewegingsruimte te geven zijn de straten, die de singels doorkruisen, voorzien van wildroosters. Zo

kan het zijn dat een automobilist even moet wachten of omrijden omdat er een schaap op de ‘dam’ staat.


Tijdige en goede samenwerking tussen de disciplines Stedenbouw en Verkeer, creatieve omgang met

ideeën, denkwijzen en zienswijzen, een maximale oppervlakte aan uitgeefbare grond door parkeren op

eigen erf en een minimale breedte van straten (5 meter). Door het parkeren op eigen erf kan iedereen één of

twee parkeerplaatsen maken. Hierdoor zijn de traditionele parkeerproblemen veel minder aanwezig dan in

een standaard Vinexwijk. Rondom elke cluster van woonstraten zijn verzamelparkeerplaatsen gemaakt.


Zwembad

Basisschool

Kinderboerderij Gymzaal

Speelplek

Trapveld

Speelplek

Basisschool

Zwembad

Basisschool

Kinderboerderij Gymzaal

Speelplek

Trapveld

Speelplek

Basisschool

Een ‘gewone’ wijk Een wijk met Kindlint®


Kindlint in Buitenhof en VoordijkshoornMeso 2Delft

Wijktypologie

0 vooroorlogs

x jaren ‘50/’60

x jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


0 Overig.

Aanleiding

In 2004 is Delft gestart met het project ‘Kinderen veiliger door Delft’ om – meer nog dan voorheen – aan-

dacht te besteden aan de verkeersveiligheid rond scholen, peuterspeelzalen en bso’s, kindveilige routes

en de bereikbaarheid van sportparken. Dit streven past binnen het ambitieniveau van de gemeente om het

fietsgebruik te stimuleren en levert een bijdrage aan de realisatie van het beleid om kinderen aan de Norm

Gezond Bewegen te laten voldoen. In het kader van Kinderen Veiliger door Delft wordt gewerkt aan de reali-

satie van twee Kindlinten.

Doel

Het concept ‘Kindlint’ staat voor veilige verbindingen voor kinderen die zich te voet en per fiets willen be-

wegen tussen verschillende plekken. Er zijn weliswaar locaties in wijken en buurten waar kinderen zich vrij

kunnen bewegen (denk aan speelplekken, zebra’s, pleinen, stoepen en 30km-gebieden), maar vaak kunnen

kinderen zich niet veilig en prettig van de ene naar de andere plek verplaatsen. Via een Kindlint kunnen kin-

deren al op jonge leeftijd zelfstandig naar school, sportveld en speelplek. Kinderen kunnen zich zo veiliger,

vaker, verder en op een gezondere en leukere manier bewegen in hun eigen buurt.

Doelgroep

Kinderen

Resultaat

Gekozen is voor het uitwerken van twee Kindlinten: een fiets-Kindlint in de wijk Buitenhof, waar onder

andere ook een vaardigheids-fietsparcours in opgenomen zal worden, en een loop-Kindlint in de wijk Voor-

dijkshoorn. De uitvoering van beide plannen is in 2007 van start gegaan.


Betrokkenheid van kinderen en hun ouders als ‘deskundigen’ bij de opzet van het Kindlint in hun buurt,

ambities zijn politiek goed verankerd in het collegeprogramma, commitment van wethouders, afspraken

zijn helder en duidelijk vastgelegd in convenanten en actieprogramma’s, behaalde successen worden ge-

vierd en iedereen deelt hierin mee.


Een kindvriendelijke nieuwbouwwijk: De Verwondering Meso 3Almere

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

x nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Almere beoogt met de woonwijk De Verwondering een woonwijk te realiseren waar kinderen veilig, maar

ook avontuurlijk, kunnen spelen en zich door de wijk kunnen bewegen. Het motto van de wijk is: duizend-

en-een spannende speeldagen.

Doel

Het realiseren van een groene en kindvriendelijke woonwijk met een aantrekkelijke en op kinderen toege-

spitste openbare ruimte.

Doelgroep

Kinderen, gezinnen met kinderen.

Resultaat

In het inrichtingsplan voor woonwijk De Verwondering geven tien thema’s invulling aan een kindvriende-

lijke woonomgeving. Via het door de wijk slingerende Kinderpad kunnen kinderen naar school en andere

voorzieningen lopen. Tien themagebieden geven invulling aan het spelen van kinderen. Een kleine greep: de

Elementerij (spelen met lucht, water, vuur en aarde), de Natuurij (natuur ontdekken en beleven), de Zon-

nerij (spelen met warmte en energie) en de Spelerij.

December 2007 is de eerste fase van De Verwondering, de Zonnerij, van start gegaan.


Aandacht voor veilig verplaatsen en spelen van kinderen, aansprekend inrichtingsplan en weergave op web-

site, marketing (appelleren aan het spelen van weleer).


Kindvriendelijkheid in PassewaaijMeso 4Tiel

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

x jaren ‘90

x nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Sinds het eind van de jaren ’80 van de vorige eeuw is in Tiel gebouwd aan de nieuwbouwwijk Passewaaij.

De wijk Passewaaij is opgebouwd volgens het model Houten en bestaat uit acht buurten rondom een

centrumgebied. Door het beperkt aantal verkeersproblemen en door de ruime opzet heeft de wijk in de

volksmond het predikaat ‘kindvriendelijk’ gekregen.

Doel

Het realiseren van een leefbare woonwijk in de gemeente Tiel.

Doelgroep

Alle wijkbewoners, met daarbinnen veel aandacht voor de routing van fietsers, voetgangers en andere

kwetsbare verkeersdeelnemers.

Resultaat

De 8 buurten van Paasewaaij worden gescheiden door fietsroutes, waarbij tussen de wijken voor het auto-

verkeer alleen via de randweg een verbinding is, terwijl fietsers en voetgangers gebruik kunnen maken van

een radiaal netwerk van fietspaden. Verdere uitgangspunten van de wijk zijn: hele wijk 30 km/uur, buurtont-

sluiting met behulp van minirotondes, alle kruispunten beveiligd met plateaus, een smal profiel van de

randwegen (geen fietsers), snelheidsremmers op de kruising van fietsers en auto’s en geen doorgaand

verkeer door het wijkcentrum.


Verkeersveilige en leefbare wijk door de ruime opzet, fietsvriendelijke wijk door het systeem van fietspaden

zonder kruisend autoverkeer in de wijk zelf.

Bij de nieuwe uitbreidingsplannen (buurt zeven) wordt zeer kindvriendelijk te werk gegaan. De onverwachte

vondst van twee nederzettingen van Bataven uit de vierde eeuw in het uitbreidingsgebied, heeft ongepland

geleid tot een eensgezinde inrichtingswens van deze plek van zowel de gemeentelijke vakdisciplines als de

projectontwikkelaars. Het ontwerp gaat richting een spannende verblijfsruimte en speelplek in de wijk met

onder andere een tijdscapsule, waterelementen, heuvels, boomgaarden, dijkjes. Het voorbeeld laat zien dat

er veel mogelijk is met voldoende draagvlak en neuzen die dezelfde kant opwijzen! Naar verwachting wordt

met de bouw van de buurt in de tweede helft van 2008 gestart.


Avontuurlijk spelenMeso 5Heerenveen

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid


0 Bereikbaarheid en veiligheid


0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Het attractiebesluit met strengere normen voor speelvoorzieningen gecombineerd met een ontoereikend

budget van de gemeente Heerenveen voor het vervangen van speeltoestellen leidde in 2001 in de gemeente

Heerenveen tot een nieuw speelbeleid. Centraal daarin staat dat de gemeente de inwoners van Heerenveen

meer bij hun leefomgeving wil betrekken. Bovendien moest er meer aandacht komen voor het prikkelen van

de fantasie van kinderen: er moest meer gedacht worden in spelaanleidingen dan in kant-en-klare speeltoe-

stellen.

Doel

Het realiseren van avontuurlijke en uitdagende speelplaatsen voor kinderen, ter vervanging van uniforme en

weinig verrassende standaard ingerichte speelplekken.

Doelgroep

Spelende kinderen.

Resultaat

In 2002 startte het project’ Circus, fort of heksenkring’ waarbij de fantasie van kinderen leidraad was bij het

ontwerpen van speelruimte. Kinderen werd gevraagd hoe en waar zij het liefst zouden willen spelen, ouders

werd gevraagd naar hun speelervaringen van vroeger. Voor de inrichting van de speelplekken werd vervol-

gens een budget beschikbaar gesteld aan bewonersgroepen. De ervaring leert dat de bewonersgroepen vaak

veel zuiniger omspringen met hun budget dan een gemeente.

De aanpak heeft geleid tot een grote diversiteit aan speelplekken in Heerenveen. Door de mening van kin-

deren over spelen centraal te stellen bleek het mogelijk om met bescheiden middelen veel meer te realise-

ren dan met een traditionele aanpak het geval zou zijn geweest: bouwsels van boomstammen in plaats van

wipkippen, houten wigwams of een zandskelterbaan. Voor kinderen hoeft een speelterrein niet persé met

speeltoestellen te worden ingericht.


Betrokkenheid van kinderen en ouders bij de ontwikkeling of verbetering van speelplekken, breder denken

dan standaard speeltoestellen (“speelterrein is meer dan een verzameling wipkippen”), denken in spelaan-

leidingen in plaats van speeltoestellen.


Meeliften op de herstructurering in ZoetendaalMeso 6Zevenbergen

Wijktypologie

0 vooroorlogs

x jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

In het kader van de herstructurering van de wijk Zoetendaal in Zevenbergen is gekeken hoe het schoolplein

in de buurt zodanig ingericht en bij de openbare ruimte betrokken kan worden, dat het plein een bredere

speel- en ontmoetingsfunctie krijgt dan enkel schoolplein voor schoolgaande kinderen.

Doel

Het geven van een bredere speel- en ontmoetingsfunctie aan het schoolplein in het kader van de herstructu-

rering van de wijk.

Doelgroep

Alle inwoners van de wijk, in het bijzonder schoolgaande en spelende kinderen in de wijk.

Resultaat

Onder de naam SERENA, naar een oude Zevenbergse legende, is een inrichtingsplan voor de wijk ont-

wikkeld waarin belangrijke visies over kindvriendelijkheid en kindveiligheid, openheid en gedifferentieerd

wonen meegenomen zijn. Belangrijk onderdeel van het plan is het schoolplein voor de nieuwe school in de

wijk. Door op een slimme manier schoolplein en autovrije openbare ruimte te combineren, ontstaat een

voor ieder toegankelijk openbaar gebied met een brede ontmoetingsfunctie voor alle wijkbewoners.

De uitvoering van het plan is voorzien voor de periode 2007-2010


Slim omgaan met 3%-norm speelruimte, combineren van semi-openbare en openbare ruimte, autovrije

inrichting.


Stad van de zon: kindvriendelijke VINEX-wijkMeso 7Heerhugowaard

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

x nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

In het kader van het streven van Heerhugowaard naar kindvriendelijkheid gemeentebreed en over alle sec-

toren (zie ook macro 1) wordt voor de nieuwe Vinexlocatie Stad van de Zon, aan de zuidkant van Heerhugo-

waard, gewerkt aan een kindvriendelijke inrichting van de wijk.

De Vinexlocatie, met ruim 2.900 geplande woningen en tal van wijkvoorzieningen, wordt vervlochten in

een recreatiegebied dat ruim 177 hectare groot is. Gestreefd wordt naar zowel een milieuvriendelijke en

kindvriendelijke invulling van de nieuwe Vinexlocatie. Inspiratiebron bij de architectuur en verkaveling van

de wijk is de zon. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van zonne-energie en 80% van de woningen in de

centrale wijk in de Stad van de Zon is noord-zuid georiënteerd.

Doel

Het realiseren van een milieuvriendelijke en kindvriendelijke Vinex-wijk, waarin behalve woningen ook vol-

doende voorzieningen, speelruimte en recreatiemogelijkheden aanwezig zijn.

Doelgroep

Alle leeftijdsgroepen, meer specifiek gezinnen met kinderen.

Resultaat

Het meest bijzondere aan de milieuvriendelijke wijk is dat het overgrote deel van de wijk op zonnecellen zal

draaien en hiermee CO2 neutraal is. De combinatie met het recreatiegebied en de gevarieerde groene opzet

van de inrichting van de wijk gekoppeld aan de planning van de voorzieningen binnen de wijk, zorgt ervoor

dat de wijk bovendien zeer kindvriendelijk is.

De Stad van de Zon is opgedeeld in vier plandelen, waarbij tussen de 2007 en 2010 de eerste twee plande-

len verkocht zijn of gaan worden. In plandeel 1 ligt het merendeel van de woningen aan het water en is ge-

bruik gemaakt van centrale parkeervoorzieningen in de vorm van parkeerdijken. In plandeel 2, het centrale

deel van de wijk (het Carré), zijn veel woonstraten autovrij door gebruik te maken van parkeren in speciale

binnengebiedjes, op achtererven of in parkeerkelders. De autovrije straten worden ingericht met extra veel

groen, speciale bestrating en speelvoorzieningen. De gehele wijk is 30km-zone. In het Carré krijgt de wijk

veel eigen wijkvoorzieningen, waaronder (basis)scholen, kinderdagverblijven, een supermarkt, gezond-

heidscentrum en een wijkcentrum.


Aandacht voor ruimtelijke kwaliteit van de wijk, aandacht voor kindvriendelijkheid en milieuvriendelijkheid

van de wijk.


Pleinrenovatie als centrale pijler in buurtaanpakMeso 8Amsterdam

Wijktypologie

x vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

In de afgelopen tientallen jaren zijn in Amsterdam op grote schaal stadsvernieuwingsprojecten uitgevoerd.

In een deel van deze buurten start alweer de volgende fase: het opwaarderen van de buurt. Zo ook in de

Spaarndammerbuurt. In de komende jaren verrijst aan de rand van de buurt een nieuwe wijk met onge-

veer 2000 woningen. Het stadsdeelbestuur wil graag beide buurten versmelten. Dit gebeurt in het project

Spaarndammerhout, waarbinnen de renovatie van het Zaandammerplein valt. De renovatie sluit bovendien

mooi aan op de realisatie van een Kindlint in het stadsdeel Westerpark (zie meso 2 voor meer informatie

over Kindlint).

Doel

Het herinrichten en opwaarderen van het donkere, verwaarloosde en moeilijk bereikbare Zaandammerplein

en het renoveren van het nabijgelegen buurtcentrum, als centrale pijlers in een proces van opwaardering

van de hele buurt en verbetering van de leefbaarheid, zowel fysiek als sociaal-economisch.

Doelgroep

Buurtbewoners, spelende kinderen, jongeren.

Resultaat

Met de opening van het plein in april 2005 is de sociale functie van het plein sterk uitgebreid. Het biedt de

mogelijkheid tot spelen, sporten, buurtmanifestaties en- feesten, bijeenkomsten, lessen en verhuur van het

speeltuingebouw. In het gerenoveerde buurtcentrum is het aanbod aan kinderactiviteiten sterk uitgebreid en

daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt. De speeltuin heeft een nieuw gebouw, dat van de schaduwkant

naar een zonnige plek op het plein is verhuisd. Ook de aankleding, inrichting en verlichting van het plein is

optimaal verbeterd.

Het plein is een goed resultaat van samenwerking tussen vele partijen en dat heeft uiteindelijk geleid tot de

omtovering van het plein tot ‘huiskamer van de buurt’. Het is dan ook verkozen tot Voorbeeldproject van

Kindvriendelijke Projecten in Nederland (netwerk Child Friendly Cities).


Draagvlak en betrokkenheid vanuit de buurt, participatie van kinderen, samenwerking tussen vele partijen

en daarmee financiering vanuit diverse bronnen


Micro


Het woonerfMicro 1Rijswijk

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

De term woonerf wordt begin jaren zestig geïntroduceerd. De ontwikkeling wordt gezien als een reactie op

het verdwijnen van de ontmoetingsfunctie van de jaren vijftig-straat met het oprukken van de auto. Vooral

in de jaren zeventig/tachtig zijn vele woonerven gerealiseerd. Met de opkomst van 30km-gebieden is het

woonerf enigszins in de verdrukking geraakt. Dit terwijl het erf vanuit het oogpunt van kind- en mensvrien-

delijkheid verschillende voordelen ten opzichte van de 30km-straat biedt. Veilig Verkeer Nederland pleit dan

ook voor het toepassen, waar nodig en gewenst, van woonerven met een maximum snelheid van 15 km/uur

binnen grotere 30 km/uur-verblijfsgebieden

Doel

Het ontwikkelen van 15 km/uur-gebieden waar de auto te gast is en waar gezocht wordt naar een zodanig

ruimtegebruik dat er veel ruimte ontstaat voor groen, speelruimte, spelende kinderen, buurtbewoners die

een praatje maken, voetgangers en fietsers.

Doelgroep

Buurtbewoners, spelende kinderen, voetgangers en fietsers.

Resultaat

Erven hebben primair een verblijfsfunctie en zijn vooral ontworpen voor voetgangers, spelende kinderen,

ontmoeting van buurtbewoners etc. In woonerven is het overige verkeer te gast en moet zich aanpassen

aan de voetgangers en spelende kinderen. Stapvoets rijden is daarom verplicht (15 km/uur).

Met de introductie van de 30km-gebieden is in de afgelopen jaren verwarring ontstaan over het bestaans-

recht en de gestelde eisen aan een woonerf. In vergelijking met 30km-gebieden biedt een erfoplossing

echter wel degelijk een aantal voordelen. De automobilist zal nadrukkelijker spelende kinderen, voetgangers

etc. verwachten en deze zijn bovendien ook beter zichtbaar dan in een 30km-straat. Daarnaast is op het erf

door het meervoudig ruimtegebruik vaak vele malen meer ruimte beschikbaar dan in een gangbare straat in

een 30km-gebied.


Mens- en kindvriendelijke inrichting, meervoudig ruimtegebruik, vergroting van de sociale functie van de

straat, verkeersveiligheid.


Natuurspeeltuin De SpeeldernisMicro 2Rotterdam

Wijktypologie

x vooroorlogs

x jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Kinderen spelen minder buiten, groene speelplekken worden schaarser, het overgewicht onder kinderen

neemt toe en de vertrouwdheid met de natuur verdwijnt steeds meer. Speelbossen bieden nieuwe kansen

voor kinderen, de natuur en de leefbaarheid van stedelijke gebieden. In een speelbos spelen kinderen in en

met de natuur. De natuur is extra aantrekkelijk gemaakt om te spelen en sluit aan op het landschap in de

omgeving.

Doel

Het bieden van een avontuurlijke speelplek aan kinderen.

Kinderen op een spelende manier kennis laten maken met de natuur.

Doelgroep

(Spelende) kinderen.

Resultaat

Nederland telt anno 2008 ruim 40 speelbossen en beleefpaden (brochure Speelbossen via www.stichtingre-

creatie.nl, zie werkterreinen/natuur). De ervaringen leren dat speelbossen goed worden bezocht. Niet alleen

door kinderen uit de buurt maar ook door schoolgroepen, de scouting en vakantiegangers. Natuurspeeltuin

De Speeldernis in Rotterdam is in 2001 omgetoverd van avonturen-bouwspeelpaats in een natuurspeeltuin

in de wildernis, wat tot de naam Speeldernis heeft geleid. Het terrein kent een voorterrein voor kinderen tot

7 jaar en een achterterrein voor kinderen van 7 jaar en ouder. De Speeldernis is op dit moment al een begrip

en het voorbeeld in natuurrijke, speelse wildernissen. In de afgelopen jaren bezochten jaarlijks meer dan

10.000 kinderen en hun ouders de Speeldernis.


Appelleren aan de avontuurlijke spelbehoefte van kinderen, koppelen van spelen en leren over de natuur,

aantrekkelijke vormgeving van speelbossen, wensen van kinderen staan centraal en worden meegenomen

in de ontwikkeling van speelbossen.


Van autokruispunt naar pleintje in 30km-stratenMicro 3Tiel

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

0 gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


0 Overig.

Aanleiding

Bij de vormgeving van kruisingen vormt de geleiding van het autoverkeer vaak het hoofduitgangspunt. In

de gemeente Tiel is met de introductie van het carré gewerkt aan de inrichting van het kruispunt vanuit de

doelgroep voetgangers en fietsers.

Doel

Het verbeteren van de toegankelijkheid van kruispunten voor voetgangers en fietsers en het verminderen

van de dominantie van het autoverkeer in zowel inrichting(selementen) als gebruik van kruispunten.

Doelgroep

Alle verkeer, met nadruk op voetgangers, fietsers, kinderen, ouderen.

Resultaat

Het Tielse carré is, in tegenstelling tot standaard ontworpen kruispunten, ontworpen als plein waarbij de

looplijnen voor voetgangers extra benadrukt zijn. Nadrukkelijk is geprobeerd alle verwijzingen naar het

autogebruik te mijden. Het ontwerp is gebaseerd op de looplijnen, die letterlijk in het ontwerp gemaakt wor-

den. Hierdoor wordt de logica van de omgeving weer hersteld. Doordat de rijlijnen verdwijnen is de auto als

het ware te gast en wordt het karakter van het verblijfsgebied beter ondersteund.

Vanuit deze denkwijze ligt het vervangen van de traditionele taluudstrepen door een ander symbool voor de

hand. In verblijfsgebieden is er veel voor te zeggen om de ‘taal van de rijsnelheid en auto’ te vervangen door

de ‘taal van de mens en vorm’. Het vervangen wordt op dit moment nog niet overwogen, omdat de taluud-

strepen een herkenbare en duidelijke aanduiding van de drempels (‘hobbels en bobbels’) zijn.

In het algemeen is het carré een goede maatregel die gebruikt kan worden in de zone 30. Het kan eenvou-

dig worden toegepast bij herinrichtingen en onderhoudsplannen. Ook als de wegvakken zelf niet ingrijpend

aangepast kunnen worden, krijgt het verblijfsgebied door deze vorm een ander gezicht en een andere sfeer.

Zo kan zonder een al te grote aanpassing het verblijfskarakter tot stand gebracht worden. Met het carré kan

door middel van de hoogte van het plateau, de kleur, kleinschalig gespeeld worden.


Aandacht voor fietsers en voetgangers, tegengaan van autodominantie, verbetering van de ruimtelijke kwa-

liteit.


Voor

Na


Herinrichting van een 50 km/uur traverseMicro 4Werkendam

Wijktypologie

0 vooroorlogs

x jaren ‘50/’60

x jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

De gemeente Werkendam heeft in het kader van de pilot ‘Traversen heringericht’ van het POV Noord

Brabant gewerkt aan een herinrichtingsplan van de 50 km/uur traverse in Werkendam (Sportlaan, Raadhui-

slaan, Van Randwijklaan en Sigmondstraat). Aanleiding is het niet voldoen van de traverse aan de geldende

richtlijnen van Duurzaam Veilig.

Dit soort doorgaande 50 km/uur-straten, die veelal vanwege politieke keuzes niet omgevormd (kunnen)

worden tot 30 km/uur-straten, zijn geen geschikt (speel)terrein voor kinderen. Er zijn echter veel van dit

soort straten en ook veel kinderen die aan deze straten wonen. Veiligheid is in deze straten dan ook de

grootste zorg.

Doel

Het ontwerpen van een herinrichtingsplan voor de 50 km/uur traverse, met een optimale afstemming tus-

sen het verkeerskundig ontwerp en de ruimtelijke inpasbaarheid hiervan en veel aandacht voor de thema’s

verkeer versus verblijven, doorstroming, bereikbaarheid en leefbaarheid voor alle doelgroepen.

Doelgroep

Alle buurtbewoners en verkeersdeelnemers, waaronder spelende en verplaatsende kinderen.

Resultaat

De pilotstudie Traverse Werkendam heeft geleid tot een uitgebreid herinrichtingsplan met veel aandacht

voor kwetsbare verkeersdeelnemers uitmondend in voorstellen voor ideale oplossingen èn compromissen

om tegemoet te komen aan de behoeften en beperkingen van kwetsbare verkeersdeelnemers.

Er is zowel aandacht besteed aan herinrichtingsmaatregelen (oversteekvoorzieningen, vrijliggende fietspa-

den, fietsstroken, herinrichting kruispunten, verbetering van zichtbaarheid etc.) als aan maatregelen op het

vlak van verkeerseducatie, verkeersacties, communicatie met ouders, kinderen en ouderen, handhaving,

afspraken routing vrachtverkeer en bussen.

In het algemeen zijn goede maatregelen in 50 km/uur-straten: trottoirs aan beide zijden, breed genoeg (2

meter) en liefst gescheiden van de rijbaan door bijvoorbeeld een heg, vrijliggende fietspaden, goede over-

steekplekken voor voetgangers en fietsers op een 30km-plateau en prioriteit voor trottoirs en gescheiden

fietspaden (bij ruimtegebrek komt parkeerruimte op de tweede plek).


Multidisciplinaire samenwerking met betrokken lokale partijen, betrokkenheid/inbreng van buurtbewoners,

zowel aandacht voor verkeerskundige aspecten als ruimtelijke inpasbaarheid.


Koekoeksplein: van verkeersinfarct naar spelen en ontmoetenMicro 5Utrecht

Wijktypologie

x vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

Begin jaren negentig kampt het Utrechtse Koekoeksplein in de Vogelenbuurt met diverse problemen:

parkeeroverlast, overlast van zoekverkeer, weinig ruimte voor spelende kinderen en andere buurtbewoners,

wegtrekken van draagkrachtige gezinnen naar elders en het wegkwijnen van de binnenstadsschool. In het

kader van het bredere project ‘Votulast, van autowijk naar de auto wijkt’ is samen met bewoners en midden-

stand gewerkt aan een plan voor het verbeteren van de leefbaarheid van het plein.

Doel

Het realiseren van een autovrij, dan wel auto-arm of autoluw plein gericht op een verbetering van de leef-

baarheid (verkeersveiligheid, milieuaspecten, kwaliteit van het woonmilieu) en bereikbaarheid (parkeerover-

last van niet-wijkgebonden parkeerders, verkeersinfarct, klachten van nood- en reddiensten) van het plein.

Doelgroep

Buurtbewoners, kinderen, middenstand.

Resultaat

De samenwerking heeft geleid tot een ontwerp voor het plein met meer ruimte voor verblijven, groen en

spelen, minder parkeerruimte (maar wel parkeerplekken voor eigen bewoners) en een selectieve bereikbaar-

heid van de woningen, school, winkels en bedrijven. De sociale cohesie in de buurt is vergroot: bewoners

zitten meer buiten op straat (‘klapstoelenconcert’), er wordt veel meer buiten gespeeld en de uitstroom van

draagkrachtige bewoners is een halt toegeroepen. De waarde van de aangrenzende koopwoningen is na de

herinrichting flink gestegen. Op het plein heeft zich bovendien een kinderdagverblijf gevestigd vanwege de

aanwezige speelruimte. Economisch gezien heeft de herinrichting van het plein dan zeker ook z’n vruchten

afgeworpen.


Samenwerking met buurtbewoners en middenstand (bewoners voelden zelf een probleem), met kleine stap-

jes werken aan een uiteindelijk prima eindresultaat, aanstelling van een duidelijke kartrekker.


Sprankelplekken: kunstige speel- en ontmoetingsplaatsen

Micro 625 over heel Nederland

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

Juist in aandachtswijken zijn er vaak maar weinig plekken voor kinderen in de openbare ruimte. Jantje Beton

Sprankelplekken zijn speel- en ontmoetingsplaatsen waar buurtkinderen met elkaar kunnen spelen en waar

jongeren of volwassenen elkaar kunnen ontmoeten. In het kader van het 25-jarig regeringsjubileum van haar

beschermvrouwe H.M. Koningin Beatrix plaatste Jantje Beton 25 Sprankelplekken door heel Nederland. Kun-

stenaar en speeldeskundige Jos Spanbroek, van de Spelerij in Dieren, tekende voor het ontwerp.

Doel

De Jantje Beton Sprankelplekken zijn geplaatst in aandachtswijken om zo een positieve impuls te geven

aan het spelen en ontmoeten van andere buurtkinderen en –bewoners. Kunstenaar Jos Spanbroek wil met

de vormgeving van de sprankels vooral de fantasie van kinderen prikkelen. Je kunt er tikkertje spelen, voetje

van de vloer of de kroon gebruiken als indianentent, wat je maar wilt. Ook kun je er gewoon lekker zitten

kletsen met elkaar.

Doelgroep

Bewoners van de buurt met de nadruk op de jeugd (6-16 jaar). Alle Sprankelplekken staan in aandachtswij-

ken.

Resultaat

Zowel in het ontwerp als in de projectopzet is gekozen voor nauwe samenwerking met de gemeente, basis-

scholen en buurthuizen in de betreffende wijken. Belangrijk onderdeel was het scheppen van voorwaarden

om de Sprankelplek ‘van de buurt’ te laten zijn. Zo werd er in iedere buurt, meestal op de scho(o)l(en),

een tekenwedstrijd georganiseerd. De mooiste tekeningen zijn permanent op het kunstwerk geplaatst. Ook

werden jongeren betrokken om samen met de kunstenaar de sprankels op de grond te versieren met graf-

fiti. Door iedere gemeente werd bij de opening een feestje georganiseerd waarin de kinderen uit de buurt

centraal stonden. Deze aanpak heeft ertoe geleidt dat de sprankelplek in iedere buurt waar hij staat een ei-

gen ‘verhaal’ heeft gekregen. Bij plaatsing zijn de sprankelplekken formeel overgedragen aan de betreffende

gemeente. (zie www.jantjebeton.nl/watdoenwe/projecten/sprankelplek).


Plaatsing in aandachtsbuurten, betrokkenheid van kinderen, gebruik als speel- en ontmoetingsplek.


Een middeleeuwse waterloop als basis voor een waterspeelplaats

Micro 7Leeuwarden

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x meerdere omliggende wijken

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

Het project Blauwe Diamant in Leeuwarden bewijst dat elke vernieuwing of restauratie in de ruimtelijke

omgeving mogelijkheden biedt om ruimte voor kinderen en jongeren te maken. De aanleg van een nieuwe

persleiding en de daarvoor noodzakelijke werkzaamheden zijn aangegrepen om de Potmarge, één van de

oudste middeleeuwse waterlopen in Friesland, in ere te herstellen en onder andere een waterspeelplaats

voor kinderen aan te leggen.

Doel

Het ontwikkelen van een waterspeelplaats voor kinderen binnen het totaalproject de Blauwe Diamant, dat

gericht is op het verbeteren van de waterkwaliteit, de ecologische potentie, de recreatieve waarde en ruimte-

lijke kwaliteit van de waterloop De Potmarge.

Het realiseren van een ontmoetingsplek voor bewoners van de omliggende wijken van de Potmarge, waar-

tussen in de oude situatie weinig tot geen contact bestond.

Doelgroep

Spelende kinderen, buurtbewoners van verschillende omliggende wijken

Resultaat

De waterspeelplaats, die september 2004 speelklaar was, biedt een prima speelplek voor kinderen vanaf

7 jaar met de eenvoudige en meest begeerde speelattributen: water en zand. Voor elke leeftijd is er iets te

doen en kinderen kunnen hun fantasie de vrije loop laten. De waterspeelplaats draagt dan ook een belang-

rijk steentje bij aan de verbetering van de kwaliteit van het leven en spelen in de omliggende wijken. Voor

de start van het project bood de omgeving weinig speelruimte voor de jeugd. Ook de stedelijke vernieuwing

in de omliggende wijken kon daar weinig aan toevoegen. De waterspeelplaats en de herinrichting van de

Potmarge biedt kinderen nu volop buitenruimte, ontspanning en speelmogelijkheden. De waterspeelplaats

draagt bovendien bij aan meer ontmoeting tussen buurtbewoners uit omliggende wijken. Het is dan ook

verkozen tot Voorbeeldproject van Kindvriendelijke Projecten in Nederland (netwerk Child Friendly Cities).


Werk met werk maken, inspelen op basis-speelbehoefte van kinderen (spelen met water en zand), opstel-

len en uitwerken van de plannen in samenspraak met een denktank van vertegenwoordigers van de omlig-

gende wijken, organisaties en diverse belangengroepen, consultatie van de denktank door de beheerder van

het gebied ook na voltooiing van de waterspeeltuin.


Inrichting van tijdelijke speelstratenMicro 8Den Bosch

Wijktypologie

0 vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

x gemeentebreed

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

x Sociale cohesie


Aanleiding

De straat heeft van oudsher een sociale functie. Met de opkomst van het gemotoriseerd verkeer komt deze

functie op veel plekken steeds meer in de verdrukking. De Stichting Speelstraten heeft zich ten doel ge-

steld de straat te herontdekken en herwaarderen. De stichting wil door middel van het project Speelstraten

bewoners weer bewust maken van de maatschappelijke functie van de woonstraat. Proefstad is de stad Den

Bosch.

Doel

Het aanwijzen van straten als tijdelijke speelstraten, waar veilige zones voor spelende kinderen gemaakt

worden en de van oudsher sociale functie van woonstraten nieuw leven in wordt ingeblazen.

Doelgroep

Alle buurtbewoners, met een accent op spelende kinderen.

Resultaat

Jaarlijks worden in Den Bosch zo’n 50 à 60 straten Speelstraat. De gemeente verstrekt hiertoe gratis vergun-

ningen aan deelnemende straten. De bewoners kunnen op alle zon- en feestdagen een veilige speelstraat

maken van hun straat of een deel daarvan. Straten bepalen zelf hoe vaak zij gebruik maken van de vergun-

ning (zie www.speelstraten.nl en www.speelstratendenbosch.nl).


Initiatief ligt bij bewoners zelf, kosten zijn laag, aanwezige ruimte wordt flexibel ingezet.


Herinrichting drukke verkeersaderMicro 9Tiel

Wijktypologie

0 vooroorlogs

x jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


Aanleiding

De gemeente Tiel heeft in het kader van het Tiels Stedelijk Ontwikkelingsbeleid TSOB een verkeersader

heringericht. De Grotebrugse Grintweg ligt midden in een woonwijk en verwerkt ca. 13.000 voertuigen per

etmaal. Naast verkeersonveiligheid is er last van geluid, trilling en emissie van de voertuigen waaronder

vrachtverkeer. Bij het aanpakken van de route is gezocht naar een mix van maatregelen gericht op het verbe-

teren van de verkeersveiligheid, leefbaarheid en het milieu.

Doel

Het vergroten van de verkeersveiligheid en leefbaarheid door het herinrichten van een 50 km/uur traverse,

waarbij er een optimale afstemming is tussen het verkeerskundige ontwerp en de ruimtelijke inpasbaarheid.

Doelgroep

Bewoners van de Grotebrugse Grintweg, wijkbewoners, kinderen die er wonen en over de weg naar school

gaan en de gebruikers van de traverse, waaronder veel fietsers.

Resultaat

De herinrichting transformeert een verkeersroute naar een weg die veiliger is geworden, die meer sfeer heeft

en waar op de belangrijkste oversteekpunten langzamer wordt gereden. Uitgangspunt voor het ontwerp is

het idee dat als het ontwerp meer rust uitstraalt, de gebruikers ook rustiger zijn. Op de kruisingsvlakken is

bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de ruimtelijke werking. Door niet de boogstraal bepalend te laten zijn,

maar juist de randen, wordt de rijgoot voor auto’s niet geaccentueerd. Wel is er voor gezorgd dat er een

afgeschermde loopzone is en langs de wegvakken zijn fysiek de voetpaden vormgegeven. Door de transpa-

rante uitstraling en de gekozen cirkelvorm in de bestrating, hebben de kruispunten een pleinachtige allure.

Er is zelfs sprake van een bescheiden ‘shared space’.

De wegvakken zelf zijn uitgerust met een standaardprofiel. Aan weerszijden van de rijbaan zijn fietssug-

gestiestroken. Op regelmatige afstand zijn ‘rustpunten’ gecreëerd door de fietsstroken te onderbreken met

een vierkante ‘plek’. De belangrijkste reden voor het aanbrengen van de ‘plekken’ is het doorbreken van het

lengteprofiel. Dit is nodig om de automobilist te bewegen zich niet op het einde van de route te focussen,

maar op het wegbeeld vlak voor hem of haar. In het profiel zijn ook bomen opgenomen, zodat de leefbaar-

heid niet alleen door de gekleurde straatstenen en asfalt wordt bepaald. Ook is er speciale aandacht uitge-

gaan naar de verlichting en gebruikte type lichtmasten.


Integrale aanpak, samenwerking en afstemming tussen diverse beleidsterreinen, brede startbijeenkomst,

betrokkenheid van de hulpdiensten, inwoners en externe deskundigen, aandacht voor kinderparticipatie via

de drie basisscholen in de wijk.


Van kruispunt naar Shared SpaceMicro 10Drachten

Wijktypologie

x vooroorlogs

0 jaren ‘50/’60

0 jaren ‘70

0 jaren ‘80

0 jaren ‘90

0 nieuwbouw

Thema


0 Gezondheid




0 Dagindeling

0 Sociale cohesie


0 Overig.

Aanleiding

Vanuit de Shared Space-gedachte heeft in 1998 een ingrijpende reconstructie plaatsgevonden van het kruis-

punt De Drift/Torenstraat-Noord/Zuidkade in het centrum van Drachten.

Doel

Het vergroten van de verkeersveiligheid en de aantrekkelijkheid van het kruispunt door bij de inrichting uit

te gaan van het Shared Space-principe, dat een open en aantrekkelijke vormgeving van de verkeersomgeving

het gewenste (sociale) verkeersgedrag van verkeersdeelnemers tot gevolg heeft.

Doelgroep

Alle gemotoriseerde verkeer, fietsers en voetgangers (waaronder kinderen).

Resultaat

Voor de reconstructie betrof het kruispunt een met verkeerslichten geregelde kruising. Bij de reconstructie

is het kruisingsvlak als plein vormgegeven. Aanduidingen voor rijloper, fietser en voetganger ontbreken.

Deze zijn overigens wel aangegeven op de toeleidende wegvakken en op verzoek van buurtbewoners zijn er

op de hoofdroute De Drif/Torenstraat oversteekvoorzieningen en geleidelijnen voor blinden gerealiseerd.

Verkeersborden zijn volgens het Shared Space-principe overal weggelaten. Op het plein geldt de regel dat

alle verkeer van rechts voorrang heeft.

Het aantal ongevallen is na de reconstructie substantieel afgenomen. Wel vinden er met enige regelmaat

nog lichte ongevallen plaats, waar relatief vaak fietsers bij betrokken zijn. Uit evaluaties van andere Shared

Space-reconstruties blijkt algemeen dat de vormgeving van de nieuwe situatie door de meeste betrokkenen

wordt gewaardeerd. De omgeving is voor de meeste mensen veel aantrekkelijker geworden.


Verbeterde ruimtelijke kwaliteit.


Bijlagen


- Child Friendly Cities, Kindvriendelijke projecten in de openbare ruimte,

Amsterdam, 2006

- Child Friendly Cities, Spelen met Ruimte: Handboek gemeentelijk

Speelruimtebeleid, Amsterdam, 2006

- Child Friendly Cities Stuttgart, Congresinformatie, 2006

- Childstreet 2005, Een KiSS voor Childstreet, een verkenning van de

kindvriendelijke straat, IIUE, Delft, 2006

- Conference Proceedings, Child in the city, Second European Conference,

London 20, 21 & 22 octobre 2004

- CROW, Voetgangers blijven kwetsbare verkeersdeelnemers, Crowetcetera,

oktober 2006

- CROW, Handboek Ontwerpen voor kinderen, Aanbevelingen voor een

kindvriendelijke inrichting van de verblijfs- en verkeersruimte, Ede, 2000

- Dienst Plantsoenen en Stedelijke Jeugddienst Stad Gent, Speelterreinen in Gent,

Gent, 2003

- B. Dulski, Kinderen in de woonomgeving, serie Duurzaam & Gezond Bouwen,

NIBE-publishing, Bussum, 2007

- D. Engwright, Street Reclaiming. Creating Livable Streets and Vibrant

Communities, Australia, 1999

- Fietsberaad, Beleidswijzer Fietsverkeer. Kennis voor fietsbeleid gebundeld,

Publicatie nummer 9, Ede, 2005

- Gemeente Amsterdam, Kindlint Westerpark, Verschillende rapporten in het kader

van het Europese dagindelingsproject ISF, 2004-2007

- Gemeente Delft, Kindlinten in Buitenhof en Voordijkshoorn, SOAB, Breda, 2005-

2006

- Gemeente Den Haag, Dienst Stadsbeheer, Nota Samen spelen. Speelbeleid

gemeente Den Haag, Den Haag, 2001

- Gemeente Heerhugowaard, Startnotitie Kindvriendelijk Heerhugowaard,

Heerhugowaard, 2006

- Gemeente Rotterdam, Gezinnen gezocht, wijken in de aanbieding.

Procesbeschrijving en voorstellen voor een kindvriendelijker Rotterdam,

Gemeente Rotterdam, De Jonge Hondenclub, Rotterdam, 2007

- C.F.H. Heimessen, Het spelende kind in en bij de woning, CVA/TH Delft, Delft,

1972

- IIUE, Spelen op Straat. De kindvriendelijke straat: uitnodigend en verkeersveilig.

Rapportage verkeersveiligheidsproject “Verkeersveilige straten voor kinderen”,

Eindrapportage voor Haaglanden, Delft, 2007

- D. Jansen, Kinderen Onderweg. Over kinderen op straat op weg naar later,

Stichting Kinderen Voorrang!, Amsterdam, 1997

- Karsten, L. e.a., Oases in het beton. Aandachtspunten voor een jeugdvriendelijke

openbare ruimte, Reeks Jeugd Informatie onderzoek, Assen, 2002

- Kennisplatform Verkeer en Vervoer, Veiligheid voor iedereen: Aandacht voor

kwetsbare verkeersdeelnemers levert iets op!, Rotterdam, 2006

Literatuurlijst


- Kind & Samenleving - Ruimtecel, Kind & Ruimte. Kindgerichte planning van

publieke ruimte, Brugge, 2007

- Kinderen Eerst!, Nederland op het matje, Plan Nederland, Den Haag, 2007

- R. Methorst, Shared Space: veilig of onveilig? Bijdrage aan het Colloquium

Vervoersplanologisch Speurwerk 2007, DVS, Rotterdam, 2007

- Mobiel 21, Kindvriendelijke publieke ruimte. Naar een duurzame ruimtelijke

planning op kindermaat, Leuven, 2005

- Nationale Speelraad 1968-2003, Uitdaging en veiligheid. Dilemma’s bij het

spelen, Utrecht, 2003

- Platform Ruimte voor de Jeugd, Netwerkdocument Ruimte voor de Jeugd

2005, Meppel, 2005

- PJ Partners, Gemeentelijk speelruimtebeleid: een praktische handleiding,

Schiedam, 2006

- Plangroep Speelruimtebeleid Stad Gent, Speelruimte Actieplan 2007-2008, Gent,

2007

- ROV Utrecht, Schoolomgevingsplan Rijsbrug en Wernaar. Gemeente Houten,

SOAB, Breda, 1998

- W. Schuster, Stuttgart City for children. Actionplan by dr. W. Schuster, Mayor of

Stuttgart, Stuttgart, 2007

- C.L.C.M. Spapé, Duurzame mobiliteit en ruimte voor K.i.d.s. (kinderen in de

stad), Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 2005,

SOAB, 2005

- Stichting Recreatie, Kennis en Innovatiecentrum, Vrij spel voor het speelbos,

Den Haag, 2007 (brochure)

- TNO Kwaliteit van leven, Kinderen in prioriteitswijken: lichamelijke (in)activiteit

en overgewicht, Leiden, 2005

- TU Delft, afdeling Stedenbouw, Over(al)tijd: de achtergronden, Delft, 2007

- Vakblad Nova Terra, artikel K.I.D.S., oktober 2004

- Vakblad Stedelijk Interieur Themanummer ‘Urban play’, september 2006

- Vakblad Tuin&Landschap, Langs Kindlint veiliger op weg, januari 2007

- Vakblad Stedelijk Interieur, Gebruikersspecial ‘Kinderen’, december 2005

- Vakblad Verkeerskunde, Nieuw: de duurzaam leefbare traverse, oktober 2007

- Vereniging voor Vlaamse jeugddiensten en –consulenten vzw (VVJ) in

samenwerking met Onderzoekscentrum Kind en Samenleving vzw, Bespeelbaar

verklaard, 2003

- Vlaams netwerk kindervriendelijke steden, Publieke ruimte. Kinderen toegelaten.

Een gevarieerde bundel praktijkvoorbeelden over publieke ruimte voor kinderen

en jongeren in Vlaanderen, Mariakerke, 2002

- VVN, Nationale Straatspeeldag. Van actie tot plezier, jaaroverzicht Veilig Verkeer

Nederland, Huizen, 2005

- Veilig Verkeer Nederland, Hoe kindvriendelijk is deze straat? KiSS 3.0 Kinder

Straat Scan, Huizen, 2007

- Veilig Verkeer Nederland, SOS voor spelen op straat. Een veilige straat voor

kinderen, Huizen, 2007

- Veilig Verkeer Nederland, Veiligheid voorop. Jong en oud veilig in het verkeer,

Huizen, winter 2006


- Veilig Verkeer Nederland, Samen actief in uw buurt. Handleiding. Routes en

knelpunten (brochure)

- VNG/projectgroep Masterplan Fiets, ministerie van Verkeer en Waterstaat,

Ruimte voor de fiets. Voorbeelden uit steden in Nederland, Denemarken,

Duitsland en Zwisterland, Delft,1994

- Werkgroep IKS, Notitie Ruimte voor kinderen, AVV, Rotterdam, 2005


Met dank aan

Klankbordgroep

Dhr. S.Schepel

Dhr. J. Knol CROW

Dhr. ing. L.M.M. Lurvink Gemeente Tiel

Dhr. drs. R. Methorst Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS)

Mevr. J. Zomervrucht Veilig Verkeer Nederland

Voorzitter:

mevr. drs. W.M. Slinger KpVV

Co-readers en aanleveren extra voorbeelden:

Mevr. F. Hajer Jantje Beton

Mevr. M. Hebbenaar VNG

Brede Werksessie Kindvriendelijke Wijken d.d. 10 januari 2008

Dhr. S.Schepel

Dhr. J. Knol CROW

Dhr. P. van Grieken Gemeente Amsterdam/Oud-Zuid (wethouder)

Dhr. drs. Ing. N. Bosch Gemeente Amsterdam DRO

Dhr. D. de Jager Gemeente Amsterdam/Westerpark (wethouder)

Dhr. J.P. Torenstra Gemeente Delft (oud-wethouder)

Mevr. I. Reitsma Gemeente Heerenveen

Mevr. C. Bosma Gemeente Heerhugowaard

Dhr. ing. H.J. Jansen Gemeente Heerhugowaard


Mevr. drs. W.M. Slinger KpVV

Dhr. drs. R. Methorst Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS)

Mevr. M. Labre Stad Gent

Mevr. ir. G.J.N. Folgerts SOAB Adviseurs voor Woning en Leefomgeving

Mevr. ir. C.L.C.M. Spapé SOAB Adviseurs voor Woning en Leefomgeving

Diepte-interview gemeente Tiel d.d. 22 december 2007


Dhr. drs. C.R.Vermeulen (wethouder) Gemeente Tiel


Fotoverantwoording

Met dank aan onderstaande mensen en organisaties voor het aanleveren van het

fotomateriaal:

Jantje Beton

Gemeente Den Bosch/Stichting Speelstraten

Gemeente Heerenveen, Irene Reitsma

Gemeente Houten

Gemeente Tiel, Léon Lurvink

Gemeente Rotterdam

Het Hoge Noorden. Bureau voor Fotografie.

Monica Brocken

Natuurspeeltuin De Speeldernis Rotterdam

Ontwikkelingscombinatie De Verwondering (samenwerking Koopmans Projecten en

Ymere Ontwikkeling)

Rob Methorst (Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart, DVS)

SOAB Adviseurs voor Woning en Leefomgeving

Steven Schepel

Inspiratie voor kindvriendelijke wijken · voorzieningen; het is geen kenmerk van voorzieningen,...

Documents

Transcript of Inspiratie voor kindvriendelijke wijken · voorzieningen; het is geen kenmerk van voorzieningen,...