KADOC JAARVERSLAG 2013 · Intern was de geleidelijke implementatie van het nieuwe organigram, een...

KADOCJAARVERSLAG 2013

3

Woord vooraf2013 was de start van een nieuwe beleidsperiode, wat heel wat consequenties inhield, zowel voor de interne als voor de publieke werking van KADOC.

Intern was de geleidelijke implementatie van het nieuwe organigram, een logisch uitvloeisel van de voorbije OFD-oefening, ingrijpend. Er werd gestart met de formule van consulentenwerking en expertiseoverleg. Extern was de start van het Expertenforum een nieuwe stap in de communicatie van KADOC naar en het overleg met zijn collega’s in het erfgoedveld. De systematisch uitgebouwde consulentenwerking wil een overdachte ondersteuning bieden op lokaal en regionaal gebied en is een actieve wijze van structureel opgevatte expertisedeling.

Vanzelfsprekend wordt verder volop de kaart van het digitale getrokken, zowel wat de veilige bewaring van digitaal erfgoed als de digitalisering van traditioneel (al dan niet papieren) erfgoed betreft. Dat dit laatste alsmaar dwingender wordt, bewijst ook de evolutie van de raadpleging van het erfgoed in de leeszaal.

ODIS, de webdatabank die een gemeenschappelijk initiatief is van een aantal cultureel-erfgoedinstellingen, onder lei-ding van KADOC, zette het afgelopen jaar een belangrijke stap in zijn verdere ontwikkeling en internationalisering. Met de lancering van ODIS 2 eind november werd de webdatabank stilaan een standaard in het onderzoeksveld.

Al deze nieuwe beleidsaccenten gingen gepaard met een consequent volgehouden werking op het vlak van behoud en beheer (begeleiden van en herbestemmen van bedreigde erfgoedgehelen), valorisatie (erfgoedondersteunend on-derzoek, waaronder vier openbaar verdedigde proefschriften) en publiekswerking (een mooie reeks nieuwe publicaties en tentoonstellingen).

4

jaarverslag 2013

INHOUDWOORD VOORAF 3

ALGEMENE WERKING 7

1.1. Organisatie 71.1.1. Bestuur 71.1.2. Overleg en samenwerking 7

1.2. Algemene diensten 91.2.1. Gebouwen 91.2.2. Financiën, administratie en logistiek 91.2.3. IT 101.2.4. Personeel 10

1.3. Behoud en beheer: Archief en Bibliotheek 111.3.1. Archief - verwerving en verwerking 111.3.2. Erfgoedbibliotheek - verwerving en verwerking 121.3.3. Digitalisering en preservatie 161.3.4. Stagiairs 171.3.5. Digitale bewaar- en ontsluitingsinfrastructuur 18

1.4. Onderzoek 191.4.1. Algemeen 191.4.2. Wetenschappelijke agora 201.4.3. Wetenschappelijke netwerken 201.4.4. Trajecta 211.4.5. Onderzoeksinstrumentarium: ODIS 221.4.6. Fellows 26

1.5. PUBLIEKSWERKING EN COMMUNICATIE 27 1.5.1. KADOC-bezoeker 271.5.2. Leeszaal 281.5.3. Publicaties 351.5.4. Tentoonstellingen 361.5.5. Communicatie 381.5.6. Educatieve werking 391.5.7. Consulentenwerking 40

WERKING PER THEMAVELD 43

2.1. Religieuze instituties en groeperingen 432.1.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 432.1.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 432.1.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 432.1.4. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2012 en 2013, nagekeken op bezit [Erfgoedbibliotheek] 442.1.5. Herbestemmingsoperaties 442.1.6. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 442.1.7. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 442.1.8. Erfgoed protestants-evangelische organisaties en kerken [Archief / Erfgoedbibliotheek] 442.1.9. Dynamics of Religious Reform [Onderzoek] 452.1.10. Religion and Modernity – Subsidiariteit [Onderzoek] 452.1.11. Religion and Modernity: kerkelijkheid en geloof in België [Onderzoek] 452.1.12. Italian Catholicism and International Relations [Onderzoek] 452.1.13. Kerkfinanciering [Onderzoek] 46

5

2.1.14. Onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten - België (Relins-België) [Onderzoek] 462.1.15. Internationaal onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten (Relins-Europe) [Onderzoek] 462.1.16. Project Statistieken Religieuze Instituten [Onderzoek] 462.1.17. Project Interviews Religieuzen [Onderzoek] 462.1.18. Negentiende-eeuwse congregatiestichteressen [Onderzoek] 462.1.19. Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik [Onderzoek] 472.1.20. Rodolphe Hoornaert en Monasterium De Wijngaard [Onderzoek] 472.1.21. 50 jaar Universitaire Parochie Leuven (1963-2013) [Onderzoek] 472.1.22. Volgconcilie.be [Website] 472.1.23. Catholic Church, modernization and modernity in contemporary Europe [Onderzoek] 472.2.24. Comme des sœurs. Mode ;-) religie [Tentoonstelling / publicatie] 482.2.25. Jésuitesses [Onderzoek] 482.2.26. Holy visions [Onderzoek] 48

2.2. Religieuze praktijken en belevingsvormen 482.2.1. Processies en bedevaarten: Op handen gedragen [Erfgoed / Onderzoek / Publiekswerking] 482.2.2. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 492.2.3. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 49

2.3. Culturele en religieuze diversiteit (incl. interactie, conflict) 492.3.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 492.3.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 492.3.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 492.3.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 492.3.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 492.3.6. Missie, wetenschap en apostolisch beleid [Onderzoek] 492.3.7. Missionering en architectuur in Belgisch Congo [Onderzoek] 492.3.8. Missionering en geografie [Onderzoek] 502.3.9. Congo 2010 [Onderzoek] 502.3.10. Call of the Rockies [Erfgoed / Onderzoek] 502.3.11. Missionering in India [Erfgoed / Onderzoek] 50

2.4. Religie, kunst en cultuur 502.4.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 512.4.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten 512.4.3. Bibliotheekcollecties overgedragen en nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 512.4.4. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 512.4.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 512.4.6. Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée [Archief/Erfgoedbibliotheek] 512.4.7. De rol van de ingenieur in de Belgische samenleving [Onderzoek] 512.4.8. Hans Van der Laan [Onderzoek] 512.4.9. De andere verbeeld [Erfgoed / Onderzoek] 512.4.10. Religie en architecturaal modernisme [Onderzoek] 512.4.11. Inventaris van 19de- en 20ste-eeuwse kerken [Erfgoed / Onderzoek] 512.4.12. Reis ‘Pugin down the Rhine’ 52

2.5. Maatschappij en ideologie 522.5.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 522.5.2. Vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten [Archief ] 522.5.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 522.5.4. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek] 522.5.5. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbibliotheek] 532.5.6. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek] 532.5.7. Religie en migratie [Onderzoek] 532.5.8. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed [Erfgoed / Onderzoek] 532.5.9. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie (1964-2014) [Erfgoed / Onderzoek] 532.5.10. Centrum voor de Geschiedenis van Migranten [Erfgoed / Onderzoek] 542.5.11. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België [Onderzoek] 54

6

jaarverslag 2013

2.5.12. Transnational Encounters of Elites in 19th-Century Europe [Onderzoek] 542.5.13. Civitas [Erfgoed / Onderzoek] 542.5.14. Vlaams-Brabant drinkt! [Onderzoek] 552.5.15. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen [Onderzoek] 552.5.16. Arbeidersvrouwenbeweging [Erfgoed] 562.5.17. Groepsidentiteiten van arbeidersbewegingen [Onderzoek] 562.5.18. Woonwagenbewoners [Erfgoed / Onderzoek] 562.5.19. Maatschappelijke impact van het HIW en het Belgisch neothomisme [Onderzoek] 562.5.20. Het katholiek onderwijs in België [Onderzoek] 562.5.21. Geschiedenis KAA Gent [Onderzoek] 572.5.22. Prospectie- en registratieproject COV [Erfgoed] 572.5.23. Christendemocratisch internationalisme (Onderzoek) 572.5.24. LUCAS [Onderzoek] 57

2.6. Diverse 572.6.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief ] 57

BIJLAGEN

B1. BESTUUR 58B1.1. Wetenschappelijke Commissie 58B1.2. Adviesraad 58B1.3. Editorial Board 58B1.4. Mecenaatcomité 59

B2. PERSONEEL 59Algemene diensten 59Behoud en Beheer 59Archief 59Bibliotheek 59Publiekswerking en communicatie 59Onderzoek 60

B3. KADOC IN CIJFERS 60

B4. PUBLICATIES, TENTOONSTELLINGEN EN ANDERE REALISATIES 62B4.1. Publicaties 62B4.1.1. KADOC-publicaties 62B4.1.2. KADOC-periodieke publicaties 62B4.1.2. Publicaties van KADOC-medewerkers 64B4.2. TENTOONSTELLINGEN 66B4.2.1. KADOC-tentoonstellingen 66

B5. VORMINGS- EN WETENSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN 67B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers 67B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen, enz. 69B5.3. Begeleiding van en colleges aan studenten 70B5.4. Begeleiding doctoraten 71B5.5. Bestuurs- en adviesmandaten 72B5.6. Geleide bezoeken en werkbezoeken 73

B6. OVERZICHT VAN DE SCHENKERS EN BEWAARGEVERS IN 2013 74

7

Algemene werking1.1. Organisatie

1.1.1. Bestuur

Zie Actieplan 2013: actiepunten 1 t.e.m. 7, 36

De Wetenschappelijke Commissie1 is het hoogste be-stuursorgaan van KADOC. Ze vergaderde op 13 maart, 16 mei, 17 oktober en 28 november. In de loop van 2013 vonden enkele wijzigingen plaats in de samenstelling van de Commissie: Marc Depaepe (vanaf oktober vice-rector) werd vervangen door Pieter Verstraete en Fred Stevens (vanaf oktober met emeritaat) door Wim De-cock (niet in het Bureau).

Op 11 juli overleed literatuurhistoricus Marcel Janssens (°1932). Hij doceerde decennialang algemene literatuur-wetenschap en Nederlandse en Europese letterkunde aan de KU Leuven en stond bekend als een van de meest invloedrijke naoorlogse literaire critici in Vlaande-ren. Marcel Janssens lag mee aan de basis van KADOC. Hij maakte tien jaar lang deel uit van de wetenschappe-lijke commissie (1977-1987).

Een dag later, op 12 juli, overleed historicus Jan Roegiers (°1944). Als universiteitsarchivaris en hoofdbibliotheca-ris van de KU Leuven was hij van nabij betrokken bij het ontstaan en de verdere werking van KADOC. Hij steun-de enthousiast het initiatief en begeleidde de jonge staf met zijn ruime kennis. Ook wist hij de collecties met enkele ‘trouvailles’ te verrijken. Hij zetelde in de weten-schappelijke commissie van 1977 tot 2010 en was mee betrokken in diverse projecten. Met hem verliest KADOC niet alleen een prominent lid, maar ook een steunpilaar.

Het Bureau2, het dagelijks bestuur van KADOC, verga-derde op 4 maart, 13 maart, 24 april, 25 juni, 2 septem-ber, 7 november en 13 december.

De jaarlijkse bijeenkomst van de Adviesraad3 vond plaats op 24 oktober. Op de agenda stonden de vol-gende punten: samenstelling Adviesraad, het project “Kerkelijkheid en geloof in België: Kerk in cijfers”, voor-stelling van het nieuwe Trajecta en de kapelwerking.

Het Expertenforum, een nieuw adviesorgaan waarmee KADOC de dialoog met zijn partners op het Vlaamse erfgoedveld beter wil structuren, is voor de eerste keer samengesteld en op 18 oktober samengekomen. 25 instellingen uit het ruime erfgoedveld aanvaardden het

lidmaatschap van het Expertenforum. 21 vertegenwoor-digers waren aanwezig op de eerste vergadering. Op de agenda stonden de volgende punten: uitdagingen voor KADOC in het Vlaamse erfgoedlandschap 2013-2017, opbouw en beheer van databanken en voorstelling van het nieuwe Trajecta (portaalsite + tijdschrift).

De Staf vergaderde gemiddeld twee keer per maand en hield tweemaal een stafconclaaf in functie van de voor-bereiding van het Actieplan en de begroting.

Het Expertiseoverleg, een nieuw orgaan dat is samen-gesteld uit de operationele verantwoordelijken en de gelijkgestelden, heeft zes keer vergaderd, nl. op 16 april, 11 juni, 16 juli, 9 september, 21 oktober en 2 december. De aandacht ging naar een aantal externe dossiers van belang voor de consulentenwerking, zoals LIAS, VIAA en DAV en het project Gemeenschappelijk Erfgoeddepot. Op deze vergaderingen werd de consulentenwerking onderling afgestemd, ook in relatie met de erfgoedex-perten. Ten slotte kwamen ook praktische elementen, zoals het opmaken van contracten en het recupereren van kosten, aan bod.

In 2013 werd de nieuwe OFD (Organisatie- en Functiedesign)-structuur geïmplementeerd met nieuwe functiebeschrijvingen voor de medewerkers. Er zullen binnenkort nog vier afdelingen functioneren: 1° Alge-mene Diensten, 2° Behoud en Beheer (bestaande uit de huidige afdelingen Archief en Erfgoedbibliotheek, die nauwer samenwerken met het oog op een grotere coherentie), 3° Onderzoek, 4° Publiekswerking en com-municatie (de vroegere afdelingen ‘Publicaties en Ten-toonstellingen’ en ‘Publieke diensten’).

Eind maart is het Actieplan 2013 met begroting overge-maakt aan het Agentschap Kunsten en Erfgoed. Tegelij-kertijd heeft het Agentschap een gedetailleerd jaarver-slag en een jaarrekening 2012 ontvangen. In november is een Actieplan met begroting voor 2014 overgemaakt. Het jaarverslag is ter beschikking gesteld aan alle geïn-teresseerden.

1.1.2. Overleg en samenwerking

Zie Actieplan 2013: actiepunten 41 t.e.m. 43 en 59 t.e.m. 63

Het overleg met de vijf andere landelijke culturele ar-chiefinstellingen (ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, Liberaal Archief, Letterenhuis en Rijksar-chief Vlaanderen) werd gecontinueerd in het kader van OLAV (Overlegforum Landelijke Archieven Vlaanderen). Tot nadere beslissing ligt de coördinatie van OLAV bij

1. Samenstelling, zie Bijlage 1.1.2. Samenstelling, zie Bijlage 1.1.3. Samenstelling: zie Bijlage 1.2.

8

jaarverslag 2013

KADOC. In het totaal werd met de zes partners vier keer vergaderd. Daarnaast vond een overlegmoment met het steunpunt FARO plaats. Op de agenda stonden telkens gemeenschappelijke bekommernissen, zoals de posi-tionering van de landelijke bewaarinstellingen in het evoluerende erfgoedlandschap, expertise-uitwisseling inzake personeels- en ICT-beleid en collectievorming. Heel wat aandacht ging naar de lopende besprekingen inzake de oprichting van een belangenorganisatie en de besprekingen binnen het Cultureel-Erfgoedoverleg van een memorandum over de noden van de erfgoedsector. Vanaf de tweede jaarhelft zijn de partners – weliswaar met behoud van hun autonomie – toegetreden tot het Cultureel-Erfgoedoverleg. Het afdelingshoofd Onder-zoek volgt nu verder het Cultureel-Erfgoedoverleg als vertegenwoordiger van KADOC.

Op diverse niveaus participeerde KADOC actief aan advies- en overlegorganen met betrekking tot de ont-wikkelingen in het erfgoedlandschap in Vlaanderen. Dat engagement wordt elk jaar intensiever, zeker de deelna-me aan initiatieven van en het overleg met FARO, zoals ‘Het groot en klein onderhoud’,’ Tournée générale’, het overleg m.b.t. de meeting van het Memory of the World Committee, het platform Digitale Duurzaamheid en het Platform Etnografie/Gedeeld Erfgoed.

KADOC participeerde aan enkele FARO-werkgroepen, zoals ‘Archieven 2020,’ die een innovatieagenda opstel-len voor de toekomst van de archiefsector in Vlaande-ren.

De KADOC-directeur nam op vraag van het Agentschap Kunsten en Erfgoed op 8 april deel aan de visitatie (voorbereiding, bezoek en rapportering) van het Uni-versiteitsarchief Gent ter beoordeling van zijn aanvraag voor het bekomen van het kwaliteitslabel (binnen het Erfgoeddecreet) en op 19 december aan de informatie- en evaluatievergadering Kunsten en Erfgoed met de beoordelaars van het kwaliteitslabel.

Voorts is KADOC betrokken bij de VVBAD (secties Ar-chief en Wetenschappelijke Bibliotheken en Werkgroep Automatisering) (zie Bijlage 5.5) en bij het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en aansluitend daar-bij het vrij intensieve overleg m.b.t. de toekomstplan-nen voor het Museum Parkabdij. Het mandaat van de directeur als vertegenwoordiger van de KU Leuven in de Raad van Bestuur van het CRKC werd verlengd voor de periode 2013-2017.

Met een hernieuwing van het protocol met het CRKC werd even getemporiseerd omdat dat expertisecentrum momenteel uitgebreid wordt met een departement Onroerend erfgoed. Verder is het nog even afwachten of een museale functie (fusie Museum Parkabdij) wordt opgenomen. Het betreft niet onbelangrijke beleids-opties die ook in de wederzijdse relatie consequenties

kunnen hebben en tot nieuwe synergieën of samenwer-kingsvormen aanleiding kunnen geven. Ondertussen participeerde KADOC op constructieve wijze aan de Stuurgroep Roerend Religieus Erfgoed van CRKC, maar ook aan andere vormen van overleg.

Voor de coördinatie van het behoud en beheer van de kerkelijke archieven in Vlaanderen functioneert een stuurgroep Kerkelijke archieven die, in het licht van de taakuitbreiding van het CRKC in de richting van het on-roerend erfgoed, werd hernoemd als ‘stuurgroep roe-rend religieus erfgoed’, onder leiding van het CRKC, met deelname van onder meer het Rijksarchief, de Vlaamse bisdommen, de koepelorganisaties van de religieuze instituten en KADOC, vertegenwoordigd door zijn afde-lingshoofd Behoud en beheer.

We vermelden ook het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG-KU Leuven) en de vzw Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG), waarmee op regelmatige basis wordt overlegd. Het mandaat van de directeur als lid van de Wetenschappelijke Commis-sie van het ICAG werd verlengd voor 2013-2017. De di-recteur is in 2013 ook opnieuw gecoöpteerd tot lid van de Raad van Bestuur en van de Algemene Vergadering van de vzw CAG. Het afdelingshoofd Onderzoek maakt deel uit van de klankbordgroep Immaterieel Cultureel Erfgoed & Mondelinge Geschiedenis van het CAG.

Daarnaast is er ook regelmatig overleg met heel wat an-dere Vlaamse erfgoedinstellingen, zoals het CVAa (Cen-trum Vlaamse Architectuurarchieven). Het afdelings-hoofd Onderzoek neemt op regionaal vlak actief deel aan de stuurgroep Erfgoedcel Leuven, de Erfgoedraad Leuven en het Wetenschappelijk Comité van het AMVB (Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel). KADOC speelt ook een actieve rol in de besprekingen m.b.t. de mogelijke open inrichting van een gemeen-schappelijk erfgoeddepot Leuven.

Wat de uitwerking van Collectieplan Vlaanderen betreft, werden verkennende gesprekken gevoerd rond het concept en de te volgen methodologie in de schoot van OLAV en Archiefbank Vlaanderen.

De directeur bleef als voorzitter ook intens betrokken bij het reilen en zeilen van het Belgisch Historisch Insti-tuut te Rome (BHIR) en volgt de werking van het BHIR in Rome van nabij, met onder andere de bibliotheekcol-lecties van het Instituut die zich in de Academia Belgica bevinden. Bijzondere aandachtspunten waren de zorg voor de hervormde publicatiereeksen van het Instituut en een betere afstemming van de werking van de drie zgn. ‘Romeinse’ instituten: het BHIR, de Academia Bel-gica en de Nationale Stichting Prinses Marie-José. Een speciaal aandachtspunt in dat verband was de voorbe-reiding van het gemeenschappelijk colloquium dat in Brussel zal plaatsvinden “Renovatio, inventio, absentia

9

imperii. From the Roman Empire to Contemporary Imperi-alism” dat naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de Academia Belgica wordt voorbereid. Als voorzitter van het BHIR is de KADOC-directeur immers ook lid van de Raad van Bestuur van de Academia Belgica en volgt hij van aan de zijlijn de werking van de Belgische afdeling van het Istituto per lo Studio del Risorgimento Italiano.

Het afgelopen jaar waren er verscheidene contacten met prof. Mary Daly van het University Centre of Ireland in Dublin. In juni bracht een delegatie van het Centre een bezoek aan KADOC om de werking nader te leren kennen en de mogelijkheden te onderzoeken van de oprichting van een soortgelijk centrum in Ierland.

Als lid van de adviesraad van LIBIS-net pleegt KADOC overleg met de diverse partners van het bibliotheeknet-werk. KADOC neemt constructief deel aan diverse werk-groepen van het netwerk, die als bedoeling hebben om de behoeften van de verschillende partners beter te stroomlijnen en een doelmatige en gebruiksvriendelijke oplossing te zoeken voor vragen of problemen die zich aandienen. Het hoofd Erfgoedbibliotheek van KADOC is als expert opgenomen in de werkgroep catalografie.

Het hoofd Erfgoedbibliotheek van KADOC is ook be-stuurslid van de VRB (nieuwe naam: Expertisehouders voor Levensbeschouwelijke Collecties.). De bestuursver-gadering komt tweemaal per jaar samen en organiseert twee studiebijeenkomsten voor de leden.

KADOC participeert aan het internationaal overlegplat-form voor beheerders van bewaarcollecties van kinder-boeken, dat vanuit de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag wordt gecoördineerd.

Het afdelingshoofd Algemene diensten neemt deel aan het overleg van de administratieve directeurs en de ICT-raad Humane Wetenschappen van de KU Leuven. Hij is ook lid van de stuurgroep van het Platform Digitale Duurzaamheid en van de werkgroep Automatisering van de VVBAD. Het hoofd Erfgoedbibliotheek is dan weer lid van de Campusbibliotheekraad Humane We-tenschappen van de KU Leuven.

1.2. Algemene diensten

1.2.1. Gebouwen

Zie Actieplan 2013: actiepunten 27 en 28

Vooral op KADOC 2 werden heel wat kleinere werken uitgevoerd, onder meer een nieuwe fietsenstalling, een oppuntstelling van de verwarming, het afwerken van de ramen en enkele kleinere werken.

Voor de kapel werd een nieuwe mobiele geluidsinstal-latie aangekocht.

In het kader van het intenser gebruik van de kapel wer-den afspraken gemaakt met de Technische Diensten van de KU Leuven met het oog op een masterplan over de restauratie/renovatie/hergebruik van de kapel en de ruimere KADOC-site.

1.2.2. Financiën, administratie en logistiek

Zie Actieplan 2013: actiepunten 8, 9, 20 t.e.m. 26

De financiële procedures van KADOC werden verder op punt gezet. Er werd vooral veel aandacht besteed aan de analytische boekhouding, teneinde de diverse kos-ten beter in kaart te kunnen brengen. De prijzenpolitiek voor allerlei producten en diensten werd aangepast. Er werd een aanvang gemaakt met een efficiëntere door-rekening van kosten naar diverse opdrachtgevers, onder meer voor consultancy. De digitalisering van de admi-nistratie werd voortgezet.

De Algemene diensten stonden in voor de voorberei-ding en organisatie van diverse manifestaties. De afde-ling ondersteunde de vergaderinfrastructuur, onder meer door goed functionerende multimedia-apparatuur en een verzorgde catering. Er werden nieuwe koffieap-paraten en watercoolers geïnstalleerd in de cafetaria en de verschillende vergaderruimten. Tegelijkertijd werd de drankvoorziening voor personeel en bezoekers ge-optimaliseerd. Voortaan kunnen zij gratis water, koffie en thee gebruiken, terwijl het aanbod van andere dran-ken volledig werd afgebouwd. Zo kon met het afvoeren van de drankautomaat een energiebesparing worden gerealiseerd.

De leasingwagen die al in 2012 in gebruik werd geno-men, wordt intensief gebruikt en voldoet in alle opzich-ten.

De implementatie van Sharepoint werd voorbereid. Sharepoint zal worden ingezet als samenwerkingstool voor het gemeenschappelijk redigeren van teksten.

10

jaarverslag 2013

1.2.3. IT

Zie Actieplan 2013: actiepunten 24, 29 t.e.m. 35 en 113

Het investeringsprogramma voor hardware werd voortgezet. Daardoor werden 6 desktops en 8 laptops geïnstalleerd. Er werd verder overleg gepleegd over de afbouw van het eigen serverpark ten voordele van een efficiëntere aanpak i.s.m. ICTS van de KU Leuven. De overdracht van de hardwareomgeving biedt betere garanties voor een performante, gemonitorde en veilige omgeving voor de data van KADOC.

De website van KADOC en de themawebsites werden verder onderhouden. Voor het onderzoeksproject ‘Grenservaringen van de natiestaat. Gesubsidieerde vrij-heid en maatschappelijke evenwichten in België (19de - 20ste eeuw)’ werd een nieuwe themawebsite opgezet. Ook werd gewerkt aan een portaal voor de tijdschrift Trajecta en het internationale netwerk Civitas-FARCD (zie verder). De migratie van de technische omgeving naar Plone werd verder voorbereid.

Vanaf 12 april startte de implementatie van Microsoft Lync, de geïntegreerde Voice over IP/Unified Communi-cation oplossing die de KU Leuven heeft ingevoerd. In september ontvingen alle KADOC-personeelsleden een opleiding, waarna iedereen overschakelde op het nieu-we telefoonsysteem.

1.2.4. Personeel

Zie Actieplan 2013: actiepunten 10 t.e.m. 19

Op 31 december werkten er 42 personeelsleden (30 vrouwen en 12 mannen) op KADOC, van wie 21 deel-tijds (samen 34,50 VTE) (zie Bijlage 2). Twee medewer-kers van deze groep zijn wegens langdurige ziekte of themaverlof niet actief. Daarnaast werkten er twee gedetacheerde medewerkers. Ten slotte waren er 16 vrijwilligers en 8 vrijwillige wetenschappelijke mede-werkers op regelmatige basis werkzaam (variërend van een halve tot enkele dagen per week). Dat brengt de totale ploeg op 66 personen.

Op 2 augustus overleed Frans Verhelst (°1949). Hij was oud-lector pedagogische wetenschappen aan de le-rarenopleiding van de KATHO (Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen) en sinds 2007 vrijwilliger bij KADOC. Hij werkte op het archief van het bisdom Brugge aan de invoer van biografische gegevens in de webdatabank ODIS. We houden aan Frans heel positieve herinneringen over, in het bijzonder aan zijn jovialiteit en zijn werklust.

De inspanningen om de kennis en expertise van de eigen personeelsleden te bestendigen en te vergroten, worden volgehouden: verscheidene personeelsleden

volgden bijscholingscursussen en/of namen deel aan (al dan niet internationale) studiedagen, colloquia en dergelijke meer (zie Bijlage 5.2). In 2013 werd een eerste draft gemaakt voor een persoonlijk vormingsaanbod voor elke medewerker.

Binnen de formatie 2013 en conform de logica van het Organisatie- en functiedesign (verder: OFD) werden enkele medewerkers bevorderd en/of gepromoveerd.

Er vonden twee algemene personeelsvergaderingen plaats, waarop de voltallige groep werd geïnformeerd en geconsulteerd over de stand van zaken en de per-spectieven. Op 5 februari werd er ingegaan op het nieu-we bestuur, de hoofdaccenten 2013-2017, het Actieplan 2013 en OFD-operatie. Op 3 september kwamen de accenten voor 2013-2014, het nieuwe telefoonsysteem Lync, de nieuwe ‘horecaregeling’, de ruimtelijke reorga-nisatie van de Algemene diensten en het afvalbeleid aan bod.

Een belangrijk medium van overleg en communicatie vormen de afdelings- of teamvergaderingen. Op de agenda stond voornamelijk werkoverleg en de voorbe-reiding van het Beleidsplan 2013-2017.

• De afdeling Publiekswerking en communicatie ver-gaderde op 12 februari, 18 juli en 11 december.

• De afdeling Algemene diensten had regelmatig in-tern overleg. Daarnaast vergaderde ze vijfmaal: op 29 april, 9 juli, 19 augustus, 7 oktober en 7 novem-ber.

• De afdeling Onderzoek vergaderde op 1 oktober en 19 december. Startende of lopende projecten wor-den voorgesteld en collectief besproken.

• De archiefmedewerkers vergaderden op 12 maart, 14 mei, 2 juli, 16 september en 26 november. De erfgoedbibliotheekmedewerkers vergaderden op 4 maart, 27 juni, 5 september en 14 oktober. Er werden informatie- en vormingssessies georganiseerd rond Limo, Alma en ODIS-2. Op deze vergaderingen werd bijzondere aandacht besteed aan de registratie van illustratoren en omslagontwerpers en aan schadere-gistratie. Er werd een speciale vormingssessie georganiseerd rond oude drukken (11 maart) – zie Actieplan 2013, punt 16. Op 27 mei ging de LIBISnet-gebruikersdag door. Die stond vooral in het teken van de overgang naar het nieuwe Unified Resource Managment Sys-tem (Alma) en de implicaties ervan op de werkpro-cessen.

Op 6 september ging de jaarlijkse personeelsuitstap in Gent door. In de voormiddag werd de groep ontvangen in het Liberaal Archief, waar werd kennisgemaakt met de werking en het gebouw. Na een lunch in De Vooruit, waarbij al een kijkje kon worden genomen op het speci-ale parcours n.a.v. ‘Vooruit 100’, ging het met een toeris-

11

tenbootje naar het STAM, waar de grote tentoonstelling ‘Vooruit 100!’ werd bezocht. ’s Avonds werd de dag afge-sloten met een etentje in Leuven.

Af en toe worden ook speciale rondleidingen voor het personeel georganiseerd op de eigen KADOC-tentoon-stellingen, zoals bv. Beelden van een vergeten ontmoe-ting. De Belgische missie in India’

1.3. Behoud en beheer: Archief en BibliotheekZie Actieplan 2013: actiepunten 49 en 50

Van de 496 schenkingen die KADOC registreerde (ten opzichte van 482 in 2012, een lichte stijging dus), waren er 316 (318 in 2012) die hoofdzakelijk boeken en 66 die hoofdzakelijk tijdschriften (49 in 2012) bevatten. 116 bevatten archiefmateriaal en 68 audiovisueel materiaal. Al die overdrachten ondergaan de strenge selectie van het KADOC-collectieplan. Dat houdt in dat regelmatig wordt overgegaan tot herbestemming van bestanden die niet onder de KADOC-criteria vallen. Deze cijfers omvatten alleen de schenkingen op papier (voor de toenemende verwerving van digitale documenten, zie 1.3.2.2). Voor de materiële omvang van de aangroei, en de situatie per 1 januari 2014, zie Bijlage 3.

1.3.1. Archief - Verwerving en verwerking

1.3.1.1. Verwerving


KADOC kende in 2013 een aangroei van 805 strekkende meter archief. Die omvang ligt een stuk lager dan de gemiddelde aangroei van de voorbije 15 jaren (ca. 1100 strekkende meter). In 2013 werden er evenwel geen zéér omvangrijke bestanden overgedragen, wat de af-gelopen jaren wèl het geval was.

Tot de historisch meest waardevolle en homogene aanwinsten behoren de bestanden van de Bonden van het H. Hart/Kerk en Wereld, de zusters van de H. Jozef Brugge, de Vlaamse kapucijnen, de zusters van de H. Vincentius Beveren, de redemptoristinnen Brugge, Volens, Marjet Van Puymbroeck, Broederlijk Delen en Marc Olivier.

Klassiek is ook dat grote middenveldorganisaties be-langrijke aanvullingen doen op archieven die al jaren in KADOC zijn. In 2013 was dat o.a. het geval met Okra, Markant, Pax Christi Vlaanderen, KSJ-KSA-VKSJ, diverse ACW-verbonden, KVLV en KVG.

Aanwinsten 1990-2013900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

19901991

19921993

19941995

19981999

19961997

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20132012

AanwinstenArchiefAudiovisueel materiaal

BoekenTijdschriften

12

jaarverslag 2013

1.3.1.2. Ordening en beschrijving


In 2013 werd van het binnenkomende archief 359 strek-kende meter - goed voor 44 % van de totale archiefin-stroom dat jaar - ontsloten via diverse toegangen (plaat-singslijsten of inventarissen) in het geautomatiseerde archiefbeschrijvingssysteem scopeArchiv.

Opnieuw werd een inspanning geleverd om archieven te ontsluiten die al vóór 2013 toekwamen. 417 strek-kende meter werd aldus geordend, beschreven en ont-sloten. Zo kan op een selectieve wijze de verwerkings-achterstand deels worden weggewerkt.

In totaal werd het afgelopen jaar 776 strekkende meter archief toegankelijk gemaakt. Die omvang ligt bedui-dend hoger dan die van de afgelopen jaren. Dat goede resultaat is o.a. te danken aan de inzet van vrijwilligers en jobstudenten. Ook het feit dat Vredeseilanden ge-durende enkele weken een medewerker ter beschik-king stelde om zijn omvangrijke archief (40 paletten) te selecteren, ordenen en beschrijven, verklaart de hoge verwerkingsgraad. Ondanks een prioritaire aandacht voor ordening en ontsluiting en systematisch zoeken naar additionele financiering blijft KADOC kampen met beduidende verwerkingsachterstanden van zijn archie-vencollectie.

Naast de digitaliseringsoperaties en de daarmee gerela-teerde werkzaamheden werden een aantal audiovisuele collecties inhoudelijk verwerkt. Als belangrijkste is de fo-tocollectie van de Belgische Boerenbond te vermelden. Die rijke collectie, die al geruime tijd op KADOC wordt bewaard, werd beschreven en ontsloten. Daarnaast werd, in voorbereiding van de viering 125 jaar Boeren-bond in 2015, ook de beschrijving en inventarisatie van de filmcollectie opgestart. Dat werk zal in de loop van 2014 worden gefinaliseerd. Bedoeling is ook dat een aantal kernstukken uit die collectie digitaal raadpleeg-baar zullen worden. Verder kunnen we nog de verwer-king van het beeldmateriaal van de redemptoristinnen Brugge vermelden en het opstarten van de verwerking van de beeldcollectie horende bij het archief Bressers-Blanchaert, i.c. de uitgebreide verzameling glasnegatie-ven, die volledig gedigitaliseerd wordt. Als laatste zijn er de beeldarchieven van Missio en van de Bonden van het Heilig Hart/Kerk en Wereld. Dat laatste archief bevatte een aanzienlijke aanvulling van ongeveer 650 stuks op de reeds aanwezige affiches uitgegeven door Kerk en Wereld. Tot slot werden in het kader van de tentoonstel-ling naar aanleiding van 50 jaar Damiaanactie de affi-ches die in onze collectie nog ontbraken, verwerkt.

1.3.2. Erfgoedbibliotheek - Verwerving en verwerking

2013 was voor de Erfgoedbibliotheek een jaar met be-langrijke uitdagingen en realisaties. Na de verwerving van het kwaliteitslabel in 2011 blijft de kwaliteitsvolle uitoefening van haar basisfuncties, - met name de verzamelfunctie, behoud en beheer, onderzoek en pu-blieksgerichte valorisatie – een belangrijke inzet van haar werking, met een minimale bezetting van 3,85 VTE.

1.3.2.1. Verwerving


Dankzij een blijvende substantiële instroom van ca. 45.000 volumes (ca. 50.000 volumes in 2012) kon de Erfgoedbibliotheek haar bewaarprofiel verder verster-ken. Enerzijds maakt die continue instroom een door-gedreven selectie en consequente toepassing van het collectieplan noodzakelijk, anderzijds laat die toe om de zwaartepuntcollecties van de Erfgoedbibliotheek waar mogelijk aan te vullen op volledigheid. De actua-lisering van het collectieplan, met o.a. het ontwikkelen van criteria voor selectie en deselectie voor het digitale erfgoed, was een belangrijk actiepunt. Binnen de werk-groep e-erfgoed werden zowel inhoudelijke als vorme-lijke criteria vastgelegd, waardoor de harvesting van digitaal erfgoed op een meer systematische en doelge-richte manier kon verlopen (actiepunt 44). Het aandeel van ‘digital-born’ erfgoed in de collectie neemt immers stelselmatig toe. Er werd een groot aantal digitale files geharvest (150.388 bestanden in 7219 mappen, goed voor 284 Gigabyte) en klaargemaakt voor ingest in het digitale depot. Ook bij de verwerving van e-jaarversla-gen (111 titels ) en e-books (2065 titels) werd een grote inspanning geleverd.

Actuele publicaties

De actuele publicaties van uitgeverijen, organisaties en particulieren blijven een belangrijke prioriteit in de documentatieverwerving. Fondslijsten werden opge-vraagd en geprospecteerd. Ontbrekende titels in de collectie werden opgelijst en aangevraagd. Als gevolg van die inspanningen kon het aantal actuele publicaties en tijdschriften die lopend op het Centrum toekomen op peil worden gehouden (625 actuele publicaties in 2013, 765 in 2012). In 2013 kwamen 1379 tijdschrifttitels lopend op het Centrum toe, waarvan het merendeel in digitale vorm (868 titels, ca. 63%). Binnen het kader van de actielijn 47 is de volledige collectie lopende tijd-schriften op volledigheid gecontroleerd. 511 titels van de collectie lopende tijdschriften verschijnen nog op papier.

13

Actief verwervingsbeleid in het digitale tijdperk

In het digitale tijdperk verschuift de verwerving meer en meer in de richting van digitale harvesting. In de schoot van de werkgroep digitaal erfgoed worden de digitale bronnen voor de Erfgoedbibliotheek op een systematische manier verworven. Met het oog op een efficiëntere uitwisseling van informatie tussen de leden van de werkgroep is een administratief beheersinstru-ment uitgewerkt waarin informatie inzake harvesting (methode, frequentie, contactgegevens e.a.) en verwer-king op een systematische manier wordt opgeslagen en bewaard. Op 31 december 2013 werden er 598 lopende digitale publicaties beheerd. Dat is slechts een deel van het totale bezit aan e-tijdschriften. Samen met de reeds eerder verzamelde, maar ondertussen stopgezette digi-tale tijdschriften, telt KADOC momenteel 1415 verschil-lende digitale tijdschrifttitels.

Wanneer we de digitale tijdschriften rangschikken vol-gens inhoud, bekomen we de volgende verdeling: zie diagram.

Het middenveld kan op zich verder opgesplitst worden in een aantal categorieën: het socio-economisch mid-denveld (87 titels), verwante bedrijven en diensten (12), gezondheidszorg (28), caritas / derde- en vierdewereld-werking (75) en het socioculturele middenveld (36).

De huidige 598 lopende digitale tijdschriften en nieuws-brieven worden op verschillende manieren geharvest. Een deel ontvangen wij via e-mail, een deel wordt geharvest op de website van de uitgever en nog een ander deel bekomen we via ISSUU, een aanbieder van webruimte voor het online publiceren van digitale tijdschriften. Een klein percentage ontvangen we via ftp-overdracht of een jaarlijkse cd-rom. Via de diverse harvestingkanalen werden in 2013 150.388 files (in 7219 folders) geharvest, goed voor 284 gigabyte. Naast het bestand lopende titels werden 95 nieuwe digitale tijdschriften geharvest. Bij de harvesting van nieuwe titels werd prioriteit gegeven aan de velden ‘Kerk en religie’, ‘Religieuze instituten’, ‘Kunst en cultuur’, ‘Media en communicatie’ en ‘Maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven’. Voor EVADOC werden 26 titels geharvest. Er werden ook 17 digitale periodieken gehar-vest van anglicaanse, joodse of islam origine.

De digitale tijdschriften en nieuwsbrieven vormen een zeer dynamisch en wisselend onderdeel van de Erf-goedbibliotheek. Voortdurend ontstaan nieuwe digitale publicaties, terwijl andere ophouden te bestaan. Een permanente prospectie is bijgevolg noodzakelijk. Ook webharvesting zal in de toekomst een belangrijke plaats innemen in het bewaren van dat digitaal erfgoed.

Ten slotte zijn er ook heel wat inspanningen geleverd voor de harvesting van digitale boeken en digitale

Digitale tijdschriften, 2013

ideologie en politiek 9,20%

jeugd en sport 9,36%

kerk en religie 26,25%

kunst en cultuur 3,51%

maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven

39,46%

media en communicatie 3,01%

opvoeding, onderwijs en wetenschap

4,68%

religieuze instituten 4,52%

14

jaarverslag 2013

jaarverslagen. Er werden 111 digitale jaarverslagen geharvest en klaargemaakt voor ingest in het digitale depot. Verder werden 2065 digitale documenten (digi-tale boeken en digitale brochures ) geharvest, afkomstig van diverse maatschappelijke (ACV, ACW, Gezinsbond, Unizo, COV, Markant, VVI, Zorgnet Vlaanderen) en poli-tieke organisaties (Cepess, CD&V), maar ook van onder-wijsorganisaties (COV, VSKO, VVKSO), jeugdbewegingen (Chirojeugd Vlaanderen, KLJ) en religieuze instituten (Kruisheren).

Blijvende instroom

De logistieke uitdagingen van de Erfgoedbibliotheek blijven groot. Het aantal volumes dat in situ werd ge-selecteerd, liep op tot ca. 30.000 (18.000 in 2012). De hoge instroom maakt een resultaatgerichte aanpak van selectie en deselectie en een strikte toepassing van het collectieplan noodzakelijk, maar laat ook toe om de be-waarcollecties waar mogelijk continu te vervolledigen. In 2013 hadden 13 transporten plaats met overdrachten van substantiële erfgoedgehelen die bestemd waren voor de Erfgoedbibliotheek. Op 5 bestemmingen werd in situ geselecteerd. Er werden 4 herbestemmingstra-jecten uitgevoerd, waarvan er nog één lopend is en één werd voorbereid. Het merendeel van de aanwinsten was afkomstig van religieuze instituten.

Een groot deel van de aanwinsten bereikt ons nog via de traditionele weg: via privépersonen, onder wie een groot aantal priesters, en via instellingen. De religieuze instituten blijven een belangrijke factor bij de instroom. Een deel van de aanwinsten bereikte ons via archief-overdrachten, voornamelijk via persoonsarchieven. Inhoudelijk hadden de aanwinsten vooral betrekking op de themavelden ‘Religie, kunst en cultuur’ en het maat-schappelijk middenveld.

Substantiële overdrachten

• bibliotheek André De Wolf (Maarkedal Nukerke)• bibliotheekmateriaal Daniël Vanacker (Gent)• Carmel Weelde• Gasthuiszusters Augustinessen Brussel• Gasthuiszusters Augustinessen Lier• Redemptoristinnen Harelbeke• Trappistinnen, Abdij Nazareth (Brecht)• Ursulinen Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-Katelijne-

Waver)• Zusters van de Heilige Jozef (Brugge)• Zwartzusters Gent (Dendermonde)• Zusters Jozefienen Sint-Niklaas• Zusters Onze Lieve Vrouw van 7 Weeën (Ruiselede)• Zusters van Sint-Vincentius a Paulo (Waarschoot)

1.3.2.2. Verwerking

Zie Actieplan 2013: actiepunten 53

Het verwerkingsniveau van de Erfgoedbibliotheek bleef substantieel. Dankzij de aangehouden inspanningen kon het verwerkingsniveau van de meeste erfgoedge-helen op peil worden gehouden. Bij de verwerking van de tijdschriften is het volume toegenomen (1819 een-heden, 1240 in 2012). Daardoor kon, na het succesvol afronden van de retroactieve verwerking van de aanvul-lingen, gestart worden met de retroactieve verwerking van de nieuwe titels.

Kwaliteitsvolle, inhoudsgerichte ontsluiting van de collecties staat nog steeds hoog op de agenda van de Erfgoedbibliotheek. Vanuit de bibliotheekcatalogus werden er 25.081 nieuwe koppelingen gelegd naar de authority database ODIS vanuit 10.596 records. Er kon-den 9645 nieuwe authority-koppelingen worden gelegd tussen Aleph-records en de ODIS authority databank vanuit 7374 verschillende records (in 2012: 8555 nieuwe koppelingen vanuit 6766 verschillende records).

Door de tijdelijke inzet van jobstudenten werden ca. 16.500 volumes uit de onverwerkte voorraad boeken nagekeken op bezit. Alle nog onverwerkte titels uit 2012 en twee derde van de aanwinsten uit 2013 werden na-gekeken op bezit.

Bij de verwerking van de monografieën is wel een da-ling van het volume vastgesteld, maar dat is te wijten aan verminderde personeelsinzet als gevolg van het wegvallen van een tijdelijk project.

In totaal werden 6366 aanvullingen of wijzigingen in de catalogus4 aangebracht (9466 in 2012). 5349 acties hadden betrekking op papieren documenten (8153 in 2012), 1017 acties op digitale publicaties (1313 in 2012, 799 in 2011). Daarbovenop werden nog eens 535 acties uitgevoerd in de onderzoeksdatabank ODIS (756 in 2012), voornamelijk aanpassingen aan publicatiesteek-kaarten (425 items).

Reguliere verwerking

De geïntegreerde ontsluiting van erfgoed dat recent aan de instelling werd aangeboden, blijft een belangrijk aandachtspunt in de werking. Er werden 3530 monogra-fieën gecatalogiseerd. De hoofdaandacht ging naar de verwerking van de kernpublicaties van de grote maat-schappelijke organisaties en religieuze instituten (1725 items), de actuele publicaties (625) en de publicaties die ons via archiefoverdrachten (910) bereikten.

4. Toevoegen van nieuwe titels, wijziging van bestaande titels, toevoegen van exemplaren.

15

1. Het blijft een basisoptie om kernpublicaties van de grote maatschappelijke organisaties en religieuze instituten prioritair te verwerken. In 2013 resulteerde dat in 1204 publicaties afkomstig van diverse religi-euze instituten (met o.a. publicaties van de Vlaamse jezuïeten, de Broeders van de Christelijke Scholen, Scheut, Vlaamse minderbroeders) en 651 kernpubli-caties van grote maatschappelijke organisaties.

2. Het aantal actuele publicaties dat ter beschikking werd gesteld van de gebruikers, bedroeg 625 exem-plaren (764 in 2012). De aanvullingen waren vooral afkomstig uit de velden ‘Religie, kunst en cultuur’ en ‘Maatschappij en ideologie’.

3. Verder ging de aandacht naar de verwerking van de publicaties die via archiefoverdrachten in ons bezit kwamen. 910 titels (950 titels in 2012) werden prio-ritair verwerkt. Ze waren afkomstig uit persoonsar-chieven (Greta D’Hondt, Philippe & Mireille Huij- ghebaert-Sneyers Berchem, Fons Margot, Willy en Mia Verriest-Gils Brugge, J. Steverlinck, pater Ver-steylen) en organisatiearchieven (Apostolus Maris – Apostolaat der Schippers), CVP, ‘Licht en Liefde’ Roeselare, O.-L.-Vrouwcollege Antwerpen, VRO (Village Reconstruction Organisation Belgium).

4. De stapsgewijze integratie van de kerncollectie con-gressen, jaarverslagen, programma’s en jaarboeken in de geautomatiseerde cataloog Aleph blijft een be-langrijk aandachtspunt bij de verwerking. De hoofd-bronnen werden verder ontsloten en congres- en jaarverslagen die aansluiten bij de onderzoeksacti-viteiten van het Centrum werden prioritair verwerkt, wat resulteerde in 280 aanvullingen op de collectie (219 in 2012): 140 monografieën (121 in 2012), 104 nieuwe reeksen (67 in 2012) en 36 aanvullingen op de digitale collectie (31 in 2012). De aanvullingen waren voornamelijk afkomstig van organisaties uit het maatschappelijke middenveld.

5. Naast de monografieën kreeg de verwerking van de speciale collecties een mooie impuls. De aandacht ging vooral naar de verwerking van jaarboeken (221 nieuwe exemplaren, 33 in 2012), palmaressen (151 nieuwe exemplaren, 105 in 2012) en catalogen (61 nieuwe exemplaren). De ontdubbeling en aanvulling van de liturgische collectie werden voortgezet. De hoofdaandacht ging naar de ontsluiting van de col-lectie religieuze muziek en volksmuziek.

6. Bij de reguliere verwerking van de papieren tijd-schriften lag het accent op de verwerking van de lopende periodieken en de aanvullingen op de regu-liere aanwinsten. Van de 1819 verwerkte tijdschriften waren er 1480 aanvullingen op bestaande titels (1023 items in 2012), hoewel er ook 190 nieuwe titels aan de catalogus werden toegevoegd (156 in 2012). Er ging heel wat energie naar de actualisering van het bestand lopende tijdschriften (zowel digitale als

papieren). Na contactname met de uitgevers konden beide bestanden worden gerationaliseerd: van 712 tot 511 titels (papieren collectie), van 1161 tot 868 titels (digitale collectie). Verder ging er ook heel wat aandacht naar het zogenaamde ‘FERBR-iseren’5 van de records, het samenbrengen van aanverwante titels in één record met als bedoeling het gebruiks-gemak van de lezer te verbeteren. Dat was het geval voor 149 items (73 in 2012). Er werden 511 lopende periodieken verwerkt (483 in 2012), vnl. aanvullin-gen op bestaande titels (499 t.o.v. 464 in 2012), maar ook nieuwe titels (18 t.o.v. 29 in 2012) en wijzigingen aan bestaande records (43 t.o.v. 36 in 2012).

7. Een belangrijke functionaliteit die vanuit de Erfgoed-bibliotheek wordt opgebouwd met het oog op het verder optimaliseren van de digitale dienstverlening, is de systematische opbouw van een collectie digita-le gebruikskopieën van de analoge bewaarcollectie. Voortaan kan de beschikbaarheid van een digitale kopie via de catalogus aan de gebruiker worden getoond en na toestemming beschikbaar worden gesteld. Op die manier wordt de bewaarcollectie gevrijwaard voor gebruikersschade en optimaal gepreserveerd. Momenteel zijn er 257 titels die via de ‘scanning-on-demand’-service werden gedigita-liseerd. Op die manier levert de Erfgoedbibliotheek een bijdrage aan het tot stand komen van een virtu-ele leeszaal.

Projectgebonden verwerking

Gezien het strategisch belang van het systematisch ver-werven van digitale publicaties voor de Erfgoedbiblio-theek van de toekomst werd veel belang gehecht aan de werkgroep “Digitaal erfgoed”. Binnen die werkgroep werden grote inspanningen geleverd om de digitale collecties die geharvest werden, binnen een redelijk tijdsbestek aan de gebruikers ter beschikking te stellen. Er werden 1014 digitale documenten via de bibliotheek-catalogus aan de gebruikers ter beschikking gesteld: 868 digitale tijdschriften (aanvullingen op bestaande titels en nieuwe titels) (864 in 2012), 92 digitale boeken en 36 digitale congressen en jaarverslagen (32 in 2012).

Dankzij de inzet van extra middelen kon de collectie scripta uit de archiefbibliotheek van de Franstalige je-zuïeten in 2012 worden ontsloten, wat resulteerde in 1587 nieuwe titelbeschrijvingen. In 2013 werd gestart met de verwerking van de tijdschriften. In totaal werden 74 nieuwe titelreeksen ter beschikking gesteld van de gebruiker.

Het CRIABD of Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée dat in 1985 is opgericht met de be-doeling om het christelijke beeldverhaal te promoten,

5. FRBR staat voor Functional Requirements for Bibliographic Records.

16

jaarverslag 2013

droeg in 2011 zijn organisatiearchief en zijn collectie religieuze strips over aan KADOC. De Franstalige titels werden in bewaring gegeven aan het CDRR (Namen). Via een collectiebeschrijving werd die unieke collectie - als geheel en in zijn onderdelen – kenbaar gemaakt. Tijdens het voorbije werkjaar zijn inspanningen gele-verd om dat erfgoed rond het christelijke beeldverhaal verder stuksgewijs te ontsluiten. De Nederlandstalige, Engelstalige, Duitstalige en Spaanse titels (611 titels) werden stuksgewijs beschreven en ter beschikking ge-steld van geïnteresseerden.

1.3.2.3. Herbestemming en advies

Zie Actieplan 2013: actiepunten 37 t.e.m. 40 en 122

Vanuit de diverse erfgoedgemeenschappen die KADOC representeert, wordt blijvend een beroep gedaan op de Erfgoedbibliotheek voor de herbestemming van erfgoedgehelen. In 2013 was de Erfgoedbibliotheek betrokken bij vier herbestemmingsoperaties, waarvan er één nog lopend is. Het gaat om de collecties van de minderbroeders in Vaalbeek, de kruisheren in Diest, de cisterciënzers in Bornem. De herbestemmingsoperatie van de scriptabibliotheek van de Vlaamse jezuïeten (He-verlee) die in 2014 zal worden uitgevoerd, werd grondig voorbereid. Op vijf sites (Carmel Aalst, Carmel Mons, bibliotheek Lambert Leijssen - Leuven, bibliotheek Florent Verwilt - Lier en zwartzusters Dendermonde) werd de Erfgoedbibliotheek gevraagd om een selectie te maken uit delen van de collectie die voor deselectie in aanmerking kwamen. Op twee sites (redemptoristen Essen, gasthuiszusters augustinessen Diest) werd advies gegeven over de bewaring en/of herbestemming van erfgoedgehelen.

In 2013 werd verder ingezet op dienstverlening en net-werking. Vanuit diverse lokale erfgoedgemeenschappen wordt blijvend een beroep gedaan op de knowhow en expertise van de Erfgoedbibliotheek met de bedoeling om het erfgoed op een meer professionele manier in situ te kunnen bewaren. De verantwoordelijke van de Erfgoedbibliotheek verleende advies aan de gasthuis-zusters augustinessen van Diest bij de registratie en bewaring van hun archiefbibliotheek.

Via de werkgroep ‘abdijbibliotheek Bornem’ leverde de Erfgoedbibliotheek expertise rond preservatie, bewa-ring, ontsluiting, mogelijke herbestemming en valo-risatie van de collecties uit de abdijbibliotheek in het kader van de restauratiewerken die op de abdijsite zijn gepland. De tijdelijke bewaring van de bibliotheekcol-lecties van de Parkabdij werd gecontinueerd in afwach-ting van de afronding van de restauratiewerken aan de bibliotheek en de terugplaatsing van de collectie in de vernieuwde site.

Herbestemming is een arbeidsintensieve vorm van in-stellingoverschrijdende dienstverlening waarbij advies wordt verleend en praktische ondersteuning wordt geboden bij de deselectie en herbestemming van sub-stantiële of integrale erfgoedgehelen. Daarbij wordt erover gewaakt dat de context waarin het erfgoedge-heel tot stand is gekomen, wordt bewaard. Bij de her-bestemming wordt steeds rekening gehouden met het collectieprofiel van de betrokken bewaarinstellingen en hun regionale identiteit. Nog steeds maken klooster- en schoolbibliotheken het hoofdaandeel uit van de herbe-stemmingsoperaties waarbij de Erfgoedbibliotheek be-trokken is. Een groot deel van het erfgoed werd dan ook herbestemd naar bewaarinstellingen met een religieus bewaarprofiel, zoals bv. de Maurits Sabbebibliotheek, waarmee een protocol van samenwerking werd voorbe-reid, dat in januari 2014 zal worden bekrachtigd.

Na afronding van het ontwikkelingsgericht erfgoedpro-ject “Publieke ontsluiting en valorisatie van het archief en de bibliotheek van de Stichting de Bethune” stelt de afdeling Behoud en beheer blijvend expertise ter be-schikking van de lokale erfgoedgemeenschap.

1.3.3. Digitalisering en preservatie

Zie Actieplan 2013: actiepunt 64 t.e.m. 66

1.3.3.1. Digitalisering

Het microfilm- en digitaliseringsbeleid werd voortgezet. Verzuurde boeken en tijdschriften worden systematisch gedigitaliseerd. Collectie-exemplaren die te broos zijn, worden enkel nog in digitale vorm aan de lezer ter be-schikking gesteld. Via de scanning-on-demand service worden veel geraadpleegde stukken uit de bewaarcol-lectie gedigitaliseerd, in het digitale depot bewaard en als digitale kopie ter beschikking gesteld. Dankzij de systematische registratie van de digitale gebruikersko-pieën in de catalogus (zie 1.3.2.2. reguliere verwerking sub 7) wordt de gebruiker van de collecties op het be-staan van een digitaal exemplaar geattendeerd.

Met behulp van externe financiering worden belangrij-ke tijdschrifttitels uit onze bewaarcollectie systematisch gedigitaliseerd en ter beschikking gesteld. In samen-spraak met de uitgever, het voormalige Studiecentrum voor Zielzorg en Predikatie, nu VUKPP-persdienst, is gestart met de systematische digitalisering van de be-waarcollectie Kerk en Leven. Alle nationale pagina’s en bisdomsedities van Kerk en Leven (1967-2006), Kerkelijk Leven (1948-1966) en zijn voorlopers (De stem uit het Vaderhuis (1941-1947), Het Kruis (1934-1964), Onze Plicht (1934-1938) e.a.) zullen worden gedigitaliseerd en de volgende jaren op een gebruiksvriendelijke manier ter beschikking gesteld. Het is een project dat momenteel meer dan 120.000 pagina’s beslaat. Het zal nog worden

17

uitgebreid met representatieve en systematisch bewaar-de lokale edities.

Met het oog op latere integrale digitalisering werden twee grote archiefgehelen, het archief Theo Lefèvre en het generalaatsarchief zusters van Barmhartigheid Ron-se, hernummerd en herverpakt. De bestanden werden ook op hun volledigheid gecontroleerd.

Wat de audiovisuele materialen betreft, werd veel gepresteerd in functie van het aanbod vanwege het VIAA (Vlaams Instituut voor de Archivering). VIAA is een engagement uit het regeerakkoord 2009-2014 van de Vlaamse regering. Vlaanderen wil door gerichte digitali-sering en de creatie van digitale platformen en diensten zijn erfgoed, kennis en geschiedenis op een doordachte manier bewaren en ontsluiten voor de huidige en toe-komstige generaties. In eerste instantie werd een ge-detailleerde inventaris opgemaakt van de audiovisuele materialen en formaten. Die diende als basis voor het bepalen van prioriteiten (bv. naar type materiaal) in het digitaliseringsprogramma van VIAA.

Dat was voor KADOC de opportuniteit om de hele collectie bewegend beeld en geluid diepgaander te ontsluiten. Zo werd eerst gefocust op de 46 filmcollec-ties, met in totaal 2500 titels. Inhoudelijk gaat het om films van missiecongregaties (waaronder de collectie van de Witte Paters, die op de Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap staat), de collecties van de grote maatschappelijke organisaties (ACV, Boerenbond, CM), jeugdbewegingen (Chiro, VVKSM) en politieke partijen (CVP-CDO), naast die van KTRO en de Katholieke Smal-filmstudio. Het gaat steeds om uniek materiaal.

Een groot deel van die films werd getest op pH-gehalte (zuurtegraad van de film). De analyse van de preser-vatietoestand van de collectie biedt een objectieve richtlijn voor het vastleggen van prioriteiten bij de digi-talisering van de filmcollectie. De test wees uit dat 84% van de rollen in de veilige zone zit (pH-waarde 4,8 en hoger). 15% zit in de overgangszone en wordt het best zo snel mogelijk gedigitaliseerd (pH-waarde 4,6). 6% is dringend te digitaliseren (pH-waarde 4,4 en lager). Vrij-wel elke collectie bevat een zeker percentage bedreigde titels. Omgezet in concrete aantallen gaat het om 150 unieke titels die dringend moeten worden gedigitali-seerd (17 titels gingen onherroepelijk verloren) en 375 titels die in de overgangszone zitten. Ook de filmcol-lectie van de Witte Paters, 200 titels, komt, wegens haar waarde, in aanmerking voor volledige digitalisatie.

VIAA zelf pakt in eerste instantie het meest bedreigde analoge erfgoed aan, namelijk audiotapes en -cassettes, naast videobanden van het type U-matic en Betacam. Die erfgoeddragers zijn ook ruim vertegenwoordigd op KADOC, m.n. een kleine 3000 audiotapes, 1300 audio-cassettes, 3500 U-maticvideo’s en 3000 Betacamvideo’s.

Alle audiobanden, waaronder de collecties van AVC, AVIMO, CDO, KTRO-KTRC, PRO, Bernard Henry, Placide Tempels naast de audiobanden die in veel archieven in kleinere aantallen aanwezig zijn, werden geïnventari-seerd en gelabeld. Uiteindelijk werden 2884 audioban-den weerhouden voor digitalisering.

Ook de inventarisatie van de andere dragers werd reeds aangevat. De collectie audiocassettes van Hugo Derid-der, van KTRO en van de Gezinsbond werden beschre-ven, naast de collectie U-maticbanden van KTRO-KTRC, AVC en Unizo (Middengolf ). In 2014 zal die operatie onverminderd worden voortgezet.

Veel tijd ging naar de materiële opvolging van de di-gitalisatie van de videocollectie van CDO, de Christen-Democratische Omroep en de inhoudsontsluiting en materiële voorbereiding van de digitalisatie van de aan-vullingen op de affichecollectie.

Verder werd, in het kader van het project Europeana In-side, gestart met het nakijken en indexeren van 10.000 affiches. Die operatie zal begin 2014 afgerond zijn.

1.3.3.2. Preservatie

Het beleidsplan inzake behoud en beheer wordt ver-der systematisch uitgevoerd. KADOC investeert in aangepaste preservatiematerialen: zuurvrije opberg-materialen aangepast aan het documenttype en aan-gepaste boekensteunen. Kwetsbare collecties, zoals de brochurecollectie of de muziekcollectie (met o.a. de collectie partituren) en de liturgische collectie worden stap voor stap en retroactief voorzien van aangepaste opbergmaterialen. In 2013 werd de rekkeninfrastructuur voor de opslag van plannen en affiches nagenoeg ver-dubbeld. Nieuwe, brede rekken werden geïnstalleerd en aangepaste plannenomslagen werden gekocht.

In het kader van het calamiteitenplan worden tempera-tuur en vochtigheid in de erfgoeddepots opgevolgd. Er is blijvende aandacht voor behoud en beheer van de bewaarcollectie. Van veelgeraadpleegde werken wordt een schaduwcollectie aangelegd. Opvallende schade wordt geregistreerd en beschadigde exemplaren wor-den waar mogelijk vervangen. Er is een afzonderlijke vergadering gewijd aan schaderegistratie, zodat de schade op een systematische en coherente manier in de catalogus wordt geregistreerd.

1.3.4. Stagiairs

Zie Actieplan 2013: actiepunt 48

KADOC stelde in 2013 stagiair Joseph Brion te werk in het kader van de Manama-opleiding Archivistiek en He-dendaags Documentbeheer. Joseph Brion ordende het

18

jaarverslag 2013

archief van het Onze-Lieve-Vrouwecollege Antwerpen, onderdeel van het archief van de Vlaamse Jezuïeten.

Het Centrum begeleidde ter plaatse de ordening en beschrijving van het archief van de Zuid-Belgische pro-vincie Broeders van de Christelijke Scholen.

KADOC stelde in het kader van de IBW-opleiding (Post-graduaat Informatie- en Bibliotheekwetenschap Ant-werpen) drie stagiairs te werk. Sarah Verrijt en Jorinde Geeraert legden zich toe op de harvesting van digitaal erfgoed. Jorinde bereidde een nota voor rond de mo-daliteiten van het harvesten en bewaren van websites. Karen Verboven werkte zich in de muzikale erfgoedcol-lecties in en analyseerde de mogelijkheden voor een ge-integreerd ter beschikking stellen van muzikaal erfgoed aan de gebruikers.

1.3.5. Digitale bewaar- en ontsluitingsinfrastructuur

Zie Actieplan 2013: actiepunt 54 t.e.m. 58

1.3.5.1. LIAS

LIAS is het Leuvens Integraal ArchiveringsSysteem (www.lias.be) dat archieven geautomatiseerd ontsluit en de permanente opslag van digitale objecten verze-kert. Het systeem werd in 2010 in productie gesteld en in 2013 verder volop gebruikt. In 2013 werden ook ver-dere stappen gezet voor de conversie van Digitool naar Rosetta.

KADOC werkte mee aan het project Europeana Inside. Binnen LIAS levert het Centrum daarvoor affiches aan.

De werkgroep archivarissen van het LIAS-samenwer-kingsverband, die KADOC voorzit, vergaderde op 22 februari, 3 juni, 28 juni en 8 november. Op de agenda stonden o.m. de volgende onderwerpen: pre-ingestpro-cedures en gebruik ingesttool, digitaal archiefdossier en testen van de nieuwe scopeArchiv release.

Op 8 maart bracht Martin Fischer, de nieuwe account-manager voor scopeArchiv, een bezoek aan Leuven, met het oog op een bespreking van de migratie van scopeArchiv 5.0. naar versie 5.1. en een migratie van Oracle naar 11g. Die migratie werd uiteindelijk uitge-voerd vanaf 24 april. Tegelijkertijd werd de applicatie ook naar nieuwe performante servers overgebracht. Na een uitgebreide testing van de nieuwe omgeving ging de nieuwe release tijdens de zomermaanden in produc-tie.

Met het oog op een mogelijke samenwerking waren er contacten met het Universiteitsarchief Gent, Illuminare KU Leuven en het Provinciaal Architectuurarchief van Antwerpen. Belangrijk waren ook de besprekingen die LIAS-KU Leuven voerde met I-Minds, het Felixarchief,

e-David en Bestuurszaken Vlaamse Gemeenschap om samen te werken aan een Digitaal Archief Vlaanderen. Als lid van de stuurgroep werd er in 2013 druk overleg gepleegd.

Er werd voorts gewerkt aan de conversie van de oude lijsten in het nieuwe scopeArchiv systeem.

Meer dan 9400 objecten werden geïngested in het digi-taal depot.

1.3.5.2. Bibliotheekautomatisering en LIMO

Inzake automatisering stonden de activiteiten van de Erfgoedbibliotheek voornamelijk in het teken van de overgang naar het nieuwe Unified Resource Manage-ment Systeem, Alma. Het is de ambitie van dat moderne beheersysteem om zowel digitale, gedrukte als audio-visuele bronnen en documenten op een uniforme ma-nier te beschrijven en ter beschikking te stellen van de gebruiker, met het oog op een betere dienstverlening en een betere samenwerking tussen de instellingen. Via de LIBISnet-gebruikersdag, de adviesraad van LIBISnet, de Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen, de werkgroep IT en het LIAS-project volgt KADOC de vorderingen van dat project nauwgezet op en wordt er nagedacht over de implicaties van het project op de eigen werkprocedures en werking. Het voorbije jaar volgden de verantwoordelijken voor de Erfgoedbiblio-theek en de audiovisuele collecties een opleiding via een Webex-sessie. Representatieve KADOC-records werden getest en er werd een uitvoerig rapport over de testresultaten overgemaakt aan de projectgroep. Informatie-uitwisseling gebeurde voornamelijk via de LIBISnet-gebruikersdag en de LIBISnet-adviesraad.

Zowel op netwerkniveau als in de eigen Erfgoedbiblio-theek wordt er verder aandacht besteed aan het ge-bruiksvriendelijk en consistent ter beschikking stellen van de data. In de context van de implementatie van de nieuwe discovery tool Limo wordt op netwerkniveau veel aandacht besteed aan de deduplicatie van de records. Op niveau van de Erfgoedbibliotheek is cata-logusonderhoud een blijvend aandachtspunt. Er wordt projectmatig verder gewerkt aan de FERBR-isering of clustering van de tijdschriftrecords.

1.3.5.3. Inhoudsontsluiting via ODIS

Een geïntegreerde en onderzoeksgerichte ontsluiting van de verschillende erfgoedcategorieën blijft een belangrijke prioriteit in de werking, vandaar de afstem-ming en integratie tussen de Aleph en ODIS-omge-vingen. In totaal werden 576 ODIS-records vanuit de Erfgoedbibliotheek aangevuld of bewerkt (756 in 2012): met name 441 publicatiesteekkaarten (441 in 2012), 51 organisatiesteekkaarten (91 in 2012) en 44 personen-steekkaarten (44 in 2012). Samen met de 9645 nieuwe

19

koppelingen vanuit de bibliotheekcatalogus geeft dat een totaal aantal koppelingen vanuit Aleph van 73.643 (63.998 in 2012) en dat in 56.506 (49.366 in 2012) ge-koppelde records.

1.4. Onderzoek

Zie Actieplan 2013: actiepunt 67-92 en 166-183

1.4.1. Algemeen

In 2013 startte ook voor het KADOC-onderzoek een nieuwe beleidsperiode. Het Centrum streeft naar een kwaliteitsvolle onderzoeksmatige valorisatie van het erfgoed dat betrekking heeft op de wisselwerking tus-sen religie, cultuur en samenleving (1750-vandaag). De internationale oriëntatie van het KADOC-onderzoek wordt verder versterkt. KADOC stimuleert studiewerk door externen, maar voert ook zelf een actief onder-zoeksbeleid, dit o.m. door

• het creëren en dragen van multidisciplinaire onder-zoeksgroepen;

• de voorbereiding, uitvoering en ondersteuning van specifieke studie-, publicatie- en tentoonstellings-projecten;

• de organisatie van (internationaal-comparatieve) onderzoeksbijeenkomsten, veelal aansluitend bij lopende studieprojecten. Van de seminariereeks ‘Religie, Cultuur en Samenleving’ vinden er jaarlijks minstens drie sessies plaats;

• de realisatie van wetenschappelijke publicaties en tijdschriften, waarin o.m. de resultaten van het KADOC-onderzoek hun neerslag vinden;

• de actieve deelname aan externe wetenschappelijke onderzoeksgroepen, projecten en bijeenkomsten;

• het aanbieden van omkadering en opleiding aan binnen- en buitenlandse onderzoeksstagiairs en fellows.

KADOC was in 2013 betrokken bij de realisatie van 35 onderzoeksprojecten.

Acht daarvan konden worden gerealiseerd met vrijge-stelde onderzoeksmedewerkers. De financiering daar-van wordt doorgaans op competitieve basis verworven, onder meer van FWO-Vlaanderen, de Vlaamse Gemeen-schap, provinciebesturen, intergemeentelijke vereni-gingen, steden en gemeenten, private instellingen en organisaties.

Er werden in het Centrum ook 9 voorstellen voor nieu-we studie-, publicatie- en/of tentoonstellingsprojecten ontwikkeld.

KADOC-onderzoekers publiceerden het afgelopen jaar 43 publicaties (artikels en/of redactie van boeken) en verzorgden 68 lezingen op wetenschappelijke semina-ries en colloquia (zie Bijlagen 4 en 5).

Projecten met vrijgestelde medewerkers:

1. ODIS: Databank Intermediaire Structuren Vlaanderen (Herculesstichting).

2. Engineering a New World. The Role of the Engineers in Modern Society (1815-c.1890) (Onderzoeksfonds KU Leuven: KADOC en ASRO-KU Leuven).

3. “Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België”, doctoraatsproject in het kaderprogramma “Relig-ion in Modernity (1750-). International Research Programme on Religion, Culture and Society” (Hef-boomfinanciering KU Leuven).

4. Kerkelijkheid en geloof in België (Hefboomfinancie-ring KU Leuven).

5. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België,1750-vandaag (Provincie Oost-Vlaanderen, Museum van de Vlaamse Sociale Strijd).

6. Vlaams-Brabant drinkt, een cultuurhistorisch onder-zoek naar brouwen, stoken en alcoholconsumptie in de provincie, ca.1750-2000 (Provincie Vlaams-Bra-bant, i.s.m. Amsab-ISG, Liberaal Archief en ADVN).

7. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen (Pro-vincie Oost-Vlaanderen en private middelen).

8. Geschiedenis van het katholiek onderwijs in België (private middelen).

Belangrijke netwerkprojecten in 2013 waren

1. The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, c.1780-c.1920 (NWO, inter-universitair).

2. European Forum for the Research on Religious Institu-tes in Europe (Relins-Europe).

3. Civitas. Forum of Archives and Research on Christian Democracy.

4. Encounters of European Elites in the 19th Century.

Verschillende van door KADOC uitgevoerde of onder-steunde onderzoeksprojecten vinden hun finaliteit in een doctoraal proefschrift. Volgende doctoraten werden in 2013 binnen KADOC voorbereid en/of verdedigd:

1. Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische mi-granten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) (Henk Byls). Het proefschrift Rester catholique en France. Une histoire de l’encadrement religieux destiné aux migrants belgo-flamands du Lillois, de Paris et des campagnes françaises (1850-1960): promotie op 26 maart.

2. Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1860-1914. KADOC-medewerker Pieter Raymaekers verdedigde op 22 oktober zijn

20

jaarverslag 2013

proefschrift met de sprekende titel Makers van een nieuwe wereld. De socioprofessionele geschiedenis van ingenieurs in België (1850-1914).

3. Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1885-1908). Identiteits(re)constructie tussen cul-tuuroverdracht en dialoog (Bram Cleys).

4. Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties: een groepsportret (Kristien Suenens).

5. Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bis-dom Luik, specifiek in het gebied van de latere pro-vincie ‘Belgisch-Limburg’, 1773-ca. 1850 (Jo Luyten).

6. Op het snijvlak van geografie en missionering. Het dilemma in lokale terreinstudie als bijdrage aan een koloniale wetenschap of moderne missiestrategie, 1860-1920 (Dirk Van Overmeire).

7. Missiology, Science and Apostolic Policy, 1900-1939 (An Vandenberghe).

8. Italian Catholicism and International Relations, 1963-75 (Jacopo Cellini) (copromotor Daniele Menozzi, Scuola Normale Superiore de Pisa).

9. Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België (Hendrik Moeys).

Volgende proefschriften werden mee door KADOC be-geleid:

1. Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) (Caroline Voet, W&K, De-partement Architectuur Sint-Lucas) (promotor Yves Schoonjans), 2008-2012. Promotie op 26 augustus 2013.

2. Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie (Bieke Cattoor) (promotor Bruno De Meulder, ASO-KU Leuven).

3. Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1800-1860 (promotor: Krista De Jonge, ASRO-KU Leuven). Willemijne Linssen verde-digde haar proefschrift Engineers in Belgium 1830-1865. Archaeology of a profession op 24 september.

1.4.2. Wetenschappelijke agora


In 2013 vonden volgende onderzoeksgerichte bijeen-komsten plaats: (zie toelichting telkens bij het vermelde project)

1. Studiedag Made in Flanders. Mechelen, Lamot, 20 april. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed, i.s.m. Amsab-ISG.

2. Colloquium Esthetics and Spirituality. Places of Interio-rity. Leuven, 16-18 mei, i.s.m. UCL, ULB en Lille III.

3. ODIS-invoerdersdag, Antwerpen, vrijdag 14 juni. Workshops/opleidingssessies ODIS-2: Gent, 10 sep-tember; Leuven, 20 september en Antwerpen, 27 september.

4. Workshop Christian Democratic Ideology and Pro-grammatic Development, 1945-2000. Leuven, 14-15 november. In het kader van CIVITAS-FARCD.

5. Studiedag Op handen gedragen. Leuven, zaterdag 16 november, i.s.m. LECA en CRKC.

6. Studiedag en lanceringsevent ODIS-2. Brussel, Vlaams Parlement, vrijdag 29 november. In het kader van het ODIS-project.

Sinds 2001 organiseert KADOC ook de multidisciplinaire Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000. In 2013 vonden 5 sessies plaats. Een binnen- of buiten-landse onderzoeker ontwikkelt tijdens het seminarie een stelling uit zijn lopend onderzoek die niet alleen historisch, maar ook interdisciplinair relevant is. Vooraf wordt aan alle ingeschreven deelnemers een discussie-tekst bezorgd. Doelgroep zijn onderzoekers van binnen en buiten het universitaire milieu.

1. 24 januari: Meryem Kanmaz (MANA - Expertisecen-trum voor Islamitische Culturen in Vlaanderen), “In-planting van (nieuwbouw)moskeeën in Vlaanderen. De strijd om de publieke ruimte”.

2. 21 maart: Rupert Klieber (Institut für Historische Theologie, Wien), “Being Jewish, Christian, Muslim in the Habsburg Monarchy between 1848 and 1918: The impact of religion in everyday life”.

3. 18 april: Mathieu Brejon de Lavergnée (CNRS, Paris), “Comment renouveler un objet de recherche classi-que? Catholicisme social, network analysis et gender studies”.

4. 14 november: Idesbald Goddeeris (KU Leuven), “Bel-gian missionaries in a postcolonial context. Religious life in Jharkhand, India, 1947-“.

5. 19 december: Mariano Barbato (Babes-Bolyai Univer-sity Cluj-Napoca, Roemenië), “Pilgrimage: A Religious Metaphor for World Politics”.

Het geplande seminarie van 14 februari: Sébastien Fath (CNRS, Paris) over “Immigrant Evangelical Churches in Europe and Social Integration: Mapping the Phenome-non” werd uitgesteld tot 2014, wegens ziekte van de spreker.

1.4.3. Wetenschappelijke netwerken

In Europa vermelden we bv. de Radboud Universiteit Nijmegen, het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) (VU Am-sterdam), de Onderzoeksgroep ‘History of Culture, Men-talities and Ideas since 1500’ van de Universiteit Utrecht, de Scuola Normale Superiore di Pisa, de Libera Uni-versità Maria SS. Assunta (Lumsa) Roma, de Academia Belgica, het Belgisch Historisch Instituut te Rome, het Centre de Recherche sur l’Histoire, la Civilisation et les Cultures du Monde Occidental (CRHiCC) van de Univer-sité de Valenciennes et du Hainaut-Cambrésis, de Asso-ciation Française d’Histoire Religieuse Contemporaine,

21

het Institut de Recherches Historiques du Septentrion in Lille, het Centre André Latreille en het Institut d’histoire du christianisme in Lyon, het Institut Marc Sangnier, het Institut de Recherche pour l’Etude des Religions en de Ecole Pratique des Hautes Etudes in Parijs, de Schwerter Arbeitskreis Katholizismusforschung, het Institut für Europaïsche Geschichte in Mainz, de Pugin Society en de Victorian Society (UK); het netwerk ‘History of Wo-men Religious in Britain and Ireland’ (Cambridge & Uni-versity of London), het European Architectural History Network (EAHN), het Co-operative College Manchester enzovoort. Daarnaast werkte KADOC ook samen met de Groupe Européen de Recherche Interdisciplinaire sur le Changement Religieux en Europe (GERICR). KADOC participeert ook aan het onderzoeksnetwerk ‘Catholic Church, modernisation and modernity in Contemporary Europe’.

Directeur Jan De Maeyer was ook betrokken bij de voorbereiding van het colloquium “Les Religieux et le Concile Vatican II”, Rome, 12-14 november 2014, i.s.m. LARHRA (Université de Lyon), CERCOR (EPHE), KADOC (KU Leuven), Centro Studi e Ricerche sul Concilio Vatican II (Université pontificale du Latran) en École française de Rome.

Buiten Europa vermelden we onder meer het Cushwa Center for the Study of American Catholicism aan de University of Notre Dame in de Verenigde Staten en de Japan Study Circle for Christian Democracy (Kansai Uni-versity en Chiba University). Ook de contacten met Afri-kaanse universiteiten zijn tijdens de voorbije jaren uit-drukkelijk toegenomen. KADOC heeft samengewerkt of werkt nog samen met de Musées Nationaux du Ruanda, de Université de Lubumbashi (CEDEKA), de Université de Kinshasa (UNIKIN, Département des Sciences Histori-ques), de universiteit van Butare en die van Bujumbura.

In april 2013 vond in Kinshasa een vormingsweek plaats rond geschiedschrijving, methodologie en erfgoedbe-heer voor kerkhistorici en archivarissen. KADOC nam daaraan deel als lesgever en medeorganisator. Op uit-nodiging van de rector van de Université Catholique du Congo (UCC) gaven professoren van de Leuvense Facul-teit Theologie en Religiewetenschappen, de archivaris van het aartsbisdom Mechelen-Brussel en twee mede-werkers van KADOC een vijf dagen durende vormings-sessie in Kinshasa rond geschiedschrijving, methodolo-gie en erfgoedbeheer. Onder de werktitel “Jalons pour une histoire de l’Église catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui” kwamen een 25-tal professoren, assisten-ten en erfgoedbeheerders uit het hele land samen om te reflecteren over de uitdagingen en mogelijkheden van een Afrikaanse kerkgeschiedschrijving. Het werd in vele opzichten een boeiende uitwisseling.

1.4.4. Trajecta

Op 20 september 2013 werden in het Museum Catha-rijneconvent in Utrecht het vernieuwde tijdschrift Trajec-ta en de nieuwe website Trajecta Portal voorgesteld. Het tijdschrift en de website willen dé ontmoetingsplaats worden voor iedereen met historische belangstelling voor de rol van religie in cultuur en samenleving van de Nederlanden. Trajecta verruimt voortaan zijn horizon tot de geschiedenis van alle christelijke religies in de Nederlanden en wordt internationaler van karakter. Het geïllustreerde tijdschrift verschijnt vanaf 2013 twee keer per jaar in gedrukte vorm, met één themanummer. Een breed samengestelde Vlaams-Nederlandse redactie en een internationale ‘board of advisors’ staan garant voor de kwaliteit van de wetenschappelijke artikelen. Die worden door middel van peer reviewing beoordeeld door internationale experts. Trajecta wordt ondersteund door drie historische documentatie- en onderzoekscen-tra: KADOC aan de KU Leuven, HDC aan de Vrije Univer-siteit Amsterdam en KDC aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Sinds 2005 staat KADOC in voor de technische eind- en tekstredactie, de iconografie, de vormgeving en de prepress van het tijdschrift. In 2013 werkte KADOC vier nummers van Trajecta af.

Het Engelstalig themanummer Female Religious across the North Sea. Monastic Interactions between the British Is-les and the Low Countries (2012 ,2), onder de redactie van Kristien Suenens (KADOC), Carmen Mangion (University of London) en Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), be-handelde de religieuze interactie tussen Groot-Brittan-nië en de Lage Landen. Het was het resultaat van een internationale workshop die KADOC in 2010 samen met het netwerk History of Women Religious in Britain and Ireland (H-WRBI) organiseerde. Het laatste dubbelnum-mer van de ‘oude reeks’ (2012, 3-4) bevatte vijf artikels, waaronder een van oud-KADOC-stagiair Thijs de Leeuw over “Neo-Thomism and the Education of a Catholic Elite in Louvain, 1880-1914”. Het lanceringsnummer van het vernieuwde Trajecta, het tweetalige themanummer Vaticanum II in de ogen van anderen/The Second Vatican Council seen through the Eyes of Others (2013, 1), werd zoals hoger vermeld voorgesteld in Utrecht. Het tweede nummer van de nieuwe jaargang 2013 verscheen in december 2013.

KADOC coördineert nog enkele themanummers die in 2014-2015 zullen verschijnen, nl. over ‘Religie en de Eer-ste Wereldoorlog: wederzijdse impact’ en ‘Child Abuse’, de acta van een workshop in Bochum in 2012, waaraan directeur Jan De Maeyer meewerkte.

Het tijdschrift wordt ook digitaal aangeboden via www.trajectaportal.eu. Alle oude jaargangen van Trajecta en zijn voorgangers kunnen via open access geraad-

22

jaarverslag 2013

pleegd worden, de laatste drie jaargangen alleen door betalende abonnees. KADOC werkte de portaalsite volledig uit en zal de site ook in de toekomst verder beheren en actualiseren. Onderzoekers, onderzoeksin-stellingen, musea en archieven kunnen er zichzelf en hun onderzoeksprojecten voorstellen. Er worden ook boekbesprekingen, aankondigingen van tentoonstel-lingen, studiedagen en congressen en informatie over bronnenpublicaties en databestanden opgenomen. Een forum biedt de mogelijkheid om vragen te stellen aan collega-onderzoekers of deel te nemen aan debatten over historische kwesties.

1.4.5. Onderzoeksinstrumentarium: ODIS

1.4.5.1. Algemene werking

De contextuele webdatabase ODIS wordt in het KADOC-onderzoek intensief aangewend voor de opslag, analyse en representatie van historische gegevensreeksen (per-sonen, organisaties, gebouwen, periodieke publicaties,

archieven ...). Het apparaat wordt beheerd door de vzw ODIS6. Aan ODIS participeren een groeiend aantal Vlaamse erfgoedinstellingen en onderzoeksgroepen, naast de stichtende organisaties ADVN, Amsab-ISG, Li-beraal Archief en KADOC bijvoorbeeld ook CVAa, CRKC, AMVB, Evadoc, NISE, Universiteitsarchief KU Leuven en LIBISnet-LIAS.

2013 was voor ODIS een uitermate belangrijk en druk jaar. De ingebruikname van de nieuwe databank en interface stondt uiteraard bovenaan op de agenda. De succesvolle lancering van het nieuwe apparaat eind november vormde het eindpunt van een jarenlang ver-nieuwingstraject dat mogelijk werd dankzij de toelagen van de Herculesstichting.

Tijdens het voorbije jaar werd hard gewerkt om de nieuwe interface af te werken en de ODIS-data zorgvul-dig en ongeschonden over te brengen naar het nieuwe apparaat. Ook de opleiding van de invoerders vormde een centraal aandachtspunt.

Volume ODIS-databank, 2004-2014

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

200.000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Organisaties Personen Publicaties Archieven

6. Belgisch Staatsblad, 13 nov. 2006, ondernemingsnum-mer 884.703.544. De Algemene Vergadering was in 2012 als volgt samengesteld: Frans-Jos Verdoodt en Koen De Scheemaeker (ADVN), Gita Deneckere en Geert Van Goet-hem (Amsab-ISG), Filip Abraham en Emmanuel Gerard (KU Leuven-KADOC), Walter Ysebaert en Luc Pareyn (Liberaal Archief ), Jaak Billiet (KU Leuven), Bruno De Wever

(UGent), Jeffrey Tyssens en Guy Vanthemsche (VUB), Herman Van Goethem (U.Antwerpen), Patricia Quintens (AMVB, afgev. Invoerdersgroep). In de Raad van Beheer zetelen Jan De Maeyer (voorzitter en afgevaardigd beheer-der), Geert Van Goethem (ondervoorzitter), Koen De Scheemaeker (secretaris) en Luc Pareyn (schatbewaarder).

23

De partners en hun projecten brachten ook in 2013 belangrijke nieuwe datareeksen in ODIS. Op 1 januari 2014 bevatte de databank 187.384 records. Dat waren 35.678 organisatiesteekkaarten, 107.087 biografische records, 35.277 beschrijvingen van publicaties en 9342 van archiefbestand(del)en.

31.967 steekkaarten (d.i. 17,30% van het volume) wer-den aangevuld of op een of andere wijze aangepast. Het volume van de publiekscataloog van ODIS nam in 2013 toe met 3470 records, tot 72.044 begin januari 2014.

Hierna geven we toelichting bij enkele belangrijke ‘in-voerlijnen’ in ODIS, met actieve inbreng vanuit KADOC.

• Archievenoverzichten en -gidsen. ODIS bevat mo-menteel gegevens over 9342 archiefbestand(del)en. In 2013 werden er 286 toegevoegd en 723 geüp-datet. De archiefbewarende instellingen die deelne-men aan ODIS (ADVN, Amsab-ISG, AMVB, KADOC, Liberaal Archief, Universiteitsarchief KU Leuven, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen, Archief bis-dom Brugge en Gent …), actualiseren aanhoudend hun archievenoverzicht, met vaak ook dynamische verbindingen naar hun eigen catalogen of web-pagina’s. Andere ODIS-partners en projecten (bv. CRKC, CVAa, NISE, Stafkaart Migrantenmiddenveld, Werking Kerkelijke Archieven …) gebruiken het ap-paraat om thematische archiefgidsen te realiseren. De samenwerking die op die manier tussen al deze partners wordt gerealiseerd, vormt één van de pijlers van de ODIS-invoer.

• Architectuurarchieven. Het CVAa en zijn partners ontsluiten in ODIS erfgoed van vormgevers en ar-chitecten in Vlaanderen. Het pakket omvat (1) archi-tectuurarchieven die verspreid over verschillende erfgoedinstellingen in Vlaanderen worden bewaard, (2) authority records van architecten, vormgevers en organisaties die een belangrijke rol hebben gespeeld in het ontwerp van de omgeving in Vlaan-deren en (3) publicaties die over dat onderwerp zijn verschenen. Enkele medewerkers voeren systema-tisch gegevens in. In 2013 werden ook enkele data-pakketten ingeladen, o.m. een archievenoverzicht van de Archives d’Architecture Moderne in Brussel. Eind 2013 beheerde de CVAa-invoerdersgroep 1417 organisatiesteekkaarten, 3444 personenrecords, 162 records van publicaties en 467 archiefbeschrij-vingen. Op de website van deze partner werd een cataloog gerealiseerd die toegang geeft tot dit spe-cifieke datapakket. Zie www.architectuurarchieven.be. Alle ODIS-records met het trefwoord architectuur kunnen ook langs die weg worden geraadpleegd. De records die CVAa realiseerde in het kader van het project ‘Vijftig jaar wet op de stedenbouw’, werden al ingevoerd in ODIS-2.

• Clerus en religieuzen. Een groep vrijwilligers maakt in ODIS systematisch overzichten van de leden van religieuze instituten en van seculiere priesters. ODIS bevat momenteel 23.925 steekkaarten van personen die als ‘priester’ zijn gekenmerkt. De gegevensinvoer over de leden van vrouwelijke religieuze congrega-ties, bv. de zusters annuntiaten van Heverlee, werd eveneens gecontinueerd.

• CIVITAS - Forum of Archives and Research on Chris-tian Democracy. Dit samenwerkingsverband werd opgericht door het Istituto Luigi Sturzo (Rome), KADOC-KU Leuven en de Konrad-Adenauer-Stiftung e. V. (Sankt Augustin). ODIS wordt ingeschakeld als een centraal apparaat waarin zowel biografische, organisatorische als documentaire gegevens kunnen worden ontsloten, met verbindingen naar de catalo-gen van de verschillende bewaarinstellingen.

• Christelijk Onderwijzersverbond (COV). In het kader van een archiefproject dat de christelijke onderwij-zersvakbond COV in 2013-2014 samen met KADOC realiseert, wordt door de projectmedewerker een in-formatiecluster uitgebouwd in ODIS. De COV-organi-satiestructuur wordt in kaart gebracht en er worden biografische records aangemaakt voor de nationale, provinciale en lokale verantwoordelijken. Daarnaast wordt gebouwd aan een periodiekenrepertorium en een archiefgids. In 2013 werden 174 organisa-tiesteekkaarten, 1365 persoonssteekkaarten, 41 publicatiesteekkaarten en 13 archiefsteekkaarten aangemaakt. Verder werden heel wat bestaande ODIS-records aangevuld en geactualiseerd.

• Evadoc. De archiefconsulent van Evadoc en een vrij-williger nemen de invoer ter hand van protestants-evangelische organisaties, personen en hun erfgoed. Eind 2013 beheerde de invoerdersgroep 649 organi-satiesteekkaarten, 128 biografische records en meer dan 160 publicatie- en archiefsteekkaarten.

• Historisch organogram en biografisch register van de KU Leuven. Het Universiteitsarchief documen-teert in ODIS de structurele ontwikkeling van de Leuvense universiteit en maakt biografische records van het academisch personeel. Die invoerdersgroep beheert momenteel in ODIS 1451 organisatiesteek-kaarten en 1102 biografische records.

• Muziekverenigingen. Voortbouwend op de resulta-ten van het studie- en publicatieproject ‘Toeters en bellen. Populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant, 19de-20ste eeuw’ (ADVN, Amsab-ISG, KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief ) maakt een KADOC-vrijwilliger werk van de systematische invoer van Vlaamse muziekverenigingen in ODIS. Er werden in 2013 593 organisatiesteekkaarten aangemaakt.

• Politiek personeel. De in ODIS beschikbare biografi-sche gegevensreeksen aangaande Belgische politici (Europa, België, Vlaanderen, provincies en gemeen-ten) werden verder aangevuld. De invoer focuste het afgelopen jaar op parlementsleden (Vlaams Parlement en voorlopers, 1971-heden; Kamer

24

jaarverslag 2013

1995-heden; Senaat 1995-heden) en op Oost- en West-Vlaamse provincieraadsleden.

• Religieuze gemeenschappen en hun erfgoed in Vlaanderen en Brussel. CRKC, KADOC en hun part-ners verzamelen in ODIS gegevensreeksen over ker-ken, denominaties, religieuze gemeenschappen en instituten. Hoewel daarbij ook veel aandacht uitgaat naar andere denominaties en religies, is het aantal steekkaarten gerelateerd aan de rooms-katholieke kerk het omvangrijkst. ODIS bevat reeds geruime tijd een historisch overzicht van de parochies in Vlaan-deren, Brussel en Waals-Brabant. In 2013 werden ook die van de bisdommen Doornik, Luik en Namen ingeladen. De systematische invoer van parochiear-chieven en van het documentair erfgoed van religi-euze instituten wordt ter hand genomen door twee KADOC-consulenten, ondersteund door vrijwilligers. De reeksen (bv. 256 zogenaamde kloosterarchieven) werden in 2013 grondig geactualiseerd. De conver-sie van een pakket archiefsteekkaarten over paro-chiearchieven in het bisdom Gent werd voorbereid.

• Scholen en schoolarchieven. Aansluitend bij enkele projecten van KADOC, o.m. een onderzoeksproject over de geschiedenis van het katholiek onderwijs in België in de 19de en 20ste eeuw (zie 2.5.20), werden ook in 2013 verder gegevens ingevoerd die betrek-king hadden op katholieke scholen, hun personeel en de bewaarde erfgoedcollecties.

• Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen, 1830-1990 (FWO-Max Wil-diersfonds; Vlaamse Gemeenschap). De gegevens-verzameling van dat project, ook raadpleegbaar via www.migrantenerfgoed.be, werd in 2013 verder aangevuld.

• Subsidiariteit. In het kader van het fundamenteel onderzoeksproject “Grenservaringen van de natie-staat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België” (KADOC) worden in ODIS gegevens samengebracht aangaande personen en structuren die betrokken waren bij het maatschap-pelijk debat over de subsidiariteit en de gesubsi-dieerde vrijheid in België tijdens de negentiende eeuw. De betrokken bursaal gebruikt het apparaat ook intensief voor zijn heuristiek.

• Transnational Encounters of Elites in 19th-Century Europe. Dit internationaal onderzoeksproject (KADOC & partners) beoogt o.m. dataverzameling en analyse van ‘elitaire’ netwerken in Europa tijdens de

19de eeuw, met bijzondere aandacht voor interna-tionale congressen. Het apparaat werd voorgesteld op een “experts’ seminar” op 25 februari. Het Elites-project werd voorgesteld tijdens de ODIS-lancering op 29 november.

• Vlaamse overheidsinstellingen. In 2013 legden enke-le door de vzw ODIS vrijgestelde jobstudenten zich toe op de aanmaak en actualisering van steekkaar-ten over publiekrechtelijke structuren. Er werd bij-zonder ingezoomd op de Vlaamse instellingen, pa-rastatalen, adviesorganen enz. Als bron gebruikten zij het standaardwerk van P. Van den Eeckhout en G. Vanthemsche eds., Bronnen voor de studie van het hedendaagse België 19e-21e eeuw (Brussel, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 2009). Deze records worden niet gepubliceerd, maar laten wel toe om de engagementen van in ODIS opgenomen personen (politici, leiders sociale organisaties enz.) duidelijk en systematisch in te voeren.

De jaarlijkse ODIS-invoerdersdag vond plaats in Antwer-pen op vrijdag 14 juni. 46 invoerders waren aanwezig.

Met het oog op een vlotte ingebruikname van de nieuwe invoerinterface vonden voor de invoerders op-leidingssessies plaats, dit op:

• 10 september in Gent (Liberaal Archief ), 10 deelne-mers en 3 begeleiders.

• 20 september in Leuven (KADOC), 28 deelnemers en 4 begeleiders.

• 27 september in Antwerpen (ADVN), 17 deelnemers en 3 begeleiders.

• 55 van de ODIS-invoerders woonden dus een oplei-ding bij.

ODIS werd in 2013 172.450 keer geraadpleegd door 124.411 unieke bezoekers. Dat resulteerde in 666.499 paginaweergaves of 3,86 pagina’s per bezoek. De forse stijging van de consultatiecijfers in 2012 heeft zich dus doorgezet. Het aantal consultaties nam toe met 14%, het aantal bezoekers met 16,8%, het aantal paginaweer-gaves met 7,5%.

Zowel fundamentele en toepassingsgerichte studie-projecten, erfgoedinitiatieven als internationale onder-zoeksgroepen maken gebruik van het apparaat. Voor de dienstverlening van de participerende instellingen

Gebruik van de ODIS-website, 2009-2013

Jaar Bezoeken Paginaweergaves Aantal pagina’s/bezoek Unieke bezoekers

2009 36.255 203.235 5,6 22.0452010 32.832 257.168 7,8 15.9302011 48.856 324.331 6,6 29.1882012 151.190 619.928 4,1 106.5072013 172.450 666.499 3,86 124.411

25

aan onderzoekers en studenten is ODIS een onmisbaar instrument geworden. Steeds meer catalogi en andere online-instrumenten (Adlib, Scope, LIBIS, Erfgoedplus, Wikipedia …) leggen verbindingen naar de ODIS-data-bank. De partners gebruiken het apparaat ook voor het beantwoorden van informatievragen, o.m. in de heuris-tiek van studenten en doctorandi. Verwijzingen naar ODIS duiken steeds vaker op in proefschriften, eindver-handelingen en artikels.

1.4.5.2. Hercules-project

Op 29 november werd de nieuwe ODIS-databank, ODIS-2, officieel in gebruik genomen tijdens een ‘lan-ceringsstudiedag’ in het Vlaams Parlement in Brussel. ODIS-2 kon ontwikkeld worden dankzij een impulsfi-nanciering die in 2008 werd toegekend door de Hercu-lesstichting, het Vlaams agentschap voor de financiering van onderzoeksinfrastructuur. Doel van het ODIS-Her-culesproject was de verdere ontwikkeling van ODIS tot ‘informatieknooppunt in een breed netwerk van gege-vensverzamelingen, met meer en gebruiksvriendelijke onderzoeksondersteunende functies, en dit alles binnen een duurzame, eigentijdse technische omgeving’.

Met de afwerking van de invoermodule voor publicaties en een finale testing van alle modules werd de uitbouw van de nieuwe invoeromgeving in 2013 afgerond. Die omgeving bestaat uit zeven onderling verbonden hoofdmodules: vier modules die ook in ODIS-1 aanwezig waren (organisaties, personen, publicaties, archieven) en drie nieuwe modules (families, gebeurtenissen, ge-bouwen). Daarnaast is er een ondersteunende module voor het beschrijven van bewaarplaatsen. De opbouw van de modules is zoveel mogelijk gebaseerd op inter-

nationale standaarden.

Op 21 oktober werd de ODIS-1-invoeromgeving afge-sloten. Vervolgens werd de volledige inhoud van de databank geconverteerd naar ODIS-2. Op 4 december werd de nieuwe invoeromgeving opengesteld.

Bij de uitbouw van de invoeromgeving werd veel aan-dacht besteed aan de gebruiksvriendelijkheid, onder meer via de implementatie van diverse navigatie- en zoekmogelijkheden en lay-outopties. Ook werden Ne-derlandstalige en Engelstalige helppagina’s ontwikkeld.

De uitbouw van de uitvoeromgeving van ODIS-2 stond in 2013 ook hoog op de agenda. De architectuur van de HTML-uitvoerformaten werd uitgetekend en er werd gestart met de uitbouw ervan. De voltooiing van de uit-voerformaten liet toe om de ODIS-1-publiekscatalogus af te sluiten en alle persistente URL’s te verhuizen naar ODIS-2. Verder werd in 2013 gewerkt aan de uitbouw van nieuwe geavanceerde uitvoermogelijkheden, zoals een GIS-tool (zie verder).

Een continu aandachtspunt bij de ontwikkeling van ODIS-2 was de internationalisering van de databank, ge-baseerd op twee pijlers: meertaligheid en multicontex-tualiteit. Meertaligheid houdt in dat het volledige appa-raat zowel in het Nederlands als in het Engels beschik-baar is. Een Nederlandstalige en een Engelstalige steek-kaart over eenzelfde onderwerp kunnen onafhankelijk van elkaar ontwikkeld worden. Ze delen slechts een beperkt aantal taalonafhankelijke identificatiegegevens. Multicontextualiteit betekent dat bepaalde keuzelijsten, die in ODIS-1 specifiek afgestemd waren op de Vlaamse/Belgische context (bv. juridische vormen, eretekens …),

Entity-relationship-diagram (ERD) van ODIS-2.

PERSONEN

ORGANISATIES

GEBOUWEN

FAMILIES

PUBLICATIES ARCHIEVEN

GEBEURTENISSEN

BEWAARPLAATSEN

26

jaarverslag 2013

in ODIS-2 uitgebreid werden met termen uit andere contexten. Die keuzelijsten zijn momenteel beschikbaar voor acht landen: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, Spanje en het Verenigd Konink-rijk. Daarnaast werden bepaalde internationale termen opgenomen. Het aantal taalomgevingen en contexten kan in de toekomst natuurlijk verder toenemen.

Parallel met de multicontextualisering van de keuze-lijsten werd de geografische thesaurus in 2013 sterk uitgebreid. Hij bevat thans geografische termen uit de meeste Europese landen. De met die termen verbonden coördinaten lieten toe om een GIS-tool te ontwikkelen, die het mogelijk maakt om de resultaten van zoekacties waarbij een geografische parameter gebruikt wordt, op kaart te tonen.

Met het oog op de ontwikkeling van de nieuwe ODIS tot informatieknooppunt ging ook heel wat aandacht uit naar interconnectiviteit (‘database linking’). Zo werden alle hoofdmodules in 2013 voorzien van een ‘database linking tool’, die toelaat om steekkaarten duurzaam te linken aan beschrijvingen van publicaties in externe bibliotheekcatalogi en om door te klikken naar die ca-talogi. Op dit moment kunnen al koppelingen gelegd worden met de LIBISnet-catalogus (waarin onder meer de collectie van de KADOC-Erfgoedbibliotheek is opge-nomen) en met de Amsab-ISG-catalogus.

Ten slotte werd de nieuwe hard- en softwareomgeving van ODIS-2 in 2013 verder uitgebouwd, in samenwer-king met de dienst ICTS van de KU Leuven.

1.4.6. Fellows

Het Centrum mocht in 2013 twee research fellows ver-welkomen. Dat zijn buitenlandse onderzoekers die tijde-lijk in KADOC verblijven om er onderzoek uit te voeren op de bewaarde bronnenreeksen en om contacten te leggen met Vlaamse/Belgische onderzoekers. Het Cen-trum biedt hen omkadering en ondersteuning.

Evelien Bouwers is vanaf 22 juli voor acht maanden verbonden aan KADOC. In haar huidige project “Violent Catholics? The Battle over God and the People in the European Countryside, 1848-1914” onderzoekt ze hoe in de tweede helft van de negentiende eeuw Europese katholieken zijn omgegaan met het mogelijke loyali-teitsconflict tussen hun rol als staatsburgers enerzijds en als kerkvolgers anderzijds. Ze richt zich daarbij in het bijzonder op de vraag hoe ‘normale’ katholieken probeerden uiting te geven aan hun wereldbeeld, welke protestvormen ze daarvoor gebruikten en welke gevol-gen dat had voor het lokale leven. Eveline Bouwers was voordien verbonden aan het Leibniz Instituut voor Europese Geschiedenis in Mainz, sinds 2012 een partnerinstituut van KADOC.

In juli verbleef ook de Zwitserse historicus Heinz Nauer in KADOC. In het kader van zijn doctoraatsonderzoek Pious industry: The publishing house Benziger in Einsiedeln 1830-1960 verrichtte hij bronnenonderzoek naar de internationale netwerken van katholieke uitgeverijen in die periode.

27

1.5. Publiekswerking en communicatie

1.5.1. KADOC-bezoekers

Sedert enkele jaren worden alle bezoekers aan KADOC (zowel aan de leeszaal als aan tentoonstellingen, maar ook deelnemers aan vergaderingen) geregistreerd. In 2013 telden we 6776 bezoekers. De samenstelling van dat bezoekersbestand kan als volgt worden geanaly-seerd:

1. Volgens leeftijd (%): 0 5 10 15 20 25 30 35

>65

46-65

26-45

19-25

13-18

7-12

1-6

%

2. Volgens herkomst:

Aantal bezoekers per provincieAntwerpen

14,64% Hainaut 0,25%

Hoofdstedelijk gewest 5,49%

Liège 0,39%

Limburg 7,36%

Luxembourg 0,14%

Namur 0,58%

Oost-Vlaanderen 7,00%

Vlaams-Brabant 55,84%

Waals-Brabant 0,74%

West-Vlaanderen 7,58%

Aantal bezoeken per provincie

Henegouwen

Luik

Luxemburg

Namen

28

jaarverslag 2013

3. Verdeeld over het jaar:

Januari

Februari

MaartApril Mei

Juni

Juli

Augustus

September

Oktober

November

December

1000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

Aantal bezoeken per maand

1.5.2. Leeszaal

Zie Actieplan 2013: actiepunt 93-100

1.5.2.1. Lezers

KADOC telde in 2013 een uitzonderlijk hoog aantal lezers (944), waarvan 75% nieuwe lezers die voordien nog nooit erfgoed uit de collecties van KADOC hadden geraadpleegd. In 2013 brachten zij gemiddeld één tot twee bezoeken aan de leeszaal. Ze raadpleegden klei-nere pakketten archief dan de vorige jaren, maar wel uit 209 verschillende archieffondsen. Het aantal digitale raadplegingen via het digitale depot Digitool nam in 2013 nogmaals fors toe. In de leeszaal werden 13.279 eenheden papieren erfgoed geraadpleegd. Via Digitool werden er 15.304 views geteld. Ook het aandeel repro-vragen steeg opnieuw, nu tot 42,66% van de dienstver-lening. De leeszaalmedewerkers besteedden ongeveer 0,6 VTE aan scanning on demand, waarvoor de ‘virtuele’ lezers een kleine vergoeding betaalden.

Vergeleken met de vorige jaren lag het aantal virtuele lezers iets lager (9%). Deze lezers hoefden zich niet naar Leuven te verplaatsen, maar bestelden via e-mail digitale kopieën van archiefdossiers, audiovisuele docu-mentatie (foto’s, affiches, films) of publicaties om thuis

te kunnen raadplegen. Medewerkers van middenveld-organisaties of religieuze congregaties die erfgoed tij-delijk ontlenen of opzoekingswerk laten verrichten door een archiefconsulent (vooral Landelijke Gilden) worden ook als virtuele lezers geregistreerd. Alleen van de ‘virtu-ele’ lezers die online erfgoed raadplegen via het digitale depot Digitool kan er geen profiel worden opgemaakt, maar hun raadplegingen worden sinds 2012 wel geteld.

KADOC blijft als cultureel erfgoedinstelling in hoofdzaak een Vlaams lezerspubliek aanspreken: bijna 85% was afkomstig uit Vlaanderen, 4,86% uit het Brussels hoofd-stedelijk gewest en 3% uit Wallonië. Het aantal buiten-landse lezers bedroeg 5,30%. Wel blijkt dat erfgoedcol-lecties met internationale betekenis, zoals de archieven van religieuze instituten, die vaak ook gedeeld erfgoed bevatten, of archieven van internationale organisaties zoals ICV/WVA, meer aandacht van buitenlandse on-derzoekers trekken omdat ze via databanken als LIAS, scopeArchiv en ODIS-2 meer zichtbaar worden.

Sinds 2007 schommelt het aantal studenten binnen de totale groep lezers rond de 40% (352 in 2013). 13% lezers waren masterstudenten en 2% lezers raadpleeg-den KADOC-erfgoed in functie van een Manama- of aanvullende lerarenopleiding. De impact op het aantal leeszaalbezoeken van de masterthesissen ‘nieuwe stijl’,

29

die heel wat minder bronnenonderzoek vergen, is be-kend. Maar daarin spelen ook duidelijk de interesses van studenten en de onderzoekslijnen van promotoren mee. KADOC probeert via zijn communicatiekanalen en via de vele onderzoeksprojecten waarin het is ge-engageerd, promotoren te attenderen op de onder-zoeksmogelijkheden van het bewaarde erfgoed en op de extra raadplegingsfaciliteiten die het aan studenten kan bieden. Ook hier wordt, vooral om preservatierede-nen, meer en meer gekozen voor digitale raadpleging, waarbij hoofdbronnen (bv. een dagboek of bewegend beeldmateriaal) worden gedigitaliseerd en ter beschik-king gesteld van de studenten. Alleen voor wat beperkt literatuuronderzoek moeten ze dan nog naar de leeszaal komen.

In 2013 bezochten 21% bachelor-studenten KADOC, vaak in functie van een oefening. Projectmedewerker Henk Byls organiseerde in het kader van het onder-zoeksproject ‘Historiek van het katholiek onderwijs’ een oefening voor 13 studenten tweede bachelor ge-schiedenis. Afdelingshoofd Behoud en Beheer Godfried Kwanten organiseerde voor dezelfde doelgroep (20 studenten) een oefening over ‘Politieke propaganda versus politieke realiteit’. Daarvoor werd de filmcollectie van de Christendemocratische Omroep volledig gedi-gitaliseerd. Via Toledo, de digitale leeromgeving van de

Associatie KU Leuven, konden de studenten dat bron-nenmateriaal online raadplegen en interpreteren (ca. 200 niet-geregistreerde raadplegingen). In het najaar verkende een tiental studenten geschiedenis van de VUB bronnenmateriaal op KADOC in het kader van het onderzoekseminarie hedendaagse geschiedenis ‘Belgen overzee’, georganiseerd door prof. Guy Vanthemsche.

Via initiatieven in de erfgoed-educatieve sfeer wil KADOC ook leerlingen en studenten uit het secundair onderwijs en de professionele bachelor-opleidingen vertrouwd maken met cultureel erfgoed. In het eerste semester van 2013-2014 raadpleegde een 50-tal studen-ten 3de Bachelor Lerarenopleiding KH Leuven (docent: Leen Alaerts) bronnenmateriaal. Drie studenten uit de-zelfde Lerarenopleiding maakten een afstudeerscriptie over pater Joseph Raskin, die tijdens Wereldoorlog I dienstdeed als aalmoezenier aan het IJzerfront. Het ar-chief van Scheut vormde daarvoor hun hoofdbron. Ook vier studenten uit de opleiding ‘secundair-na-secundair’ Animatie in de ouderenzorg van het Sancta Maria-in-stituut Leuven (docenten: Lut Geenen en Alain Van den Broecke) raadpleegden documentatie over religie in het dagelijks leven in de jaren 1940-1950. Die opdrachten werden door de medewerkers van Publieke Diensten en Communicatie voorbereid in overleg met de docenten.

Leeszaalbezoek 1978-2013

19781982

19861990

19941998

20022006

20102013

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

30

jaarverslag 2013

Geschiedenis vormt nog steeds de belangrijkste studie-richting (39,4%) van de studenten die KADOC-erfgoed raadplegen, gevolgd door 26,4% studenten uit de kunstwetenschappen en ingenieursopleiding architec-tuur. Ook het aandeel KU Leuven-studenten blijft met bijna 67% dominant. 5,72% van het totale aantal lezers waren doctoraatsstudenten of postdoctorale onderzoe-kers.

Van de ruim 60% niet-studenten raadpleegden zeker 23% lezers erfgoed uit persoonlijke of familiale interesse of voor een engagement in de ‘vrije tijd’. Vooral de ar-chieven van religieuze instituten vormen een rijke bron voor genealogen. Vaak gaat hun opzoekingswerk verder dan louter harde biografische gegevens, maar raad-plegen zij ook briefwisseling en foto’s van een (groot)oom of (groot)tante die lange tijd actief was in de mis-sies (zie ook de meest geraadpleegde archieven). Soms gaat voor die lezers een onbekende wereld open en wagen ze zich zelfs aan een artikel in een heemkundig tijdschrift. In 2013 werd door families en heemkundigen ook reeds interessant erfgoed over ‘de Groote Oorlog’ uit de KADOC-collecties boven gespit. De collecties worden tevens bevraagd door medewerkers of leden van de KADOC erfgoedgemeenschap (11,66% van het aantal lezers). Dikwijls situeert hun vraag zich ook in de ‘vrijetijdssfeer’, bijvoorbeeld de viering van een bestuurslid van een Davidsfondsafdeling of Landelijke Gilde of een reünie van oud-KLJ-leden. Ook collega’s uit publieke en cultureel erfgoedinstellingen en musea raadplegen in het kader van hun publiekswerking regel-matig documentatie op KADOC (8% van het lezersaan-

tal). Architecten en kunsthistorici vormen ondertussen ook een vast segment van het KADOC-lezerspubliek (2,20%), dat met het oog op de voorbereiding en uit-voering van restauratieprojecten, net als medewerkers van productiehuizen en omroepen (1,68%).

De diversiteit van het lezerspubliek van KADOC weer-spiegelt zich ook in de vrij evenredige leeftijdsopbouw. De groep lezers van 25 jaar of jonger (studenten, docto-randi en startende projectmedewerkers) bedroeg 36% en was overwegend vrouwelijk (20%). De professionele bezoekers situeerden zich in de leeftijdsgroepen 26-45 jaar (25%) en 46-65 jaar (21%). De 65-plussers vertegen-woordigden 17% van het totale lezerspubliek en waren overwegend mannelijk (14%). De oudste lezer was 91 jaar.

Het aantal leeszaalbezoeken daalde voor het tweede jaar op rij (2378 tegenover 2554 in 2012). Dat zorgde voor een gemiddelde van 9,3 bezoeken per dag of 198 bezoeken per maand. Alleen in de maand maart piekte het aantal bezoeken met 320, als gevolg van de ver-schillende bachelor-oefeningen. De leeszaal was 237 dagen doorlopend open van 9.00 tot 17.00u. Verspreid over 37 zaterdagen (open van 9.00 tot 12.30u) waren er slechts 59 bezoeken (2,48% van het totaal). Vermoe-delijk is het dalende aantal leeszaalbezoeken wel een trend. 59% van de lezers bracht slechts één bezoek aan KADOC, 18% kwam tweemaal langs. Slechts 27% lezers raadpleegde meerdere keren erfgoed in de leeszaal. Zij kunnen immers volledig online hun bronnenmateriaal zoeken en reserveren. In de leeszaal worden er ook

Kunstwetenschappen, musicologie, conservatie & restauratie en architectuur

26,41%

Filologie en taalopleidingen 0,30%

Antropologie 0,89%

Communicatie en journalistiek 0,30%

Geschiedenis 39,47%

Politieke en sociale wetenschappen

3,26%

Economische richtingen en ingenieursopleiding

2,67%

Psychologie en pedagogische wetenschappen

11,40%

Godsdienstwetenschappen, theologie en wijsbegeerte

5,34%

Geneeskunde en lichamelijke opvoeding

1,17%

Rechten en criminologie 2,37%

Culturele studies 3,56% Andere

0,59%

Studierichtingen studenten-lezers, 2013

31

KULeuven 66,84%

UA 1,77%

UG 3,29%

VUB/ULB/HUB 7,59%

UCL/ULg 1,27%

Hogescholen 14,18% Buitenlandse universiteiten

3,04%

Herkomst van de studenten-lezers 2013

andere 11,79%

erfgoedgemeenschap KADOC 11,66%

erfgoedinstelling (functie) 8,03%

kunst en cultuur (functie) 2,20%

media (functie) 1,68% onderzoeker (statuut)

13,60% onderzoeker (vrije tijd)

11,14%

student 38,60%

vormingswerk (functie) 1,30%

Verdeling lezers over sectoren 2013

KU Leuven

32

jaarverslag 2013

meer werkrepro’s gemaakt met een persoonlijke digitale camera (voor archiefstukken mits toestemming van de bewaargever). Studenten kunnen op die manier op hun tempo verder werken buiten de leeszaaluren, maar ook (buitenlandse) onderzoekers, professionele medewer-kers van erfgoedinstellingen en architecten winnen zo tijd in hun overvolle agenda’s. Zelfs de actieve senioren plannen hun bezoeken goed in en proberen hun lees-zaalbezoeken te beperken.

1.5.2.2. Geraadpleegde documentatie

In 2013 werd er verhoudingsgewijs veel minder papie-ren erfgoed geraadpleegd (13.279 eenheden tegenover 18.823 in 2012). Er was wel opnieuw een sterke toename van het aantal digitale stukken die online via het digi-taal depot Digitool werden geraadpleegd (15.304 views tegenover 11.130 in 2012). Naast bibliotheekmateriaal en archiefdossiers werden in totaal ook 7970 affiches,

andere 27,43%

artikel 10,03%

audiovisuele productie 2,00%

bachelorproef 2,81%

boek 9,80%

doctoraatsverhandeling 5,09%

film 0,08% licentiaatsverhandeling

0,91%

masterproef 8,59%

persoonlijke interesse 8,10%

scriptie 4,56%

seminarieoefening 15,35%

tentoonstelling 4,33%

Soort onderzoek, 2013

Soort onderzoek, 2013

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

13-18

19-25

26-45

46-65

>65

% man

% vrouw

Leeftijdspiramide lezers 2013

33

foto’s, fotoalbums, dia’s, vaantjes, kalenders en prenten aangeklikt. Dat cijfer bewijst dat de systematische digi-talisering en ingest van erfgoed in Digitool lonen.

Voor het eerst werd er meer bibliotheekmateriaal in digitale vorm geraadpleegd via Digitool (58% of 4947 eenheden) dan op papier in de leeszaal (41,7% of 3546 eenheden). Daar het aantal gedigitaliseerde mono-grafieën - en zeker digital born publicaties - beperkt is,

worden boeken nog vooral fysiek in de leeszaal geraad-pleegd (1921 papieren eenheden tegenover 110 digi-tale raadplegingen). Tijdschriften worden vooral online geraadpleegd (4837 hits). In de leeszaal werden nog 1625 jaargangen opgevraagd. Er werd iets meer papie-ren bibliotheekmateriaal geraadpleegd dan vorig jaar, met name 26,70% van het totale aantal raadplegingen.

13,00%

1,47%

12,24%

73,30%

Boeken en brochures Congres- en activiteitsverslagen Tijdschriftjaargangen Archiefbundels

Geraadpleegde stukken 2013

Affiches; 2165

Foto's; 2146

Fotoalbums; 906

Tijdschriften; 4837

Boeken; 110

Archiefinventarissen; 661

Andere archiefstukken; 4479

Geraadpleegde digitale bestanden, 2013

boeken en brochures

congres- en activiteitsverslagen

tijdschrift-jaargangen

archiefbundels

Archiefstukken;

34

jaarverslag 2013

Via de leeszaal of het e-loket werden er 9733 papieren archiefbundels aangevraagd. Dat was een pak minder dan de 14.693 archiefbundels die in 2012 werden opge-vraagd, maar er werden wel meer verzoeken (644) in-gediend om toelating te verkrijgen tot raadpleging van archief. Dat betekent dat er gewoon kleinere pakketten archief werden geraadpleegd, maar wel uit 209 verschil-lende archieffondsen. Dankzij een efficiënte maar toch arbeidsintensieve workflow (toelating door bewaarge-ver/archivaris, ophalen en registratie van archiefdossiers uit het extern depot) konden de meeste lezers binnen een termijn van tien dagen de gewenste archiefdossiers raadplegen. Ongeveer 770 archiefbundels werden door een archiefconsulent geraadpleegd of werden inge-scand voor ‘virtuele lezers’. Daarnaast werden ook nog 1726 archiefdossiers online via Digitool geraadpleegd, onder meer uit het archief van de Belgische Evangeli-sche Zending, uit het archief van de Dochters van Maria, Paridaens, uit de historische kaartencollectie van Scheut en uit het atelierarchief Dobbelaere-Delodder-Crickx.

75% van de geraadpleegde archiefdossiers behoort tot de grote themavelden kerken en religie & religieuze in-stituten (37%), maatschappelijke organisaties en maat-schappelijk leven (26%) en ideologie en politiek (19,4%). De archieven van de religieuze instituten waren goed voor ruim een derde van de archiefraadplegingen, met als toppers het archief van de Belgische/Vlaamse pro-vincie van de jezuïeten (970 bundels), het archief van de scheutisten (449 bundels), het archief van de broeders van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes Oostakker (224 bun-dels) en het archief van de Noord-Belgische provincie van de redemptoristen (203 bundels). In de top tien van meest geraadpleegde archieven stond ook het archief

van het NSKO/VSKO, geraadpleegd in het kader van een bachelor-oefening, het archief van de politicus André Vlerick, geraadpleegd in het kader van diverse docto-raatsonderzoeken en het archief van Eugène Yoors, over wie een biografie wordt voorbereid. Zoals ieder jaar vin-den we in de top tien ook de afdelingsdossiers van de Landelijke Gilden (416 bundels) en het afdelingsarchief van Davidsfonds (306 bundels) terug.

De archieven uit het themaveld Kunst en Cultuur wor-den vooral geraadpleegd in het kader van restauratie-projecten. De collega’s die de kunstenaars- en atelierar-chieven verwerken, volgden in 2013 een 30-tal vragen en raadplegingen op. Vaak start dat met de vraag of een bepaalde kunstenaar of architect gewerkt heeft op een bepaalde site en in tweede instantie of ontwerpen van hen te vinden zijn in de KADOC-archieven. Architectuur-studenten werken nog vaak op het archief Dessauvage (113 bundels), maar ook het pas geïnventariseerde archief van de architect Roger Van Driessche werd goed geraadpleegd (100 bundels).

1.5.2.3. Informatie- en adviesverstrekking en dienstverle-ning

In 2013 werden door de expert leeszaal, vaak met in-houdelijke inbreng van de consulenten, 517 informatie- en reprovragen beantwoord. Net als vorig jaar was ruim 10% van de vragen afkomstig uit het buitenland. Slechts 18 vragen (een kleine 3%) van het totale pakket vragen werd nog per brief beantwoord. Uit de vele informatie-vragen die via het e-loket binnenlopen, blijkt dat een grote groep lezers niet eens de moeite doet om zelf de databanken te raadplegen. In 2013 werd de KADOC

ideologie en politiek 19,40%

jeugd en sport 1,21%

kerken en religie 4,05%

kunst en cultuur 4,87%

maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven

25,51%

media en communicatie 3,04%

opvoeding, onderwijs en wetenschap

8,92%

religieuze instituten 32,99%

Geraadpleegde archiefdossiers per themaveld, 2013

35

website geactualiseerd met heldere zoekfuncties in de diverse erfgoeddatabanken. Ook de informatiepagina’s met raadplegings- en reprovoorwaarden (leeszaalregle-ment) werden geactualiseerd. Toch zal voor sommige lezers een zoekactie een stap te ver blijven. Lezers heel gericht doorverwijzen naar de gewenste documentatie in de KADOC collecties of eventueel doorverwijzen naar andere erfgoedinstellingen, blijft dus zeker een hoofd-taak voor de expert leeszaal. In het kader van de pu-bliekstevredenheid, vraagt KADOC via zijn webpagina’s ook uitdrukkelijk aan de lezers om wensen, suggesties en klachten bekend te maken via het e-loket.

Het aandeel reprovragen steeg in 2013 tot 42,66% van de dienstverlening (in 2012 bedroeg dat 30%). Vooral de vraag naar digitale kopieën van bibliotheekmateri-aal, archiefstukken, foto’s, affiches, plannen en kaarten neemt jaar na jaar toe. In 2013 werden 13.201 scans gemaakt, een stijging van 35% tegenover 2012. Deze scanning on demand service werd ook in 2013 nog vol-ledig gerealiseerd door de leeszaalmedewerkers met de beschikbare apparatuur op KADOC. Voor deze ar-beidsintensieve dienstverlening (ca. 0,6 VTE) werd een bescheiden vergoeding aangerekend. Diverse lezers bestelden samen ook ongeveer 7 uur kopieën van be-wegend beelden geluidsmateriaal, waarvoor deels een beroep werd gedaan op externe firma’s. Het is wel nog wachten tot de implementatie van Rosetta om de procedure voor het digitaal raadplegen en het bestel-len van digitale kopieën van erfgoedbestand(del)en te optimaliseren.

Aan de lezers wordt in de leeszaal een handbibliotheek ter beschikking gesteld. Die werd in 2013 aangevuld met 98 titels, waarvan 25 serials en 13 aangekochte monografieën.

1.5.3. Publicaties


In 2013 verschenen 5 nieuwe KADOC-publicaties, uit-gegeven door Universitaire Pers Leuven: 1 in de reeks KADOC Studies, 1 in de reeks KADOC Artes, 1 in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society en 2 in de reeks KADOC/Expo. Daarnaast werd intens gewerkt aan 3 externe publicaties, waarvan eentje in de loop van het jaar uitkwam en de twee andere in druk gingen.

L. Meganck, L. Van Santvoort & J. De Maeyer, eds. Re-gionalism and Modernity. Architecture in Western Europe 1914-1940. Artes 14.Onder de redactie van Leen Meganck (Onroerend Erf-goed Vlaanderen), Linda Van Santvoort (UGent) en Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven) namen elf academici de complexe relatie tussen regionalisme en modernisme tijdens het interbellum in Frankrijk, België, Duitsland, Italië en Engeland onder de loep. Het begrip ‘regio-

nalisme’ kreeg er een zeer diverse invulling. Alhoewel het in deze studie bekeken wordt in de context van de architectuur, is regionalisme een veel breder cultureel fenomeen en wordt het hier ook getoetst aan het con-cept in de literatuur. Het boek is het vervolg op Sources of Regionalism in the Nineteenth Century, dat in 2008 verscheen in dezelfde reeks. Beide zijn het resultaat van de FWO-onderzoeks-gemeenschap “Cultural Identities, World Views and Ar-chitecture in Western Europe, 1915-1945”.

G. Reymenants. Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het literaire veld, 1900-1940. Studies 35.Marie Elisabeth Belpaire was een van de weinige vrou-wen die er in de eerste decennia van de twintigste eeuw in slaagden om de dominantie van mannelijke auteurs, redacteurs en critici in het literaire veld te doorbreken. Als eigenares en financier van het gezaghebbende literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande en Belfort oefende ze een sterke invloed uit. Ze werd de vertrou-wenspersoon van tal van (katholieke) schrijvers, kunste-naars, politici, professoren en religieuzen. Mede door dat uitgebreide netwerk verwierf ze een niet onaanzien-lijke macht in de katholieke Vlaamse (literaire) wereld. Dat ‘machtstraject’ werd grondig ontleed in dit boek van Geraldine Reymenants. Zij won er eind 2013 de ‘Prijs voor historisch onderzoek voor geschiedenis’ van de provincie Oost-Vlaanderen mee. Het boek kreeg ook al lovende reacties in de pers, o.m. bij Cobra en in De Leeswolf, Spiegel der Letteren en Tijd-schrift voor tijdschriftstudies.

T. Van Osselaer. The Pious Sex. Catholic Constructions of Masculinity and Femininity in Belgium, c. 1800-1940. Stu-dies on Religion, Culture and Society 12. Vrouwen werden vaak omschreven als ‘het vrome ge-slacht’. Zij waren als vanzelfsprekend religieus ingesteld. Dat hoorde als het ware tot hun DNA. Die band tussen religie en het vrouwelijk geslacht werd vooral in de lan-ge negentiende eeuw geponeerd. Het gaat duidelijk om een ‘constructie’, die de man bij voorbaat als niet-religi-eus omschreef. Wat deze ‘feminiseringsthese’ betekent en hoe ze tot stand kwam, werd in dit boek onderzocht door historica Tine Van Osselaer.

Volgende boeken werden klaargemaakt voor publicatie in 2014:

• U. Altermatt, F. Metzger & J. De Maeyer, eds. Religious Institutes and Catholic Culture in 19th & 20th-Century Europe. Studies on RCS.

• C. Dujardin & C. Prudhomme, eds. Missiology, Science, Modernity and Missionary Practice. Interaction and Comparison of Protestants and Catholics, 1850-1939. Studies on RCS.

36

jaarverslag 2013

• T. Crombez & Luk Van den Dries eds. Mass Theatre in Interwar Europe. Flanders and the Netherlands in an International Perspective. Artes.

In de reeks KADOC-EXPO verschenen twee nummers: Speelgoed waarin je kan geloven van de hand van Roe-land Hermans en Anne Morelli (KADOC/EXPO 11) en Salvation project. Films, drawings, memories van Wendy Morris (KADOC/EXPO 12). Zie verder bij tentoonstellin-gen.

Op 16 maart vergaderde de Editorial Board van KADOC, die de lopende en nieuwe publicatieprojecten heeft besproken en de peer reviewers heeft aangeduid. Ook de vernieuwing van de Editorial Board vanaf 2014 is ter sprake gekomen.

KADOC heeft volgende publicaties buiten zijn reeksen gepubliceerd:

Terbank. 800 jaar zorg voor mensen. Deze herwerkte en geactualiseerde publicatie uit 1997 schetst een beeld van acht eeuwen zorgverlening en religieus leven op Terbank en de zeer wisselende inhoud die daaraan werd gegeven. Dat varieerde van hoofdle-prozerie voor het hertogdom Brabant in de 12de eeuw, via een priorij voor adellijke dames, tot het Medisch Pedagogisch Centrum Terbank en de School voor Bui-tengewoon Onderwijs Ter Bank van vandaag.

Laus Deo. Rodolphe Hoornaert en zijn werk / Laus Deo. Rodolphe Hoornaert et son oeuvre. Deze Nederlandse en Franse publicaties over de Brugse kanunnik Rodolphe Hoornaert (1886-1969), behoeder van het Brugse begijnhof en stichter van de congrega-tie De Dochters van de Kerk, zijn volledig afgewerkt en drukklaar gemaakt. Ze verschijnen begin 2014.

1.5.4. Tentoonstellingen


KADOC richtte in eigen huis zes tentoonstellingen in: Moskeeën in Vlaanderen (i.s.m. Mana vzw); Implicit: Ex-plicit: Complicit; Speelgoed waarin je kan geloven (i.s.m. CIERL ULB); Devoted; Het Vlaamse platteland in de fifties (i.s.m. CAG) en Beelden van een vergeten ontmoeting (in het kader van Europalia India).

Daarnaast werden twee tentoonstellingen die in 2012 in KADOC te zien waren, ook elders gepresenteerd (Comme des sœurs in Gent en De wereld van Sant’Egidio in Luik, Brussel en Antwerpen).

Ten slotte brachten we 6 zgn. ‘foyertentoonstellingen’, kleine erfgoedpresentaties, naar aanleiding van verjaar-dagen, publicaties e.d.m. Ze vinden plaats in de foyer, in een van de pandgangen of in de kapel.

1.5.4.1. Tentoonstellingen in KADOC

KADOC heeft volgende tentoonstellingen in KADOC zelf gerealiseerd:

• Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Duman (25/1-29/3)

Deze tentoonstelling, samen met Mana vzw opgezet, bracht de diversiteit aan moskeeën in Vlaanderen in beeld, zowel de nauwelijks zichtbare ‘schuilmoskeeën’ als de vaak nieuwe ‘heimweemoskeeën’, droommos-keeën zoals Vlaamse moslims die in hun gemis erva-ren. Abdul-Vahit Duman, Gentse fotograaf van Turkse origine, toont naast hun schoonheid en architecturale ‘creativiteit’ ook de altijd verrassende interieurs en de beleving van de gebedsruimten.

Naar aanleiding van de tentoonstelling gaf Meryem Kanmaz van Mana vzw een seminarie op 24 januari. Zij duidde de verscheidenheid aan moskeeën in Vlaan-deren en ging in op het debat dat hun aanwezigheid oproept.

Voor deze tentoonstelling was ook een educatief dos-sier beschikbaar voor de derde graad van het secundair onderwijs.

De tentoonstelling kreeg 396 geregistreerde bezoekers, onder wie de studenten Interieurvormgeving van Tho-mas More Mechelen.

• Implicit, Explicit, Complicit. Films from the salvation project by Wendy Morris (8/3-21/4)

Deze tentoonstelling in de KADOC-kapel bracht een film, tekeningen en publicaties, die deel uitmaakten van “The salvation project”. Dat project bestond uit korte animatiefilms, tekeningen en een geluidsinstallatie over familiearchieven en ongewilde religieuze en historische invloeden. Het was het resultaat van het doctoraat in de kunsten “Drawing on the Past. Implicit: Explicit: Com-plicit” dat beeldend kunstenares Wendy Morris op 14 maart verdedigde aan LUCA – KU Leuven. De tentoon-stelling liep op drie plaatsen in Leuven, naast de kapel van KADOC, het Hollands College op het Damiaanplein en het Anatomisch Theater in de Minderbroedersstraat.

Voor deze tentoonstelling werden 426 bezoekers gere-gistreerd.

Naar aanleiding van die tentoonstelling verscheen ook het Engelstalige boekje Salvation project. Films, draw-ings, memories van Wendy Morris in de reeks KADOC/EXPO.

37

• Speelgoed waarin je kan geloven (19/4-15/6)

Deze tentoonstelling, opgezet in samenwerking met CIERL (een onderzoekscentrum van de ULB), dompelde de bezoeker onder in de wereld van het religieus speel-goed, dat veel meer diversiteit vertoont dan vermoed. Ze toonde zowel een grote verscheidenheid aan spel-vormen, als speelgoed uit verschillende religies: puzzels met Bijbelse taferelen, miniatuuraltaartjes, een moskee-blokkendoos, popjes in een habijt, kaartspelen ter gele-genheid van het joodse chanoekafeest en’ hinkelen tot in de hemel’. Opvallend waren de bestaande spelen die een religieuze ‘vertaling’ krijgen, zoals een joods mo-nopoliespel en Bijbelse kwartetspelen. Het populairste spel in katholiek Vlaanderen was zonder meer het ‘misje’ spelen, of het imiteren van de pastoor. Daarover werden enkele getuigenissen opgenomen.

Kinderen tussen 8 en 12 jaar konden aan de hand van een kleine brochure de tentoonstelling spelenderwijs ontdekken en dat zowel in klas- als familieverband.

De tentoonstelling lokte 638 geregistreerde bezoekers. Ze was ook genomen in het programma van Erfgoed-dag 2013 met als thema ‘Stop de tijd’. Op die dag kwa-men er 127 bezoekers.

Naar aanleiding van deze tentoonstelling verscheen ook een gelijknamige, rijk geïllustreerde brochure in de reeks KADOC/EXPO, met teksten van Roeland Hermans (KADOC) en Anne Morelli (ULB).

• Devoted. Foto’s van Jan Locus (21/6-28/9)

De Brusselse fotograaf Jan Locus bood met deze ten-toonstelling een unieke hedendaagse kijk op religie, rites en devotie. Vijftien jaar lang fotografeerde hij de vele gezichten van het christendom, dat wereldwijd twee miljard gelovigen telt die elk hun religie beleven op een persoonlijke, cultureel en regionaal bepaalde manier. Locus portretteert ze in een uitmuntende zwart-witfotografie. Hij was bekend met KADOC, waar hij in 1996 zijn eerste solotentoonstelling had.

Voor deze tentoonstelling registreerden we 533 bezoe-kers.

• Het Vlaamse platteland in de fifties. Foto’s van Jos Hals-berghe (27/9-31/10)

Deze tentoonstelling was een initiatief van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) en toonde werk van Jos Halsberghe. Die trok in de jaren 1940 en 1950 met zijn fototoestel door Vlaanderen voor het tijdschrift De Zondagsvriend, een uitgave van de Gazet van Antwerpen. Van de Westhoek tot in Limburg maakte hij beelden van het leven op het platteland.

Naar aanleiding van de tentoonstelling organiseerde CAG een fotowedstrijd over het ‘leven op het platteland’. Uit de inzendingen koos een professionele jury de tien mooiste foto’s. Ze werden ingelijst en kregen een plaats in de tentoonstelling.

Het bezoek aan de tentoonstelling kon worden gecom-bineerd met een stadswandeling door Leuven. Die fo-custe op de geschiedenis van de landen tuinbouw en de voedselbevoorrading in de stad.

Voor deze tentoonstelling was een educatief dossier voor de derde graad van het secundair onderwijs be-schikbaar.

Deze tentoonstelling telde 548 geregistreerde bezoe-kers.

• Beelden van een vergeten ontmoeting. De Belgische missie in India, 1850-1950 (9/11-25/1/2014)

België en India hebben een lange traditie van culturele, economische, politieke en religieuze contacten. Die zijn meestal vergeten. Dat is zeker het geval voor de Belgi-sche missionarissen in India. Over hun werk bewaart KADOC enkele rijke fotocollecties. De tentoonstelling bracht daarvan een selectie die vooral focuste op de ontmoeting van de Belgische missionarissen met de Indiase bevolking, cultuur en religies.

De tentoonstelling maakte deel uit van Europalia India.

Tot 24/12 werden er 580 bezoekers geregistreerd.

1.5.4.2. Tentoonstellingen buiten KADOC

KADOC heeft volgende tentoonstellingen buiten KADOC gebracht:

• Comme des Soeurs. Mode ;-) religie (Gent)

Deze tentoonstelling, een samenwerking met de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Lier en de Stedelijke Musea Lier, verbond religieus erfgoed – de historische habijtencollectie die KADOC bewaart – met actuele mode. Ze was in 2012 in KADOC zelf en in het Timmermans-Opsomerhuis in Lier te zien. In de Gentse Sint-Niklaaskerk trok ze bijna 65.000 bezoekers.

• De wereld van Sant’Egidio. Foto’s van Herman Ricour (Luik, Brussel, Antwerpen)

Deze fototentoonstelling “De wereld van Sant’Egidio”, die de werking en betekenis van de internationale le-kenbeweging Sant’Egidio in beeld brengt en eind 2012 in KADOC te zien was, werd in 2013 ook gepresenteerd in Luik (Grootseminarie, juni), Brussel (Sint-Gorikshallen,

38

jaarverslag 2013

juli-augustus) en Antwerpen (Permeke-Stadsbiblio-theek, december).

1.5.4.3. Foyertentoonstellingen

KADOC heeft enkele ‘foyertentoonstellingen’ gereali-seerd:

• Lambik in de KADOC-bibliotheek. Presentatie van ver-geten werk van Willy Vandersteen (februari)

Op 15 februari was het honderd jaar geleden dat strip-tekenaar Willy Vandersteen (1913-1990) werd geboren. Vandersteen tekende ook strips voor het christelijke middenveld, zoals voor jeugdbewegingen. Deze erf-goedpresentatie werd mee uitgewerkt door twee studenten geschiedenis van de bachelor in secundair onderwijs van de KHLeuven in het kader van hun afstu-deerproject.

• Kaarten van verre landen. Collectie van de missionaris-sen van Scheut (maart)

Naast hun archief, foto- en filmcollectie gaven de scheu-tisten ook een verzameling geografische kaarten en plannen, een 600-tal in totaal, bij KADOC in bewaring. Naar aanleiding van hun digitalisering en online toe-gankelijkheid presenteerden we een vijftiental kaarten uit deze unieke collectie.

• Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het lite-raire veld (april)

Naar aanleiding van de gelijknamige publicatie (zie 1.5.3) toonden we archivalia, foto’s en publicaties van Belpaire en haar medeauteurs uit het archief en de Erf-goedbibliotheek van KADOC.

• Over uitmuntendheid en eervolle vermeldingen. Collec-tie palmaressen (juli)

Naar aanleiding van het einde van het schooljaar pre-senteerden we een selectie van de collectie palmares-sen uit de Erfgoedbibliotheek. Een palmares is een lijst van de schoolresultaten van alle, soms alleen goede, leerlingen, hiërarchisch gerangschikt van hoog naar laag met aanduiding van de behaalde prijzen. De col-lectie bevat enkele honderden palmaressen van scholen in België en zelfs Congo. De oudste exemplaren dateren van voor de Belgische onafhankelijkheid en het meren-deel is van voor de jaren 1970.

• Bier in het archief! Erfgoedpresentatie tijdens de Week van de Smaak (november)

In het kader van de Week van de Smaak (14-23/11) toonde KADOC enkele stukken – reclameborden, bier-viltjes, glazen en flessen – uit het archief Coomans de

Brachène. Via huwelijksbanden was de familie Coomans immers verwant met die van brouwerij Tielemans, die tussen 1785 en 1969 het Aarschotse stadsbier en ver-schillende andere bieren produceerde.

• Missionaris-architect Alphonse De Moerloose in China (november)

In het kader van de Indiatentoonstelling (zie hoger) en naar aanleiding van het artikel van Thomas Coomans over “Sint-Lucasneogotiek in Noord-China. Alphonse De Moerloose, missionaris en architect” (M&L, sept.-okt. 2013) presenteerden we enkele archivalia en foto’s van De Moerloose uit het archief van de missionarissen van Scheut.

1.5.5. Communicatie


1.5.5.1. Algemeen

KADOC heeft een communicatieplan opgesteld, met bijzondere aandacht voor de vernieuwing van de web-site en de inzet van sociale media. Dit plan is voorbereid en wordt in 2014 afgewerkt.

1.5.5.2. Nieuwsbrief

Er zijn zes nummers van de KADOC-Nieuwsbrief ver-spreid aan ca. 5300 abonnees. Dit “huisblad” telt telkens 20 of 24 blz. Het informeert over nieuw verworven of verwerkte erfgoedgehelen, stelt nieuwe publicaties voor, brengt verslag uit van colloquia waaraan KADOC-medewerkers participeerden en brengt de lezer op de hoogte van de activiteiten van het Centrum (tentoon-stellingen, pas gestarte onderzoeksprojecten enz.).

De vernieuwde vormgeving is uitgewerkt en wordt vanaf het eerste nummer van 2014 doorgevoerd.

Een selectie van artikelen is vertaald naar het Frans en het Engels en wordt begin 2014 digitaal verspreid aan ca. 28.500 abonnees.

1.5.5.3. e-Nieuwsbrief

De maandelijkse e-Nieuwsbrief is aan ca. 27.000 abon-nees verstuurd. Met deze digitale nieuwsbrief brengt KADOC zijn achterban snel op de hoogte van nieuw verworven erfgoedgehelen, pas verschenen publicaties, nieuwe tentoonstellingen, aankondigingen van col-loquia en seminaries e.d.m. Op de e-Nieuwsbrief volgt telkens een onmiddellijke respons van zijn lezers en de inhoud ervan vindt soms zijn weg naar de pers.

39

De vernieuwde vormgeving werd voorbereid en wordt doorgevoerd wanneer de vernieuwde website (zie ver-der) wordt gelanceerd.

1.5.5.4. Website

De vernieuwing van de website is voorbereid, maar wordt pas geïmplementeerd in 2014.

KADOC heeft diverse themawebsites onderhouden (rond de religieuze instituten, de Vaticaanse archieven, het migrantenerfgoed, de kapelletjes in Vlaanderen en projectwebsites rond de Kloosterkwestie, de volkstui-nen, “Migration & religion”, “Petites Belgiques”, Congo 2010, Elites, Vlamingen in Wallonië). Het heeft een nieu-we projectwebsite opgezet, aansluitend bij het onder-zoeksproject aangaande ‘subsidiariteit’.

1.5.6. Educatieve werking


KADOC heeft erfgoededucatieve initiatieven genomen in het kader van de tentoonstellingen “Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Duman” en “Speelgoed waarin je kan geloven”. In het kader van die laatste ten-toonstelling zijn ook (gefilmde) getuigenissen opgeno-men van personen die met religieus speelgoed hebben gespeeld. (Zie hoger bij tentoonstellingen.)

De erfgoed-educatieve werking van KADOC beperkt zich niet tot de vermelde werkbundels bij tentoonstel-lingen voor lagere en secundaire scholen. KADOC maakt ook op andere manieren werk van zijn taak om het bewaarde erfgoed in te zetten voor educatieve doelein-den. Voor een aantal initiatieven kon gebruik worden gemaakt van de expertise van de voorbije jaren. Nieuw in 2013 was de start van een traject over reminiscentie-koffers.

1. In oktober bezochten vier studenten van de ‘secun-dair-na-secundair’-opleiding ‘Animatie in de oude-renzorg’ van het Leuvense Sancta Mariainstituut de leeszaal. In samenwerking met de begeleidende docenten had KADOC een divers bronnenpakket samengesteld over religie in het dagelijks leven in de jaren 1940-1950.

2. De workshop van de studenten geschiedenis van de bachelor in secundair onderwijs van de KHLeuven vond eveneens plaats in oktober. Na een kennisma-king met KADOC en de taken van een archiefinstel-ling, kregen de studenten een korte introductie over erfgoedzorg. Nadien raadpleegden zij in kleine groepjes originele historische bronnen, die op voor-hand door een medewerker waren geselecteerd. De workshop paste in een opleidingsonderdeel over erfgoededucatie en had als doel de studenten te

inspireren voor het werken met historische bronnen in de (latere) (klas)praktijk.

3. Op 19 oktober organiseerde KADOC een work-shop in het kader van de Kinderuniversiteit van de KU Leuven met als thema ‘Helden’. De acht- tot tien-jarigen traden tijdens de workshop in de voetsporen van een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog.

4. Ook in 2013 participeerde KADOC aan de rond-leiding ‘Congo in Leuven, Lovanium in Congo’ die wordt georganiseerd door stadsgids Bernadette Mi-chels. Deze rondleiding wil de geschiedenis van de intense activiteit aan de Leuvense universiteit met betrekking tot Congo van onder het stof halen. In KADOC worden filmpjes getoond over de missiepost van de jezuïeten in Kisantu en over de universiteit Lovanium.

5. Naar aanleiding van de tentoonstelling Speelgoed waarin je kan geloven contacteerden drie rust- en verzorgingstehuizen KADOC met de vraag enkele stukken te kunnen ontlenen voor een kleine presen-tatie voor en/of gesprekmoment met de bewoners. Delen van de tentoonstelling reisden in november en december naar rusthuizen in Herent, Diest en Scherpenheuvel. Met twee van die rusthuizen wer-den afspraken gemaakt om in de loop van 2014 samen enkele reminiscentiekoffers uit te werken waarbij zij zouden ‘proefdraaien’. Hun feedback zal dan de mogelijkheid bieden om de koffers verder te verfijnen.

Bij de voorbereiding van de tentoonstelling met als werktitel “Armoede in historisch perspectief” (2016) heeft KADOC onderzoek uitgevoerd en ontmoetingen met ervaringsdeskundigen in de armoede voorbereid in sa-menwerking met partners die zich inlaten met armoede en armoedebestrijding. Ook op die manier heeft KADOC zijn expertise aangaande deze problematiek versterkt.

Het publicatie- en tentoonstellingsproject over ar-moede in België sinds 1750 kadert in het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd van de provincie Oost-Vlaan-deren. De auteursploeg kwam samen op 4 november. De inhoudelijke afbakening van het thema werd verder verfijnd.

Verder vonden er drie ontmoetingsmomenten plaats met mensen met armoede-ervaring. Dat initiatief werd opgezet in samenwerking met Welzijnszorg met de be-doeling inzicht te verwerven in de armoedeproblema-tiek in al haar verscheidenheid, bewust te worden van de individualiteit van de beleving van armoede, en een inhoudelijke basis te creëren voor de tentoonstelling. In 2013 kwamen wonen, inkomen en onderwijs aan bod. Voor 2014 staan gezondheid, participatie en werk gepland.

40

jaarverslag 2013

1.5.7. Consulentenwerking

Het dienstverlenend veldwerk van KADOC werd ver-breed en beter gestructureerd. Een team van erfgoed-consulenten stond in voor de inhoudelijke en erfgoed-technische expertise-uitwisseling met de partners van het Centrum. Contextuele erfgoedregistratie, opvolging van bestemmingsdossiers, begeleiding en vorming ver-sterken die partners in hun zorg voor zowel materiële als immateriële erfgoedgehelen.

1.5.7.1. Werking kerkelijke archieven

Zie Actieplan 2013: actiepunt 114 en 123

In 2009 werd decretaal bepaald dat KADOC een werking dient te ontplooien ten behoeve van de archivarissen en de archieven van de Vlaamse kerkgemeenschap. KADOC neemt die opdracht waar onder het toezicht van een Stuurgroep Roerend Religieus Erfgoed. Daar worden de KADOC-activiteiten collegiaal afgestemd op de ver-schillende in dit veld betrokken actoren. De Stuurgroep vergadert tweemaandelijks. De in KADOC geïntegreerde werking heeft betrekking op enerzijds de registratie, het in kaart brengen van archieven en anderzijds de onder-steuning en vorming van archivarissen en vrijwilligers in archieven van religieuze instituten en van parochies.

Archieven religieuze instituten

De registratie van kloosterarchieven in het kader van het DiBIKAV-project werd in 2013 gecontinueerd. Gezien het grote aandeel reeds geregistreerde en geprospecteerde archieven van Belgische religieuze instituten was het aantal nieuwe registraties beperkt tot vijf nieuwe dossiers, vaak gekoppeld aan nieuwe begeleidings- of overdrachtdossiers. Bijna alle religieuze instituten die bereid zijn informatie over hun archief ter beschikking te stellen, zijn intussen geprospecteerd en geregistreerd in de ODIS-databank en Archiefbank Vlaanderen. In totaal gaat het om circa 89% van de nog bestaande religieuze instituten in Vlaanderen en Brus-sel. De overige 11% , een veertigtal instituten, wenste tot nog toe – ondanks aanzienlijke inspanningen – niet aan het DiBIKAV-project mee te werken.

In het verlengde van de prospecties die in het kader van het DiBIKAV-project werden ondernomen, werden in 2013 29 begeleidingsdossiers gecontinueerd of ge-opend.

Het gaat in de eerste plaats om begeleiding van de archiefontsluiting bij de norbertinessen van Veerle (aan-vullingen op het archief, afgerond), de benedictines-sen van Loppem (lopend), de trappistinnen van Brecht (lopend), de zusters van het Convent van Betlehem van Duffel (lopend), de Belgische provincie van de Witte Paters (lopend), de zusters van Liefde van Zonhoven

(lopend), de grauwzusters van Hasselt (lopend), de Vlaamse provincie van de karmelieten (lopend), de reli-gieuzen van de Eucharistie van Watermaal (lopend), de zusters van Maria van Leuven (lopend), de zusters der Kleinen van Borgerhout (lopend), de karmelietessen van Vilvoorde (lopend), de zusters van de H. Vincentius a Paulo van Gijzegem (lopend) en de Belgische provincie van de salesianen van Don Bosco (lopend).

Verder werd overleg gepleegd in verband met de her-bestemming van de archieven van de zusters van de H. Jozef van Brugge (afgerond in 2013), de broeders van Dale van Kortrijk (lopend), de zusters van O.L.V. Pre-sentatie van Sint-Niklaas (afgerond in 2013), de zusters van de H. Vincentius a Paulo van Beveren (afgerond in 2013), de Belgische provincie van de paters passionisten (lopend), de Vlaamse provincie van de priesters van het H. Hart (afgerond in 2013), de abdij Rozenberg in Waas-munster (afgerond in 2013), de Vlaamse provincie van de zusters van de Voorzienigheid van Diest (lopend), de ursulinen van het bisdom Hasselt (lopend), de broeders van O.L.V. van Lourdes van Oostakker (lopend), de Doch-ters van het H. Hart van Jezus van Berchem (afgerond in 2013) en de gasthuiszusters van Lier (lopend).

In de marge van de werkzaamheden voor de religieuze instituten werd ook het begeleidingsdossier betref-fende het archief van de Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker in Veurne, organisator van de Boetprocessie, in 2013 afgerond.

In 2013 werd de registratie van de omvangrijke collectie van het archief van het bisdom Gent gecontinueerd. Het gehele pakket steekkaarten – goed voor ruim 160 archiefbestanden en ongeveer 200 ingevoerde steek-kaarten – werd in ODIS ingevoerd. In 2014 zal in overleg met het bisdom het hele pakket publiek toegankelijk worden.

Parochiearchieven

In het kader van de KADOC-consulentenwerking kun-nen de Vlaamse en Brusselse kerkfabrieken / parochies een beroep doen op het Centrum voor advies en bege-leiding bij het beheer van hun archief. Die ondersteu-ning betreft zowel het papieren als het digitaal archief en omvat alle aspecten van archiefbeheer: bewaring, selectie, ontsluiting …

Tientallen kerkfabrieken / parochies maakten in 2013 gebruik van de aangeboden dienstverlening. Ze werden niet enkel per e-mail of telefoon begeleid, maar ook via plaatsbezoeken. Afgelopen jaar vonden 31 bezoeken aan 28 verschillende parochiearchieven plaats: 9 ar-chieven in het bisdom Gent, 7 in het bisdom Hasselt, 5 in het bisdom Antwerpen, 5 in het bisdom Brugge en 2 in het aartsbisdom Mechelen-Brussel. Daarbij ging het zowel om nieuwe contacten als om opvolgingsbezoe-

41

ken, waarbij lopende inventarisatietrajecten geëvalu-eerd werden en feedback gegeven werd aan de lokale archiefvrijwilligers. Indien een in-situbewaring van het parochiearchief onmogelijk bleek, werd de herbestem-ming naar een professionele archiefinstelling begeleid.

Naast de vorming die tijdens plaatsbezoeken gegeven werd, vonden in 2013 enkele vormingsmomenten plaats waarop een ruimer aantal kerkfabrieken / paro-chies aanwezig was. In het kader van het project ‘Religi-eus cultureel erfgoed’ van Erfgoed Haspengouw werd op 4 mei een workshop gegeven in Waltwilder. Op de jaarlijkse studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven, die KADOC op 22 juni in Gent organiseerde, waren een 25-tal kerkfabrieken / parochies vertegenwoordigd. Het Centrum was ook nauw betrokken bij de realisatie van de folder Parochie-archieven? Het bewaren waard!, die in het voorjaar van 2013 uitgegeven werd door CRKC. De brochure biedt archiefverantwoordelijken toegankelijke basisinformatie over de zorg voor parochiearchieven.

Ten slotte moet vermeld worden dat de verzamelde in-formatie over parochiearchieven en hun archiefvormers systematisch ingevoerd werd in ODIS. Zo werd in 2013 voortgewerkt aan de uitbouw van informatieclusters rond parochies in de databank.

Ontmoetingsdag vrijwilligers in kerkelijke archieven

Op 22 juni organiseerde KADOC in het Guislaininstituut in Gent een druk bijgewoonde ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke archieven (parochiearchieven en archieven van religieuze instituten). Tijdens het eerste gedeelte van de ontmoetingsdag stonden le-zingen op het programma over archiefbeschrijving en de omgang met immaterieel erfgoed. In de namiddag werden verschillende excursies georganiseerd voor de aanwezigen.

1.5.7.2. Hoera, een jubileum?!


In 2004 realiseerden ADVN, Amsab-ISG, KADOC en Liberaal Archief in opdracht van de provincie Vlaams-Brabant de syllabus Hoera, een jubileum?! In 2013 werd die publicatie op vraag van de provincies Limburg en Vlaams-Brabant volledig herwerkt en geactualiseerd. De publiekspresentatie van de nieuwe Hoera, een jubileum?! vond plaats op 10 december in het Provinciehuis in Leuven.

Hoera, een jubileum?! Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed biedt verenigingen informatie over de organisatie van een jubileumviering, de zorg voor hun erfgoed, het voeren van een historisch onderzoek en het realiseren van een publicatie of tentoonstelling.

KADOC stond in voor het hoofdstuk over erfgoedzorg.7 Dat onderdeel van de publicatie wil verenigingen de nodige informatie bieden voor de uitbouw van een ver-antwoord erfgoedbeheer, al dan niet in de context van een jubileumviering. Op de eerste plaats wordt inge-gaan op enkele algemene uitgangspunten. Vervolgens wordt uiteengezet hoe per type erfgoed werk gemaakt kan worden van een goede bewaring en ontsluiting. Archieven, documentaire collecties, bibliotheken en museale collecties passeren een voor een de revue, net als digitaal cultureel erfgoed. Er werd geopteerd voor een laagdrempelige stap-voor-stapaanpak, gebaseerd op de ervaringen van de KADOC-consulenten.

Naast de publicatie werd ook een flankerende website uitgebouwd.8 Daar zijn tal van verwijzingen en voor-beelden terug te vinden en worden sjablonen aange-boden waarmee onmiddellijk aan de slag kan worden gegaan.

1.5.7.3. Archiefbank Vlaanderen


In 2013 tekende Archiefbank een nieuwe beheersover-eenkomst met de Vlaamse Gemeenschap waarin de doelstellingen voor de beleidsperiode 2013-2017 zijn vastgelegd. Enkele nieuwe elementen daarin zijn de opname van niet-archivalische gehelen en de werking aan de hand van campagnes. Het beheer van Archief-bank Vlaanderen blijft toegewezen aan ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief.

De campagne naar sporterfgoed, die in 2012 startte, werd voortgezet op nieuwe fronten. Er werd gericht gezocht naar volkssportarchieven en het veld van de G-sporten werd verkend. Daarnaast werd in samenwer-king met Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei een pilootproject rond vrijwilligerswerking uitgewerkt. Het project werd vervolgens verruimd naar een samenwer-king met Erfgoedcel Leuven en VGC Brussel. Vrijwil-ligers zoeken in hun eigen regio en met steun van de erfgoedcel naar sporterfgoed bij lokale verenigingen en personen.

7. Joris Colla en Katrien Weyns, “Zorg dragen voor cultureel erfgoed”, in: Joris Colla, Bart D’hondt, Hendrik Ollivier, Frank Seberechts en Katrien Weyns, Hoera een jubileum?!

Een praktijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed, 4de uitg., Leuven, 2013, 48-103.

8. http://www.hoeraeenjubileum.be.

42

jaarverslag 2013

Om de campagne bij een ruimer publiek bekend te maken, werd naar aanleiding van 100 jaar Ronde van Vlaanderen in april een nieuwe virtuele tentoonstelling gelanceerd en verspreid op wielerfora. Daarnaast wer-den de resultaten van de sportcampagne regelmatig als Archief in de Kijker onder de aandacht gebracht. Een artikel in de Streekkrant van Leuven en een oproep op Radio 2 Vlaams-Brabant zetten dat kracht bij. Ook de webpage over sport werd aangevuld. Onder de rubriek Aanmeldingsformulier werd een YouTube filmpje ge-plaatst met instructies voor sportverenigingen die hun erfgoed wensen te signaleren.

Naast de campagne, die centraal stond in de werking, bleven volgende invoerders actief registreren: Erfgoed-plus.be, de stadsarchieven van Waregem, Halle en Gent. Archiefbank prospecteerde ook zelf de verenigingen rond erkend immaterieel erfgoed. De inspanningen in 2013 leverden een toename op van 464 archiefsteek-kaarten en 432 bewaarplaatssteekkaarten. Verder werd de balans opgemaakt van de invoer van niet-archiva-lisch erfgoed, voornamelijk door Erfgoedplus.be. Na iets meer dan een jaar bestaat 91% van het totale aantal steekkaarten in Archiefbank Vlaanderen uit archieven (archief, deelarchief of fonds) en 9% betreft collecties (collectie, deelcollectie en virtuele collectie).

In het veld duiken steeds meer databanken op die re-levante informatie bevatten voor Archiefbank. Archief-bank nam contact op ETWIE, CAG en Probat (databank beheerd door Provincie West-Vlaanderen) om de har-vest van gegevens te bespreken. Erfgoedcel Pajotten-land en Zennevallei, Muziekbank Vlaanderen, Letteren-huis en Archiefbank Kempen namen zelf contact op. Dat resulteerde in de eerste voorbereidende gesprekken voor een gegevensoverdracht. Voor Erfgoedcel Pajot-tenland en Zennevallei en Probat werd een eerste test-import uitgevoerd. De samenwerking met Algemeen Rijksarchief werd dan weer teruggeschroefd wegens een verschuiving in prioriteiten daar.

Na een audit voor het behalen van het Anysurflabel werden enkele aanpassingen doorgevoerd, zoals de lay-out van het zoekresultatenscherm. De herziening van de veldengroepen ‘toegangen’, die voorzien was in 2013, werd niet doorgevoerd omdat uit verdere analyse bleek dat die aanpassing minder prioritair was. Wel werd een functionele analyse opgesteld voor de ontwik-keling van een widget in 2014 en werden de handleidin-gen en labels van knoppen geüpdatet. Doorheen het jaar werden ook heel wat kleine problemen opgelost (o.m. fouten in de zoekindexen). De vernieuwing van de hardware werd om administratieve redenen voor 2014 gepland. Hardwareproblemen in het najaar wijzen erop dat de vernieuwing noodzakelijk is.

43

Werking per thema-veldOp de volgende bladzijden worden de belangrijkste initiatieven per themaveld in 2013 nader toegelicht. De Wetenschappelijke Commissie van KADOC tekende voor de werking van het Centrum tijdens de beleidspe-riode 2013-2017 volgende vijf subthemavelden uit:

1. Religieuze instituties en groeperingen2. Religieuze praktijken en belevingsvormen3. Culturele en religieuze diversiteit (incl. interactie,

conflict)4. Religie, kunst en cultuur5. Maatschappij en ideologie.

2.1. Religieuze instituties en groeperingen2.1.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief]

(Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *)

Archief Hubert Schepers (aanvulling)Archief Jos Hendrickx (aanvulling)Archief Paul PasArchief IchtusArchief Mariette Van OverloopArchief Dolf Van Tongerloo (aanvulling)Archief Volwassenen Katechumenaat Brussel (aanvul-ling)*Archief International Ecumenical Fellowship (aanvul-ling)*Archief Lambert van Gelder (aanvulling)Archief Roger Masure (aanvulling)Archief Ignace DemaerelArchief Gisella Van BrusseltArchief Vrouw en Geloof (aanvulling)Archief Missio (aanvulling)*Archief Luc Versteylen (aanvulling)*Archief Bonden van het H. Hart/Kerk en Wereld (gedeel-telijke ontsluiting)*Archief Priesters van het H. Hart (kloosters Tervuren, Loppem, Lanaken)*Archief Missionarissen van het H. Hart Borgerhout (on-derdelen)Archief Dochters van het H. Hart Berchem (gedeeltelijk)*Archief Vlaamse jezuïeten (aanvulling)Archief zusters van de H. Jozef Brugge*Archief Maria Janssens*Archief Vlaamse kapucijnen (gedeeltelijke ontsluiting)*Archief zusters O.-L.-V.-Presentatie Sint-Niklaas*Archief zusters van de H. Vincentius BeverenArchief clarissen RoeselareArchief Vlaamse minderbroeders (aanvulling, o.a. ge-

meenschappen Genk-Hoevenzavel, Heusden-Zolder)Archief redemptoristinnen van Brugge*

2.1.2. Belangrijkste vóór 2013 overgedragen archie-ven die in 2013 werden ontsloten

Archief Woord en ToonArchief Apostolatus Maris AntwerpenArchief Jan Vanden BergheArchief Evangelische Gemeente LeuvenArchief Bruno WaegemansArchief Jan VanheesArchief Theo LejeuneArchief Clarissen Sint-NiklaasArchief Vlaamse minderbroeders (aanvulling, o.a. ge-meenschappen Genk-Hoevenzavel, Heusden-Zolder)Archief Zuid-Belgische en Luxemburgse provincie van de Sociëteit van Jezus (BML)

2.1.3. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2013 [Erf-goedbibliotheek]

EVADOCKan. André De WolfJozef RyckaertArnold Lindemans GrimbergenFrans GrypdonckLodewijk GeysenKerk en Wereld MechelenAnna Wouters Abdij Nazareth BrechtAnnonciaden HuldenbergAnnunciaten HeverleeCarmel AalstCarmel MonsCarmel Emmaüs WeeldeCistercienzers Sint-Bernardusabdij BornemClarissen RoeselareGasthuiszusters Augustinessen LierGasthuiszusters BrusselKarmelietessen BlankenbergeKarmelietessen WeeldeKapucijnenMontfortanen – Mariale Bibliotheek LeuvenNorbertijnen AverbodeUrsulinen O.-L.-Vrouw-Waver Sint-Katelijne-WaverZusters Kindsheid Jesu TongerenZusters Sint Vincentius a Paulo Waarschoot Zusters Jozefienen Sint-NiklaasZusters Redemptoristinnen Brugge – HarelbekeZusters van de Abdij van NazarethZusters van de Heilige Jozef van BruggeZusters van Don Bosco WijnegemZusters van de Voorzienigheid HoeseltZusters O.L.Vrouw van Zeven Weeën RuiseledeZwartzusters Gent-Dendermonde

44

jaarverslag 2013

2.1.4. Bibliotheekcollecties overgedragen in 2012 en 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbiblio-theek]

Dominicanen Leuven Kruisheren DiestMinderbroeders VaalbeekZusters Kindsheid Jesu HasseltZwartzusters Dendermonde

2.1.5. Herbestemmingsoperaties

Minderbroeders (Vaalbeek)Kruisheren (Diest)Cisterciënzers (Bornem)* Jezuïeten (Heverlee) (voorbereiding)

2.1.6. Harvesting digitaal erfgoed [Erfgoedbiblio-theek]

e-tijdschriften rond kerk en religiee-tijdschriften EVADOC (26 titels)e-tijdschriften van anglicaanse, joodse en islam-origine (17 titels)e-tijdschriften afkomstig van religieuze institutene-books en e-brochures afkomstig uit religieuze institu-ten (kruisheren)

2.1.7. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erf-goedbibliotheek]

Boeken en tijdschriften EVADOCTijdschriftencollectie Kerk en Wereld MechelenBoekencollectie archief clarissen Sint-NiklaasBoekencollectie archief clarissen-coletienen RoeselareBoekencollectie minderbroeders Genk-HoevenzavelBoekencollectie jezuïeten Heverlee Boekencollectie Franstalige jezuïeten BML (aanvullin-gen)Tijdschriftencollectie annonciaden HuldenbergTijdschriftencollecties Carmel Aalst, Mons, WeeldeTijdschriftencollectie kruisheren DiestTijdschriftencollectie zusters Kindsheid Jesu Tongeren

2.1.8. Erfgoed protestants-evangelische organisaties en kerken [Archief / Erfgoedbibliotheek]

In 2013 werden 27 informatieve vragen en 7 adviesvra-gen ontvangen en naar tevredenheid beantwoord. Er werden 9 prospecties uitgevoerd en de consulent was met een stand aanwezig op 5 evenementen.

Er zijn vijf nieuwe aanwinsten te noteren. Het audio-archief van de pinkstergemeente Philadelphia beslaat bruto 3 meter, het audio-archief van de christenge-meente De Akker uit Maldegem beslaat bruto 2 meter. In combinatie met reeds verworven materiaal wordt vergelijkend onderzoek mogelijk naar onderwijs in ver-

schillende protestants-evangelische denominaties. Het archief van pinksterpionier Johan Rietdijk (1901-1986) beslaat 0,4 meter en bevat vooral in het interbellum in eigen beheer uitgegeven brochures over uiteenlopende onderwerpen. Daarnaast bevat het de ledenadministra-tie van de eerste Vlaamse pinksterkerk (1930) op het Kiel te Antwerpen. Het archief van Ignace Demaerel beslaat 0,7 meter en bevat materiaal dat de bewaargever heeft verzameld in functie van het schrijven van zijn licenti-aatsthesis over de geschiedenis van de Vlaamse Pink-sterbeweging. In die hoedanigheid bevat het een heel aantal grijze publicaties van Vlaamse pinksterkerken of pinksterbewegingen. Ook bevat het een kopie van een gelijkaardige thesis over de geschiedenis van de Frans-talige pinksterbeweging in België.

De grootste aanwinst is het centrale organisatiearchief van de evangelische interkerkelijke Vlaamse studenten-vereniging Ichtus. Dat beslaat ongeveer 10 strekkende meter en geeft een goed beeld van de groei en identi-teit van die organisatie.

Het archief van Gisella Van Brusselt werd aangevuld met een halve meter audiovisueel materiaal over Vlaamse migrantenkerken. Het archief van Sjaak Kaljouw werd met 0,2 meter aangevuld met materiaal dat de activitei-ten in de Vlaamse pinksterkerken weerspiegelt.

Van 20 personen zijn fysieke publicaties ontvangen, 14 nieuwe contacten. Voorts zijn13 nieuwe digitale publi-caties opgespoord en aan de collectie toegevoegd. In ODIS zijn 83 nieuwe records aangemaakt, 14 records zijn bijgewerkt. De persoonsarchieven van Bruno Wae-gemans, Jan Vanhees, Gisella Van Brusselt, Theo Lejeune en de Evangelische Gemeente Leuven zijn ontsloten.

Samen met KADOC-directeur Jan De Maeyer is meege-werkt aan een project van 2 studenten onderzoeksjour-nalistiek over een pinkstergemeente in Vilvoorde. Voorts werd een project ingediend voor de Erfgoeddag 2014. In het kader van het VIAA-project wordt meegewerkt aan de digitalisering van het audiovisueel archief van de PRO (Protestantse Omroep).

De consulent heeft gesproken op de studiedag van het Stafkaartproject Migrantenerfgoed, op de ODIS-invoerdersdag en een studiedag van de Evangelische Alliantie Vlaanderen. Het collectieplan werd op punt ge-steld. Voorts was hij aanwezig op een colloquium over de na Wereldoorlog I verdwenen Duitse protestantse kerk in Antwerpen. De consulent was aanwezig op het KADOC-expertenforum en neemt deel aan het KADOC-expertiseoverleg.Hij heeft een basistraining archiefzorg verzorgd voor een migrantenkerk in Antwerpen en ver-zorgde een gastcollege zowel aan de KU Leuven (Jan De Maeyer) als aan de ETF.

45

Twee studenten van de ETF hebben hun stage gedaan bij Evadoc of zijn daar nog mee bezig. Zij worden inge-zet op een project over religieus immaterieel cultureel erfgoed. Om de achterstand bij de verwerking van de grijze literatuur weg te werken, heeft Evadoc voor het academiejaar 2013-2014 een ETF-studente ter beschik-king met een volume van 3 uur per week. Een vrijwil-liger werd opgeleid als ODIS-invoerder.

Er werden 2 e-nieuwsbrieven gepubliceerd en op de Facebookpagina werden regelmatig bijdragen ge-plaatst. De Evadoc-website trok 2733 unieke bezoekers met 51.377 page-impressions.

2.1.9. Dynamics of Religious Reform [Onderzoek]

Het project ‘The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, ca 1780 - ca 1920’ werd onder meer gefinancierd door het Ne-derlandse NWO en de University of Wales (Lampeter). Thematische werkgroepen bereiden bundels voor over uiteenlopende aspecten van de hervorming van het religieuze veld in de bestudeerde periode en dat in een uitdrukkelijk internationaal-comparatief perspectief.

KADOC-directeur Jan De Maeyer is samen met Peter Jan Margry (Meertensinstituut Amsterdam) verantwoorde-lijk voor de bundel over ‘Material Reform’.

Het Centrum staat ook in voor de publicatie van de re-sultaten van dit project, in een subserie van de KADOC-Studies on Religion, Culture and Society. In 2013 werden de bundels over “Social Welfare” en “Material Reform” verder voorbereid.

2.1.10. Religion and Modernity – Subsidiariteit [On-derzoek]

KADOC ontwikkelde in 2009 een onderzoeksprogram-ma met als titel “Religion in Modernity (1750-). Interna-tional Research Programme on Religion, Culture and Society” en verwierf daarvoor een hefboomfinanciering van de KU Leuven (Groep Humane Wetenschappen). In het kader van dat programma wordt een fundamenteel project uitgevoerd met als titel: Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en maatschappelijke evenwichten in België. Het project ging in mei 2012 van start met de aanwerving van doctoraatsbursaal Hendrik Moeys, onder begeleiding van promotor Jan De Maeyer en co-promotor Emmanuel Gerard. Het Bureau van KADOC treedt op als stuurgroep van het project.

In 2013 werd een grootschalig voorbereidend kwantita-tief onderzoek afgerond dat moest toestaan een gede-tailleerd beeld te krijgen van de subsidiestromen die het

privé-initiatief aanstuurden vanuit de lokale, provinciale en centrale overheden. Concreet bestond die oefening uit vijfjaarlijkse steekproeven uit de begrotingen van de steden Luik, Gent en Brussel; de provincies Luik, Oost-Vlaanderen en Brabant en van de centrale over-heid. Een deel van de resultaten kwam voor een eerste keer aan bod tijdens de presentatie en evaluatie van het onderzoeksproject op 16 mei voor de voltallige Weten-schappelijke Commissie van KADOC. Dat orgaan treedt voor het collectief onderzoeksproject immers op als een ‘promotorencollectief’. Steunend op de resultaten van het voorbereidend onderzoek en op een gedegen posi-tionering binnen de internationale literatuur, werden op diezelfde vergadering ook de bakens uitgezet voor de definitieve oriëntering van het onderzoeksproject.

2.1.11. Religion and Modernity: kerkelijkheid en ge-loof in België [Onderzoek]

Dit project wil kwaliteitsvolle cijferreeksen detecteren, centraliseren en digitaal toegankelijk maken, waaruit de evolutie van het katholiek kerkelijk personeel (clerus en religieuzen), de kerkelijkheid (kerkpraktijk, overgangsri-tuelen), de kerkbetrokkenheid en de godsdienstigheid in België tijdens de naoorlogse periode kan worden afgelezen.

Ook in 2013 werd onder leiding van dr. Koenraad Abts gewerkt aan de vervollediging en validatie van de be-trokken dataseries. Daartoe werden o.m. jobstudenten ingeschakeld.

Op 24 april vond een vergadering van de Stuurgroep9 plaats. De stand van zaken werd ook voorgesteld op de Wetenschappelijke Commissie (17 oktober) en de Ad-viesraad (24 oktober).

Eind 2013 werd van de Belgische Bisschoppenconferen-tie de principiële toelating bekomen om de gegevens-verzameling verder uit te breiden en verder te werken aan een duurzaam data-archief en een apparaat dat de gegevens op een overzichtelijke wijze beschikbaar zal maken en toelaat ze aan te vullen. De modaliteiten moeten nog verder genegotieerd en vastgelegd wor-den in een langlopende overeenkomst.

2.1.12. Italian Catholicism and International Relations [Onderzoek]

De Italiaanse historicus Jacopo Cellini bereidt een proefschrift voor over de groeiende internationale oriëntering van het Italiaanse katholicisme tijdens het pontificaat van Paulus VI (1963-1978). Hij doet dat on-der de gezamenlijke leiding van de Italiaanse historicus Daniele Menozzi (Scuola Normale Superiore di Pisa) en

9. Karel Dobbelaere (KU Leuven), Liliane Voyé (UCL), Jaak Billiet (KU Leuven), Didier Pollefeyt (KU Leuven), Sarah

Botterman (KU Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-KU Leu-ven), Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

46

jaarverslag 2013

KADOC-directeur Jan De Maeyer (joint degree U. Pisa en KU Leuven). Cellini wil inzicht verwerven in de opmer-kelijke internationale dynamiek in de katholieke wereld tijdens de jaren 1960-1970, vanzelfsprekend ook een gevolg van Vaticanum II. In het bijzonder bestudeert hij het Italiaanse engagement in de vele, met elkaar verweven internationale netwerken van christelijke so-ciale, culturele en politieke organisaties uit die periode. KADOC biedt hem zowel inhoudelijke als documentaire ondersteuning. De redactie van dat proefschrift ver-loopt goed. Cellini verbleef voor een tweede termijn in het Centrum van 7 oktober tot 3 november.

2.1.13. Kerkfinanciering [Onderzoek]

De bijdrage getiteld “Kirchenfinanzierung seit Napoleon in Belgien - zwischen direkter staatlicher Finanzierung und Subventionspolitik. Ein historischer und aktueller Uberblick”, voor de handelingen van het internatio-naal symposium “Kirchenfinanzierung im Vergleich: Entwicklungen und Trends in europäischen Ländern” (Karl-Franzens-Universität Graz, Oostenrijk, 1 oktober 2012), werd afgewerkt.

2.1.14. Onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten – België (Relins-België) [Onderzoek]

Via de website www.relins.be werd in 2013 gefocust op uitwisseling van actuele informatie over onderzoek, pu-blicaties, audiovisuele media, databanken en studieda-gen rond het thema van de religieuze instituten in Bel-gië. Door actieve promotie via de mailinglist van Relins-België en via andere gespecialiseerde onderzoeksfora en -websites werd gewerkt aan de bekendheid van het onderzoeksnetwerk en de netwerkwebsite.

2.1.15. Internationaal onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten (Relins-Europe) [Onderzoek]

Via de website www.relins.eu werd in 2013 gefocust op uitwisseling van actuele informatie over onderzoek, publicaties, audiovisuele media, databanken en stu-diedagen rond het thema van de religieuze instituten in Europa in de negentiende en twintigste eeuw. Door actieve promotie via de mailinglist van Relins-Europe en via andere internationale onderzoeksfora en -websites werd gewerkt aan de bekendheid van het onderzoeks-netwerk en de netwerkwebsite.

In 2013 werden de bijdragen van het internationaal RELINS-Europe colloquium Female Religious on the British Isles: Interactions with the Continent (Leuven, 1-4 september 2010), gepubliceerd in een speciaal nummer van het tijdschrift Trajecta: Jan De Maeyer, Carmen Man-gion en Kristien Suenens (eds.), Female Religious across the North Sea: Monastic Interactions between the Britisch Isles and the Low Countries. Trajecta, 2012/2.

Relins-Europe was in 2013 actief betrokken bij de voor-bereidingen van het internationaal colloquium ‘Les reli-gieux et le concile Vatican II’ dat van 12 tot 14 november 2014 in Rome zal plaatsvinden, georganiseerd door een internationale samenwerking tussen KADOC-KU Leu-ven, LARHRA (Université de Lyon), CERCOR (LEM-UMR 8584 CNRS), Centro Studi e Ricerche sul Concilio Vati-cano II (Pontificia Università lateranense), met steun van de École Française de Rome, de Academia Belgica in Rome en het Belgisch Historisch Instituut in Rome.

KADOC had ook contact met prof. Caroline Bowden van de Queen Mary University of London m.b.t. een moge-lijk tentoonstellingsproject over het fenomeen van de Engelse kloosters die in de 16de en 17de eeuw in de Nederlanden werden gesticht door Engelse mannelijke en vrouwelijke religieuzen die in het anglicaanse Enge-land niet meer welkom waren. Het Brugse Engels kloos-ter is er de laatste getuige van. Voor dat project wordt met diverse partners samenwerking gezocht, zowel in Vlaanderen (Musea Brugge, Parkmuseum) als in Enge-land.

2.1.16. Project Statistieken Religieuze Instituten [Onderzoek]

Opzet van dat project is het verzamelen en systematise-ren van cijfergegevens over de religieuze instituten en hun leden in België in de periode 1800-heden. In 2013 werden bestaande cijferreeksen uit de literatuur ver-werkt en werd op basis van de kerkelijke jaarboeken een kader geconstrueerd voor de invoer van aanvullende cijfergegevens uit diocesane archieven en databanken.

2.1.17. Project Interviews Religieuzen [Onderzoek]

Opzet van dat project is een interviewreeks van religi-euzen (zusters, paters en broeders) uit een representa-tieve groep van religieuze instituten in Vlaanderen met het oog op de registratie van de levensverhalen van deze laatste Vlaamse kloosterlingen. In 2013 werd de bestaande literatuur doorgenomen en een interview-schema opgesteld. De eerste contacten werden gelegd met mogelijk geïnteresseerde congregaties.

2.1.18. Negentiende-eeuwse congregatiestichteressen [Onderzoek]

Kristien Suenens bereidt in haar vrije tijd een proef-schrift voor over de ‘Rol van de vrouwelijke religieuzen in de ontwikkeling van religieuze instituten tijdens de negentiende eeuw’, de periode van het religieus reveil (ca. 1830-ca.1860) in het bijzonder. Dat tijdperk werd door de Franse historicus Claude Langlois ooit bestem-peld als “le temps des fondations”. Het onderzoek beoogt een analyse van de manier waarop die vrouwen vanuit hun eigen motieven, drijfveren en ambities al dan niet succesvol wisten om te gaan met opportuni-

47

teiten en problemen die zich tijdens het ontwikkelings-proces van hun congregaties stelden. Het bestaan van voldoende egobronnen is hier een belangrijke troef.

Daarbij wordt de blik in eerste instantie gericht op een aantal vrouwenfiguren, stichteressen of oversten met een grote impact op de geschiedenis van hun congre-gaties. Gestimuleerd door de aandachtspunten van de ‘histoire religieuse’ wordt de vraagstelling breed contex-tueel verankerd en heeft ze betrekking op alle aspecten van het ontwikkelingsproces: materieel, spiritueel en sociaal. Concreet spitst het onderzoek zich toe op vier negentiende-eeuwse vrouwelijke stichteressen en de ontwikkeling van hun congregaties gedurende de peri-ode van het reveil en binnen de geografische context van het toenmalige aartsbisdom Mechelen.

In 2013 werden de resultaten van het archiefonderzoek dat in 2012 werd uitgevoerd in de Vaticaanse archieven en in het archief van de congregatie van Fanny Kestre (bewaard in het hoofdklooster van de Religieuses de Jésus et Marie in Rome) verder geanalyseerd. Ook werd het onderzoek van een aantal kleine archiefbestanden afgerond. Het literatuuronderzoek is in 2013 verder uitgediept en aangevuld met een aantal actuele publi-caties.

2.1.19. Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik [Onderzoek]

Archiefmedewerker Jo Luyten bereidt in zijn vrije tijd een proefschrift voor over het religieuze leven tijdens de jaren van het Franse bewind, het daaropvolgende be-stuur van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de beginjaren van de nieuwe Belgische staat (1773-ca. 1850). Ook in 2013 werd in het kader van dat studiepro-ject literatuur- en bronnenonderzoek uitgevoerd.

2.1.20. Rodolphe Hoornaert en Monasterium De Wijn-gaard [Onderzoek]

Het studieproject met als werktitel “Rodolphe Hoornaert (1886-1969): priester en literator; bezieler en mysticus” kon in 2012 worden gefinaliseerd. De publicatie (zowel in een Nederlandstalige als Franstalige editie) werd voorbereid. Deze dubbeluitgave zal op 9 mei 2014 wor-den voorgesteld in Brugge.

2.1.21. 50 jaar Universitaire Parochie Leuven (1963-2013) [Onderzoek]

KADOC heeft in 2012-2013 een internationale workshop voorbereid over de historische evolutie van universitaire parochies en studentenecclesia in West-Europa. Dat col-

loquium vindt plaats op 19-22 maart 2014, in het kader van de jubileumviering van de Leuvense Universitaire Parochie. De Stuurgroep10 vergaderde op 25 april en 9 december.

2.1.22. Volgconcilie.be [Website]

Op 11 oktober 1962 opende het Tweede Vaticaans Con-cilie, een historische gebeurtenis van wereldformaat. Zonder dat concilie is de katholieke kerk van gisteren, vandaag en morgen niet te verstaan. De verwerking ervan is dan ook nog altijd aan de gang. Deze vijftigste verjaardag was voor het Studiecentrum Kerk en Media vzw de aanleiding om op 11 oktober een nieuwe web-site te lanceren: www.volgconcilie.be. Samen met CCV (Partner in Christelijk Vormingswerk vzw), uitgeverij Halewijn, het Centrum voor Conciliestudie Vaticanum II van de KU Leuven en KDC Nijmegen was KADOC nauw betrokken bij dat project en leverde het heel wat (beeld)materiaal aan. De nieuwe website laat het Tweede Va-ticaans Concilie dag na dag herbeleven, zoals het 50 jaar geleden gebeurde. Via filmpjes, dagboeken van deelnemers, persberichten en uniek archiefmateriaal wordt de geschiedenis van Vaticanum II toegankelijk voor iedereen. De bezoeker kan er het verhaal en de mensen achter de baanbrekende ideeën van het conci-lie ontdekken. De werking werd ook het afgelopen jaar gecontinueerd.

2.1.23. Catholic Church, modernization and modernity in contemporary Europe [Onderzoek]

Van 7 tot 8 juni vond in Pisa de workshop “Catholicism, Nation and Nationalism” plaats. Het initiatief kaderde in het onderzoeksnetwerk “Catholic Church, Moderniza- tion and Modernity in Contemporary Europe”. Dat steunt op een samenwerkingsverband tussen de Uni-versità Ca’ Foscari Venezia (Giovanni Vian), de Scuola Normale Superiore di Pisa (Daniele Menozzi), de J.W. Goethe-Universität Frankfurt am Main (Claus Arnold), de Università degli Studi di Pavia (Annibale Zambarbieri), de GSRL-Ecole Pratique des Hautes Etudes/Sorbonne Paris 1 (Philippe Portier) en KADOC-KU Leuven (Jan De Maeyer). Het netwerk wil vooral doctorandi en postdoc-torandi in contact brengen met specialisten in de con-temporaine kerkgeschiedenis en hen de gelegenheid geven hun onderzoek te presenteren en aldus discussie-vaardigheid in een internationaal verband op te doen. De directeur van KADOC verzorgde een lezing over “The Roman Catholic Church in Belgium: the confrontation with a double loyalty. The problem of choice between the Belgian nation and regional cultural identities (1830 – present)” en nam ook deel aan het publieksde-bat “The Papacy of Benedict XVI between Chronicle and

10. Johan Vanpée en Renhilde Vos (UP), Louis Vos, Lieve Gevers, Joris Geldof, Leo Kenis, Jan De Maeyer, Peter Heyrman.

48

jaarverslag 2013

History”. Het netwerk organiseert in juni 2014 opnieuw een workshop, ditmaal in Rome, over de relatie ’Catho-lics, Modernity and the Media’.

2.2.24. Comme des sœurs. Mode ;-) religie [Tentoon-stelling / publicatie]

KADOC zette, samen met de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Lier en de Stedelijke Musea Lier, een tentoonstellings- en publicatieproject op over mode en religie. Zeven modestudenten van de academie lieten zich inspireren door de historische habijten die op KADOC worden bewaard. Elk ontwierpen ze vier silhou-etten. Die ontwerpen zijn geen nieuwe religieuze kledij, maar het resultaat van een persoonlijke interpretatie van het religieuze erfgoed.

In 2012 werd het werk van de studenten (ontwerpen en portfolio) en een selectie uit de historische habijtencol-lectie van KADOC gepresenteerd in de KADOC-kapel. Naar aanleiding van die tentoonstelling verscheen een publicatie in de reeks KADOC/Expo met foto’s van Dagmar Blommaert en Marc Demeyer (72 blz., 48 il-lustraties). De tentoonstelling werd hernomen in het Timmermans-Opsomerhuis in Lier. De tentoonstelling was in 2013 te zien in de Sint-Niklaaskerk in Gent.

2.2.25. Jésuitesses [Onderzoek]

De internationale workshop ‘Appropriations et con-structions identitaires. Le modèle ignacien dans les con-grégations d’hommes et de femmes après 1773’ die van 8 tot 10 juli 2013 doorging aan de UCL, focuste op het belang van de Sociëteit van Jezus en het ignatiaanse organisatiemodel als model voor andere religieuze in-stituten binnen de katholieke kerk, binnen een breed chronologisch en comparatief perspectief. De workshop was een gezamenlijke organisatie van de UCL en haar onderzoeksgroepen RSCS (Religions, Spiritualités, Cul-tures, Sociétés), IACCHOS (Institut d’analyse du change-ment dans l’histoire et les sociétés contemporaines) en GEMCA (Group for Early Modern Cultural Analysis) en KADOC-KU Leuven. Kristien Suenens (KADOC-KU Leu-ven) gaf op de workshop een uiteenzetting over het ignatiaanse profiel en de verhoudingen met de jezuïe-tenorde van drie negentiende-eeuwse Belgische zuster-congregaties.

2.2.26. Holy visions [Onderzoek]

Vanuit Groot-Brittannië (University of Kent, onder de coördinatie van Timothy Brittain-Catlin) wordt een col-lectief onderzoeksproject voorbereid: ‘Holy Visions and Sacred Spaces: investigating the material culture of religious communities in Britain, 1833-1962’, dat in 2013 van start ging. Directeur Jan De Maeyer is lid van de stuurgroep.

Het project werd in 2013 verder ontwikkeld. Op 27 februari vond in Londen een overleg plaats waaraan directeur Jan De Maeyer deelnam. Het project werd in-gediend bij de Leverhulme Foundation. Eind 2013 werd vernomen dat het project wel positief geëvalueerd was, maar toch niet weerhouden werd. Er wordt gezocht naar andere financieringsmogelijkheden.

2.2. Religieuze praktijken en

belevingsvormen

2.2.1. Processies en bedevaarten: Op handen gedra-gen [Erfgoed / Onderzoek / Publiekswerking]

Als documentatie- en onderzoekscentrum beschikt KADOC over een ruime expertise op het vlak van im-materieel cultureel erfgoed. Het Centrum is bijzonder vertrouwd met allerlei vormen van ‘popular religion’ en volksdevotie, bijvoorbeeld processies. Zo werden de afgelopen jaren onderzoeksprojecten uitgevoerd over de processiecultuur in Vlaams-Brabant en het Maas-Rijngebied en bewaart KADOC een ruime collectie processie-erfgoed (publicaties, archivalia, audiovisuele relicten enz.).

Om ook het lokaal bewaarde erfgoed van Vlaamse en Brusselse processies veilig te stellen voor de toekomst, ondersteunen de KADOC-consulenten processiecomités bij het beheer daarvan. In 2013 werden adviesvragen van diverse processieorganisatoren behandeld. Samen met CRKC en LECA werd bovendien een breder traject opgestart rond processie-erfgoed: ‘Op handen gedra-gen’. KADOC focust daarbij op het documentair erfgoed, CRKC op het roerend erfgoed en LECA op het immate-rieel erfgoed. Processiecomités hebben op die manier altijd een duidelijk aanspreekpunt voor hun vragen. De Stuurgroep kwam samen op 17 januari, 18 juni en 17 oktober.11

Op 16 november 2013 organiseerden de partners in Leuven de studiedag ‘Op handen gedragen’. Die stond volledig in het teken van hoe op een duurzame manier met het erfgoed van processies kan worden omgegaan. Na een algemene inleiding over de processiecultuur in Vlaanderen, werd achtereenvolgens ingegaan op de zorg voor immaterieel, roerend en documentair processie-erfgoed. In het namiddaggedeelte lag de focus op de praktijk en kregen de deelnemers via de erfgoedzorgplannen van de Mariaprocessie van Halle, de Associatie van de Processies van de Noorderkempen en Maria door Vlaanderen gedragen de nodige inspira-tie om zelf aan de slag te gaan.

11. Laure Messiaen en Liesbet Depauw (LECA), Julie Aerts (CRKC), Joris Colla en Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

49

De studiedag werd bijgewoond door 65 personen – onder wie heel wat vertegenwoordigers van proces-siecomités – en vormde een uitstekende gelegenheid om de bestaande netwerken rond processie-erfgoed te versterken en uit te breiden.

Tegelijk werd de inspiratiebrochure Op handen gedra-gen aan het publiek voorgesteld. Die publicatie biedt processiecomités handige informatie om op een verant-woorde manier om te gaan met hun immaterieel, roe-rend en documentair erfgoed en laat hen kennismaken met diverse inspirerende praktijkvoorbeelden.

Zie ook http://kadoc.kuleuven.be/nl/acti/stu/processie_erfgoed_vlaanderen.php


Bibliotheekmateriaal en muziekcollectie van Alfons Caluwaerts Herent (afkomstig van de voormalige koster van Hoeilaart)Lambert LeyssenFamilie Mertens-Trooskens Middelkerke

2.2.3. Bibliotheekcollecties overgedragen voor 2013, nagekeken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek]

Lambert Leyssen

2.3. Culturele en religieuze diversiteit

(incl. interactie, conflict)

2.3.1. Archieven overgedragen in 2013 [Archief]

Archief Rik MampaeyArchief Roger VandersteeneArchief Antoon Van de Meulebroucke


Archief Placide TempelsArchief Emile Possoz


Missionarissen van ScheutWitte Paters BrusselZusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Kessel-LoZusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Leuven


Missionarissen van ScheutWitte Paters BrusselZusters Missionarissen van het Onbevlekte Hart van Maria Leuven, Kessel-Lo

2.3.5. Verwerking tijdschriften en monografieën [Erfgoedbibliotheek]

Bibliotheekmateriaal uit archief ScheutBoekencollectie uit archief VRO (Village Reconstruction Organisation Belgium)

2.3.6. Missie, wetenschap en apostolisch beleid [Onderzoek]

In haar proefschrift ‘Missiology, Science and Apostolic Policy (1900-1939)’ onderzoekt An Vandenberghe het ontstaan en de ontwikkeling van missiologie of missie-wetenschap. Het redactiewerk werd in 2013 voortgezet.

De proceedings van de internationale workshop ‘Mis-siology, Science and Modernity. Interaction and Com-parison of Protestants and Catholics, 1850-1939’, die plaatsvond in Rome in maart 2006, werden in 2013 verder klaargemaakt voor publicatie in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

2.3.7. Missionering en architectuur in Belgisch Congo [Onderzoek]

Onder het promotorschap van Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven, promotor) en Bruno De Meulder (Architec-tuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening, KU Leuven, co-promotor) werkt Bram Cleys aan een proefschrift over Missionary Work in the Kasai, 1890-1960. A Spatial History. Dat doctoraatsonderzoek werd opgestart als onderdeel van een FWO-project (“Missionering en ar-chitectuur in Belgisch Congo (1908-1885). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog”, 2005-2008) en onderzoekt de ruimtelijke dynamiek en archi-tecturale praktijken van de katholieke en protestantse missionering in Kasaï.

De redactie van dat proefschrift werd in 2013 voortge-zet. Daarnaast werd verder gewerkt aan het inleidende artikel bij de wetenschappelijke bundel Missionary places 1850-1950. Imagining, Building, Contesting Chris-tianities. Dat boek, met als redacteurs Bram Cleys, Jan De Maeyer, Bruno De Meulder en Allen Howard, zal ver-schijnen in de reeks KADOC-Artes. De artikels zijn geba-seerd op de bijdragen aan de internationale workshop “Spatializing the Missionary Encounter. The Interaction between Missionary Work and Space in Colonial Set-tings” die in 2007 werd georganiseerd aan het Depar-tement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Orde-

50

jaarverslag 2013

ning in het kader van het hogervermelde FWO-project. Het manuscript werd in 2013 publicatieklaar gemaakt.

2.3.8. Missionering en geografie [Onderzoek]

Het promotieonderzoek van Dirk Van Overmeire, “A Dilemma in Modernity: ‘missionary’ versus ‘colonial’ geography. Integrating a geographical perspective in the reflection on missionary strategy (1882-1918)” wordt uitgevoerd o.l.v. Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven, pro-motor) en Reinhard Henkel (Universität Heidelberg).

De analyse van patronen van integratie en differentiatie van missiegeografische bijdragen (“missionary geogra-phy studies by the numbers“) uit een selectie van tijd-schriften van geografische genootschappen uitgegeven in Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, België en Nederland nadert haar voltooiing. De kwalitatieve analyse of inhoudelijke interpretatie betreffende de draagwijdte van de missionaire geografische methodo-logie én de aanwending of verantwoording van de geo-grafische studie voor de missionaire actie op het terrein werd eveneens sinds einde 2013 aangevat.

De kwantitatieve analyse toetst de imperatieven en con-tingenties van missionarissen en zendelingen als geo-grafen aan twee interfererende contexten. Ten eerste, hoe liet de faciliterende rol van particuliere geloofs- en missionaire organisatiekaders zich herkennen in trends wat betreft omvang, groei, spreiding en concentratie van de rooms-katholieke, protestantse en anglicaanse missie-instituten of zendingsorganisaties waarvan de onderzoekers deel uitmaakten? Ten tweede, hoe en in welke mate accentueerde de wijze van het registreren of erkennen van overeenkomstige studiepraktijken door de geografische tijdschriften de missionaire zelf-positi-onering van diverse kerken en (inter)denominationele verbanden?

De onderzoeksresultaten werden op 12 juni 2013 be-sproken door de promotoren. In oktober 2013 bracht Dirk Van Overmeire nog een werkbezoek aan het ‘Uni-versitätsarchiv’ van de Friedrich-Schiller-Universität in Jena (Duitsland). Daar werd o.m. het fonds van het ‘Geo-graphischen Gesellschaft für Thüringen in Jena’ gecon-sulteerd voor aanvullende informatie over de context van het ontstaan en functioneren van het tijdschrift van dat geografische genootschap als exclusief platform voor missionaire research en publicatie tussen 1882 en 1918. De bevindingen zullen worden voorgesteld in een artikel in een Duits tijdschrift (met peer review) onder de titel “The twinning calls of science and mission. Missionary footage in the geographical journal ‘Mitteilungen zu Jena‘ (1882-1918)”.

2.3.9. Congo 2010 [Onderzoek]

De publicatie van de bijdragen op het colloquium Religion, Colonisation and Decolonisation in Congo, 1885-1960 (Leuven, 8, 9 en 10 november 2010) werd in 2013 verder voorbereid. Ze zullen worden gepubliceerd in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

2.3.10. Call of the Rockies [Erfgoed / Onderzoek]

In 2013 bereidde KADOC een tentoonstellings- en inter-nationaal cultureel erfgoedproject voor met als werk-titel The Call of the Rockies. De Native Americans en de erfenis van Pieter Jan De Smet / The Native Americans and the Heritage of Pieter Jan De Smet. Het project wil werk maken van de onderzoeksgerichte ontsluiting van het ‘gedeelde erfgoed’ m.b.t. de transculturele relaties tus-sen Vlaanderen en de ‘Native Americans’ en daartoe een netwerk ontwikkelen binnen de betrokken ‘source com-munities’. In het voorjaar van 2015 zal in samenwerking met het Antwerpse MAS en het Gentse Caermerskloos-ter een tentoonstelling worden georganiseerd waarin de veelzijdige interactie van Vlaanderen met de Native Americans wordt toegelicht en geduid.

In 2013 werd het initiatief verder in concrete plannen vertaald en voorbereid in nauw overleg met Vlaamse en Amerikaanse partners.

Een projectaanvraag (bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed, internationale erfgoedprojecten) werd voorbe-reid en met succes ingediend.

2.3.11. Missionering in India [Erfgoed / Onderzoek]

KADOC was betrokken bij de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werktitel Missionering in een postkoloniale context. Katholicisme van Belgische origine in Jharkand, India, 1947-. Dat sloot aan bij de expertise van het Centrum, die o.m. tot uiting kwam in de Europa-lia-tentoonstelling Beelden van een vergeten ontmoeting die van 9 november 2013 tot 25 januari 2014 in KADOC kon worden bezocht (zie verder). Promotor van het onderzoeksproject is Idesbald Goddeeris (Mosa-KU Leu-ven).

2.4. Religie, kunst en cultuur


Archief Instituut voor Vlaamse VolkskunstArchief Gustave Ladon (aanvulling afkomstig van De-sign Museum Gent)Archief atelier CeulemansArchief Davidsfonds (aanvulling)Archief Sint-Ceciliakoor EvereArchief Paul De Baere (aanvulling)

51


Archief Roger Van DriesscheArchief atelier BressersArchief glazeniersfamilie PluysCollectie Aloïs De BeuleArchief Katholieke Filmliga/Filmmagie

2.4.3. Bibliotheekcollecties overgedragen en nageke-ken op bezit in 2013 [Erfgoedbibliotheek]

Christian Dewaele BlankenbergeArchitect Roger Van DriesscheProf. Hilde Robijns (o.a. muziekuitgaven)Lydia Schoonbaert Antwerpen


Digitale tijdschriften rond kunst en cultuur


Boeken en tijdschriften uit de collectie Bressers-Blan-chaert

2.4.6. Centre Religieux d’Info et d’Analyse de la Bande Dessinée [Archief/Erfgoedbibliotheek]

Stuksgewijze ontsluiting religieuze strips (Nederlandsta-lige, Duitstalige en Spaanstalige titels)

2.4.7. De rol van de ingenieur in de Belgische samen-leving [Onderzoek]

Het OT-project ‘Engineering a New World. The role of engineers in Modern Society, 1830-1914’ ging in okto-ber 2008 van start en werd in 2013 afgerond met de suc-cesvolle verdediging van twee proefschriften. KADOC-medewerker Pieter Raymaekers verdedigde op 22 oktober een proefschrift met de sprekende titel Makers van een nieuwe wereld. De socioprofessionele geschiedenis van ingenieurs in België (1850-1914). Zijn ASRO-collega Willemijne Linssen had haar ‘meesterproef’ (Engineers in Belgium 1830-1865: Archaeology of a Profession) al op 24 september afgelegd. Beide synthesen bieden samen een indringend beeld van het Belgische ingenieursbe-roep tijdens de negentiende eeuw. De maatschappe-lijke positie van de ingenieur staat daarbij centraal. Een systematische blik op de ontwikkelingen in Engeland, Frankrijk en Duitsland laat toe om de ontwikkelingen van het Belgische ingenieursberoep beter te begrijpen en te verklaren.

2.4.8. Hans Van der Laan [Onderzoek]

KADOC-directeur Jan De Maeyer is copromotor van het proefschrift Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) (Caroline Voet, promotor Yves Schoonjans). Dat proefschrift werd succesvol ver-dedigd op 26 augustus 2013.

2.4.9. De andere verbeeld [Erfgoed / Onderzoek]

KADOC is partner van het het ontwikkelingsgerichte erfgoedproject “De andere verbeeld / verbeeld gevaar”, een initiatief van Kerkwerk Multicultureel Samenleven vzw. Het project wil een inleiding bieden op de beeld-vorming van ‘vreemde’ culturen en godsdiensten in de christelijke iconografie. De Stuurgroep kwam samen op 26 februari en 22 augustus. KADOC bood o.m. onder-steuning bij de inhoudelijke en vormelijke eindredactie van de begeleidende teksten/dossiers.

De reizende tentoonstelling opende op 6 november 2013 in Brugge en was vervolgens ook te bekijken in Gent. In 2014 staan naast Mechelen nog tal van andere locaties op het programma, waaronder KADOC (augus-tus-september).

Er werden ook erfgoedgidsen gerealiseerd, i.h.b. De Andere Verbeeld / Verbeeld Gevaar – Een blik op het religieus erfgoed van Mechelen. Kerkwerk Multicultureel Samenleven, 2013, 56 p.

2.4.10. Religie en architecturaal modernisme [Onder-zoek]

Aansluitend bij zijn expertise, was KADOC in 2013 be-trokken bij de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werktitel Apocryphal and Apostolic Modernism. Forgotten connections between religion and architectural modernism, 1945-1970. Promotor van dat initiatief is prof. dr. Rayesh Heynickx (Architectuur @ Luca).

KADOC was ook mede-organisator van het interna-tionaal colloquium Esthetics and Spirituality. Places of Interiority dat plaatsvond in Leuven op 16-18 mei. De conferentie focuste op de evoluerende betekenissen van ‘interioriteit’ en exterioriteit’ en dat vanuit zeer ver-schillende invalshoeken: literatuur, culturele studies, theologie, kunst, film, ideeëngeschiedenis en architec-tuur, antropologie, politicologie enzovoort.

2.4.11. Inventaris van 19de- en 20ste-eeuwse kerken [Erfgoed / Onderzoek]

Aansluitend bij de gegevensreeksen die door KADOC en CRKC in ODIS-2 worden gecentraliseerd, vonden diverse gesprekken plaats om ook op dat terrein nieuwe onder-zoeksinitiatieven te ontwikkelen. De validatie en verdie-

52

jaarverslag 2013

ping van de beschikbare dataseries over kerkgebouwen en -architectuur vormde een bijzonder aandachtspunt.

2.4.12. Reis ‘Pugin down the Rhine’

Van 21 tot 26 juli organiseerde KADOC i.s.m. de Britse Pugin Society een reis ‘Pugin down the Rhine’, op zoek naar sporen en invloeden van Pugin op het continent. De eerste dag werden in Vlaanderen Vyvekapelle en Loppen bezocht, waarna werd doorgereisd naar Duits-land: Aken, Keulen, Stolzenfels (Maria Laach-abdij), Re-magen, Kiedrich en Eltville. Alle locaties werden gegidst door experts. Er waren een 20-tal enthousiaste deel-nemers uit België, Nederland en voornamelijk Groot-Brittannië.

2.5. Maatschappij en ideologie


(Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *)Archief Okra (aanvulling)Archief Markant (aanvulling)Archief Broederlijk Delen Antwerpen (aanvulling)Archief ABB (aanvulling) *Archief Pax Christi Vlaanderen (aanvulling)Archief Alfons PauwelsArchief KWB-KalfortArchief Rik De Groe (aanvulling)Archief Maria FrederixArchief Algemeen Middenstandsverbond AalstArchief August Cool (aanvulling)Archief KSJ-KSA-VKSJ (aanvulling)Archief ACV (aanvullingen)Archief ACW Midden en Zuid West-Vlaanderen (aanvul-ling)Archief ACW Zuid Oost-Vlaanderen (aanvulling)Archief Broederlijk Delen (aanvulling)Archief Volens*Archief Remi Mens (aanvulling)Archief KVLV (aanvulling)Archief Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud (aanvulling)Archief Unizo Oost-Vlaanderen (aanvulling)*Archief Caritas Oost-Vlaanderen*Archief Sint-Vincentiusvereniging BoechoutArchief YWCA-Antwerpen (aanvulling)*Archief KVG (aanvulling)Archief binnenschippers GentArchief VIONArchief Albert Van den Berghe (aanvulling)Archief Wederzijds Hulpbetoon Antwerpen (aanvulling)Archief ACW-verbond Brussel (aanvulling)Archief Hendrik DrayeArchief Liliane VoyéArchief André De Wolf*Archief Alfred Bertrand (aanvulling)*

Archief Marjet Van PuymbroeckArchief Jos De Saeger (aanvulling)Archief Remi Heylen*Archief Alfred Vansina (aanvulling)Archief Marc Olivier*Archief CD&V-arrondissement Oudenaarde*Archief CD&V-arrondissement Aalst*Archief Jef Vanwildemeersch (aanvulling)Archief Henri Brutsaert

2.5.2. Vóór 2013 overgedragen archieven die in 2013 werden ontsloten [Archief]

Archief Davidsfonds (aanvulling)Archief Fons Margot (aanvulling)Archief Jan SteverlynckArchief VredeseilandenArchief Textura (aanvulling)Archief Johan Leman (afwerking)Archief Unizo (aanvulling)Archief Association Internationale d’Etudes Médico-Psychologiques et Réligieuses (AIEMPR)Archief Jong CD&V


ACV Pers en CommunicatieACWCAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) LeuvenKazouJozef Schokkaert KalfortLandbouwservice BrusselLCM ZiekenzorgLiberaal Archief GentKVG (Katholieke Vereniging voor Gehandicapten)UNIZO nationaalZenitoH. Graf BilzenPaul EerdekensKatholieke Hogeschool LimburgParidaens LeuvenFamilie Henrard-Aelvoet Kessel-Lo


ACV Pers en CommunicatieACWCAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) LeuvenUNIZO nationaalZenitoH. Graf BilzenParidaens Leuven

53


e-tijdschriften, e-books en e-brochures afkomstig van diverse maatschappelijke organisaties uit het midden-veld (ACV, ACW, Gezinsbond, Unizo, COV, Markant, VVI, Zorgnet Vlaanderen)e-books en e-brochures afkomstig van jeugdbewegin-gen (Chirojeugd Vlaanderen, KLJ e.a.)e-books en e-brochures afkomstig van onderwijsorgani-saties (COV, VSKO, VVKSO e.a.)e-books en e-brochures afkomstig uit politieke organi-saties (Cepess, CD&V)


Boekencollectie uit archief Fons Margot (NCMV)Bibliotheekmateriaal en tijdschriftencollecties uit archief Zenito (dienstengroep voor zelfstandige ondernemers, kmo’s en vrije beroepen (UNIZO))Tijdschriftencollectie Landbouwservice BrusselTijdschriftencollectie UNIZO (archief Bert Verbrugghe)Verwerking e-periodieken uit het maatschappelijke middenveldTijdschriftencollectie H. Graf BilzenJubileumuitgaven Padvinders van St. Stanislas (scouts-groep Antwerpen) (uit schenking Huijgebaert-Sneyers)Boekencollectie familie Henrard-Aelvoet Kessel-LoPublicaties uit archief CVPPublicaties uit archief Luc Versteylen

2.5.7. Religie en migratie [Onderzoek]

In 2013 werd het FWO-project Religie, cultuur en alte-riteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) bekroond met de succesvolle verde-diging op 26 maart van het doctoraal proefschrift Rester catholique en France. Une histoire de l’encadrement reli-gieux destiné aux migrants belgo-flamands du Lillois, de Paris et des campagnes françaises (1850-1960). Het doc-toraat van KADOC-onderzoeksmedewerker Henk Byls biedt een grondige historische studie naar de determi-nanten, de evoluties en processen van de culturele iden-titeiten van de Belgische migranten(gemeenschappen) die zich tussen 1850 en 1960 definitief in Frankrijk heb-ben gevestigd. In het bijzonder werd de rol die religie daarin speelde onderzocht. Drie bestemmingsregio’s werden afgezonderd: de Rijselse agglomeratie, de land-bouwgebieden ten noorden van de Loire en de stad Pa-rijs. De publicatie van dit proefschrift werd voorbereid.

2.5.8. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen en Brussel [Erfgoed / Onder-zoek]

In het kader van het project “Stafkaart van het migran-tenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen en Brus-

sel, 1830-heden” organiseerde KADOC in samenwerking met Amsab-ISG op zaterdag 20 april 2013 een workshop in het erfgoedcentrum Lamot in Mechelen. Deze in-terdisciplinaire workshop sloot een vierjarig traject af dat eind 2008 werd gelanceerd. Tijdens die boeiende studiedag presenteerden de twee instellingen de resul-taten van dat project en wisselden academici, midden-veldorganisaties en erfgoedinstellingen van gedachten over de plaats van migratie, migrantenverenigingen en het daarmee verbonden erfgoed binnen de Vlaamse erfgoedsector.

Voortbouwend op de resultaten van het stafkaartpro-ject werd KADOC door diverse organisaties op dat ter-rein aangezocht om als partner mee werk te maken van concrete erfgoedinitiatieven. De focus lag daarbij op de herdenking van 50 jaar Marokkaanse en Turkse migratie (1964-2014, zie verder 2.5.9.). Maar in 2013 vond KADOC ook tal van andere opportuniteiten om zijn expertise rond migrantenerfgoed te delen met diverse organisa-ties en instellingen. We vermelden o.m. het Kruispunt Migratie-Integratie, de Turkse federatie Fedactio, vzw Welkom, Internationaal Comité, Museum aan de Stroom (MAS) en ULB.

Een bijzondere vermelding verdient de Associazioni Cristiane Lavoratori Internazionali (ACLI). In samenwer-king met die Italiaanse koepelorganisatie werd een erfgoedinitiatief uitgetekend met als werktitel “Coltivare la Memoria. Het erfgoed van de Italiaanse gemeenschap in Vlaanderen”. ACLI wil met dat project een blijvende impuls geven aan de zorg voor en de valorisatie van het erfgoed van de Italiaanse gemeenschap in Vlaanderen, de Limburgse mijnstreek in het bijzonder. Het wil een systematische campagne ontplooien om dat erfgoed in kaart te brengen, het in de mate van het mogelijke te centraliseren en te ontsluiten. Het project wil daarbij de hele Italiaanse gemeenschap mobiliseren. Een in over-leg met KADOC voorbereide projectaanvraag (bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed) werd spijtig genoeg niet gehonoreerd.

2.5.9. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie (1964-2014) [Erfgoed / Onderzoek]

In 2014 staan een waaier van activiteiten op het pro-gramma rond de herdenking van de 50ste verjaardag van de tewerkstellingsakkoorden die België in 1964 sloot met Marokko en Turkije. KADOC is bij diverse ini-tiatieven betrokken. Een overzicht vindt men op http://kadoc.kuleuven.be/nl/acti/stu/50jaar_migratie.php

• In het ontwikkelingsgericht erfgoedproject “DAKIRA-HERINNERING: 50 jaar Marokkaanse migratie” van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV) treedt KADOC op als een operationele partner en stond het voorbije jaar in voor een intensieve be-

54

jaarverslag 2013

geleiding van de federatie bij de realisatie van de tentoonstelling en de begeleidende publicatie. Ook bij de selectie van de projectmedewerker, de plan-ning van het tentoonstellingsparcours, de scholing van vrijwilligers voor het afnemen van interviews en de eindredactie/vormgeving van de publicatie bood het Centrum ondersteuning. Er werd met FMV in 2013 heel regelmatig overleg gepleegd, o.m. in de Stuurgroep.12 Tentoonstelling en publicatie worden voorgesteld op zaterdag 15 februari 2014.

• Onder leiding van het Centrum voor Migratie en Interculturele Studies van de Universiteit Antwerpen werd een lezingenreeks voorbereid aan de Universi-teit Antwerpen. Een eerste inleidende academische zitting vindt plaats op 18 februari 2014. KADOC maakte deel uit van de voorbereidende werkgroep.13

• KADOC was eveneens nauw betrokken bij de uit-werking van het programma dat de KU Leuven op het getouw zette n.a.v. 50 jaar Marokkaanse/Turkse migratie en 40 jaar erkenning van de islamitische eredienst. Een Stuurgroep14 onder leiding van Nadia Fadil (KU Leuven-Antropologie, lid van de Weten-schappelijke Commissie van KADOC) coördineert dat geheel.

• In Mechelen participeerde KADOC aan de voorbe-reidingen van het project Bruggenbouwers, 50 jaar Marokkaanse aanwezigheid in Mechelen. KADOC nam deel aan de stuurgroep, stelde een voorbereidende nota op rond Marokkaanse migratie en deelde ex-pertise rond oral history.

• KADOC voerde eveneens gesprekken met de Vereni-ging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) naar aanleiding van een tentoonstelling rond kalligrafie in 2014.

2.5.10. Centrum voor de Geschiedenis van Migranten [Erfgoed / Onderzoek]

KADOC bouwt met enkele partners aan een duurzaam internationaal onderzoeksgericht samenwerkingsver-band voor de comparatieve studie van de naoorlogse migratie in de noord-westelijke Europese ruimte. Samen met Amsab-ISG is KADOC sinds 2011 lid van het Cen-trum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM).15 Er vonden vergaderingen plaats op 11 juni (Gent) en 29 oktober (Den Haag). Er werd in 2013 druk gewerkt aan

de organisatie van een Vlaams-Nederlandse studiedag met als werktitel Migration Policies and Practices in Bel-gium and the Netherlands, 1945-present. Die vindt plaats op 13 juni 2014 in Antwerpen (MAS). KADOC treedt daarbij op als co-organisator, samen met Amsab-ISG en CGM.

2.5.11. (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaan-deren/België [Onderzoek]

Het onderzoeks-, publicatie- en tentoonstellingsproject met als werktitel (Kans)armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen/België,1750-vandaag kadert in het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd (Provincie Oost-Vlaande-ren).

De Kernredactie16 van deze bundel kwam samen op 4 november.

2.5.12. Transnational Encounters of Elites in 19th-Cen-tury Europe [Onderzoek]

In samenwerking met diverse buitenlandse partners bouwt KADOC mee aan een internationaal onderzoeks-initiatief over elitaire netwerken in Europa tijdens de negentiende eeuw. De ODIS-databank wordt ingezet als internationaal platform voor gegevensverzameling en -representatie.

Op 25 februari vond in Rome een experts’ seminar plaats.

Het netwerk werd voorgesteld op de ODIS-lancering in Brussel op 29 november: www.eece.eu

2.5.13. Civitas [Erfgoed / Onderzoek]

Civitas, het samenwerkingsverband tussen KADOC-KU Leuven, het Konrad Adenauer Institut Berlijn en het Istituto Luigi Sturzo Rome inzake het erfgoed van en het onderzoek over de christendemocratie in Europa, kwam in de loop van het jaar op kruissnelheid. Enkele vergaderingen van de Board (op 2 mei in Rome, op 3 juli in Berlijn en op 13 november in Leuven) legden de laatste hand aan de missie, de statuten, de begroting en de praktische organisatie van Civitas. Interne functies

12. Mohamed Chakkar, Youssra El Morabiti, Mohamed Ikou-baan, Peter Heyrman, Luc Vints, Karim Ettourki, Leen Roels, Eddie Guldolf, Lieve Willekens, Eline Chalmet, Ann Van Nieuwenhuyse en Luc Baeckeland.

13. Chris Timmerman, Rilke Mahieu, Bea Cantillon, Henk De Smaele, Nadia Fadil, Mohamed Chakkar, Youssra El Mora-biti, Karim Ettourki en Peter Heyrman.

14. Norah Karrouche, Nadia Fadil, Khadija Aznag, Ronny Thielen, Imade Annouri, Peter Heyrman, Tiny T’Seyen, Saliha Özdemir, Samira Abakkouy, Joni Asselbergs, Malika Errahmani, Saloua Belahrir, Hisham Khalidi.

15. Leo Lucassen (voorzitter), Rinus Penninx, Marlou Schrover, Aniek Smit, Hanneke Verbeek, Henk Wals, Wim Willems, Anita Böcker, Peter Scholten, Idesbald Goddeeris, Piet Creve, Mila Ernst, Geert van Goethem, Peter Heyrman, Rick de Jong.

16. Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Guy Vanthemsche (VUB), Stijn Vandeperre (UGent), Leen Van Molle (KU Leu-ven), Jan Vranken (Universiteit Antwerpen), Roeland Hermans (KADOC) en Peter Heyrman (KADOC),

55

en verantwoordelijkheden werden verdeeld, samenwer-kingsovereenkomsten werden gesloten en een concept van website werd uitgewerkt. Er werden verkennende gesprekken gevoerd met enkele potentiële partners. In Leuven had ook de eerste workshop plaats die door Civitas werd georganiseerd: In Search of a Christian Dem-ocratic Identity. International politics / European policies / National parties (14-15 november 2013). Een dertigtal onderzoekers, een mengeling van jong en oud, partici-peerde aan dat geslaagde evenement.

2.5.14. Vlaams-Brabant drinkt ! [Onderzoek]

In 2013 ging het project “Vlaams-Brabant drinkt. Een cultuurhistorisch onderzoek naar de productie, distributie en consumptie van alcohol in de provincie (1750-2000)” van start. Daarin staat het roerend, onroerend en im-materieel erfgoed centraal dat met de productie, dis-tributie en consumptie van alcohol verband houdt. Dit project is een samenwerking tussen KADOC-KU Leuven, Amsab-ISG, ADVN, Liberaal Archief en de Provincie Vlaams-Brabant. Deze samenwerking resulteerde eerder al in positief geëvalueerde projecten zoals “Geuren en Kleuren. Een sociaal-economische geschiedenis van de provincie Vlaams-Brabant” (1999-2002) en “Met Toeters en Bellen. Onderzoek naar de populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant, 19de-20ste eeuw” (2009-2012).

Over de geschiedenis van de Vlaams-Brabantse brou-werijen, stokerijen en horeca werd al veel onderzoek verricht, veelal leidend tot casusgerichte, technologisch georiënteerde of lokale monografieën en bijdragen tot publieksgerichte tentoonstellingen, webpublicaties en wandelroutes. “Vlaams-Brabant drinkt“ zoekt aansluiting bij en bouwt voort op die dynamiek en kennis, met als doel een vernieuwend (wetenschappelijk) narratief en methodologisch kader aan te reiken. Het project zal worden uitgevoerd gedurende de periode 2013-2015 en omvat een onderzoek, resulterend in een erfgoedbe-trokken studiebijeenkomst (2014), een publicatie (2015) en een publieksgerichte activiteit (2015).

De publicatie beoogt een verkennende cultuurhisto-rische synthese, toegankelijk voor een breed publiek, die ingaat op de wijze waarop de regio’s die later de provincie Vlaams-Brabant vormden en hun inwoners in de negentiende en twintigste eeuw zijn omgegaan met productie, distributie en verbruik van alcoholische dranken. Daarvoor werd op 1 juni 2013 Annelies Tollet als projectmedewerker aangesteld met als uitvalsbasis KADOC-KU Leuven. Zij zal peilen hoe en in welke mate

regionale culturele identiteit(en) in de provincie door die praktijken werden gevormd, aangepast en overgele-verd. De publicatie beoogt een evenwichtige synthese die vertrekt vanuit een transversaal perspectief waarbin-nen zeer diverse thema’s en evoluties in dat erg brede en nog nauwelijks ontwikkelde onderzoeksdomein in historisch perspectief worden ontwikkeld en geduid. In 2013 werd onderzoek naar bronnenmateriaal en literatuur verricht bij verschillende private en publieke archiefinstellingen en bibliotheken. Een redactieschema werd opgesteld op basis waarvan de tekst nu wordt voorbereid. De monografie zal worden opgedeeld in drie grote chronologische hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk zal in maart 2014 ter eerste lezing aan de stuurgroep worden voorgelegd. Eind 2014 zal de redac-tie worden afgerond.

Tijdens de vergaderingen van de stuurgroep17 op 28 juni en 13 november werd het analyse- en redactie-schema voor de publicatie besproken en goedgekeurd alsook feedback gegeven op de programmatie van de studiedag. De volgende bijeenkomsten staan gepland op 4 maart, 27 juni, 26 september en 27 oktober 2014.

2.5.15. Zelfstandig Ondernemen in Oost-Vlaanderen [Onderzoek]

Dankzij middelen van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen en van Unizo-Oost-Vlaanderen (Provinciaal Middenstandssecretariaat-Centrum voor Ondernemen) voert KADOC momenteel een onderzoek uit naar de historische ontwikkeling van het zelfstandig onderne-men en de kmo in de provincie Oost-Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de numerieke ontwikkeling van de zelf-standige ondernemers en de kmo in Oost-Vlaanderen, de evoluties binnen die zelfstandige bevolking, de sectorale structuurveranderingen, de ontwikkeling van gerelateerde wetgeving en het sociaal statuut van de zelfstandigen, de talrijke initiatieven voor beroepsoplei-ding, de diverse belangenorganisaties en hun politieke vertegenwoordiging, de speciale positie van migranten-ondernemers, vrouwelijke ondernemers en vrije beroe-pen, de relaties met streekontwikkeling, toerisme, re-conversie, stadskernvernieuwing enz. Doelstelling is om tegen het najaar van 2014 een historisch wetenschap-pelijke, toegankelijke en vlot geschreven synthesetekst te realiseren.

Het jaar 2013 stond in overwegende mate in het teken van redactiewerk. In hoofdstuk 1 wordt de periode

17. Stuurgroep: Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Koen De-Stuurgroep: Jan De Maeyer (KADOC-KU Leuven), Koen De-scheemaeker (ADVN), Luc Pareyn (Liberaal Archief ), Geert Van Goethem (Amsab-ISG), Nicolas Mazeure (bestuurs-secretaris erfgoed - historische projecten), Yves Segers (KU Leuven en CAG-ICAG), Peter Scholliers (VUB-FOST en ETWIE), Sven Gatz (directeur van de Unie van Belgische

Brouwers), Frank Becuwe (Mout- en Brouwhuis de Snoek, Agentschap Onroerend Erfgoed en erfgoedprojectbureau Monument in Ontwikkeling), Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven), Luc Vints (KADOC-KU Leuven), Paule Verbrug-gen (Amsab-ISG), Frank Seberechts (ADVN) en Veerle Vandeputte (Liberaal Archief ).

56

jaarverslag 2013

1945-1958 belicht, die volledig in het teken staat van de heropbouw van het land en de middenstandsbeweging na de Tweede Wereldoorlog. Hoofdstuk 2 behandelt de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ze werden gekenmerkt door de opkomst van nieuwe interprofessionele mid-denstandsorganisaties, onder meer van liberale en soci-alistische signatuur. De jaren zeventig en tachtig waren economisch zware jaren. De zelfstandigen en kmo’s wis-ten de economische crisis van de jaren zeventig bedui-dend beter te overleven. Op dit moment wordt gewerkt aan het laatste hoofdstuk, dat de periode 1985-heden behandelt. Tijdens de redactie werd ook werk gemaakt van het opzoeken en selecteren van geschikt beeldma-teriaal voor de betreffende hoofdstukken.

Voor de bespreking van de hoofdstukken en andere praktische afspraken kwam de Stuurgroep18 van het project samen op 28 februari, 9 juli, 9 oktober en 4 de-cember.

Tijdens het afgelopen jaar gebeurden verdere archiefac-quisities, zoals onder meer het NCMV-archief van minis-ter van Middenstand Adhémar d’Alcantara, het archief van het Algemeen Middenstandsverbond (AMV) uit Aalst enz. Daarnaast vonden ook een beperkt aantal interviews plaats, voornamelijk van mensen uit andere interprofessionele organisaties dan UNIZO. Ook werden diverse onderzoeksvragen met betrekking tot de mid-denstandsbeweging begeleid en/of beantwoord; onder andere naar aanleiding van het 60-jarig bestaan van het Nationaal Architectenverbond.

De voorstelling van het boek zal plaatsvinden op vrijdag 28 november 2014 te Gent.

2.5.16. Arbeidersvrouwenbeweging [Erfgoed]

KADOC heeft meegewerkt aan de voorbereiding van een initiatief dat de onderzoeks- en publieksgerichte ontsluiting van het erfgoed van de christelijke arbei-dersvrouwenbeweging in Vlaanderen en Brussel kan ondersteunen. Partners van dit project In vrouwenhan-den zijn o.m. FEMMA, Tapis Plein en Heemkunde Vlaan-deren. Een projectaanvraag werd bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed ingediend, maar spijtig genoeg niet gehonoreerd.

2.5.17. Groepsidentiteiten van arbeidersbewegingen [Onderzoek]

KADOC heeft in 2013, opnieuw in nauwe samenwerking met partnerinstelling Amsab-ISG, meegewerkt aan de voorbereiding van een onderzoeksproject met als werk-titel Creatie en verbeelding van groepsidentiteiten in de Vlaamse arbeidersbewegingen. Convergentie en divergen-tie van gemeenschappen. Andere partners zijn o.m. ACW- en ABVV-Gent. Centrale vragen zijn o.m.: “Hoe werden in de arbeidersbewegingen groepsidentiteiten gecreëerd en beleefd?” en “Welke evoluties tekenen zich af, wat waren hiertoe de bepalende (contextuele) factoren?” Het project wil ook nagaan in hoeverre de socialistische en christelijke arbeidersorganisatieculturen en de daar beleefde collectieve identiteiten aansloten bij oudere patronen van collectieve samenhang, bij een bredere of onderliggende ‘arbeiderscultuur’. Er wordt naar financie-ring gezocht voor dit onderzoek.

2.5.18. Woonwagenbewoners [Erfgoed / Onderzoek]

KADOC heeft samen met o.m. FARO ondersteuning geboden aan het Vlaams Minderhedenforum bij de ontwikkeling van een initiatief om de onderzoeks- en publieksgerichte ontsluiting van het materieel en imma-terieel erfgoed van de woonwagenbewoners in Vlaan-deren/Brussel te bevorderen. Er wordt in dit initiatief ook samengewerkt met de Kazerne Dossin. Een project-aanvraag werd ingediend bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed, maar spijtig genoeg niet gehonoreerd.

2.5.19. Maatschappelijke impact van het HIW en het Belgisch neothomisme [Onderzoek]

In 2013 werd verder gewerkt aan de voorbereiding van een onderzoeksproject over de maatschappelijke impact van het Belgisch neothomisme (1880-1914) en in het bijzonder de rol daarbij van het Leuvense Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW), in 1889 opgericht door de latere aartsbisschop en kardinaal Désiré Mercier (1851-1926).

De Wetenschappelijke Commissie besprak op 17 ok-tober de voorliggende werkteksten. Een werkgroep19 boog zich over de wijze waarop het project adequaat ter financiering kan worden ingeleid.

2.5.20. Het katholiek onderwijs in België [Onderzoek]

Op 1 augustus 2012 ging het nationaal project “Geschie-denis van het katholiek onderwijs in België” van start. In samenwerking met het VSKO (Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs) en SeGEC (Secrétariat général

18. Stuurgroep: Arnold Vanhaecke (PMS), Ignace Vandriessche (Provincie Oost-Vlaanderen), Ronny Lannoo (Unizo), Sebas-tien Libens en Peter Heyrman (KADOC-KU Leuven).

19. Jan De Maeyer, Kaat Wils, Rayesh Heynickx, Bart Raeymae-Jan De Maeyer, Kaat Wils, Rayesh Heynickx, Bart Raeymae-kers en Wim Decock (allen KU Leuven).

57

de l’enseignement catholique) wordt een onderzoek gevoerd naar de cultuurhistorische aspecten van het katholiek onderwijs in België van 1830 tot heden. Het project wil vooral de klemtoon leggen op de evolue-rende historische identiteit(en) die het katholiek on-derwijs hebben gekarakteriseerd. Op welke manier het katholiek onderwijs als een specifieke categorie werd geconstrueerd en beleefd, is daarbij de belangrijkste uitgangsvraag. Het spreekt voor zich dat de levensbe-schouwelijke identiteit daarbij een grote rol speelde, bij uitstek in tijden van politiek-maatschappelijk conflict. Maar ook tal van andere identiteitsbepalende factoren waren in de lange periode van 1830 tot heden aan het werk. Binnen het project zullen die bijzondere aandacht krijgen. Zodoende wordt een breed en panoramisch beeld ontwikkeld van het Belgische katholieke onder-wijslandschap, waarbij enkel het universitair onderwijs buiten beschouwing zal worden gelaten.

Eind 2012 kwam de aangezochte tweetalige auteurs-groep een eerste keer samen voor de inhoudelijke presentatie van de boekopzet. De auteurs werden toen verzocht een gedetailleerd redactieplan uit te werken voor hun hoofdstuk. In 2013 werden die op twee bij-eenkomsten (22 mei, KADOC, Leuven en 18 december, ARCA, Louvain-la-Neuve) inhoudelijk aangescherpt en op elkaar afgestemd. In 2013 werd de voorbereidende research gedaan. In de loop van 2014 krijgt de publica-tie tekstueel vorm. Op dit ogenblik schrijven 26 auteurs mee aan het boek. Om dat project onderzoeksmatig te ondersteunen en praktisch te coördineren, trad in no-vember met dr. Arthe Van Laer een tweede projectme-dewerker in dienst, naast dr. Henk Byls, die sinds augus-tus 2012 voor dit project kon worden vrijgesteld.

In 2015 moet het project uitmonden in een kritische, maar toegankelijke publicatie in zowel het Frans als het Nederlands. Een redactiecomité bestaande uit Henk Byls (projectmedewerker, KADOC), Arthe Van Laer (projectmedewerker, KADOC), Jan De Maeyer (KADOC), Marc Depaepe (KU Leuven), Dominique Grootaers (UCL), Peter Heyrman (KADOC) en Paul Wynants (Université de Namur) staat in voor de brede projectbegeleiding.

2.5.21. Geschiedenis KAA Gent [Onderzoek]

In 2014 viert de Koninklijke Atletiek Associatie Gent (KAAG) haar 150-jarig jubileum. Amsab-ISG realiseert in het kader van dat jubileum o.m. een website en een gelegenheidspublicatie. Om het verhaal van die club in het boek breder te kaderen, sloeg Amsab de handen in elkaar met de collega’s van KADOC-KU Leuven. Het Cen-trum belicht in een aantal tekstdelen de veelvormige wisselwerking van de sporten bewegingscultuur met het maatschappelijke domein, bv. de problematiek van oorlog en vrede, vrouwenemancipatie, racisme, inclusie van mensen met een beperking …

2.5.22. Prospectie- en registratieproject COV [Erfgoed]

In 2013 nam het Christelijk Onderwijzersverbond (COV) een projectmedewerker in dienst belast met de pros-pectie en registratie van de archieven van die meer dan 100 jaar oude belangenorganisatie. KADOC ondersteunt en begeleidt dat project. De medewerker ging op het niveau van provincies, districten en lokale afdelingen op zoek naar archieven. Hij contacteerde eveneens particu-lieren die nog in het bezit zijn van archiefgehelen. Zijn prospectieresultaten werden zorgvuldig geregistreerd in ODIS. Tegelijk voerde hij ook systematisch gegevens in over personen en organisaties. In totaal voerde hij de gegevens van 174 organisaties, 1365 personen, 41 publicaties en 13 archieven in ODIS in. Op basis van de resultaten van dat project zal een archiefpolitiek worden uitgetekend in het COV en zullen bepaalde archieven worden herbestemd. De eerste bevindingen van het project werden voorgesteld op het COV-congres van 23 november in Houffalize. Het project zal in 2014 nog tijdelijk worden verlengd.

2.5.23. Christendemocratisch internationalisme [Onderzoek]

De handelingen van de internationale conferentie “The development of Christian Democrat Internationalism 1945-1979. The role of parties, movements, people” op 6-7 december 2012 in Rome, werden gepubliceerd. Godfried Kwanten verzorgde een bijdrage met als titel “Mediators, conciliators, initiators. The role of Christian Democrats of some centre countries in the Christian Democrat internationalism”.

2.5.24. LUCAS [Onderzoek]

Op 3 juni 2013 vond een overleg plaats tussen KADOC en LUCAS, het Centrum voor zorgonderzoek en consul-tancy van de KU Leuven. De onderzoeksexpertises en -agenda’s werden besproken en er werd gezocht naar eventuele synergieën.

2.6. Divers


(Indien geordend en beschreven in 2013, aangeduid met *)

Archief Claude de Valkeneer* Archief Charles-Louis van Arenberg*

58

jaarverslag 2013

BijlagenB1. Bestuur

B1.1. Wetenschappelijke Commissie

(*) LID VAN HET BUREAU

Voorzitter

(*) Emmanuel Gerard (facultair vertegenwoordiger Soci-ale Wetenschappen)

Ondervoorzitter

(*) Leo Kenis (facultair vertegenwoordiger Godgeleerd-heid)

Leden

Thomas Coomans (gecoöpteerd lid, Fac. Ingenieurswe-tenschappen)Marc Depaepe (in oktober vervangen door Pieter Ver-straete, facultair vertegenwoordiger Psychologie en Pedagogische Wetenschappen)Nadia Fadil (gecoöpteerd lid, Fac. Sociale Wetenschap-pen)Rajesh Heynickx (gecoöpteerd lid, Universiteit Antwer-pen en Sint-Lucas Architectuur)Mathieu Lamberigts (gecoöpteerd lid, Fac. Theologie en Religiewetenschappen)Reine Meylaerts (gecoöpteerd lid, Fac. Letteren)Patrick Pasture (facultair vertegenwoordiger Letteren)Eline Poelmans (facultair vertegenwoordiger Economie en Bedrijfswetenschappen)(*) Bart Raymaekers (facultair vertegenwoordiger Hoger Instituut voor Wijsbegeerte)(*) Fred Stevens (in oktober vervangen door Wim De-cock, facultair vertegenwoordiger Rechtsgeleerdheid)Chantal Van Audenhove (gecoöpteerd lid, Fac. Genees-kunde, Lucas) Steven Van Hecke (gecoöpteerd lid, Fac. Sociale Weten-schappen)Kaat Wils (gecoöpteerd lid, Fac. Letteren)

B1.2. Adviesraad

Magda Aelvoet, GroenAndreas J. Beck, Evangelische Theologische Faculteit, LeuvenWouter Beke, CD&VJan Boulogne, UNIZO Ondernemingsvereniging vzwEva Brumagne, FemmaLudo Collin, Bisdom GentHerman Cosijns, Belgische BisschoppenconferentieJos DaniëlsErik De Sutter, Unie van Religieuzen van Vlaanderen

Jan De Volder, Sint-EgidiusgemeenschapLeo De Weerdt, Aalmoezeniersdienst GevangenissenJean-Luc DehaeneLuc Delanghe, ACWCarine Devogelaere, IPBKarel Dobbelaere, erevoorzitterJan DumonMichel Dumoulin, UCLGeorge Harinck, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ProtestantismeStaf Hellemans, Universiteit van TilburgLieve Herijgers, Broederlijk DelenJos Horemans, FilmMagieSerge Huyghe, VKW, het OndernemersplatformJan Klinckaert, CRKCEmiel Lamberts, erevoorzitterChristophe Loyson, KSJ KSA VKSJ Peter Jan Margry, Meertens InstituutBenedikta Meersman, Vrouwelijke religieuzenMarit E.Monteiro, Radboud Universiteit NijmegenPatrick Nullens, Evangelische Theologische Faculteit, LeuvenAndré Oosterlinck, Associatie KU LeuvenToon Osaer, Uitgeverij HalewijnChris Peeters, LeeswebIsabel Penne, Leuvens UniversiteitsfondsKurt Priem, Bisdom Brugge - ArchiefEtienne Quintiens, Apostolische Nuntiatuur BrusselJos Raskin, Bisdom HasseltJef Roos, KU Leuven Jeroen Sleurs, DavidsfondsAndré Tihon, CHIRELChristiane Timmerman, CEMISCharles Louis van ArenbegMieke Van Hecke, VSKOLieve Van Hoofstadt, CCV Gerrit Vanden Bosch, Aartsbisdom Mechelen Brussel ArchiefAnne-Marie Vangeenberghe, BoerenbondDominic Verhoeven, Caritas VlaanderenLeopold Vinken, Bisdom AntwerpenPhilippe VlerickLiliane Voyé, UCLLodewijk G.M. Winkeler, KDC NijmegenPaul Wynants, Université NamurGuy Zelis, ARCA-UC

B1.3. Editorial Board

Urs Altermatt, Université de Fribourg (CH)Timothy Brittain-Catlin, University of Kent (GB)Wilhelm Damberg, Universität Bochum (DL)Jan De Maeyer, KADOC-KU LeuvenJean-Dominique Durand, Université Lyon 3 (FR)Emmanuel Gerard, KU LeuvenJames C. Kennedy, Vrije Universiteit Amsterdam (NL) Rupert Klieber, Universität Wien (AT)Mathijs Lamberigts, KU Leuven

59

Emiel Lamberts, KADOC-KU LeuvenJean-Michel Leniaud, École pratique des hautes études, Sorbonne, Paris (FR)Daniele Menozzi, SNS, Pisa (IT)Anne Morelli, Université libre de BruxellesSilvia Mostaccio, Université Catholique de Louvain Patrick Pasture, KU LeuvenAndrew Saint, English Heritage (UK)Luc Vints, KADOC-KU LeuvenLiliane Voyé, Université Catholique de Louvain

B1.4. Mecenaatcomité

Rik BransonJos DaniëlsJan De MaeyerJean-Luc DehaeneNoël DevischEmmanuel GerardEmiel LambertsAndré OosterlinckIsabel PenneJef RoosFrancine SwiggersCharles Louis van ArenbergTony VandeputtePhilippe VlerickFons Wouters

B2. Personeel

Directeur: Jan De Maeyer

ALGEMENE DIENSTEN

Luc Schokkaert – hoofdBernadette CostermansMiet Eyckens Christine OversteynsMagda PluymersAgna Schiffeleers (gedetacheerd)Hilde Van DoorenSabine Van Reybroeck Ganesh Venkatasubban

BEHOUD EN BEHEER

ArchiefGodfried Kwanten – hoofdGreet De Neef Marc Demeyer (gedetacheerd)Johan De Reu (tot 15 september)Jo LuytenKrista Maes Christine Vanderwaeren Karen Van Dijck (vanaf 16 oktober)Rie Vermeiren

Monique Wouters

VrijwilligersWilly DevaereWalter LefeverThilda UlensLutgard VandewallePaul Van MierlooNico Van Schaeren

StagiairsJoseph Brion

Bibliotheek Carine Dujardin - hoofd Diana BekenBernadette De MeyerLiesje Decorte Lieva Dierynck Annick DuymAn Sente

VrijwilligersPaul Bauwens Erna CallewaertGuido De Bergh Ingrid QuixBenny RemansIvan Thoma

StagiairsJorinde GeeraertKaren VerbovenSarah Verrijt

PUBLIEKSWERKING EN COMMUNICATIE

Luc Vints – hoofdIne BoogmansLieve Claes Joris CollaLiesje Decorte Karim EttourkiSofie Goorts (loopbaanonderbreking)Roeland HermansAaldert PrinsPatricia QuaghebeurLet Smets Kristien Suenens Ann Vermeire (loopbaanonderbreking)Alexis Vermeylen Katrien Weyns

60

jaarverslag 2013

ONDERZOEK

Peter Heyrman – hoofdHenk Byls Sebastien Libens Hendrik MoeysAnnelies Tollet (vanaf 1 juni)Arthe Van Laer (vanaf 4 november)

VrijwilligersFrancis CardynTheo LaurentFina PelgrimsFrans Verhelst (†2 augustus 2013)

Vrijwillig wetenschappelijk medewerkersBram CleysWolfgang CortjaensJo DefermePieter Raymaekers Dirk Van Overmeire An VandenbergheMaarten Van Dijck Vincent Viaene

B3. KADOC in cijfers

ERFGOED Bezit eind 2012

Verwerkt eind 2012

Bezit eind 2013

Verwerkt eind 2013

Archief (strekkende meter) 26.404 17.949 27.209 18.725

Erfgoedbibliotheek

Boeken Tijdschriften (titels – papieren) Tijdschriften (titels – digitaal) waarvan lopend – papieren waarvan lopend – digitaal

305.000 12.300

1450 712

1250

140.241 10.460

1.375 712

1161

308.500 12.340

1639 511

1084

143.771 10.650

1423 511 868

61

Audiovisueel materiaal Bezit 2012 Verwerkt 2012 Bezit 2013 Verwerkt 2013 Verwerkings- percentage

Gedrukt materiaal

affiches 27.692 26.978 28.421 27.772 97,7%kalenders 1.461 1.328 1.472 1.328 90,2%prenten 1.071 940 1.128 940 83,3%

Uitgegeven geluidsmateriaal

audiocassettes 885 669 892 721 80,8%singles 423 385 431 385 89,3%elpees 428 349 445 350 78,6%cd’s 267 169 282 188 66,6%

Uitgegeven beeld

dia’s 1.804 660 1.814 701 38,6%videobanden 901 760 996 720 72,2%dvd’s 53 29 67 37 55,2%

Textiel

vlaggen 669 425 672 425 63,2%kledij (ensembles) 147 100 150 100 66,6%

Beeld- en geluidsarchieven

fotoarchieven 328 279 330 285 86,3%filmarchieven 26 20 43 27 62,7%videoarchieven 18 10 18 11 61,1%geluidsarchieven 7 4 11 11 100%interviewprojecten 26 26 26 26 100%fotoalbums 2.500 1.478 2.600 1.482 57%digitale bestanden 189 164 189 164 86,7%

LEESZAAL 2012 2013 2012 2013

Bezoeken 2554 bezoeken van

892 lezers

2378 bezoeken van

944 lezers

18.823 papieren eenheden

11.131 digitale eenheden

13.279 papieren eenheden

781 digitale eenheden

2012 2013

Dienstverlening aan lezers 8526 digitale beelden en ca. 8 uur kopieën bewegend beeldmateriaal

13.201 digitale beelden en ca. 7 uur kopieën bewegend beelden geluidsmateriaal

62

jaarverslag 2013

PUBLICATIES

KADOC-Nieuwsbrief sinds1988 sinds 1999

5 nrs. per jaar 6 nrs. per jaar

ca. 5.300 bestemmelingen

e-Nieuwsbrief sinds 2004 12 nrs. per jaar ca. 27.000 best.KADOC Newsletter sinds 2008 1 nr. per jaar ca. 28.500 best.reeks Studies sinds 1984 1 35reeks Artes sinds 1998 1 14reeks Studies on Religion, Culture and Society sinds 2004 1 14reeks Diversen sinds 1984 1 52reeks KADOC/EXPO sinds 2008 2 12reeks Inventarissen en Repertoria sinds 1981 0 32Website circa 32.730 bezoeken

B4. Publicaties, tentoonstellingen en

andere realisaties

Bij volgende niet-exhaustieve opsomming dient te wor-den opgemerkt dat het regelmatig gebeurt dat vragen ter voorbereiding van publicaties en audiovisuele pro-ducties uiteindelijk niet tot onmiddellijk resultaat lei-den of dat er ten slotte toch geen materiaal uit KADOC wordt gebruikt.

Vooral de collectie missiefilms wordt veelvuldig geraad-pleegd, zowel door binnen- als buitenlandse program-mamakers. Voorts valt een frequente dienstverlening te noteren voor het aanleveren van audiovisueel materiaal aan het weekblad Tertio en het wetenschappelijk tijd-schrift Trajecta.

B4.1. Publicaties

B4.1.1. KADOC-publicaties

1. L. Meganck, L. Van Santvoort & J. De Maeyer, eds. Regionalism and Modernity. Architecture in Western Europe 1914-1940. Artes 14.

2. G. Reymenants. Marie Elisabeth Belpaire. Gender en macht in het literaire veld, 1900-1940. Studies 35.

3. T. Van Osselaer. The Pious Sex. Catholic Constructions of Masculinity and Femininity in Belgium, c. 1800-1940. Studies on Religion, Culture and Society 12.

4. Speelgoed waarin je kan geloven, van de hand van Roeland Hermans en Anne Morelli (KADOC/EXPO 11)

5. Salvation project. Films, drawings, memories van Wen-dy Morris (KADOC/EXPO 12).

6. Terbank. 800 jaar zorg voor mensen

B4.1.2. Periodieke KADOC-publicaties

B4.1.2.1. KADOC-Nieuwsbrief

Nummer 1 (januari)

• “Religie en Moderniteit. Nieuwe KADOC-publicaties”, 2.

• Henk Byls, “Een geschiedenis van het katholiek on-derwijs in België”, 4-8.

• Carine Dujardin, “Religie, onderzoek en globalisering. Een stem uit de Filippijnen”, 9-14.

• Jan De Maeyer, “De verbrokkeling van het katholi-cisme in West-Europa. Reflecties van drie colloquia”, 15-18.

• “Overlijden van Lambert Leijssen”, 18.• “Moskeeën in Vlaanderen. Fototentoonstelling van

Abdul-Vahit Duman”, 20.

Nummer 2 (maart)

• “Nieuwe tentoonstellingen in KADOC”, 2.• Kristien Suenens & Godfried Kwanten, “Zusters voor

de klas. Archief annonciaden Huldenberg”, 4-9.• “Regionalisme en architectuur in West-Europa, 1914-

1940. Nieuwe KADOC-uitgave”, 9.• Pieter-Jan Pelgrims, “Het Nachleben en de erfgoed-

wording van stedelijke kloosters. Religieuze instel-lingen na hun afschaffing op het einde van de 18de eeuw”, 10-15.

• Katrien Weyns, “Naar een coherent Belgisch migran-tenbeleid. Archief Johan Leman”, 16-20.

Nummer 3 (mei)

• “‘Een vrouw met invloed. Nieuwe publicatie over Marie Elisabeth Belpaire”, 2.

• Roeland Hermans, “Speelgoed waarin je kan gelo-ven. Een nieuwe tentoonstelling”, 4-9.

• Peter Heyrman, “Sociale zekerheid voor zelfstandi-gen. Bronnen op KADOC”, 10-15.

• “Tentoonstelling Comme des sœurs in Gent”, 15.

63

• Hendrik Moeys, ‘“Que l’Etat nous aide’. Subsidiariteit en gesubsidieerde vrijheid in de negentiende eeuw”, 16-20.

Nummer 4 (juli)

• “‘Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus”, 2.

• Godfried Kwanten, “Vlaams, democratisch en katho-liek. Archief Philip Van Isacker”, 4-7.

• Carine Dujardin, “Gedeelde geschiedenis, gedeeld erfgoed. Vormingssessies in Congo”, 8-13.

• Karim Ettourki, “Made in Flanders. Organisaties van etnisch-culturele minderheden en hun erfgoed”, 14-20.

Nummer 5 (september)

• “Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus”, 2.

• Roeland Hermans, “Het Vlaamse platteland in de fifties. Tentoonstelling”, 4-8.

• Krista Maes, “Roger Van Driessche. Architect, docent, publicist”, 9-12.

• Godfried Kwanten, “Vrijwilligers in kerkelijk en religi-eus archief. Ontmoetingsdag in Gent”, 13-15.

• “In memoriam Marcel Janssens, Jan Roegiers en Frans Verhelst”, 16.

Nummer 6 (november)

• Luc Vints, “De Belgische missie in India, 1850-1950. Tentoonstelling voor Europalia India”, 4-9.

• Kristien Suenens, “De ‘Jésuitesses’. Zusters in het spoor van Ignatius van Loyola”, 10-15.

• Carine Dujardin, “Kloosterling en vrijdenker. Archiva-lia en boeken van Florent Mortier”, 16-23.

• “Expertenforum en adviesraad. Vernieuwde advies-organen van KADOC”, 24.

B4.1.2.2. e-Nieuwsbrief

januari 2013 / 1

Moskeeën in Vlaanderen. Tentoonstelling en seminarie # Religie en Moderniteit. Nieuwe KADOC-publicaties # Pioniers etnologie Midden-Afrika. Archieven Frans Tempels en Emile Possoz # Bisdom Brugge digitaal. Bis-schoppelijk Archief en Archief Grootseminarie ontslo-ten.

februari 2013 / 2

Lambik in de KADOC-bibliotheek. Presentatie van ver-geten werk van Willy Vandersteen # Religie en Moder-niteit. Nieuwe KADOC-publicaties # Migrantenkerken in Europa. Seminarie van Sébastien Fath op 14 februari #

Religieuzen tussen Groot-Brittannië en de Lage Landen. Nieuw nummer van Trajecta.

maart 2013 / 3

Kaarten van verre landen. Collectie van de missionaris-sen van Scheut gedigitaliseerd # Implicit: Explicit: Com-plicit. Films from the salvation project by Wendy Morris. Nieuwe tentoonstelling in KADOC # Made in Flanders. Studiedag over migrantenmiddenveld op 20 april # Reli-gies in de Habsburgse monarchie, 1848-1918. Seminarie van Rupert Klieber op 21 maart.

april 2013 / 4

Een vrouw met invloed. Nieuwe publicatie over Ma-rie Elisabeth Belpaire # Ten dienste van de zeelieden. Archief Apostolatus Maris Antwerpen # Een nieuwe benadering van het sociaal-katholicisme. Seminarie van Matthieu Brejon de Lavergnée op 18 april # Esthetiek en spiritualiteit. Internationaal colloquium.

mei 2013 / 5

Speelgoed waarin je kan geloven. Tentoonstelling # De Boetprocessie van Veurne op papier. Archief van de So-daliteit van de Gekruiste Zaligmaker # Comme des sœurs in Gent. Tentoonstelling in de Sint-Niklaaskerk # Naar een vernieuwing van de kloosterliturgie. Het archief van Woord en Toon ontsloten.

juni 2013 / 6

DAKIRA. 50 jaar Marokkaanse migratie # Vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven. Studie- en ontmoe-tingsdag in Gent op 22 juni # De toe-eigening van de ignatiaanse spiritualiteit. Internationaal colloquium op 8, 9 en 10 juli # Geluidsopnames van predicaties. Het preekarchief van de Evangelische Gemeente Leuven.

juli 2013 / 7

Devoted. Tentoonstelling met foto’s van Jan Locus # “Boeken als spiegel van de ziel”. Huisbibliotheek Ray-mond Henrard - Magda Aelvoet # Leven op het Vlaamse platteland. Fotowedstrijd # Over uitmuntendheid en eervolle vermeldingen. Collectie ‘palmaressen’.

augustus 2013 / 8

Boek(druk)kunst. Een andere omgang met papieren erfgoed # Katholieke protestcultuur in Vlaanderen. On-derzoek van nieuwe KADOC-fellow Eveline Bouwers # KADOC op verplaatsing. Fototentoonstelling Sant’Egidio in Brussel # Wanneer een religie tot haar einde komt... Colloquium over de politieke en sociale factoren in het verdwijnen van religies.

64

jaarverslag 2013

september 2013 / 9

Op handen gedragen. Studiedag over het erfgoed van processies # De ‘rode nonnen’ van Brugge. Archief redemptoristinnen # Nieuwe reeks KADOC-seminaries 2013-2014. Rijk en gevarieerd programma # Kortrijks gemeenteraadslid, volksvertegenwoordiger, senator. Archief Marc Olivier.

oktober 2013 / 10

Het Vlaamse platteland in de fifties. Fototentoonstel-ling van Jos Halsberghe # Trajecta op nieuwe wegen. Vernieuwd tijdschrift en portaalsite voorgesteld in Utrecht # Vlaams-Brabant drinkt. Onderzoek naar de rol en betekenis van alcohol in de samenleving # Politicus, bedrijfsleider, kunstverzamelaar. Colloquium over Tony Herbert in Kortrijk.

november 2013 / 11

De Belgische missie in India, 1850-1950. Nieuwe KADOC-tentoonstelling # Historische webdatabank over het Europese middenveld. Lancering nieuwe ODIS op 29 november # Constant Lievens en Marie Elisabeth Bel-paire. KADOC-seminaries # Bier in het archief! Erfgoed-presentatie tijdens de Week van de Smaak.

december 2013 / 12

Toparchief ontsloten. Online publicatie inventaris ar-chief Vlaamse jezuïeten # #tijdstrijd. Het verleden van het Leuvense jeugdwerk # Christelijk Onderwijzersver-bond. Erfgoedproject # Bedevaart als metafoor voor wereldpolitiek. Seminarie van Mariano Barbato op 19 december.

B4.1.2.3. KADOC-Internationale Nieuwsbrief / Newsletter international / International Newsletter

(digitaal; editie 2012, gepubliceerd in 2013)

Alle teksten in het Nederlands, Frans en Engels

1. “Christendemocraten aller landen verenigt u!’ De internationale christendemocratische samenwerking en haar bronnen”.

2. “Drie jaar zorg voor protestants-evangelisch erfgoed. Balans en vooruitblik”.

3. “‘Grote Zwartrok’ Pieter Jan De Smet. Archief Noord-Amerikaanse jezuïetenmissies”.

4. “Het neogotiekonderzoek op nieuwe wegen? Collo-quium Canterbury, 13-14 juli 2012”.

5. “Missie en film. Twee colloquia”.6. “Liturgie als muze. Kerkelijke architectuur en materi-

ele cultuur”.

B4.1.2. Publicaties van KADOC-medewerkers

1. Abts, K. & Kochuyt, T. “De vreemde bedreiging van de verzorgingsstaat”. Tijdschrift voor Sociologie, 34 (2013) 3-4, 227-249.

2. Abts, K. “Het cordon sanitaire gewikt en gewogen: burgers tussen instrumentele pragmatiek en de-mocratische principes”. Tijdschrift voor Sociologie, 34 (2013) 2, 97-124.

3. Abts, K. & Swyngedouw, M. “Welfare state opinions and voting behavior in times of crisis: Transformation of the socio-economic cleavage and the reconfigu-ration of the electoral space”. EUDO dissemination conference, EUI, Firenze, 28-29 november 2013.

4. Abts, K. & Swyngedouw, M. “A political sociology of extreme right: The success and failure of Vlaams Be-lang”. Conference of the European Sociological Asso-ciation, ESA, Turijn, 28-31 augustus 2013.

5. Abts, K.; Meuleman, B. & Swyngedouw, M. “The trans-formation of the socio-economic cleavage: A typo-logy of welfare opinions in Flanders”. Conference of the European Sociological Association, ESA, Turijn, 28-31 augustus 2013.

6. Abts, K. “Het discours van N-VA: tussen populisme en Vlaams-nationalisme”. Dag van de Sociologie 2013, Nijmegen, 20 mei 2013.

7. Abts, K. “It’s the establishment, stupid: Vloeibare mo-derniteit, maatschappelijk onbehagen en gekrenkt vertrouwen”. Christen Democratische Reflecties, 2 (2013) 1, 7-15.

8. Aerts, Julie; Colla, Joris; Coppens, Steffi; Depauw, Liesbet; Heyrman, Peter; Klinckaert, Jan; Messiaen, Laure en Segers, Emmie. Op handen gedragen. S.l., [2013].

9. Billiet, J.; Abts, K. & Swyngedouw, M. De evolutie van kerkelijke betrokkenheid in Vlaanderen en het verlies van vertrouwen in de kerk. Onderzoeksverslag Cen-trum voor Sociologisch onderzoek, CeSO/ISPO/2013-1. Leuven: Instituut voor Sociaal en Politiek Opinie-onderzoek, 2013.

10. Byls, H.; Ettourki, K. (als contr.) “L’extension du patri-moine des migrations: interaction entre migration et fait religieux”. Migrance, 2013, 73-84.

11. Colla, Joris en Weyns, Katrien. “Zorg dragen voor cul-tureel erfgoed”, in: Peter Heyrman, Nicolas Mazeure en Anne Milkers (red.). Hoera een jubileum?! Een prak-tijkwijzer voor verenigingen en hun erfgoed. 4de uitg., Leuven, 2013, 48-103.

12. De Maeyer, Jan; Mangion, Carmen en Suenens, Kris-tien (eds.). Female Religious across the North Sea. Mo-nastic Interactions between the Britisch Isles and the Low Countries. Themanummerer Trajecta, (2012) 2 (verschenen in 2013).

13. De Maeyer, J. & Abts, K. “Catholicisme et identités régionales en Belgique” in: Yvon Tranvouez. La dé-composition des chrétientés occidentales, 1950-2010. Brest: CRBC-UBO, 2013, 223-238.

65

14. Ettourki, K.). “Made in Flanders. Organisaties van etnisch-culturele minderheden en hun erfgoed”. KADOC Nieuwsbrief, (2013) 4, 14-20.

15. Ettourki, K. Recensie van A. Smit, Mijn vader had een Afro! Hoe Marokkaanse migranten in Nederland zich kleden sinds de jaren zestig. BMGN-LCHR (Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Neder-landen - Low Countries Historical Review), 128 (2013) 2.

16. Ettourki, K. en El Morabiti, Y. (as contr.). “Dakira, 50 jaar Marokkaanse migratie”. Meta, 6 (2013), 37.

17. Heyrman, Peter. Recensie van Ophelia Ongena, Een geschiedenis van het sociaaleconomisch overleg in Vlaanderen (1945-2010). 25 Jaar SERV (Gent: Acade-mia Press, 2010, xxix + 281 pp., ISBN 978 90 382 1660 7); Bas van Bavel, e.a. (eds.), SER 1950-2010. Zestig jaar denkwerk voor draagvlak advies voor economie en samenleving (Amsterdam: Boom, 2010, 296 pp., ISBN 978 94 6105 108 0). BMGN-LCHR (Bijdragen en Mede-delingen van de Geschiedenis der Nederlanden - Low Countries Historical Review), 128 (2013) 1, review 9.

18. Heyrman, Peter. Recensie van Jan Jacobs, Lodewijk Winkeler, Albert van der Zeijden en Ellen Brok (red.), Aan plaatsen gehecht. Katholieke herinneringscultuur in Nederland. Valkhof Pers, 2012, 867 p. ISBN 978 90 5625 370 7. in: <http://www.trajectaportal.eu>.

19. Heyrman, Peter. “Sociale zekerheid voor zelfstandi-gen. Bronnen op KADOC”. KADOC-Nieuwsbrief, (2013) 3, 10-15.

20. Heyrman, Peter en Colla, Joris. “Aan de slag met ODIS-2! Europese infrastructuur voor historisch on-derzoek en erfgoedontsluiting”. Arduin, 7 (2013) 14, 67-71.

21. Kwanten, Godfried. “Ideology, Cooperation and Networking. KADOC-KU Leuven and the Archives of Christian Democrat Internationalism”, in: Jean-Dominique Durand (ed.). Christian Democrat Inter-nationalism: Its Action in Europe and Worldwide from post World War II until the 1990s. Volume I: The Origins. Brussel-Berlijn-Wenen, 2013, 53-58.

22. Kwanten, Godfried. “Mediators, Conciliators, Ini-tiators: The Role of Christian Democrats of some ‘Centre’ Countries in the Christian Democrat Interna-tionalism”, in: Jean-Dominique Durand (ed.). Christian Democrat Internationalism: Its Action in Europe and Worldwide from post World War II until the 1990s. Volume II: The Development (1945-1979): The Role of Parties, Movements, People. Brussel-Berlijn-Wenen, 2013, 243-251.

23. Luyten, Jo. “Familia Abbatiae. Dienstpersoneel en ambachtslieden van de Cisterciënzerinnenabdij te Herkenrode (1793-1794)”, in: Monasterium Herken-rode 3. Hasselt, 2013, 187-202.

24. Moeys, Hendrik. ‘“Que l’Etat nous aide’. Subsidiariteit en gesubsidieerde vrijheid in de negentiende eeuw”. KADOC-Nieuwsbrief, (2013) 3, 16-20.

25. Moeys, Hendrik. Recensie voor TrajectaPortal van Michaela Maurer en Bernhard Schneider (eds.). Konfessionen in den west- und mitteleuropäischen Sozialsystemen im langen 19. Jahrhundert. Eind “edler Wettkampf der Barmhertigkeit”? (Religion – Kultur – Gesellschaft. Studien zur Kultur- und Sozialge-schichte des Christentums in Neuzeit und Moderne; 1), Berlijn: Lit Verlag, 2013.

26. Poznyak, D.; Meuleman, B.; Abts, K.; Bishop, G. (2014). “Trust in American government: Longitudinal mea-surement equivalence in the ANES, 1964-2008”. Social Indicators Research, september 2013 (earlier published online doi: 10.1007/s11205-013-0441-5) (SCI Impact Factor 1.26).

27. Reeskens, T.; Wright, M. & Abts, K. “Motives of natio-nalism: On the relationship between human values and political identities in a multinational state”. An-nual Meeting of the Midwest Political Science Associ-ation, MPSA, Chicago, 12-14 April 2013.

28. Suenens, Kristien en Kwanten, Godfried. “Zusters voor de klas. Archief annonciaden Huldenberg” in: KADOC-Niewsbrief, (2013) 2, 4-9.

29. Suenens, Kristien. “De ‘Jésuitesses’. Zusters in het spoor van Ignatius van Loyola” in: KADOC-Nieuws-brief, (2013) 6, 10-15.

30. Suenens, Kristien. Recensie van Gabrielle Dorren, Met de minsten der Mijnen. Geschiedenis van de Kleine Zusters van de H. Joseph (Hilversum, Verloren, 2013). Trajecta Portal (09.12.2013)

31. Suenens, Kristien. Recensie van Anne-Dolorès Mar-célis, Femmes cloîtrées des temps contemporains. Vies et histoires des carmélites et de clarisses en Namurois, 1837-2000 (ARCA-Sillages 18, Louvain-La Neuve, 2012). Trajecta Portal (09.12.2013).

32. Thomas, T.; Abts, K. & Vander Weyden, P. “Measure-ment invariance, response styles and rural-urban data comparability”. Southern European Conference on Survey Methodology SESM, Barcelona, 12-14 de-cember 2013.

33. Thomas, T.; Abts, K. & Vander Weyden, P. “Response styles and the urban-rural divide”. Educational and Psychological Measurement, 74 (2014) 1, 97-115 (SCI Impact Factor 1.07).

34. Van Laer, Arthe. “La transmission électronique des données, une technologie qui efface les frontières? Alliances européennes en faveur du contrôle nati-onal (1976-1981)”, in: P. Fridenson en P. Griset (ed.). Entreprise de haute technologie. État et souveraineté depuis 1945 [proceedings of the conference in Paris, 8-9 February 2010], Comité pour l’histoire économique et financière de la France, Paris, 2013, 299-316.

35. Van Laer, Arthe en Käseberg, Th. “Competition Law and Industrial Policy: Conflict, Adaptation, and Com-plementarity”, in: K.K. Patel en H. Schweitzer (ed.). The Historical Foundations of EU Competition Law. Oxford: Oxford University Press, 2013, 162-190.

66

jaarverslag 2013

36. Van Laer, Arthe. “The European Community and the Paradoxes of American Economic Diplomacy: The Case of the IT and Telecommunications Sectors”, in: K.K. Patel en K. Weisbrode (ed.). European integration and the Atlantic Community in the 1980s. Cambridge: Cambridge University Press, 2013, 105-132.

37. Vints, Luc. “Utilisation et valorisation des films mis-sionnaires du Centre de Documentation et de Re-cherche: Religion-Culture-Société de l’Université catholique de Leuven. Trente ans d’expériences”, in: E. Gangat, A. Lenoble-Bart en J.-F. Zorn, ed. Mission et cinéma. Films missionnaires et missionnaires au cinéma. Parijs: Karthala, 2013, 153-169.

B4.2. Tentoonstellingen

In KADOC:

1. Moskeeën in Vlaanderen. Foto’s van Abdul-Vahit Du-man (25/1-29/3).

2. Implicit, Explicit, Complicit. Films from the salvation project by Wendy Morris (8/3-21/4).

3. Speelgoed waarin je kan geloven (19/4-15/6).4. Devoted. Foto’s van Jan Locus (21/6-28/9).5. Het Vlaamse platteland in de fifties. Foto’s van Jos Hals-

berghe (27/9-31/10).6. Beelden van een vergeten ontmoeting. De Belgische

missie in India, 1850-1950 (9/11-25/1/2014)

Elders:

7. Comme des sœurs in Gent. 8. De wereld van Sant’Egidio in Luik, Brussel en Antwer-

pen.

67

B5. Vormings- en wetenschappelijke activiteiten

B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers

Joris CollaPerk 20 maart “Inventariseren van archief en documentatie: hoe begint u eraan?”

Workshop Heemkring Ter Ham.Waltwilder 4 mei “Archiveren kan je leren”.

Workshop Erfgoed Haspengouw.Antwerpen 14 juni De nieuwe ODIS-2-databank: interactieve workshop.

ODIS-Invoerdersdag.Gent 22 juni (met Kristien Suenens) “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”.

Studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven.Gent 10 sept. (met Peter Heyrman) Aan de slag met ODIS-2!

Vormingssessie ODIS-2.Oostende 13 sept. “De nieuwe ODIS: genetwerkte contextuele metadata in internationaal perspectief”.

Informatie aan Zee.Leuven 20 sept. (met Peter Heyrman) “Aan de slag met ODIS-2!”

Vormingssessie ODIS-2.Antwerpen 27 sept. (met Peter Heyrman) “Aan de slag met ODIS-2!”

Vormingssessie ODIS-2.Leuven16 nov. “Processies en documentair erfgoed”.

Studiedag ‘Op handen gedragen’, Leuven.Brussel 29 nov. (met Stephan Pauls) “ODIS-2. Een databank over intermediaire structuren in Europa, 19de-20ste

eeuw”.Lancering ODIS-2, Vlaams Parlement.

Jan De MaeyerPisa (IT) 29 april (i.s.m. Hendrik Moeys) “Toniolo et le mouvement international catholique”.

‘Giuseppe Toniolo’. Studiedag - Scuola Normale Superiore di Pisa.Pisa (IT) 7-8 juni “The Roman Catholic Church in Belgium: The confrontation with a double loyalty. The

problem of choice between the Belgian nation and regional cultural identities (1830 - present)”.Workshop ‘Catholicism, nation and nationalism’ - Research Network Catholic Church, modernisation and modernity in Contemporary Europe.

Brussel 9-11 sept. “Is there a future for the historical heritage of churches and religious institutes? Management and valorization in the Flemish Community (Belgium)”.International colloquium ‘When a Religion Comes to an End… Political and Social Factors in the Demise of Religions’ - Babel. Belgische Associatie voor de studie van religies / Association belge pour l’étude des religions.

Vaalbeek 26 okt. “Onvermoede horizonten: neothomisme, liturgische beweging en de vernieuwing van religieuze kunst en architectuur in België, ca. 1900-ca. 1950”.Pro Arte Christiana (PAC) en La Foresta organiseren drie lezingen rond het thema ‘Religie heen en terug’.

Carine DujardinKinshasa (RDC) 8-12 april “Historiographie des institutions religieuse en Afrique Centrale” (10 april).

“Historiographie de l’histoire des missions et des églises locales en Afrique Centrale” (10 april)“L’histoire orale. “Vers une autre histoire. Théorie et pratique” (11 april)In het kader van: ‘Jalons pour une histoire de l’Église Catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui’. Semaine de formation, Kinshasa, 8 april - 12 april 2013.

Borgerhout 14 mei “Mondelinge geschiedenis: theorie en praktijk”.In het kader van het ontwikkelingsgericht erfgoedproject ‘DAKIRA-HERINNERING: 50 jaar Marokkaanse migratie’ van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV).

Roeland HermansIeper 28 mei “Vlaamse migranten in Wallonië, 1850-2000”.

Vormingplus Oostende-Westhoek.

68

jaarverslag 2013

Peter HeyrmanDen Haag (NL) 7 jan. “Digital Humanities in Flanders. Building new gangways between research and cultural

heritage communities”.Studiedag ‘Digital History’, Huygens Instituut.

Rome (IT) 25 febr. “The ODIS-database in a nutshell”.Expert seminar ‘European Élites in the 19th Century’ in Rome, Academia Belgica.

Gent 22 juni “Immaterieel Religieus Cultureel Erfgoed. Naar een plan van aanpak”.KADOC Studie- en Ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven.

Ooidonk 7 juli “Duurzame verenigingstradities. Karel Van der Cruyssen en de Koninklijke Kring God en Vaderland”.120 jaar Koninklijke Kring God en Vaderland.

Godfried KwantenMechelen 30 jan. “Boeken in archieven”.

KAPA, Dossinkazerne.Leuven 8 maart “Erfgoed in de domeinen onderwijs, sociaal werk en jeugdwerk”.

Studenten master pedagogie KU Leuven.Gent 22 juni “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”.

Studie- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven.Mechelen 14 nov. “Erfgoedzorg in een schuttersvereniging”.

Congres Federatie van Vlaamse Historische Schutterskringen.

Jo LuytenHannuit 4 sept. “De congregatie van de Zusters van het H. Hart van Maria, van Hannuit, en haar bijdrage tot

de opbouw van de kerk in de bisdommen Mechelen, Namen en Luik (1833-2013)”.Zusters van het H.-Hart van Maria, Hannuit 4 september 2013.

Aaldert PrinsMechelen 20 april “Protestants-evangelisch migrantenerfgoed in Vlaanderen”.

Studiedag ‘Made in Flanders’ van het Stafkaartproject Migrantenerfgoed.Antwerpen 14 juni Presentatie invoerdersgroep Evadoc.

Invoerdersdag ODIS.Heverlee 1 juni “Historische terugblik op Evangelische Eenheid”.

Symposiumdag Evangelische Alliantie Vlaanderen ‘Eenheid, veelkleurig, maar één patroon’.

Luc SchokkaertAntwerpen 15 maart “LIAS. Een digitaal depot in de praktijk”.

Algemene vergadering digitale duurzaamheid. Felixarchief, Antwerpen.Antwerpen 21 maart Presentatie LIAS.

Provinciaal Architectuurarchief Antwerpen.Leuven 26 maart “Digitaal archief en auteursrechten. Case: KADOC”.

Werkgroep Automatisering VVBAD. Leuven, Stadsarchief.Leuven 21 juni “KADOC en digitaal erfgoed”.

Jaarvergadering VUKPP

Kristien SuenensLouvain-La-Neuve 8-10 juli

“Pères, conseillers, directeurs… Coopération entre fondatrices et jésuites dans des congrégations féminines belges (ca. 1840-ca. 1880)”. Internationale workshop ‘Appropriations et constructions identitaires. Le modèle ignatien dans les congrégations d’hommes et de femmes après 1773. Europe et Amériques’.

Gent 22 juni (i.s.m. Joris Colla) “Hoe beschrijf ik mijn archief? Een handig stappenplan”.KADOC Studie- en Ontmoetingsdag voor vrijwilligers in kerkelijke en religieuze archieven.

Annelies TolletAarschot 22 mei Introductie intergemeentelijk project rond Wereldoorlog I. “De Groote Oorlog in de Brabantse

Kouters. Toen leven overleven was”. FARO, Workshop: ‘14-18 van dichtbij. Inspiratie voor lokale projecten over Wereldoorlog I’.

69

Arthe Van LaerKopenhagen (DK) 9 dec.

“The European Commission’s Directorate general for Industrial Affairs and European competitiveness (1970s until mid-1980s)”.Workshop ‘Europe’s neoliberal turn: Markets, competition and competitiveness, 1973-mid-1980s’ (University of Copenhagen):

Luc VintsKinshasa (RDC) 12 april “Le film missionnaire”.

In het kader van: ‘Jalons pour une histoire de l’Église Catholique en Afrique Centrale d’aujourd’hui’, Semaine de formation, Kinshasa, 8 april – 12 april 2013.

Heverlee 23 mei “Valorisatie religieus erfgoed (casus: film) ”.Expertenforum CRKC | Uit de kast. Over valorisatie en ontsluiting van religieus cultureel erfgoed.

Katrien WeynsTurnhout 28 febr. “Erfgoed bekendmaken via Archiefbank”.

Workshops Heemkunde-Vlaanderen: ‘Aan de slag met archief’.Antwerpen 4 mei “Archief van een reuzenvereniging. Reuze interessant”.

Studiedag LECA, MAS, Musée des Géants, ‘Op schouders van reuzen’.Oostende 12 sept. “Gegevens laten ‘oogsten’ door Archiefbank” in lezing “Cometa in de praktijk”.

VVBAD, Informatie aan Zee.Oostende 13 sept. “Verwerking van ontvangen digitale data. De opbouw van het LIAS-pre-ingestproces”.

VVBAD, Informatie aan Zee.

B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen enz.

Leuven 16 jan. Studiedag ‘Kerk zoekt toekomst. Over het eredienstendecreet en de herbestemming van parochiekerken’. VVSG en CRKC.

Brussel 5 febr. ‘De digitale vrijwilliger’.Studiedag FARO.

Schoonbeek-Beverst 16 febr.

Infosessie ‘Religieus cultureel erfgoed in Haspengouw in beweging’.Erfgoed Haspengouw en CRKC.

Mechelen 9 maart Studiedag ‘De blijvende kracht van processies in Vlaams-Brabant en Mechelen. Hoe zij een nieuwe tijd humaniseren en evangeliseren’.Vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen.

Drongen 10 maart Ontmoetingsdag UVC Brugge (03/05).Brussel 18 maart Bijeenkomst Gebruikersgroep Auteursrecht.Leuven 26 maart Studiedag Werkgroep automatisering, ‘Digitaal archief en auteursrecht’.Brugge 3 mei Studiedag ‘Een toekomst voor kerken. Kloosters in de stad’.Leuven 16-18 mei Colloquium ‘Esthetics and Spirituality. Places of Interiority’.

Organisatie KU Leuven, UCL, ULB en Lille III.Sint-Katelijne-Waver 27 mei

Interprovinciale ontmoetingsdag herdenking Wereldoorlog I.

Brugge 29 mei ‘Tournée Générale’. FARO.

Brussel 31 mei ‘Thinking heritagisation. The example of the culinary Masterclass with Loïc Bienassis’. FARO en FOST (Social & Cultural Food Studies).

Antwerpen 14 juni ODIS-invoerdersdag.Louvain-la-Neuve 8-10 juli

‘Appropriations et constructions identitaires. Le modèle ignatien dans les congregations d’hommes et de femmes après 1773. Europe et Amériques’. Workshop, UCL.

Utrecht (NL) 27 sept. ‘New Directions in the History of Political Ideas’.International Research Seminar Research School Political History with prof. dr. Samuel Moyn (Columbia University).

Leuven 9 okt. Opleiding gebruik mobiele tiltoestellen, KU Leuven

70

jaarverslag 2013

Antwerpen 11 okt. ‘Meer dan potten en pannen. Reflecteren over een toekomst voor het erfgoed van eten en drinken’.CAG, MAS

Leuven 17 okt. Jill Cousins, “The Digital Humanities as a Trojan Horse: Europeana: Impact, strategie & toekomst van digitale service platvormen”.LIBIS Seminar on Europeana.

Leuven 8 nov. Voorstelling website Depotwijzer.be.Leuven 14-15 nov. Workshop ‘In search of a Christian Democratic Identity. International Politics / European

Policies / National Parties’.Civitas.

Houffalize 23 nov. Congres COV (Christelijk Onderwijzersverbond).London (GB) 30 nov. ‘Sacred Places in Modern Britain’.

Docomomo symposium.Brussel 3 dec. ‘Blik van de kunsthistoricus op de studie van de monumentale glasramen in België’.

Kunsthistorisch seminarie (KIK)Mechelen 7 dec. ‘Typisch TWIE. Uitdagingen voor het roerend technisch, wetenschappelijk en industrieel

erfgoed’. 2e ETWIE ontmoetingsdag.

Leuven 19 dec. “Investigating Reference Rot in Web-Based Scholarly Communication” (Herbert Van de Sompel).LIBIS-seminar.

B5.3. Begeleiding van en colleges aan studenten

Henk Byls

Seminarie bachelor 2, Geschiedenis, 2013: ‘De Guimardstraat’.

Jan De Maeyer

Voorjaar 2013 Vak ‘European Identities and Visual Histories’. Master in European Studies. Vak ‘Religie in Europa na 1800: kerken en samenleving’. Master in Geschiedenis.

Najaar 2013 Vak ‘Kerkelijke Instellingen’. Master in Geschiedenis.

Gastcollege “De problematiek van het behoud en beheer van het patrimonium van de kerk(en) in Vlaanderen. Meer dan een eenvoudig herbestemmingsprobleem”. Vak Levensbeschouwing UAntwerpen. Thema ‘Levensbeschouwing en publieke ruimte’. Ba Architectuur en Ontwerpwetenschappen. wo 18 december 2013.

Karim Ettourki

Begeleiding van:

• Stefanie Tirez (2012-2013, Europese Studies): “Alterisering van migranten via het beeld: onderzoek naar de relatie tussen materiële cultuur, identiteit en stereotypering” (intensieve begeleiding, samen met Jan De Maeyer, promo-tor).

• Nils Roofthoofd (2013-2014, Geschiedenis): werktitel “De Marokkaanse migratie naar Mechelen”, en Abdellah Benot-mane (2013-2014, Geschiedenis): werktitel “De Marokkaanse migratie naar Kortrijk” (bij beiden louter adviserende rol, bv. doorverwijzen naar potentieel bronnenmateriaal, eventuele moeilijkheden bij het onderzoek enz. Promotor: Idesbald Goddeeris).

71

Peter Heyrman

Gastcollege “De middenstand regeert het land? Sociale identiteiten van zelfstandigen 19de‐20ste eeuw”. Huishoudens in Europa na 1800: convergenties en divergenties (FOUK3A, prof. Leen Van Molle).

Godfried Kwanten

Gastprofessor college ‘Politieke geschiedenis van België’ (bacheloropleiding) en ‘Vraagstukken uit de Belgische politiek na 1945’ (masteropleiding Vergelijkende en Internationale Politiek).

Aaldert Prins

• Gastcollege “Protestantse structuren” in cursus ‘Kerkelijke Instellingen’, 1 oktober 2013.• Gastcollege “Protestantisme in België, 19e eeuw – heden” in cursus ‘Kerkgeschiedenis Lage Landen’ (ETF; titularis

Andeas J. Beck), 13 mei 2013.

Kristien Suenens

• Bachelor 2 – Oefeningen Nieuwste Tijd (2012-2013): begeleiding van individuele student Ben Van den Broeck met een paper over de stichter van de Dochters van Maria van Willebroek.

• Begeleiding van de masterpaper van Wouter Eylenbosch (2012-2013): “Maria Mediatrix. Een onderzoek naar de ge-schiedenis en de collectieve identiteit van de monialen van het Maria Mediatrix klooster (1921-1940)”.

• Begeleiding van de masterpaper van Andreas Persy (2012-2013): “Het sociale en culturele leven in het Grootseminarie van Mechelen (1944-1970)”.

• Begeleiding van de masterpaper van Sander Vansevenant (2013-2014): “De bloei van de Sint-Sixtusabdij in Westvlete-ren: de ondersteuning van Petit Clairvaux in Canada”.

B5.4. Begeleiding doctoraten

Jan De Maeyer

Henk Byls Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) – gepromoveerd op 26 maart.

Jo Luyten De uitgedreven religieuzen van de Limburgse religieuze instituten op het einde van de acht-tiende eeuw en hun bijdrage tot het 19de-eeuws reveil van de kloosters in Belgisch Limburg.

Hendrik Moeys Grenservaringen van de natiestaat: gesubsidieerde vrijheid en de maatschappelijke evenwichten in België (1830-1914).

Pieter Raymaekers Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1860-1914 – gepromoveerd op 22 oktober.

Kristien Suenens De rol van vrouwelijke religieuzen in de ontwikkeling van 19de-eeuwse actieve zustercongregaties.

Dirk Van Overmeire The Interaction between Missionary Practice and Science in the China Mission Field of the CICM-Fathers (1868-1940).

An Vandenberghe Mission in the Making. Catholic Missiology, Science and Modernity (1890-1939).

Bieke Cattoor Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie (copromotor).

Jacopo Cellini Italian Catholicism and International Relations, 1963-1975 (copromotor, samen met prof. Daniele Menozzi, Scuola Normale Superiore di Pisa).

Bram Cleys Missionering en architectuur in Belgisch Kongo (1908-1960). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog (copromotor).

Willemijne Linssen Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1800-1860 – gepromoveerd op 24 september.

Caroline Voet Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) - gepromoveerd op 26 augustus.

(als copromotor, assessor of begeleider:)

72

jaarverslag 2013

B5.5. Bestuurs- en adviesmandaten

Henk Byls lid stuurgroep project Tracé Travak van de erfgoedcel, Land van Rode.

Joris Colla lid stuurgroep Religieus Cultureel Erfgoed.lid Technische werkgroep ODIS.

Jan De Maeyer voorzitter-afgevaardigd bestuurder vzw ‘Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire Structuren in Vlaanderen (19de-20ste eeuw)’, afgekort ODIS.voorzitter consortium LIAS.voorzitter Belgisch Historisch Instituut te Rome (BHIR).lid Raad van Bestuur Academia Belgica.secretaris-penningmeester Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw.lid Wetenschappelijke Commissie Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) – KU Leuven.penningmeester vzw Archiefbank Vlaanderen.lid Adviesraad Centrum Vlaamse Architectuurarchieven.lid Directiecomité en Redactieraad Revue d’histoire ecclésiastique.lid Editorial Board The Journal of the Pugin Society.lid Redactiecomité van Trajecta. Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholieke leven in de Nederlanden (verantwoordelijke rubriek literatuursignalementen & recensies 19de en 20ste eeuw).lid Editorial Board Schweizerische Zeitschrift für Religions- und Kulturgeschichte.lid Redactieraad Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 2007- 2013.lid Adviesraad Vlaams Instituut voor Audiovisueel Archief (vzw Waalse Krook & IBBT).lid Resonantiegroep Metaforum (KU Leuven).lid werkgroep FARO, DDT-Vl of Coalitie Digitale Duurzaamheid Vlaanderen.lid Board Civitas - Forum of Archives and Research on Christian Democracy.

Carine Dujardin bestuurslid Expertisehouders voor Levensbeschouwelijke Collecties (vroeger: VRB).lid van adviesraad LIBISnet.lid diverse werkgroepen van LIBISnet (catalografie, serials, schoolboeken, publiekscataloog).lid Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen.lid collectieoverleg van beheerders van bewaarcollecties kinderboeken (België/Nederland).lid Calamiteitenoverleg Leuvense erfgoedinstellingen.lid van Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis.lid van werkgroep abdijbibliotheek Bornem.lid van de werkgroep Bewaar- en Erfgoedcollecties van de KU Leuven.

Karim Ettourki lid van de beoordelingscommissies (1) Collectiebeherende Cultureel-erfgoedorganisaties en (2) Cultureel-erfgoedprojecten en Cultureel-erfgoedconvenants.jurylid bij de Prijs voor Algemene Culturele Verdienste (2013).medewerking aan de Junior College-KU Leuven, module geschiedenis: interview in het kader van de CANVAS-documentaire Triq Slama en de Marokkaanse migratie naar België.lid Stuurgroep DAKIRA 50 jaar Marokkaanse gemeenschap in Vlaanderen (1964-1914).

Peter Heyrman lid Cultureel Erfgoedoverleg Vlaanderen.lid Technische Werkgroep Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire Structuren in Vlaanderen, 19de-20ste eeuw, ODIS.lid Werkgroep Automatisering Archiefsectie VVBAD.lid Sectorale Deelraad Erfgoed Stad Leuven.lid Werkgroep Prisma-Cijferboek. Veld- en toekomstanalyse van het cultureel-erfgoedveld in Vlaanderen (FARO).lid Stuurgroep ‘De andere’ anders bekeken. Beeldvorming in de religieuze kunst: een contextuele benadering, KMS.lid Stuurgroep DAKIRA 50 jaar Marokkaanse gemeenschap in Vlaanderen (1964-1914).

73

lid klankbordgroep Immaterieel Cultureel Erfgoed & Mondelinge Geschiedenis Centrum Agrarische Geschiedenis vzw.Bestuurslid Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM).lid Jury Erfgoedprijs West-Vlaanderen 2013 (onderzoek).

Godfried Kwanten lid Bestuur Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer van de VVBAD.lid Jury Ger Schmookprijs.lid stuurgroep Werking Kerkelijke Archieven Vlaanderen.lid Werkgroep Archieven 2020, FARO.lid Adviesraad CRKC.lid Board Civitas - Forum of Archives and Research on Christian Democracy.docent module ‘Inleiding tot de archivistiek’, graduaat bibliotheekopleiding aan de CVO Vrije Leergangen Limburg, Genk.gastprofessor college ‘Vraagstukken uit de Belgische politiek na 1945’ in masteropleiding Vergelijkende en Internationale Politiek KU Leuven.lid Raad van Bestuur vzw Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee.lid Technische Werkgroep Archiefbank Vlaanderen.lid stuurgroep Evadoc.lid organisatiecomité studiedag Tony Herbert, Kortrijk november 2013.lid Planningsgroep Kwaliteitslabel Archief Aartsbisdom Mechelen-Brussel.

Hendrik Moeys Bestuur Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis.lid Research School for Political History (Nederland).

Luc Schokkaert lid ICT-raad van Humane Wetenschappen KU Leuven.lid Werkgroep Automatisering van de VVBAD.voorzitter werkgroep archivarissen LIAS.lid administratief overleg groep Humane Wetenschappen KU Leuven.lid werkgroep Archieven 2020, FARO.lid stuurgroep Platform Digitale Duurzaamheid.secretaris stuurgroep LIAS.

Kristien Suenens lid Stuurgroep Kerkelijke Archieven Vlaanderen.

Luc Vints lid Raad van Beheer vzw Vrienden van het Vlaams Filmmuseum en -archief.lid Werkgroep Nieuwe Belgische Overzeese Biografie van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen.lid Gebruikersgroep Auteursrecht en Cultureel erfgoed, FARO.lid Icom-Vlaanderen / International Council of Museums.lid werkgroep Haalbaarheidsstudie Missiemuseum, CRKC.lid werkgroep www.volgconcilie.be.

B5.6. Geleide bezoeken en werkbezoeken

29 maart Erfgoedmedewerkers provincie Antwerpen, depot KADOC 2.21 juni VUKPP.8 aug. Familie Dua.2 okt. Studenten archivistiek KU Leuven.18 nov. Medewerkers FelixArchief Antwerpen.20 nov. Heemkundige Kring Sint-Huibrechts-Lille.

74

jaarverslag 2013

VerklaringAR archiefAV audiovisuele documentatieBK boeken en brochuresTS tijdschriften

Naam schenker Inhoud

Aartsbisdom Mechelen Brussel (Mechelen) (1) BKAcco Uitgeverij (Leuven) (1) BKAchter d’Oechelen (Sint-Joris-Weert) (1) BKACV (Brussel) (2) ARACV Brussel (1) BKACW Midden- en Zuid West-Vlaanderen (Roeselare) (1) ARACW Verbond Brussel en rand (Brussel) (1) ARADVN, Archief-, Documentatie- en Onderzoekscentrum (Antwerpen) (1) ARAerts Helena (Kortrijk) (1) BKAlgemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën (Brussel) (2) BKAMVC-Letterenhuis (Antwerpen) (2) BKAnnalen van het Thijmgenootschap (Nijmegen) (1) BKAnnuntiaten van Heverlee (Heverlee) (1) BKAnoniem (21) AV/AR/BK/TSAnthonis W. (Leuven - Kessel-Lo) (1) AV/BK/TSApostolaat der Schippers Gent - Aalmoezeniers van de Binnenschippers (Gent) (1) ARArchief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel vzw (1) TSArchitectenatelier Verwilt-Cautreels (Lier) (1) BK/TSArchives d’Architecture Moderne asbl (Brussel) (1) AR/BK/TSArmeense Evangelische Kerk - Antwerpen (1) BKArtesis Hogeschool (Antwerpen) (3) BKAsma Firmin (Antwerpen - Berchem) (1) BKAspeslagh John (Kortemark) (1) BKAssociation des Conférences Episcopales de l’Afrique Centrale (Kinshasa) (1) BKBaudot Heleen (Gavere) (1) BKBavay Lut (Erpe-Mere) (1) BK/TSBecker Mathy (Hasselt) (1) AV/ARBeersmans Dirk (Grobbendonk - Bouwel) (1) AV/ARBeghin Paul (Herent) (1) BKBeke Wouter (Leopoldsburg) (1) BKBelgische Gideons Mol (1) AR/TSBenedictijnen Brugge Sint-Andriesabdij (1) BKBenedictinessen Loppem (1) AVBervoets Els (Antwerpen) (1) ARBeugnies Arnout (Wichelen - Serskamp) (1) BKBeys Tiffany (Zaventem) (1) BKBibliotheca Wasiana Sint-Niklaas (1) BKBikkembergs Kurt (Hasselt - Stevoort) (1) ARBilliet Jaak (Leuven - Heverlee) (1) BKBisdom Antwerpen (1) BKBisdom Brugge (1) BKBisdom Gent (1) BKBisdom Hasselt (1) BKBlond Pierre (Braine-le-Comte) (1) AVBoerenbond (Leuven) (1) AVBoon Greta (Leuven - Heverlee) (2) TSBöröcz Zsuzsanna (Antwerpen) (1) BK

B6. Overzicht van de schenkers en bewaargevers in 2013

75

Borré Jos (Lier) (1) BKBral Laura (Kortrijk - Bissegem) (1) AVBrejon De Lavergnée Matthieu (Vannes) (1) BKBrepols Publishers nv (Turnhout) (2) BK/TSBreugelmans Johan (Bertem) (1) BKBroederlijk Delen (Brussel) (1) ARBroederlijk Delen Antwerpen (1) ARBrusselaers Mark (Halle) (1) ARBuijten & Schipperheijn (Amsterdam) (1) BKBuseyne Chris (Herent) (1) ARCAG (Leuven) (2) BKCaritas Antwerpen (1) ARCaritas International (Brussel - Sint-Joost-ten-Node) (1) BKCaritas Oost-Vlaanderen (Gent) (1) ARCasselman Joris (Leuven - Heverlee) (1) BKCD&V Brussel (1) TSCD&V Regio Oost-Vlaanderen (Gent) (1) ARCentre archivistique et documentaire (CARDOC) (Luxemburg) (2) BKCentre Interdiocésain (Kinshasa) (1) BKCeulemans Maggy (Boechout) (1) ARChristengemeenschap ‘t Lichtpunt (Mechelen) (1) TSChristiaensen Stef (Holsbeek) (1) AVCisterciënzers Bornem (1) BK/TSClarissen Oostende (1) ARClarissen Stabroek (1) AVClaus Felix (Waarschoot) (1) BKClement Herman (Wevelgem) (1) CM Brussel (1) BKCoenen Mathieu (Maaseik) (2) AV/ARCollege Essen (1) BKColman Frieda (Blankenberge) (1) BKComité Pontifical des Sciences Historiques (Città del Vaticano) (1) BKCongregatie Zusters van de H. Vincentius (Beveren-Waas) (1) ARCool Mia (Leuven - Heverlee) (1) ARCools Jean (Antwerpen) (1) Coppens Lieve (Leuven - Heverlee) (1) BKCouvreur Elias (Gavere) (1) BKCrabeels - Hillaert Marc (Waregem) (1) BKDagnino Roberto (Groningen) (1) BKDamiaanaktie vzw (Brussel - Koekelberg) (1) AVDavidsfonds Kontich (1) AVDavidsfonds Nationaal (Leuven) (6) AR/BKDe Baere-Wilmots (Destelbergen) (1) ARDe Becker Urbaan (Beersel - Alsemberg) (1) AVDe Bondt André (Rotselaar - Wezemaal) (1) BKDe Bruycker Roger (Antwerpen) (11) AV/BK/TSDe Groe Godfried (Aarschot) (1) ARDe Jonckheere Theo (Mechelen) (1) AVDekeukeleire Katrien (Bertem - Korbeek-Dijle) (1) ARDekeyser - Billiet Erik & Annie (Gent) (1) BKDelange (Herzele) (1) BKDemaerel Ignace (Brussel - Schaarbeek) (1) ARDe Maeyer Steve (Sint-Amands) (1) BKDe Meulder Jean-Pierre (Brussel - Anderlecht) (1) ARDeneef Alain (Brussel) (1) BKDenewet Lieven (Hooglede) (1) BKDepoortere Jan (Leuven - Kessel-Lo) (1) AR/BK/TSDe Poortere José (Deinze - Meigem) (2) BK

76

jaarverslag 2013

De Potter Véronique (Aalst) (1) ARDeschepper Paul (Waasmunster) (1) BKDeseyn Marc (Roeselare) (1) BKDesign Museum Gent (1) AV/ARDe Smedt Leo (Opwijk) (1) BKde Strycker Louis (Brussel) (1) ARDe Vreese Mieke (Deinze) (1) BKDewaele Christiane (Blankenberge) (1) BK/TSDe Weerdt André (Leuven - Kessel-Lo) (1) BKDeweerdt Mark (Herent) (1) AV/BKDe Witte Eduard (Stekene) (1) BK/TSDe Wolf André (Ronse) (1) AR/BKDiocèse de Lille (1) BKDox Anna (Lier) (1) AV/ARDraye Erik (Herent) (1) AR/BK/TSDrukkerij Lannoo (Tielt) (1) BKDumont Frans (Leuven - Kessel-Lo) (1) AV/BKDumont-Gérard Joëlle (Brussel) (1) AR/BKDurand Jean-Dominique (Lyon) (1) BKEberson Alexander (Knokke-Heist) (1) BKErfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) (1) BK/TSErfgoedcel Brugge (1) BKErfgoedcel Leuven (1) BKEskens Laura (Halle - Lembeek) (1) BKEvadoc Protestants-Evangelisch Archief- en Documentatiecentrum (Leuven) (1) AVEvangelische Theologische Faculteit, Leuven (4) BKEvers Jan (Rotselaar) (1) BKEykerman Maria (Bierbeek) (1) ARFemma (Brussel - Schaarbeek) (1) ARFeyaerts Mariette (Brugge - Sint-Andries) (1) BKFeys Françoise (Herent) (1) BKFocus-WTV (Roeselare) (1) BKFrancken Fons (Kalmthout) (1) ARFriedrich Ebert Stiftung (Bonn) (1) BKGasthuiszusters Augustinessen van Brussel Jette (1) AV/BKGemeenschap De Regenboog Anderlecht (Brussel - Anderlecht) (1) BKGemeentelijk Museum, Archief en Documentatiecentrum Melle (1) BKGeysen Jan (Herent) (1) BKGoossens Mieke (Stekene) (1) Guigui Albert (Brussel) (1) BKHalsberghe Emmanuel (Antwerpen) (1) AVHeemkundige Kring Ansfried (Westerlo) (1) BK/TSHeemkundige Kring Dadingisila (Dadizele) (1) BKHeemkundige Kring Land van Aalst (Zottegem) (1) BKHeemkundige Kring van Malle (1) BKHendrickx Magda (Rotselaar) (1) TSHenrard Raymond (Leuven - Kessel-Lo) (3) BKHenskens Josée (Leuven) (1) BKHerremans Valérie (Antwerpen) (1) BKHet Huis van Alijn (Gent) (1) BKHeylen Remi (Westerlo) (1) ARHoflack Daniël (Leuven - Kessel-Lo) (1) AV/AR/BKHorsten Dries (Hoogstraten) (1) TSHouberechts Didier (Leuven) (1) BKICAG (Leuven) (3) BKICVA-CAW De Terp (Antwerpen) (2) ARInstituut voor Vlaamse Volkskunst vzw (Stekene) (1) AR/BK/TSJacobs Antoine (Hoensbroek) (3) BK

77

Jadot Claire (Mons) (1) BK/TSJanssens Frederik (Antwerpen) (1) BKJaspers Patrik (Leuven) (1) BKJezuïeten Schaarbeek (Brussel) (2) AV/ARJozefienen van Sint-Niklaas (Sint-Niklaas) (1) BKJuveyns Lambert (Bert) (Leuven) (2) BKK.T.A. GITBO Keerbergen (Keerbergen) (2) BKKADOC (Leuven) (3) AV/AR/BK/TSKarmelietessen Blankenberge (2) BKKarmelietessen Weelde (1) BK/TSKayaert Guido (Brussel - Anderlecht) (1) AVKDC Katholiek Documentatie Centrum (Nijmegen) (1) BKKempeneers Gerard (Zaventem - Sterrebeek) (1) BKKerkwerk Multicultureel Samenleven Brussel (1) BKKervyn-Miller Esther (Zemst) (1) BKKeulers - Bertrand Magda (Alken) (1) ARKMO-SERVICE Centrum cvba (Aalst) (1) AR/TSKoninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium - Institut Royal du Patrimoine Artistique (Brussel) (1) BKKonrad-Adenauer-Stiftung (Sankt-Augustin bei Bonn) (4) BKKontinenten Missio (Torhout) (1) AR/BKKSGV (Tilburg) (1) BKKSJ KSA VKSJ Landelijk Verbond vzw (Brussel - Schaarbeek) (1) ARKU Leuven Diensten Algemeen Beheer - Exploitatie Residenties (3) AR/TSKU Leuven Diensten Algemeen Beheer - Universiteitsbibliotheek (6) AV/BK/TSKU Leuven Diensten Algemeen Beheer (1) BKKU Leuven Fac. Letteren - OE Geschiedenis (1) BKKU Leuven Fac. Sociale Wetenschappen - Centrum voor Politicologie (OE) (1) BKKU Leuven Fac. Theologie en Religiewetenschappen - Diensten (2) TSKU Leuven Groep Wetenschap & Technologie - Departement Architectuur (2) BKKU Leuven Initiatieven en Groepsdiensten Humane Wetenschappen - Dienstverlening (1) BKKVG Antwerpen (1) AR/TSKVLV (Leuven - Wijgmaal (1) ARKWB Brussel (1) ARLammens Luk (Sint-Truiden) (1) TSLandbouw-service (Brussel) (1) TSLavens Trees (Deerlijk) (1) AVLe Jeune - Vos Theo (Boom) (1) ARLecluyse Dries (Gent - Sint-Amandsberg) (1) TSLeniaud Jean-Michel (Parijs) (1) BKLiberaal Archief (Gent) (2) BKLindemans Gertie (Brussel - Laken) (1) ARLocus Jan (Brussel) (1) BKLUCA Brussel (1) BKMariale Werken vzw (Leuven) (5) AV/AR/BK/TSMarkant Vilvoorde (1) ARMasure Roger (Laakdal - Veerle) (1) AR/TSMatheus Robert (Antwerpen - Berchem) (1) ARMeeus Maria (Retie) (1) BKMerens André (Grimbergen - Strombeek-Bever) (1) AVMertens - Trooskens J. (Middelkerke) (1) AR/BKMertens Kamiel (Balen) (1) BKMIAT (Gent) (1) TSMinderbroeders Sint-Truiden (1) AR/BK/TSMispoulier Sara (Lommel) (1) BKMissionarissen van het Goddelijk Woord Leuven (Leuven) (2) BK/TSMonballyu Joseph (Knokke-Heist) (1) BKMontfortanen Rotselaar (1) AV/BK/TSMorias Chris (Leuven - Heverlee) (1) TS

78

jaarverslag 2013

Mosselmans Norbert (Huldenberg) (1) BKMuseum Abdij van Park vzw (Leuven - Heverlee) (1) BKNeyens Willy (Sint-Truiden) (1) BK/TSNijs Peter (Brussel) (1) ARNoël - Vanderveren Madeleine (Leuven) (1) AV/BKNys Liesbet (Leuven - Kessel-Lo) (1) BKOlivier Marc (Kortrijk) (1) AROnthaalcentrum De Pelgrim (Scherpenheuvel) (1) AROomen Ad (Maastricht) (1) AVPage Leo (Leuven - Kessel-Lo) (1) BKParochie O.-L.-V., Oude Bareel, Sint-Amandsberg (2) BKParochiefederatie Moorslede (Moorslede) (1) AVParochiefederatie Sint-Pieters-Leeuw (1) BKPauwels Rene Alfons (Beersel - Dworp) (3) ARPax Christi Vlaanderen Antwerpen vzw (1) ARPicardi Paola (Rome) (1) BKProost Marcel (Turnhout) (1) Provincie Antwerpen (Antwerpen) (2) BKProvincie Oost-Vlaanderen (Gent) (1) BKProvoost M. (Antwerpen) (1) AV/AR/BKRedemptoristine Nuns Monastery of S. Alphonsus (Dublin) (1) ARRedemptoristinnen Harelbeke (1) BK/TSRemmerie Godelieve (Wevelgem) (1) BK/TSRetsin André (Gent - Oostakker) (1) ARRobijns Hilde (Leuven) (1) BKRonsmans Monique (Leuven - Heverlee) (1) BKRouffa Leo (Leuven - Kessel-Lo) (1) AVRubens Cyril (Halen - Zelem) (1) BKRyckaert Hendrik (Lennik) (1) AVSalesianen van Don Bosco (Oud-Heverlee) (1) BKSanty Filip (Kortrijk - Aalbeke) (1) AV/AR/TSSchepers Hubert (Houthalen-Helchteren) (1) ARScheutisten Leuven (2) BKSchrevens Liliane (Leuven - Kessel-Lo) (1) BKSciot Eline (Holsbeek) (1) BKScuola Normale Superiore di Pisa (1) BKSlechten - Hanssen Jos en Marietje (Leuven - Heverlee) (1) AR/BKSmets Irene (Antwerpen – Berchem) (1) ARSoenens Jef (Roeselare) (1) AV/BKSpeologische stichting Deurne (1) BKStadsarchief Lokeren (4) AV/BK/TSStauder Fred (Ottignies - Louvain-la-Neuve) (1) BKStedelijke Musea Ieper (1) BKSteensels Friedo (Bocholt) (1) BKStudie- en Coördinatie Centrum Joris Van Severen (Ieper) (1) BKSymons Jo (Leuven - Heverlee) (1) ARTrappistinnen Brecht (1) BKUGent - Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (1) BKUGent (1) BKUitgeverij Altiora Averbode Educatief fonds (17) AV/BKUitgeverij Altiora Averbode Religieus fonds (6) BKUitgeverij Carmelitana (Gent) (3) BKUitgeverij De Boeck Antwerpen (1) BKUitgeverij Face2Face - Printdorp (Meyer & Partners) (Mechelen) (1) BKUitgeverij Halewijn (Antwerpen) (1) BKUitgeverij Pelckmans (Kalmthout) (3) BKUitgeverij Van Halewyck (Leuven - Kessel-Lo) (1) BKULB - PHILO - Groupe d’Étude sur l’Histoire de l’Immigration (Brussel) (1) BK

79

Universität Passau (1) BKUniversität Wien (1) BKUniversiteit Leiden (1) BKUniversity College Dublin (1) BKUrsulinen van O.-L.-V.-Waver (Sint-Katelijne-Waver) (2) BKUyttenbroeck-Hendrickx Jan & Min (Antwerpen) (1) AR/BK/TSUyttenhove Walter (Nevele - Merendree) (1) ARVanacker Daniël (Gent) (1) TSVan Bergen - De Win J.B.A.M. (Landgraaf ) (1) ARVan Bouchaute Joost (Aalter) (1) Van Breusegem Peter (Ninove - Denderwindeke) (1) BKVan Cauwenberghe Steven (Gent) (1) AVVandekerckhove Jan (Gent - Mariakerke) (1) BKVan de Maele Romain (Leuven - Heverlee) (1) BKVan de Meulebroucke Gerard (Zottegem) (1) ARVandenwijngaert Hendrik (Heusden-Zolder) (3) BKVan de Perre Dirk (Ninove - Pollare) (1) BKVandeputte Veerle (Gent) (2) AV/BKVanderjeugt Kaat (Ieper - Boezinge) (1) BKVanderplaetse - Verhelst Lut (Ieper) (1) AVVandersteene Willy (Zwevegem - Moen) (1) ARVan de Walle Etienne (Gent - Gentbrugge) (1) ARVan Dessel-Janssen Peter (Leuven - Heverlee) (1) BKVan Dromme Basil (Bonheiden - Rijmenam) (1) BKVan Gelder Lambert (Nijmegen) (1) AR/TSVanhauwaert Leopold (Aalst) (1) ARVan Herreweghen Herman (Roosdaal) (1) ARVan Hoof Lief (Nijlen - Kessel) (1) BKVan Hooydonk Fred (Wommelgem) (1) BKVanhove Lode (Antwerpen - Deurne) (1) BKVanhove Stanislas (Boechout) (1) ARVan Humbeeck-Bueken Paul (Leuven - Heverlee) (1) BKVankrunkelsven Helene (Bonheiden) (1) BKVan Laere-Leysen (Destelbergen) (1) AV/AR/BKVan Oostrom Frits (Leiden) (1) BKVan Oudenhove - Lanckman (Leuven - Kessel-Lo) (2) BKVan Overloop Mariette (Sint-Niklaas) (1) ARVan Poecke Georges (Turnhout) (1) BK/TSVan Puymbroeck Marjet (Antwerpen - Borgerhout) (1) Van Roy Pieter (Leuven - Heverlee) (3) AV/BKVansina Alfred (Leuven - Kessel-Lo) (1) ARVan Uffelen Frans (Lede) (1) AR/BK/TSVanwetswinkel Johan (Grimbergen) (1) AV/TSVanwildemeersch Jef (Leuven - Kessel-Lo) (1) AR/BK/TSVerbanck Mia (Antwerpen - Berchem) (1) ARVerheeke Frans (Gent -Zwijnaarde) (1) BKVerreydt Detty (Leuven) (2) AVVerriest Willy (Brugge) (1) BKVerschraegen Wilfried (Brussel - Sint-Pieters-Woluwe) (1) BKVersteele Roger (Kraainem) (3) AV/AR/BKVersteylen Luc (Wommelgem) (1) ARVerstraete Marc (Leuven) (2) BKVerstraete Pieter Jan (Kortrijk) (1) BKVinck Honoré (Herent) (2) AV/AR/BKVissenaekens Egide (Herent) (2) BKVKLO-Keukeldam (Waregem) (1) BKVKW, het Ondernemersplatform (Antwerpen - Wilrijk) (1) BKVleurick Denise (Leuven - Heverlee) (1) AV/BK

80

jaarverslag 2013

Voet Caroline (Antwerpen) (1) BKVolens (Brussel - Laken) (1) ARVoskuil Erika (Leuven - Kessel-Lo) (1) TSVoyé Liliane (Marchin) (1) AR/BKVranckx Jo (Boortmeerbeek) (1) AVVriens Jef (Sint-Katelijne-Waver) (1) BKWederzijds Hulpbetoon Antwerpen (Antwerpen) (1) ARWelzijnszorg (Brussel) (1) ARWeverbergh Roger (Gent) (1) BK/TSWindesheim Serviceflat (Herent) (1) TSWouters Anna (Leuven) (1) BK/TSWouters Lieve (Herent) (1) BKWynants Paul (Nivelles) (2) BKZaman Luc (Antwerpen) (1) BKZusters Kindsheid Jesu van Gent Nerem (Tongeren) (2) BKZusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Heverlee (5) AV/BK/TSZusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Kessel-Lo (1) BKZusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Leuven (2) AV/BKZusters van de Heilige Engelen van Lokeren Geraardsbergen (1) TSZusters van de Heilige Jozef van Brugge (Brugge) (1) AR/BK/TSZusters van de Heilige Vincentius a Paulo van Waarschoot (1) BKZusters van de Heilige Vincentius van Opwijk (Kalmthout) (1) ARZusters van de Voorzienigheid van Ruillé-sur-Loir (Hoeselt) (1) BKZusters van Don Bosco Wijnegem (1) BK/TSZusters van Liefde van Jezus en Maria van Gent Beveren (Melsele) (1) BKZusters van O.-L.-V. Presentatie van Beveren (1) BKZusters van O.-L.-V. Presentatie van Sint-Niklaas (1) ARZusters van O.-L.-V. van VII Weeën van Ruiselede (1) BKZusters van O.-L.-V. van VII Weeën van Steenhuffel (1) BKZwartzusters Augustinessen van Dendermonde (1) BK

KADOC JAARVERSLAG 2013 · Intern was de geleidelijke implementatie van het nieuwe organigram, een...

Documents

Transcript of KADOC JAARVERSLAG 2013 · Intern was de geleidelijke implementatie van het nieuwe organigram, een...