@ Internationale kinderontvoering: is de aanpak van de Nederlandse rechter juist?

Kantoorspecials @ De Brauw Blackstone Westbroek

Juridisch Actueel @ Altijd actueel, het portretrecht in beeld

@ Smartengeld in Nederland en de VS

@ Intellectuele oorlog: Apple versus Samsung

J u r i d i s c h M A g A z i n e

JuridischeFaculteitsvereniging

Groningen

In Casu - jaargang 20, numm

er 2, Decem

ber 2012 - In Casu is een uitgave van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen - w

ww

.jfvgroningen.nl

Op 14 t/m 16 april krijgen 24 toptalenten de kans zich uit te leven tijdens onze Masterclass. Ben je 3e- of 4e jaars rechtenstudent? Wil je advocaat, fiscalist of notaris worden? En kun je een case meesterlijk oplossen? Meld je dan vóór 28 februari 2011 aan via werkenbijnautadutilh.nl.

advOcatEn • nOtarissEn • BElastingadvisEursamsterdam Brussel londen luxemburg new York rotterdam room for you

Masterthe class

420000016 Adv 210x297 Masterclass.indd 1 30-11-10 17:17

adv Ocat En • n Otariss En • BElastingadvis Eursa msterdam Brussel l Londen l Luxemburg n ew York r otterdam r oom for you

Masterthe class

420000016 Adv 148,5x210 Masterclass.indd 1 30-11-10 17:17ND_MasterTheClass_A4.indd 1 19-10-12 09:22

3

JFV In Casu - DeCember 2012 VOOrWOOrD

Het recht maakt de laatste jaren grote verande-

ringen door. Ik noem de internationalisering van het

recht, de steeds grotere economische belangen die

door het recht worden beschermd, het opkomende

gewicht van duurzaamheidsvragen, de spectacu-

laire technologische innovatie en – niet in de laatste

plaats – de herijking van diverse ethische vraag-

stukken.

Ook het juridisch metier verandert. Het beroepen-

veld dat de student na zijn studie betreedt, wordt

steeds gedifferentieerder. De afgestudeerde juridi-

sche professional moet zich in die gedifferentieerde

en veranderende markt zelfstandig verder kunnen

ontwikkelen en aanpassen.

Voor het academisch onderwijs betekent dit in de

ogen van de faculteit dat de student breed wordt

opgeleid in de grondslagen en systematiek van het

zich voortdurend veranderende recht. Daarnaast

leert de student hoe hij met behulp van de in de

opleiding onderwezen academische vaardigheden

als jurist zelfstandig een bijdrage kan leveren aan de

veranderingen van het recht.

Aansluitend bij deze gedachte wordt de komende

jaren het onderwijsaanbod van de faculteit herzien.

Daarover heeft de RUG ook prestatieafspraken

gemaakt met de overheid in een zogenoemd Hoofd-

lijnenakkoord. Voor de juridische faculteit leidt dit

ertoe dat het huidige aanbod van zeven bachelorop-

leidingen, waaronder één met een English stream, zal

worden vereenvoudigd. De faculteit begint daarom

in 2013 met één brede Nederlandstalige bachelor

rechtsgeleerdheid. Deze brede bachelor sluit aan op

masteropleidingen voor de togaberoepen, het nota-

riële recht, het fiscale recht, het ondernemingsrecht,

het openbaar bestuur en op de facultaire research

master. De Engelstalige opleiding International and

European Law biedt daarnaast aansluiting op de

Engelstalige masteropleidingen van de faculteit.

De faculteit zal voorts nog een reeks van andere maat-

regelen doorvoeren in het kader van de gemaakte

afspraken (o.a. invoering van blokonderwijs, ontwik-

keling van een onderzoekslijn in het bacheloronder-

wijs, invoering van een numerus fixus en selectie

aan de poort, uitbreiding van webklassen).

De Groningse rechtenopleidingen worden door

de jaren heen zeer goed gewaardeerd, zowel door

studenten als door het ‘afnemend veld’. In de laatste

enquête van Elsevier (2012) bijvoorbeeld eindigt de

Groningse faculteit over het geheel genomen op de

tweede plaats, na Nijmegen. De veranderingen die

nu op stapel staan zijn naar mijn overtuiging mooie

verbeteringen. Ik zou zeggen: Nijmegen, here we

come.

Prof.mr. J.b. Wezeman,Decaan van de faculteit

Voorwoord

De Faculteit Rechtsgeleerdheid: Quo vadis?

De GrOnInGse reChtenFaCulteIt beWIJst zICh al eeuWen als breDe en klassIeke FaCulteIt Van het hOOGste nIVeau. zOWel In OnDer-WIJs als OnDerzOek staan In GrOnInGen De GrOnDslaGen en De Instrumenten Van het reCht Centraal, De reDelIJkheID en bIllIJk-

heID, De reChtszekerheID en De beGInselen Van De reChtsstaat. Deze klas-sIeke PIJlers Van het reCht zIJn VOOr een GOeDe maatsChaPPelIJke OrDenInG OnmIsbaar. maar WIe Denkt Dat De FaCulteIt OuDerWets Is, OF nIet In beWe-GInG, DIe VerGIst zICh.

Juridisch Magazine ‘In Casu’

Jaargang 20, nummer 2, december 2012

hoofdredactieRoy Niewijk

eindredactieHylke ten Bruggencate

Anne Woltsje de Witte

redactieErhan Aydogmus

Luca Bakker

Rosa van Bolhuis

Daphne Dikkers

Nicole Diepenmaat

Lara Dirven

Reimer Helder

Barent Hoffschulte

Bob van Oosterhout

Myrthe Reuvers

Tanja Schasfoort

Rogier Wennink

Issn 3388-8803

Copyright In CasuNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd

en/of openbaar gemaakt worden zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van de

uitgever.

Oplage2550

uitgeverJuridische Faculteitsvereniging Groningen

Bezoekadres: Turftorenstraat 17

Postadres: Oude Kijk in ’t Jatstraat 26

9712 EK Groningen

Tel: 050-363583

Fax: 050-3636947

E-mail: jfv@jfvgroningen.nl

Websites: www.jfvgroningen.nl

www.jfvcarriereboard.nl

Vormgeving en drukOCC dehoog media partners, Oosterhout

www.occ-dehoog.nl

Foto omslagiStock

abonnementenAbonnementenprijs inclusief portokosten

per jaar: €25,–.

Mail voor meer informatie kunt u

e-mailen naar Vera Janszen:

vicevoorzitter@jfvgroningen.nl.

adverteerdersindex AKD

Allen & Overy

Boekel De Nerée

De Brauw Blackstone Westbroek

Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen

JPR Advocaten

NautaDutilh

Nysingh advocaten-notarissen

Stibbe

Studystore

advertentiesTarieven zijn schriftelijk en/of telefonisch aan te

vragen bij Vera Janszen

Tel: 050-3635783

Fax: 050-3636947

E-mail: vicevoorzitter@jfvgroningen.nl

Standpunten zoals weergegeven in juridisch

magazine In Casu zijn uitingen van de auteurs,

en daarbij niet eveneens standpunten van de

Juridische Faculteitsvereniging Groningen.

COlOFOn en aDVerteerDers

Wat je elke dag bij je hebt, zegt veel over wie je bent.

Over wat je bezighoudt, de dingen die je meemaakt en

wat je motiveert. Bij AKD zijn we benieuwd naar wat

mensen ‘meenemen’. Naar hun interesses en ambitie.

Wat deed jou besluiten rechten te gaan studeren? En wat

wil je bereiken? AKD bestaat uit een hecht team van

bevlogen advocaten en notarissen. Professionals met een

eigen stijl. Vastbesloten alles eruit te halen wat erin zit.

We investeren dan ook veel in de ontwikkeling van jong

talent. Spreekt onze werkwijze jou aan? Laat het ons

weten. We zijn benieuwd naar wat jij meeneemt.

Kijk op watneemjijmee.nl.

Wat neem jij mee?

-00003_adv_E_210x297mm_OF.indd 1 10-12-2009 20:04:11

5

JFV In Casu - DeCember 2012 Van De reDaCtIe

In het winternummer van In Casu begeven

we ons op het gladde ijs van de schade-

vergoeding bij letselschade op de piste.

Interessant voor diegenen die dit jaar weer

op de lange latten staan; in hoeverre ben

je aansprakelijk bij een ongeval bij het

skiën? Daarover meer in de rubriek ‘Uitge-

licht’. Verder een interview met prof. mr.

dr. Kolkman en de mening van prof. mr.

dr. Vedder over de liberalisering van de

biermarkt. Voorts worden twee strijdto-

nelen in het intellectueel eigendomsrecht

beschreven, dat van het portretrecht in

‘Juridisch Actueel’ en dat van merken- en

modellenrecht in ‘Apple versus Samsung’.

Tevens staat er in tijden dat er over een

existentiële crisis van de Europese Unie

wordt gesproken in ‘Personae’ een artikel

over een founding father van de Unie, Jean

Monnet.

De nieuwe site van In Casu is nu vol-

ledig gelanceerd en je kunt er terecht

voor leuke achtergrondinformatie, inter-

views en nog veel meer. Kijk daarvoor op

www.jfvgroningen.nl/in-casu.

Dan rest mij enkel het toewensen van fijne

feestdagen en veel leesplezier!

hylke ten bruggencate Eindredacteur

Van de redactie

Beste lezer,

De temPeraturen Gaan OmlaaG en De DaGen zIJn bIJna OP hun kOrtst. PrettIGe keer-zIJDe hIerVan Is Dat De naChten lanGer WOrDen WaarDOOr het DeVIes carpe noctem eens te meer GelDt. Wel zIJn De tentamens Weer In aantOCht. VOOr De brOODnODIGe aFleIDInG en Om OP De hOOGte te blIJVen Van Interessante JurIDIsChe OntWIkkelIn-

Gen, bIJ Dezen De tWeeDe In Casu Van JaarGanG 20.

In Casu redactie 2012-2013: Erhan Aydogmus, Luca Bakker, Rosa van Bolhuis, Hylke ten Bruggencate, Daphne Dikkers, Nicole Diepenmaat, Lara Dirven, Reimer

Helder, Barent Hoffschulte, Roy Niewijk, Bob van Oosterhout, Myrthe Reuvers, Tanja Schasfoort, Rogier Wennink, Anne Woltsje de Witte.

Wat je elke dag bij je hebt, zegt veel over wie je bent.

Over wat je bezighoudt, de dingen die je meemaakt en

wat je motiveert. Bij AKD zijn we benieuwd naar wat

mensen ‘meenemen’. Naar hun interesses en ambitie.

Wat deed jou besluiten rechten te gaan studeren? En wat

wil je bereiken? AKD bestaat uit een hecht team van

bevlogen advocaten en notarissen. Professionals met een

eigen stijl. Vastbesloten alles eruit te halen wat erin zit.

We investeren dan ook veel in de ontwikkeling van jong

talent. Spreekt onze werkwijze jou aan? Laat het ons

weten. We zijn benieuwd naar wat jij meeneemt.

Kijk op watneemjijmee.nl.

Wat neem jij mee?

-00003_adv_E_210x297mm_OF.indd 1 10-12-2009 20:04:11

InhOuDsOPGaVe JFV In Casu - DeCember 2012

6

Inhoudsopgaveredactioneel

@8 Internationale kinderontvoering: is de aanpak van de Nederlandse rechter juist?Iedereen kent wel de berichten over

internationale kinderontvoeringen. De

oplossing hiervoor is juridisch vaak niet

eenvoudig. Hoogopgelopen emoties en

cultuurverschillen tussen de ouders spelen

hierbij een grote rol. In dit artikel een

antwoord op de vraag hoe Nederland met

deze problematiek omgaat.

@11 Smartengeld in Nederland en de VSNederland en de Verenigde Staten zijn op

het gebied van toekenning van smarten-

geld overwegend verschillend. Wat maakt

deze twee systemen zo apart en hoe komt

dat? Hoe komt het dat de rechter in Neder-

land niet dan wel gering hoge bedragen

toekent voor immateriële schade terwijl

de Amerikaanse rechter royaal is in het

uitkeren van exorbitante bedragen?

@16 Intellectuele oorlog: Apple versus SamsungOp dit moment vechten enkele van ’s

werelds grootste bedrijven een oorlog

uit in de rechtszaal. Inzet is miljarden

euro’s. Wapens zijn patenten, merken en

modellen. Dit artikel beschrijft niet slecht

deze juridische strijd, maar ook de kritiek

op het patentenrecht die opstak na alle

rechtszaken.

@20 Je maintiendrai?

Wordt het niet eens tijd om afscheid te

nemen van de monarchie?

student and the city

@22 Oxford en haar universiteitEén van de oudste en meest toonaange-

vende universiteiten ter wereld: Oxford.

Een middelgrote stad ten noordwesten van

Londen met een universiteit die wereld-

wijd bekend is, en toch ook wel iets van

Groningen heeft.

Columnachter de deur van...

@24 Wilbert Kolkman

De heer Kolkman is Hoogleraar Privaat-

recht, in het bijzonder Notarieel Recht.

Waarom heeft hij gekozen voor doceren

in het Privaatrecht? Wat vindt hij van

de uitslag van de Elsevier enquête?

Antwoorden op deze vragen bij de rubriek

Achter de deur van…

InhOuDsOPGaVeJFV In Casu - DeCember 2012

7

@27 Jean MonnetJean Monnet wordt wel gezien als een

van de “founding fathers” van de Euro-

pese Unie. Hij speelde onder meer een

cruciale rol in de oprichting van de Euro-

pese Gemeenschap van Kolen en Staal.

Wat waren zijn drijfveren en hoe ging hij

te werk?

@29 Altijd actueel, het portretrecht in beeldAltijd actueel en veelbesproken, het port-retrecht. Van normale burgers tot prinsen en prinsessen, iedereen heeft wel eens te maken met een inbreuk op zijn of haar portretrecht. Maar wat is nu precies een portret? En welke belangen weegt de rechter af in zijn beslissing? Het portret-recht ‘in beeld’.

@33 Zit de biermarkt werkelijk op slot? Bij de Nederlandse bevolking, en zeker bij

studenten gaat er altijd wel een biertje in.

De vraag is echter of de biermarkt nog naar

behoren werkt. Er is weinig concurrentie

op de biermarkt voor de horeca omdat

veel ondernemers sterk gebonden zijn

aan afgesloten contracten. Overstappen is

nauwelijks mogelijk.

uitgelichtPersonae

Opinie

Juridisch actueel

@31 Aansprakelijkheids-dilemma op de pisteTwee broers zijn op skivakantie in

Val Thorens. Op een dag komen zij in

botsing, waarna de ene broer van de

ander vergoeding van de schade eist.

Wie moet betalen? En hoe hoog ligt de

lat van zorgvuldigheid op de piste? Het

hof deed uitspraak.

@48 De flex BV; hoe flex is dat eigenlijk?In zowel politiek Nederland als in de

juridische wereld heeft het de gemoederen

aardig bezig gehouden de afgelopen jaren.

Na een behandeling van vijf jaar door de

Tweede Kamer en de Eerste Kamer en

talloze uitstellen later is het sinds 1 oktober

2012 een feit: de flex BV is ingevoerd.

De term belooft veel goeds: een BV die

makkelijker is op te richten en helemaal

naar eigen inzicht kan worden ingericht.

Maar wat houdt een flex BV nu precies in

en wat is er veranderd ten opzichte van

voorheen?

Inhoudelijke bijdragen

@35 Den Haag-reis In alle vroegte vertrok de excursiecommissie

op 10 oktober met 30 studenten richting

de Hofstad. De drie dagen in de politieke

hoofdstad waren gevuld met een bezoek

aan de Hoge Raad, kantoorbezoeken

aan de Vereenigde en Pels Rijcken &

Droogleever Fortuijn. Ook een bezoekje

aan de Gevangenpoort en Tweede kamer

mocht niet ontbreken. Daarnaast werd

het nachtleven van Den Haag niet achter-

gelaten.

JFV katern

Cijfers en feitenDe Centrale Autoriteit (hierna: CA) van

het Ministerie van Justitie is de instantie

waartoe ouders van wie het kind ontvoerd

is zich kunnen wenden. Uit onderzoek blijkt

dat de CA in 2010 ongeveer honderdvijftig

zaken van kinderontvoering in behande-

ling had. Opvallend is, dat in bijna 75% van

de gevallen het de moeders zijn die hun

kind ontvoeren. In het merendeel van de

ontvoeringen bleek het land waarnaar of

waaruit het kind ontvoerd is aangesloten

bij het HKOV. Een positieve ontwikkeling

is dat de ontvoeringen steeds vaker opge-

lost worden door een minnelijke regeling.1

Helaas komt het nog vaak tot een confron-

tatie bij de rechter. Om tot betere oplos-

singen te komen is er een pilot gedaan ter

verkorting van de gerechtelijke procedure.

De rechter probeert de ouders steeds meer

te bewegen tot mediation wat leidt tot een

betere uitkomst omdat hier meer reke-

ning wordt gehouden met de persoonlijke

problemen van stellen.2

Oorzaken Problemen ontstaan vaak als ouders uit

verschillende culturen uit elkaar gaan.

Uit onderzoek is gebleken dat dit meestal

ook niet de meest stabiele relaties waren.

Doordat het vaak lastig is verblijfsvergun-

ningen te krijgen trouwen bi-culturele

stellen erg snel. Vaak hebben ze zich

dan nog te weinig verdiept in hun beider

culturele achtergrond. Voor de migrerende

ouder blijkt het in de praktijk vaak moei-

lijk een nieuw leven op te bouwen. De

frustraties die hieruit ontstaan kunnen

vervolgens leiden tot het verbreken van

de relatie. Na de scheiding is de positie

van de geïmmigreerde ouder meestal

slecht geregeld vanwege stringent vreem-

delingenbeleid. Men is bang te moeten

vertrekken. Er ontstaat dan een grote angst

dat zij hun kind hierdoor niet meer kunnen

zien opgroeien.3

Oplossingen Bij veel kinderontvoeringen spelen de

emoties logischerwijs hoog op. De zonder

kind achtergebleven ouder voelt dat hem

groot onrecht is aangedaan. Vaak wordt

in deze situatie de pers opgezocht wat

resulteert in sensatiebeluste artikelen.

Uit wanhoop wordt een kind soms terug

ontvoerd. Dit is wellicht een snelle oplos-

sing maar de problemen tussen ouders

worden er alleen maar door vergroot, om

over de toestand van het kind nog maar te

zwijgen.

Tot aan 1980 waren er nauwelijks geschikte

middelen om internationale kinderontvoe-

reDaCtIOneel JFV In Casu - DeCember 2012

8Redactioneel

Internationale kinderontvoering: is de aanpak van de Nederlandse rechter juist? Door Daphne Dikkers

KInDerOntVOerInGen. een OnDerWerP Dat sChreeuWerIGe krantenkOPPen OPrOePt. IeDereen kent Wel De Verhalen uIt De meDIa OVer tWee JOnGe kInDeren DIe enkele Jaren GeleDen DOOr hun VaDer naar syrIë OntVOerD zIJn. De OntVOerInGen VInDen Plaats naDat OuDers uIt VersChIllenDe Culturen uIt elkaar Gaan. een Van hen

neemt De kInDeren mee. een eenVOuDIGe JurIDIsChe OPlOssInG VOOr het PrObleem Is nIet snel te VInDen. het haaGs kInDerOntVOerInGsVerDraG (hIerna hkOV), WaarbIJ neDerlanD aanGe-slOten Is, reGelt hOe hIermee mOet WOrDen OmGeGaan. maar hOe Gaat De neDerlanDse reCh-ter Om met het VerDraG?

reDaCtIOneelJFV In Casu - DeCember 2012

9

ring aan te pakken. Uit onvrede hierover

is men tijdens de veertiende bijeenkomst

van de Haagse Conferentie inzake Interna-

tionaal Privaatrecht overgegaan tot onder-

tekening van het HKOV. Destijds hebben

vier landen zich aangesloten bij het

verdrag. Dit aantal is gegroeid tot achtent-

achtig verdragslanden vandaag de dag.4

Dit is een zeer positieve ontwikkeling die

bijdraagt aan een snellere oplossing van

het probleem. Helaas zijn er veel landen, in

het bijzonder niet-westerse, die niet bij het

verdrag aangesloten zijn. Via het hiervoor

al even aangehaalde CA kunnen ouders

dan proberen via diplomatieke bemidde-

ling tot een oplossing komen.

Doel en werking van het hkOVUit de preambule van het HKOV blijkt

dat staten die het verdrag ondertekend

hebben overtuigd zijn dat het belang van

het kind in alle aangelegenheden betref-

fende het gezag over het kind van funda-

mentele betekenis is.5 Tevens wensen

zij kinderen in internationaal verband te

beschermen tegen de negatieve gevolgen

van de ontvoering en procedures vast

te stellen en terugkeer van het kind te

bewerkstelligen alsmede de bescherming

van het omgangsrecht te verzekeren.6 Maar

wanneer is er nu daadwerkelijk sprake van

ontvoering? Blijkens het verdrag is sprake

van ontvoering als het kind zonder de

toestemming een der gezaghebbende

ouders heeft plaatsgevonden. Als gevolg

van de ontvoering verblijft het kind daar-

door niet meer op zijn gewone verblijf-

plaats.7

Uit artikel 1 HKOV wordt de doelstelling

nog eens extra verduidelijkt. Hieruit blijkt

dat de onmiddellijke terugkeer van het

kind dat ongeoorloofd is overgebracht

dient te worden verzekerd. Uitgangspunt

van het HKOV is dus eerst terugkeer, dan

praten. Dit blijkt uit artikel 12 lid 1 HKOV.

Er zijn echter ook uitzonderingen op deze

hoofdregel. Als er sprake is van een uitzon-

dering hoeven de bevoegde autoriteiten

geen onmiddellijke teruggeleiding te

bevelen. Dit zijn de zogenaamde weige-

ringsgronden opgenomen in de artikelen

12 lid 2 en 13 HKOV.

Artikel 12 lid 2 HKOV gaat over het geval

waarin een kind langer dan een jaar

ontvoerd is. Als belangrijkste criterium

geldt dat een teruggeleidingsverzoek kan

worden geweigerd indien het ontvoerde

kind in de nieuwe omgeving in emotionele

en fysieke zin is geworteld.8 In het artikel

worden gronden genoemd die een uitzon-

dering vormen op de onmiddellijke terug-

keer ook als deze korter dan een jaar heeft

geduurd.

Artikel 13 HOKV bestaat uit een drietal

weigeringsgronden van verschillende aard.

Teruggeleiding wordt geweigerd in het

geval van toestemming of berusting van de

achterblijvende ouder, ernstig risico van

mishandeling van het kind en verzet tegen

terugkeer door het kind.

kritiek op het hkOVZoals wel blijkt zijn de weigeringsgronden

zeer open normen. Iedere nationale rechter

kan er zijn eigen interpretatie op los laten.

Sommige landen gaan zeer losjes om

met de weigeringsgronden terwijl andere

landen de tekst zeer restrictief interpre-

teren. De interpretatie is gebaseerd op de

culturele achtergrond van de rechter. Vaak

worden economische factoren door rech-

ters als erg belangrijk gezien, terwijl dit

volgens het verdrag nooit leidend mag zijn.

In bijvoorbeeld Duitsland wordt een kind

na een jaar niet snel terug geleid als blijkt

dat hij daar geworteld is. Hiervoor legt de

Duitse rechter bovendien niet al te hoge

maatstaven aan. Dit blijkt met name bij het

artikel dat gaat over verzet van het kind. De

leeftijd waarop een kind wordt gehoord en

waar zijn mening telt, verschilt nogal.

Ondanks de kritiek op het verdrag is men

van mening dat het toch een verbetering is

ten opzichte van de tijd voor het verdrag.

Omdat er totaal geen regels waren kwamen

ouders terecht in langdurige rechterlijke

of diplomatieke procedures. Hierdoor

raakten de kinderen wel geworteld in de

nieuwe omgeving. Vaak werd er dan ten

gunste van de ontvoerende ouder beslist

nederland en het hkOVNederland heeft het verdrag in 1990

geratificeerd. Volgens de memorie van

toelichting tot goedkeuring van het HKOV

was de toenmalige regering van mening

dat toetreding nodig was vanwege toene-

mende grensoverschrijdende mobiliteit

van personen met als gevolg grensover-

schrijdende huwelijken.9

Als een kind ontvoerd is, is het van belang

in de eerste plaats een verzoek in te dienen

bij de CA. De CA zal vervolgens onder-

zoeken of er sprake is van een grond die

kan leiden tot de onmiddellijke terugkeer

van het kind naar het land van herkomst.

Men probeert een regeling met de ontvoe-

rende ouder te treffen en zo de vrijwillige

terugkeer van het kind te bewerkstel-

ligen. Lukt het niet om op deze manier

het kind te laten terugkeren naar het land

van herkomst dan kan men een verzoek

“Tot aan 1980 waren er nauwelijks geschikte middelen om

internationale kinderontvoering aan te pakken. Uit onvrede

hierover is (…) overgegaan tot ondertekening van het HKOV.”

indienen bij de familiekamer van de recht-

bank. In dat geval kan de ouder die het

kind naar Nederland ontvoerd heeft zich

op de weigeringsgronden beroepen om

teruggeleiding te voorkomen. Maar hoe

gaat de Nederlandse rechter hiermee om?

Het algemene beeld dat uit de jurispru-

dentie van rechtbank, Hof en Hoge Raad

naar voren komt, is dat de Nederlandse

rechter de weigeringsgronden restrictief

interpreteert. Eenvoudiger gezegd, dat

een kind vanwege sociaaleconomische

redenen beter af is in Nederland, is niet

voldoende.10 Zelfs als een kind emotioneel

en fysiek geworteld is, levert dit volgens

de maatstaf van de HR nog niet voldoende

grond op om het kind in Nederland te laten

verblijven.

Naast het feit dat worteling van het kind

in Nederland heeft plaatsgevonden is

de bijkomende angst voor mishandeling

van het kind ook onvoldoende om hier

te mogen blijven. Er moet sprake zijn van

een extreme situatie en zeer ernstig risico.

Het begrip ernstig risico wordt door de HR

gedefinieerd als mishandeling van het kind

of verslaving van de achtergebleven ouder.

De HR nuanceert dit risico door te stellen

dat een plaatselijke autoriteit dit kan

opvangen·. In de lagere rechtspraak heeft

dit ertoe geleid dat een kind is teruggeleid

naar Zuid – Afrika nu is gebleken dat de

plaatselijke autoriteiten de belangen

van de kinderen zullen aantrekken en

aangepaste maatregelen zullen nemen als

de opvoedings- en verzorgingssituatie bij

de vader gevaar oplevert. 11

ConclusieIn een steeds meer globaliserende wereld,

ontstaan steeds vaker relaties waaruit

kinderen voortkomen. Als dergelijke

ouders uit elkaar gaan kunnen problemen

ontstaan over de vraag waar het kind

wonen gaat. Uit wanhoop ontvoert een van

de ouders soms het kind.

Nederland, net als een groot aantal andere

landen, erkent dit probleem en maakt

daarom onderdeel uit van het HKOV. Het

voordeel hiervan is dat ontvoeringen

sneller kunnen worden opgelost. Als een

kind wordt gevonden binnen een jaar

dan geldt de hoofdregel van het verdrag

immers: eerst terug, dan praten.

In veel gevallen wordt de gang van zake

gefrustreerd doordat de ouder het kind

verstopt. Nadat er meer dan een jaar is

verstreken probeert de ouder die zijn

kind naar Nederland ontvoert zich te

beroepen op de weigeringsgronden. Uit

de jurisprudentie blijkt echter dat de

Nederlandse rechter het verdrag zeer

restrictief interpreteert. De geestelijke

en fysieke worteling van een kind

in Nederland an sich, wordt niet als

voldoende grond aangemerkt het kind

hier te laten. Daarnaast wordt er een groot

vertrouwen gevestigd op de autoriteiten

van het vreemde land als blijkt dat het

kind in een risicovolle situatie terecht kan

komen. Nederlandse rechters mogen zich

weleens afvragen of deze buitenlandse

autoriteiten wel daadwerkelijk hun

werk zo goed uitvoeren zoals ze dat van

soortgelijke instanties in ons land gewend

zijn. Al met al is het dus zeer lastig om een

naar Nederland ontvoerd kind hier te laten

verblijven. Hoe bedenkelijk de situatie

voor het kind in het vreemde land ook

moge zijn.

Wereldwijd bestaat er een grote discre pan-

tie in de uitleg van het verdrag. Nederland

interpreteert het verdrag zeer restrictief,

waar andere landen zoals Duitsland losser

zijn in hun interpretatie. Naar mijn mening

is de strikte Nederlandse toepassing niet

in alle gevallen in het belang van het kind.

Om een groter succes te worden zullen

de verdragsluitende partijen moeten

samenkomen en beslissen over een meer

eendrachtige uitleg van het HKOV.

1 Publicatie 5686627 Cijfers 2009/2010

zaken van internationale kinderontvoe-

ring, p. 2.

2 Brief van 14 september 2009, Kamer-

stukken 2008-2009, 30072, nr. 25.

3 Internationale kinderontvoering –

oor zaken, preventie en oplossingen,

Betty de Hart, NCB Utrecht, 2002, p.35.

4 Via (www.hcch.net).

5 Preambule Haags Kinderontvoerings-

verdrag 1980.

6 Explanatory Report on the 1980 Hague

Child Abduction Convention, E. Pérez-

Vera, ’s Gravenhage: HCCH 1982 p. 429.

7 Art. 3 HKOV en Explanatory Report

on the 1980 Hague Child Abduction

Convention, E. Pérez-Vera, ’s Graven-

hage: HCCH 1982 p. 444 - 447.

8 The Hague Convention on International

Child Abduction, P.R. Beaumont en

P.E. McEleavy, Oxford University Press,

1999, p. 207.

9 MvA kamerstukken 20462 onder-

nummer 6, vergaderjaar 1988-1989, p.

3.

10 HR 28 september 2007, NJ 2008 548,

r.o. 3.2 – 3.5.1.

11 Rb. Breda, 2 februari 2007, NIPR 2007,

276, r.o. 3.14.

reDaCtIOneel JFV In Casu - DeCember 2012

10

“Het algemene beeld uit de jurisprudentie van rechtbank, Hof

en Hoge Raad is dat de Nederlandse rechter de weigeringsgronden

restrictief interpreteert.”

11

JFV In Casu - DeCember 2012 reDaCtIOneel

smartengeld in nederland: wat houdt smartengeld in?Art. 6:95 Burgerlijk Wetboek (hierna:

BW) definieert het smartengeld als: ‘De

schade die op grond van een wettelijke

verplichting moet worden vergoed, bestaat

in vermogensschade en ander nadeel (…)’.

Er wordt duidelijk onderscheid gemaakt

tussen enerzijds ‘vermogensschade’ en

anderzijds ‘ander nadeel’, waarbij ‘ander

nadeel’ de rechter de mogelijkheid geeft

om een manoeuvreerruimte te hebben op

het gebied van toekennen van immateriële

schade. Desalniettemin blijkt de rechter

in de praktijk terughoudend te zijn in

het uitkeren van hoge bedragen op het

gebied van smartengeld.2 Opmerkelijk

genoeg wordt ‘schade’ niet gedefinieerd

in het wetboek van burgerlijk recht. De

dichotomie in art. 6:95 BW geeft zeer

gering uitleg over wat schade is zonder

duidelijk een lijn te trekken. In aansluiting

hierop, geeft art. 6:96 BW enkel toelichting

op wat ‘vermogensschade’ kan omvatten,

namelijk in ieder geval geleden verlies

en gederfde winst. Lid 2 art. 6:96 BW

kwalificeert zowel vermogensschade als

de redelijke kosten ter vaststelling van

de schade en de aansprakelijkheid, als

ook de redelijke kosten ter verkrijging van

voldoening buiten rechte. Desalniettemin

brengt dit artikel niet geheel duidelijkheid

omtrent het begrip ‘schade’. De Hoge

Raad heeft in enkele arresten uitspraak

gedaan over wat men onder het begrip

‘schade’ mag verstaan, maar dit heeft niet

tot duidelijkheid geleid.3 Belangrijk zijn

de definities die door Meijers, Bruins,

Wertheim en Slagter worden gehanteerd,

die schade zien als ‘een vermindering

in alles wat dient tot bevrediging van

behoeften in de ruimste zin’ waaronder

zij dus materiële als immateriële schade

onder dezelfde noemer plaatsen.4 De

vraag blijft in hoeverre dit relevant is in

de huidige tijd. Verheij merkt terecht op

dat smartengeld in essentie immateriële,

ideële, onstoffelijke, morele niet op geld

Redactioneel

Smartengeld in Nederland en de VS

Stella lIebeCk rIJDt lanGs De mCDrIVe Van De mCDOnalDs Om een kOFFIe te bestellen.1 na het OntVanGen Van De kOFFIe WIl ze het DekseltJe eraF rukken. bIJ Gebrek aan een kOF-FIehOuDer In De autO klemt ze het PlastIC bekertJe tussen haar knIeën, maar mOrst VerVOlGens kOFFIe OVer haar knIeën en benen. net OP het mOment Dat zIJ Denkt Dat het

nIet erGer kan, blIJkt OOk nOG Dat ze een katOenen JOGGInGbrOek DraaGt. Deze neemt De kOFFIe helemaal OP en Plakt teGen haar huID WaarDOOr er DerDeGraaDs branDWOnDen Ontstaan.het resultaat na maanDenlanG PrOCeDeren: 2,86 mIlJOen DOllar sChaDeVerGOeDInG! realIteIt OF FICtIe? het antWOOrD VeranDert naarGelanG het lanD WaarIn De GelaeDeerDe zICh beVInDt. als het InCIDent In De VerenIGDe staten (hIerna: Vs) zOu hebben PlaatsGeVOnDen Dan zOu De Gelae-DeerDe InDerDaaD, net als stella lIebeCk, mIlJOenen sChaDeVerGOeDInG hebben GekreGen. als DIt InCIDent In neDerlanD zOu hebben PlaatsGeVOnDen zOu De GelaeDeerDe met De Gebakken Peren blIJVen zItten. WaarOm VersChIllen Deze tWee lanDen zO enOrm In het tOekennen Van sChaDeVerGOeDInG?

Door erhan aydogmus

reDaCtIOneel JFV In Casu - DeCember 2012

12

waardeerbare schade is.5 Smartengeld

is het geld dat iemand krijgt omdat

diegene smart heeft.6 ‘Nadeel dat niet

in vermogensschade bestaat’ wordt

eveneens niet gedefinieerd in de wet. In

de parlementaire stukken wordt verdriet

wel aangemerkt als werkelijk ideële

schade.7 Dit komt omdat: ‘wij leven in een

tijd waarin ‘’een soort van rechtsgevoel’’

bestaat, dat ieder gemis of leed uit zuivere

rechtvaardigingsoverwegingen wil doen

vergoeden’.8 Maar in de praktijk blijft de

rechter terughoudend. Meijers merkt in

zijn toelichting op dat: ‘ideële schade

bestaat uit pijn en verdriet of uit het feit

een litteken te moeten hebben dat voor

iedereen zichtbaar is, oftewel uit alles

wat niet het vermogen raakt’.9 In essentie

komt dit neer op de bewijsproblematiek.

Immers al heb je verdriet en leed

hoe kan je dit aannemelijk maken en

bewijzen voor de rechter?

Uit het voorgaande blijkt dat een universele

definitie van ‘immateriële schade’

onmogelijk te vormen is, aangezien

schade tijd en ruimte gebonden is. In dit

verband dient men te denken aan vijftig

jaar geleden waarin men ‘virtuele schade’

niet kende.10 Derhalve is het terecht op te

merken dat de rechter de touwtjes in de

handen neemt.

Waar dient het smartengeld voor?Wat betreft de functies van het

smartengeld, onderscheidt Lindenbergh

vier ‘normaaltypen’.11 Het eerste type valt

onder ‘letsel’, waarbij het smartengeld

dient ter compensatie van wat niet kan

worden hersteld. Het tweede type is

‘seksueel misbruik’ waarbij het geld dient

als genoegdoening voor wat er gebeurd is.

Het derde type is ‘verlies van een naaste’

waarbij het toegekende smartengeld

wordt gepresenteerd als erkenning van

het verdriet. Het laatste type noemt

men ‘schending van de persoonlijke

levenssfeer’ waarbij het smartengeld

een anders weerloos recht dient te

handhaven. Summier beschreven, zijn dit

de functies van het smartengeld die het

bestaan van een recht op smartengeld

rechtvaardigen. Verheij wijst op de

dubbele functie die smartengeld heeft:

enerzijds maakt smartengeld het leed

goed (compensatiefunctie) en anderzijds

bevredigt smartengeld het geschokte

rechtsgevoel van het slachtoffer doordat

van de veroorzaker een opoffering wordt

gevergd (genoegdoeningsfunctie).12 Met

het oog op de genoegdoeningsfunctie, die

ervan uitgaat dat de veroorzaker opoffert,

oftewel boete wordt opgelegd, rijst de

vraag in hoeverre deze stelling rijmt met

het volgende voorbeeld. Een werknemer

loopt letsel op op zijn werk, doordat zijn

werkgever zich niet heeft gehouden aan

de wettelijke veiligheidsvoorschriften

en daardoor onnodig veel gevaar heeft

gecreëerd op de werkvloer. Vervolgens

wil de gelaedeerde zijn schade (letsel,

gederfde winst, verminderde levensvreugd)

op de laedens, de werkgever, verhalen

die naar het billijkheidsoordeel van de

rechter, smartengeld moet betalen. De

gelaedeerde weet dat zijn werkgever een

rijke man is en het smartengeld dat door

hem betaald moet worden hem nauwelijks

in zijn vermogen raakt. In hoeverre kan men

dan nog over een genoegdoeningsfunctie

van het smartengeld spreken?13

Wanneer is er sprake van smartengeld?Naast art. 6:95 BW en art. 6:96 BW is art.

6:106 BW relevant. Dat laatste artikel somt

namelijk limitatief de vier gevallen op

waarin men smartengeld kan eisen; 1) als

gevolg van lichamelijk of geestelijk letsel;

2) als de betrokkene in zijn eer of goede

naam is geschaad of op andere wijze in

zijn persoon is aangetast; 3) als sprake is

van het oogmerk om immateriële schade

toe te brengen dan wel 4) als er sprake

is van aantasting van de nagedachtenis

van een familielid.14 Zonder een wettelijke

grondslag kan smartengeld niet bestaan,

want het smartengeld moet haar be-

staansrecht ontlenen aan de wet.

De rechter: hoofdrolspeler of enkel figurant?Wanneer de vereisten in art. 6:95 BW en

art. 6:106 BW vervuld zijn ontstaat er een

recht op vergoeding van ander nadeel dan

vermogensschade (lees:smartengeld).15

Het bestaan van het recht op vergoeding

wordt dus niet overgelaten aan de rechter.

Waar de rechter wel over gaat is de omvang

van het smartengeld, waarbij de rechter

kijkt wat billijk is.16 Interessant in dit

“Het fenomeen verzekering is in de Verenigde Staten

veel minder dwingend dan in Europa.”

reDaCtIOneelJFV In Casu - DeCember 2012

opzicht is de discretionaire bevoegdheid

die de rechter heeft, ex art. 6:97 BW. Dit

artikel stelt de rechter in de gelegenheid

om de schade te begroten, alsmede de

keuze voor de wijze van begroting. De

Hoge Raad heeft zo bepaald dat de rechter

bij de begroting van de immateriële

schade met alle omstandigheden van

het geval rekening moet houden, maar

dat hij ook de bevoegdheid heeft om,

indien hij daartoe gronden aanwezig acht,

geen schadevergoeding toe te kennen.17

Lindebergh pleit dat de nadruk vooral dient

te liggen op die omstandigheden die de

omvang van het nadeel bepalen.18 Verheij

merkt op dat de rechter vrij is in het bepalen

van de hoogte van het smartengeld, maar

dat Nederland altijd al terughoudend is

geweest in het uitkeren van hoge bedragen.

Dit heeft volgens hem te maken met het

feit dat de sociale rechten in Nederland en

in de andere landen op het continent veel

beter zijn geregeld dan in de VS. Tevens

pleit Verheij dat de rechter een right-

based-benadering, waarbij wordt gekeken

naar de geschonden rechten, moet kunnen

hanteren daar waar het nodig is dan alleen

maar te steunen op de damage-based-

benadering, die alleen vermogensschade

in acht neemt.19 De right-based-bena-

dering is dan goed te gebruiken in die

gevallen waarin iemand ernstig in zijn of

haar fundamenteel recht wordt geschaad

maar dat recht niet in aanmerking komt

voor schadevergoeding, omdat het geen

concrete vermogensschade is. In dat geval

zou enkel schending van dat recht, recht

op schadevergoeding moeten scheppen.

het amerikaanse schadevergoedingssysteemIn het Amerikaans schadevergoedingsrecht

worden er verschillende begrippen ge-

bruikt die de kern van het schade ver-

goedingsrecht vormen. Bij de bepaling

van de omvang van de compensatory

damages is het de persoon van het

slachtoffer, de eiser, om wie het allemaal

draait. Vervolgens bij de vraag of en zo

ja hoeveel punitive damages moeten

worden toegewezen staan daarentegen

de persoon en de gedraging van de dader

centraal. Belangrijk bij punitive damages is

dat de benadeelde die in aanmerking wil

komen voor punitive damages zal moeten

bewijzen dat de gewraakte gedraging

dermate verwijtbaar is dat bestraffing op

haar plaats is en preventieve maatregelen

geboden zijn.20 De toekenning van punitive

damages is afhankelijk van een geslaagd

beroep op onrechtmatige daad. Dit

betekent dat de benadeelde schade moet

hebben geleden waarbij duidelijk is dat

er sprake is van actual damages. Hierbij

is de aanwezigheid van actual damages

als de voorwaarde voor de toekenning

van punitive damages. Punitive damages

beogen ernstig verwijtbaar, opzettelijk

schadeveroorzakend gedrag en ge weld-

dadige handelingen te bestraffen en te

beteugelen. In het voorbeeld van Stella

Liebeck dat hierboven gegeven is, bestond

het uitgekeerde smartengeld van 2,86

miljoen dollar uit 160.000,- dollar actual

damages en voor 2,7 miljoen dollar uit

punitive damages.

Hoe zit het met de punitive damages,

waar een element van boete in zit, als

dat afgewenteld kan worden op de

verzekering? De verzekerbaarheid van

de punitive damages ontneemt aan die

schadecategorie haar bestaansrecht.

Een belangrijk arrest in dit verband is

Northwestern National Casualty Company

of Milwaukee (Wisconsin) v. McNully

waarin de federale Court of Appeals stelt

dat: ‘het belangrijkste doel van punitive

damages is de bestraffing van de dader

en indien deze zich daarentegen kan

verzekeren krijgt hij in feite een vrijbrief

voor wangedrag en mist de punitive

damages hun doel’.21 Op grond daarvan

heeft de federale Court of Appeals

beslist dat de verzekeringsmaatschappij

niet gebonden was aan het contract.

Maar dat arrest heeft weinig navolging

gehad, waarop later de Amerikaanse

rechter pertinent contractvrijheid heeft

beklemtoond. Tevens een saillant detail

is het feit dat er in de VS juryrechtspraak

is. Het is niet ondenkbaar dat de emoties

hoog oplopen in bepaalde zaken waardoor

de jury hierdoor beïnvloed wordt met

hoge bedragen als gevolg. Hoe zit het

met de bevoegdheden van de jury vs.

Amerikaanse rechter? Grof gezegd is er

een tweedeling ‘law versus fact’, dat wil

zeggen dat de vaststelling van de feiten

behoort tot het domein van de jury en de

toepassing van het recht is voorbehouden

aan de rechter. Hierdoor wordt de

Amerikaanse rechter behoorlijk vernauwd

in haar manoeuvreerruimte.22

Het fenomeen verzekering is in de VS veel

minder dwingend dan in Europa. Mede

daaruit vloeit voort dat de bedragen die

aan punitive damages worden gekoppeld

substantieel hoger zijn. Tevens, zoals

eerder genoemd, heeft de jury ook een

overwegende rol. Zo heeft de jury een

exclusieve bevoegdheid op het terrein van

punitive damages. Dit houdt in dat ook

al is het duidelijk dat punitive damages

rechtens mogelijk is, dan nog de jury niet

verplicht is om een bedrag toe te wijzen.23

Vuistregel voor de jury in dit verband is

dat er een reasonable relationship moet

bestaan tussen enerzijds de gewraakte

handeling en de geleden schade en

anderzijds de toekenning van punitive

damages en de hoogte daarvan.24 De jury

houdt ook rekening met de inkomens- en

vermogenspositie van de gedaagde. Al met

al kan men stellen dat de hoge emoties,

13

het ontbreken dan wel gebrekkig zijn van

het sociale vangnet en de traditie een

belangrijke rol spelen in het toekennen

van hoge bedragen in de VS.

Een ander fundamenteel verschil tus sen

de VS en Nederland in het aan spra ke-

lijkheidsrecht is erkenning van pain and

suffering dat gezicht krijgt in de vorm van

uitkering van geld. In de VS is de ratio

dat men door uitkeren van een bepaald

bedrag herstel van de status quo ante

bereikt. Levin merkt op dat in de VS

niet zozeer het leed van het slachtoffer

de hoogte van de vergoeding bepaalt,

maar dat in de uitspraak van de jury de

mate waarin de maatschappij de ernst

van de aantasting beoordeelt, wordt

weergegeven.25 In Nederland houdt men

meer rekening met de verzekering en

erkent men ook de nare consequenties

voor de tegenpartij. Het afwentelen van de

schade op de verzekering heeft als gevolg

dat de verzekeraar met de economische

schade blijft. Ook wordt er geen dan wel

geringe betekenis toegekend aan pain and

suffering in Nederland.

ConclusieGrosso modo kan men stellen dat

Nederland in een beperkt aantal gevallen

aansprakelijkheid aanneemt daar waar de

wet dit toelaat. En als er dan vastgesteld

wordt dat er recht op smartengeld

bestaat, dan blijven de bedragen relatief

bescheiden. De VS daarentegen neemt

sneller aansprakelijkheid aan en keert ook

hogere bedragen uit. Dit heeft te maken

met het sociale vangnet van de beide

landen. Nederland is een verzorgingsstaat

waarin de burgers in de meeste gevallen

een uitkering kunnen krijgen. Dit is niet het

geval in de VS. Tevens speelt verzekering

een belangrijke rol, waarbij in Nederland

de verzekering in sommige gevallen

door de wet verplicht wordt (denk aan

verzekering in het verkeer), terwijl in de

VS de mensen vrijer zijn en niet altijd

verzekerd hoeven te zijn tegen ongevallen.

Deze overwegingen worden meegenomen

door de jury. Immers er is sprake van

een juryrechtspraak in de VS, waarbij

het niet ondenkbaar is dat emoties de

besluitvorming van de jury beïnvloeden,

terwijl in Nederland de rechter is die

bepaalt of er sprake is van smartengeld

en hoe hoog dat bedrag moet zijn. In de

VS heeft de jury het exclusieve recht om

te bepalen of er sprake is van punitive

damages en hoe zwaar die punitive

damages wegen. Het voorbeeld van Stella

Liebeck illustreert tevens de denkwijze,

traditie en cultuur van dat land waarin men

met het slachtoffer mee voelt, terwijl een

identiek geval in Nederland afgestempeld

zou zijn met ‘eigen schuld’. Derhalve zou

men smartengeld en aansprakelijkheid

altijd in verband moeten zien met het

sociale vangnet en verzekering.

1 Lectric Law Library, via <http://www.

lectlaw.com/files/cur78.htm>.

2 Voor het antwoord op de vraag waarom

de rechter terughoudend is, zie www.

jfvgroningen.nl/incasu voor het inter-

view met Prof. Verheij.

3 HR 29 januari 1937, NJ 1937, 570 (Voortste

Stroom), HR 31 december 1937, NJ 1938,

517 (Unitas) en HR 14 november 1958, NJ

1959, 15 (Clifford Kocq van Breugel/Van

Romunde).

4 Meijers 1905, p. 351; Bruins 1906, p.3;

Werthem 1930, p.11 en Slagter 1952,

p.2.

5 Verheij, A.J., Vergoeding van de imma-

teriële schade wegens aantasting in

de persoon, Nijmegen: Ars Aequi Libri,

2002, p.32.

6 Zie <www.jfvgroningen.nl/incasu> voor

het interview met Prof. Verheij.

7 Handelingen II, Parl. Gesch. Boek 6,

p.373 (Tendeloo).

8 Handelingen II, Parl. Gesch. Boek 6,

p.374 (Tendeloo).

9 Toelichting Meijers, Parl. Gesch. Boek 6,

p.375.

10 Met ‘virtuele schade’ wordt bedoeld

de schade die ontstaat op het internet

door het internet. Bijvoorbeeld inter-

netfraude of door een virus besmet

computer die niet meer bruikbaar

wordt.

11 Lindenbergh, S.D., Smartengeld tien

jaar later, Deventer: Kluwer, 2008, p.6.

12 Verheij 2002, p. 406-407.

13 Voor het antwoord op de vraag in

hoeverre men over de genoegdoenings-

functie kan spreken, zie <www.jfvgro-

ningen.nl/incasu> voor het interview

met Prof. Verheij.

14 Art. 6:106 Burgerlijk Wetboek.

15 Lindenberg 2008, p.19. Blijkens art.

6:98 moet er ook een causaal verband

aanwezig zijn tussen de geschonden

norm en de schade.

16 Lindenberg 2008, p.20.

17 HR 27 april 2001, NJ 2002, 91, m. nt

C.J.H. Brunner.

18 Lindenbergh 2008, p.60

19 Zie <www.jfvgroningen.nl/incasu>, voor

het interview met Prof. Verheij.

20 Schirmeister 1996, p.155.

21 307 F. 2d 432 (5th Cir. 1962)

22 Schirmeister, F.C., Amerikaanse toe -

stan den in het schadevergoedings-

recht? De vergoeding van letselschade

in de Verenigde Staten, Lelyad: Konink-

lijke Vermande, 1996, p.103.

23 Schirmeister 1996, p.167.

24 Idem

25 Levin, F.S., Pain and Suffering Guideli-

ness: A Cure for Damages Measure-

ment, University of Michigan Journal of

Law Reform, winter 1989, p. 306.

reDaCtIOneel JFV In Casu - DeCember 2012

14

Martijn van de Mortel (m/ )

Gevonden:

Nysingh. De juiste jurist op de juiste plek.

Onze collega kende hem van vroeger. Martijn was het type dat we zochten. Ondernemend, sociaal vaardig en niet vies van stevig procederen. Het eerste contact leerde echter dat Martijn nog midden in een postdoctorale opleiding zat om vervolgens voor zijn werkgever een grote klus in New York te gaan doen. Dán is Apeldoorn pas ver weg. Eenmaal terug op Hollandse bodem vonden we elkaar alsnog. En Martijn vond de ruimte voor het ondernemerschap, dat hij in Amsterdam miste.

“Hier is alle ruimte om het op je eigen manier te doen. Het niveau is top, maar het klantencontact is intensiever en to-the-point. Heb je een probleem? Kom maar hier. Dit is je mijnenveld en daar ga ik je doorheen loodsen.” Martijn houdt zijn eigen kantoor graag een spiegel voor: “Nysingh kent één nadeel. Veel mensen zijn te bescheiden hier. En dat is onterecht.”

Nysingh is een bedrijf van karaktervolle specialisten. Alleen de wet is bij ons standaard. Voor de rest krijg je alle ruimte om buitengewoon te zijn. Klinkt dit goed en kennen wij elkaar nog niet? Laat je dan vinden via werkenbijnysingh.nl

Specialist Arbeidsrecht. Type: mijnenveger.

-00008_6_Martijn_A4.indd 1 28-05-2010 10:19:25

Martijn van de Mortel (m/ )

Gevonden:

Nysingh. De juiste jurist op de juiste plek.

Onze collega kende hem van vroeger. Martijn was het type dat we zochten. Ondernemend, sociaal vaardig en niet vies van stevig procederen. Het eerste contact leerde echter dat Martijn nog midden in een postdoctorale opleiding zat om vervolgens voor zijn werkgever een grote klus in New York te gaan doen. Dán is Apeldoorn pas ver weg. Eenmaal terug op Hollandse bodem vonden we elkaar alsnog. En Martijn vond de ruimte voor het ondernemerschap, dat hij in Amsterdam miste.

“Hier is alle ruimte om het op je eigen manier te doen. Het niveau is top, maar het klantencontact is intensiever en to-the-point. Heb je een probleem? Kom maar hier. Dit is je mijnenveld en daar ga ik je doorheen loodsen.” Martijn houdt zijn eigen kantoor graag een spiegel voor: “Nysingh kent één nadeel. Veel mensen zijn te bescheiden hier. En dat is onterecht.”

Nysingh is een bedrijf van karaktervolle specialisten. Alleen de wet is bij ons standaard. Voor de rest krijg je alle ruimte om buitengewoon te zijn. Klinkt dit goed en kennen wij elkaar nog niet? Laat je dan vinden via werkenbijnysingh.nl

Specialist Arbeidsrecht. Type: mijnenveger.

-00008_6_Martijn_A4.indd 1 28-05-2010 10:19:25

het materieelHet gaat in de vele rechtszaken vooral

om patenten of om octrooien, om met de

Nederlandse naam te spreken. Een (rechts)

persoon kan een octrooi aanvragen op een

eindproduct, werkwijze, stof, of zelfs een

gehele techniek. Een octrooi wordt verleend

aan uitvindingen die nieuw en inventief

zijn. Van toepassing voor Nederland zijn

de Rijksoctrooiwet van 1995 (ROW) en het

Europees Octrooiverdrag. Hoewel in de EU

de aanvraagprocedures voor de octrooien

zijn geharmoniseerd bestaat er nog geen

octrooi dat in de gehele EU gelding heeft.

Een octrooi is maximaal twintig jaar geldig,

de meeste zijn korter geldig. In Neder-

land in de rechtbank ‘s-Gravenhage bij

uitsluiting bevoegd om kennis te nemen

Is De thermOnuCleaIre OOrlOG WaarOVer aPPle-OPrIChter steVe JObs sPrak In VOlle GanG? het heeFt er alle sChIJn Van, Want De kOreaanse teChnOlOGIeGIGant samsunG mOet Van een CalIFOrnIsChe Jury $1.05 mIlJarD sChaDeVerGOeDInG aan aPPle betalen. De sChOkGOlF Van De uItsPraak VersPreIDDe zICh naar De beursVlOer Waar het aanDeel Van samsunG met 7%

kelDerDe; bInnen een DaG Was $10 mIlJarD aan beurskaPItaal Van het beDrIJF VerDamPt. het lIJkt nIet WaarsChIJnlIJk Dat De OOrlOG OP het terreIn Van IntelleCtueel eIGenDOm (Ie) nu VOOrbIJ Is en een hausse aan Ie-zaken WOrDt VOOrsPelD. OOk GOOGle zOu nOG OP De hit list Van OuD aPPle-tOPman steVe JObs staan, zIJn bIOGraFIe VermelDt het VOlGenDe: ‘ik zal, mocht het nodig zijn, doorgaan tot ik mijn laatste adem heb uitgeblazen en ik zal elke cent die apple op de bank heeft staan gebruiken om dit onrecht ongedaan te maken. ik ga (google’s) android vernieti-gen, omdat het een gestolen product is.’ 1 DIt artIkel besChrIJFt De slaGVelDen In De OOrlOG Om Patenten, OCtrOOIen en merken. OOk Gaat DIt artIkel In OP De krItIek OP het huIDIGe PatentreCht-systeem DIe naar aanleIDInG Van De CalIFOrnIsChe reChtszaak steeDs luIDer Is Gaan klInken.

16

JFV In Casu - DeCember 2012reDaCtIOneel

Redactioneel

Intellectuele oorlog: Apple versus Samsung.Door hylke ten bruggencate

van octrooirechtelijke geschillen. Zij

bepaalt de beschermingsomvang van het

octrooi en of er inbreuk wordt gemaakt

op het octrooirecht. In beginsel verkrijgt

de octrooihouder een monopolie op het

bedrijfsmatig gebruik binnen Nederland.

Een houder van een octrooi kan onder

omstandigheden ex art 57 ROW verplicht

worden een licentie af te geven.

Het patentrecht voor de Verenigde Staten

is neergelegd in title 35 of the United States

Code (USC). Ex 35 USC § 100-103 wordt een

patent afgegeven in geval van een geldige

uitvinding, wat inhoudt een ‘’genuinely

novel, useful, and a non obvious inven-

tion’’. Patenten worden afgegeven door

de Patent and Trademark Office. Patenten

geven het recht op een monopolie, dat wil

zeggen het recht om anderen gebruik van

de uitvinding te ontzeggen. Het lijkt veel

op het Europese systeem, maar er is een

belangrijk verschil. Het zevende amende-

ment van de U.S. Constitution geeft name-

lijk het recht op een jury, bij zaken waar

de eiser schadevergoeding in geld eist.

Omdat dat meestal het geval is, moet een

jury, bestaande uit doorsneeburgers, soms

oordelen over zeer ingewikkelde en hoog-

technologische patentclaims.

De actorenVanaf 2010 is de zeer winstgevende mobi-

letelefoonmarkt er steeds meer als volgt

uit komen te zien. Apple en Samsung

hebben een groeiend marktaandeel, op

dit moment samen meer dan 50% van de

markt. Daarna volgen de steeds kleiner

wordende aandelen van Nokia (12%),

RIM Blackberry (8,2%) en HTC (6,5%). Op

de markt van besturingssystemen voor

smartphones zijn de grote spelers nog

duidelijker. Google’s Android (59%) en

Apple’s iOS (23%) hebben gezamenlijk

meer dan 82% van de markt in handen. De

grote drie zijn overigens zeer winstgevend:

Apple heeft in 2011 meer dan $25 miljard

netto winst behaald, Samsung $18 miljard

en Google $10 miljard. En deze giganten

hebben het vuur nu op elkaar geopend.

Apple versus Samsung: Het Californische

bedrijf heeft zijn Koreaanse concurrent de

oorlog verklaard op meerdere terreinen.

Apple beschuldigt Samsung wat betreft het

uiterlijk van de iPhone op de thuisknop,

afgeronde hoeken, de uit één glasplaat

bestaande voorkant en het ontwerp van de

speaker. Wat betreft de iPad vindt Apple

dat Samsung inbreuk heeft gemaakt op

het octrooirecht ten aanzien van de dunne

rand om het scherm, de afgeronde hoeken,

de glazen voorkant, het minimalistische

ontwerp van de voorkant en de zij- en

achterkant van de iPad in het algemeen.

Samsung beroept zich op zijn beurt vooral

op schending van 3G-patenten door Apple.

Het voert aan dat Apple nog vrij nieuw is op

de mobiele markt en daarbij gebruik maakt

van heel veel technieken die Samsung ooit

uitgevonden heeft. Ook is het bedrijf van

plan in rechte op te treden tegen de iPhone

5, die volgens zijn advocaten inbreuk zou

maken op Samsungpatenten.

Apple versus Google: Een deel van de

rechtszaken die Apple tegen Samsung

voert, gaat eigenlijk over het besturings-

systeem Android. Android dat gratis door

Google aan telefoonproducenten ter

beschikking is gesteld zou patenten van

Apples besturingssysteem iOS overtreden.

Apples plan de campagne is door telefoon-

producenten voor de rechter te dagen, ze

af te schrikken Android op hun telefoon

zetten. Apple beschuldigt de producenten

wat betreft het uiterlijk van besturings-

systeem om de presentatie van icoontjes

van applicaties en de vaste balk met apps

onderin het scherm. Ook beroept Apple

zich op een techniek die ervoor zorgt dat

het scherm herkent of de gebruiker één

of twee vingers gebruikt voor het scrollen.

Met twee of meer vingers kan ingezoomd

worden. Daarnaast wordt het patent op de

techniek waarmee door middel van op het

scherm ‘tappen’ ingezoomd kan worden,

volgens Apple geschonden.2

strijdtoneel Den haagDe oorlog tussen Apple en Samsung kent

ook een Nederlandse episode. In Den

Haag traden de bedrijven elkaar meer-

dere malen met getrokken degens tege-

moet. Apple wordt vertegenwoordigd

door advocaten van Houthoff Buruma en

Freshfields Bruckhaus Deringer. Samsung

wordt vertegenwoordigd door mr. W.P.

den Hertog en verder door advocaten van

Steve Jobs: “Ik zal doorgaan tot ik mijn laatste adem heb

uitgeblazen. Ik ga Google vernietigen.” De giganten van de

technologie hebben elkaar de oorlog verklaard.

reDaCtIOneelJFV In Casu - DeCember 2012

17

18

Simmons & Simmons en

NautaDutilh, onder wie

de Groningse hoogleraar

Gielen. De belangrijkste

overwinning werd door

Samsung behaald bij het

Gerechtshof Den Haag

dat oordeelde dat de

Samsung Galaxy Tab 10.1

geen inbreuk maakt op

het modelrecht van Apple

uit 2004. Op dat model

van Apple is de iPad

gebaseerd. Het Hof vond dat de geïnfor-

meerde gebruiker voldoende het verschil

tussen het model van Apple en de Galaxy

Tab kon zien.3

De zaak ligt nu bij de Hoge Raad, waar

Apple nogmaals zal proberen de Galaxy

Tab in Nederland te verbieden. Een Duitse

rechter oordeelde in een vergelijkbare

zaak dat de Galaxy Tab wel inbreuk maakt

op Applepatenten. Britse rechters deelden

juist de visie van het gerechtshof Den Haag

in een eerdere zaak. Ook rechters in onder

meer Italië, Zuid-Korea, Japan, Frankrijk en

Australië zullen advocaten van Samsung

en Apple voor zich zien verschijnen.

tijd voor een staakt-het-vuren?Terwijl rechtszaak na rechtszaak wordt

gevoerd, de een nog groter dan de ander,

worden er vragen gesteld over het nut

van de strijd. Bieden de patentoorlogen,

naast topsalarissen voor IE-advocaten, ook

andere voordelen? Met andere woorden,

hoe goed functioneert het huidige patent-

systeem op de mobiele telefoniemarkt? Dat

er kritiek is, blijkt wel uit een reactie van

een softwareontwikkelaar op een artikel

in The Economist: ‘’Je moet goed zoeken,

wil je een softwareontwikkelaar vinden die

niet van mening is dat het patent(systeem)

een grote grap is. De enige echte vraag is

of we het huidige patentsysteem moeten

vervangen of zelfs moeten afschaffen. (…)

Neem bijvoorbeeld de zaak van Apple over

de ronde hoeken. Wie wil er nu een telefoon

met scherpe hoeken in zijn zak? Wie dit

patent ooit heeft afgegeven zou ontslagen

moeten worden’’. En er is meer kritiek. Zo

duiken op internet geregeld afbeeldingen

op van telefoons en tablets waarbij tele-

foons overduidelijk elementen van elkaar

hebben overgenomen. Steve Jobs zelf zei

in een interview in 1994 het volgende:

‘’Picasso heeft eens gezegd: goede arti-

esten kopiëren, de beste artiesten stelen.

En wij (Apple) hebben altijd schaamteloos

geweldige ideeën gestolen.’’ 4

Deze discussie is wel degelijk van belang,

omdat ze de grondbeginselen van de Intel-

lectuele Eigendom raakt. Het idee achter

bescherming van ideeën, ofwel intel-

lectueel eigendom, is dat het als stimulans

kan werken om uitvindingen te creëren

en te delen. Economen wijzen erop dat

bescherming de mogelijkheid biedt om

ideeën te exploiteren en daarmee geld

te verdienen. Dit geeft vervolgens ‘incen-

tives’ voor nog meer uitvindingen. Waarom

zou je immers iets willen uitvinden als

iemand anders klakkeloos met je uitvin-

ding aan de haal kan gaan? Al met al zou

bescherming van intellectuele eigendom

grote maatschappelijke vooruitgang

betekenen. Maar dat betekent niet dat

IE-rechten onbeperkt worden beschermd,

want een te lang durende monopoliepos-

itie van een uitvinder komt de maatschap-

pelijke vooruitgang niet ten goede. Volgens

het gezaghebbende blad The Economist

schaadt de grote toename van patenten de

samenleving op drie manieren. Ten eerste

betekent het dat technologie producenten

elkaar meer in de rechtszaal dan op de

markt zullen beconcurreren. Ten tweede

heeft het negatieve effecten op de inno-

vatie, daar bedrijven die willen voortbor-

duren op bestaande technologie zullen

stoppen. Ten derde zullen de grenzen van

het patentsysteem worden opgezocht;

patenttrolls, dat zijn patenthouders die

speculatieve rechtszaken voeren zonder

daadwerkelijk iets te willen produceren;

defensieve patenten, dat wil zeggen dure

patenten aanvragen, omdat je vreest voor

rechtszaken.5

Richard Posner is een invloedrijk en uitge-

sproken criticus van het huidige Ameri-

kaanse patentsysteem. Zijn indrukwek-

kende cv gebiedt korte vermelding. De jurist

en econoom Posner studeerde summa cum

laude af aan Yale College en magna cum

laude aan Harvard Law School. Hij heeft

meer dan veertig boeken geschreven, is

federale rechter en is de meest geciteerde

rechtsgeleerde van de 20ste eeuw. Posner:

‘’Het Amerikaanse patentsysteem maakt,

enkele uitzonderingen daargelaten, geen

onderscheid tussen verschillende types

uitvindingen en verschillende takken van

industrie. Dit is het meest controversiële

onderdeel van dat recht. De behoefte

aan bescherming van patent en inno-

vatie verschilt enorm tussen verschillende

industrieën’’. Wat Posner hier bedoelt, laat

zich het best uitleggen met een voorbeeld.

Softwareontwikkelaar: “Je moet goed zoeken wil je een

softwareontwikkelaar vinden die niet van mening is dat het patentsysteem

een grote grap is.”

reDaCtIOneel JFV In Casu - DeCember 2012

18

De farmaceutische industrie is een indu-

strie waarin de patenten streng beschermd

moeten worden. De kosten van het

uitvinden van een medicijn zijn enorm en

na de uitvinding moeten ze ook nog jaren

getest worden, voordat ze uiteindelijk

verkocht worden. De productiekosten van

een medicijn zijn juist erg laag, waardoor

het gemakkelijk nagemaakt kan worden.

Maar er zijn, zoals Posner aangeeft, weinig

industrieën die lijken op de farmaceuti-

sche industrie. In andere industrieën zijn

de kosten voor nieuwe vindingen lager en

worden patenten vervolgens misbruikt om

concurrenten en patenttrolls van de markt

te weren. Posner over de maatregelen die

genomen zouden kunnen worden: ‘’In

sommige industrietakken zouden we de

duur van de patentbescherming korter

kunnen maken. Ook zouden er dwanglicen-

ties kunnen komen, patenttrolls verboden

kunnen worden en speciale trainingen

gegeven kunnen worden aan rechters die

dit soort zaken doen.’’6 En dat is de vraag

bij deze patentoorlog. De mobiele tele-

foonmarkt en de tabletmarkt veranderen

zo snel en producenten nemen zo veel van

elkaar over. Men kan zich afvragen of het

huidige patentsysteem wel op de mobiele

telefoonmarkt functioneert.

laatste schermutselingen Deskundigen vragen wetgevers dus

opnieuw te kijken om de beschermings-

duur van een IE-recht zo op te stellen, dat

er een zo groot mogelijk maatschappelijk

voordeel ontstaat. Een nieuw evenwicht

dat innovatie zo veel mogelijk stimuleert

en ook consumenten genoeg keuze laat

tussen producten.

Maar voor het zover is, gaat de strijd in

de rechtszaal tussen de giganten, Apple,

Samsung en Google door. De ogen van de

wereld zullen vooral gericht zijn op Judge

Lucy Koh die bij het hoger beroep van de

rechtszaak in California zal voorzitten.7

Maar ook de beslissing van de Hoge Raad zal

een interessant arrest worden.

1 W. Isaacson, Steve Jobs, New York:

Simon & Schuster 2011.

2 ‘Swipe, pinch and zoom to the

courtroom’, The Economist, 1 september

2012.

3 Hof ’s-Gravenhage 24 januari 2012,

LJN BV1612, IEF 10819, B9 10698, IER

2012/10 (Apple/Samsung).

4 Zie voor het interview en meer achter-

grondmateriaal de site van de In Casu.

5 ‘iPhone, uCopy, iSue’, The Economist, 1

september 2012.

6 R.A. Posner, ‘Why there are too many

patents in America’, The Atlantic 12 juli

2012.

7 J. Palazzolo en A. Jones, ‘Apple and

Samsung Patent Suit Puts Judge

Posner’s Worldview on Trial’, The

Wall Street Journal 23 juli 2012.

Steve Jobs: “Apple heeft altijd schaamteloos geweldige ideeën

gestolen.”

reDaCtIOneelJFV In Casu - DeCember 2012

19

COlumn JFV In Casu - DeCember 2012

Column

Je maintiendrai?Door bob van Oosterhout

20

Dat dit niet rijmt met de grondwet (alle

Nederlanders zijn op gelijke voet in open-

bare dienst benoembaar) is an sich al

raar. Maar dat het gros van alle Nederlan-

ders zich nog steeds graag warmt aan de

oranjegloed van het koningshuis is ronduit

absurd. Een rationele verklaring voor dit

soort liefhebberij is mij nog niet ter ore

gekomen. Het is inmiddels 2012, en dat

er nog steeds een beroep is waarin je je

functie vererfd is nu toch echt outdated.

Beatrix heb ik altijd een aimabel mens

gevonden. Ik zou eventueel zelfs over-

wegen op haar te stemmen mocht zij

verkiesbaar zijn. Maar hier doemt het

werkelijke probleem van de monarchie op.

Wat als een schlemieltje geboren wordt?

Bovendien heeft de familie vele belas-

tingprivileges en door de burger betaalde

snoepreisjes. Quote heeft het vermogen

van de familie geschat op €800 miljoen

euro, en per jaar krijgen zij ook nog een

fikse uitkering. Dit terwijl wanneer een

democratisch gekozen politicus, wél met

eigen politieke verantwoordelijkheid, een

zonnebril declareert heel Nederland op z’n

achterste poten staat. Ikzelf zou ook graag

belastingkortingen genieten, niet dat ik er

op dit moment iets mee opschiet, maar

dat klinkt toch leuk in de kroeg? Toch lijkt

het me niet helemaal fair. Het effect van

staatsbezoeken op de export is niet meet-

baar, dus die kunnen we ook schrappen.

De rede kan koningshuisgezinden niet

treffen, enkel schandalen lijkt hen in het

vertrouwen af te brokkelen. Maar goed, we

mogen onszelf gelukkig prijzen dat dat een

van de speerpunten is van de familie. Een

ander probleem is dat de republikeinse

beweging in Nederland ook nooit echt

vorm heeft gekregen. Dit gaat vaak niet

verder dan een slap verlangen naar een

volledig ceremonieel koningshuis of raas-

kallende complotdenkers die niet serieus

te nemen zijn. Zolang het volk nog groten-

deels achter de constitutionele monarchie

staat, lijkt de Republiek der Nederlanden

ver uit zicht.

“Ikzelf zou ook graag belastingkortingen genieten,

niet dat ik er op dit moment iets mee opschiet, maar dat klinkt

toch leuk in de kroeg?”

I een tIJD Waar Feeën en tOVenaars VrIJWel VOlleDIG uIt het straatbeelD zIJn VerDWenen en een DemOCratIsChe reChtsOrDe als WenselIJk WOrDt GezIen, zItten We tOCh nOG met PrInsen, PrInsessen en kOnInGen OPGesCheePt.

Bezoek ons op studystore.nlof één van onze winkels inGroningen:

Oude Kijk in ´t Jatstraat 199712 EA Groningen(naast de UB)

Zernikeplein 11Zernikeplein 119747 AS Groningen

Jouw studievereniging wil het je zo voordelig en makkelijk mogelijk maken.Dus hebben ze een boekenleverancier die daarbij past.

university of Oxford en de CollegesAangezien ik in de maand juli in Oxford was

en de universiteit dus gesloten was, heb ik

niet echt kunnen ervaren hoe de stad is

tijdens het academisch jaar. Dat is natuur-

lijk jammer, maar aangezien Oxford en

haar universiteit niet los van elkaar gezien

kunnen worden waren de invloeden die

de universiteit op de stad heeft ook in de

zomer duidelijk merkbaar. Al is het alleen

al door de indrukwekkende universiteits-

gebouwen die grotendeels het straatbeeld

van de stad bepalen. Met deze universi-

teitsgebouwen bedoel ik met name de

vele Colleges die overal in het centrum te

bewonderen zijn, en waar Oxford bekend

om staat. Deze Colleges zijn als het ware

kleine, grotendeels autonome onderwijs-

instellingen die de universiteit als over-

koepelend orgaan hebben. De universiteit

examineert en biedt grootschalig onder-

wijs en meer algemene faciliteiten aan, het

College verzorgt kleinschalig onderricht

en persoonlijke begeleiding en stoomt

de studenten intensief klaar voor hun

examens en andere academische verplich-

tingen. Wil je in Oxford studeren dan moet

je je aanmelden bij zo’n College, niet bij

de universiteit. Bij de toelating tot deze

Colleges worden studenten kritisch op

hun persoonlijke kwaliteiten geselecteerd,

maar eenmaal binnen worden ze zo inten-

sief gevolgd en begeleid dat vertraging,

laat staan uitval, er nagenoeg onbekende

fenomenen zijn. Een College heeft veel te

bieden, maar legt de lat dus ook erg hoog.

Vrijblijvendheid zoals we die in Groningen

gewend zijn is er dus niet bij.

Het meest bekende College is ongetwijfeld

Christ Church. Niet zozeer omdat mensen

als John Locke, Lewis Carroll en Sir Archi-

bald Garrod er hun studententijd sleten of

omdat alleen al dit College dertien Engelse

Student and the city

Oxford en haar universiteitDoor barent hoffschulte

In teGenstellInG tOt De meesten DIe VOOr mIJ In DIt katern een stuk sChreVen, heb Ik nIet een PerIODe GestuDeerD aan een unIVersIteIt In het buItenlanD. Wel heb Ik aFGelOPen zOmer een talenCursus enGels GeVOlGD In een staD Waar één Van De OuDste en meest tOOnaanGeVenDe unIVersIteIten ter WerelD GeVestIGD Is: OxFOrD. een mIDDelGrOte staD

ten nOOrDWesten Van lOnDen met een unIVersIteIt DIe WerelDWIJD bekenD Is, en tOCh OOk Wel Iets Van GrOnInGen heeFt.

stuDent anD the CIty JFV In Casu - DeCember 2012

22

stuDent anD the CItyJFV In Casu - DeCember 2012

23

prime ministers voortbracht. Nee, Chirst

Church is de laatste jaren vooral bekend

omdat schrijfster J.K. Rowling zich door

het markante gebouw liet inspireren bij

het schrijven van de Harry Potter boeken.

Het resultaat hiervan is dat er ellenlange

rijen bij de ingang staan en dat basis-

schoolklassen van over de hele wereld,

compleet in Griffoendor kostuum, het

College bezoeken. Al deze aandacht wordt

natuurlijk erg op prijs gesteld, de reden

ervan wellicht wat minder.

town and gownOxford is qua inwoneraantal iets kleiner

dan Groningen en het heeft ook iets

minder studenten, de verhouding tussen

studerenden en niet-studerenden in beide

steden ligt dus ongeveer gelijk. Net als

in Groningen drukken ook de Oxfordse

studenten een flinke stempel op de stad.

In Groningen spreekt men over studenten

en stadjers, in Oxford over town and gown,

wat in deze context zoiets als stad en toga

betekent. De strekking is dus nagenoeg

hetzelfde en, voor zover ik het mee heb

kunnen maken, de verhoudingen binnen

de stad ook. Towns en gowns zijn op elkaar

aangewezen en gaan vaak hand in hand,

maar door verschillende achtergronden

en leefwijzen kan het soms ook wat stroef

lopen.

Maar waar het in Groningen vooral gaat

om zaken als botsende levensstijlen,

(vermeende) overlast en soms wrijvingen in

het uitgaansleven, heeft Oxford historisch

op dat gebied wel wat meer meegemaakt.

Zo vond op 10 februari 1355 de Battle of St

Scholastica Day plaats, waarbij maar liefst

drieënzestig gowns en dertig towns om het

leven kwamen. Het verhaal gaat dat deze

massale vechtpartij ontstond naar aanlei-

ding van een caféruzie over de kwaliteit

van het geserveerde bier. Men kan dus wel

aannemen dat er al enig wederzijds onge-

noegen bestond voorafgaande aan deze

uitbarsting. Daarna is 10 februari eeuwen-

lang een speciale dag in Oxford geweest,

waarop werd stilgestaan bij de rellen en

de burgemeester elk jaar symbolisch één

penny per overleden gown aan het univer-

siteitsbestuur moest aanbieden. Aan deze

traditie is in de negentiende eeuw een eind

gekomen, maar de vete is pas in 1955, na

600 jaar dus, officieel bijgelegd.

Vermeldenswaardig als positieve spin

off van de town and gown perikelen is

de oprichting in 1209 van de beroemde

Universiteit van Cambridge door een stel

even knappe als kwaaie koppen, die na

een hoog opgelopen meningsverschil

tussen gemeente en universiteit van Oxford

de stad gefrustreerd de rug toekeerden. De

eeuwenlange rivaliteit tussen deze voor-

aanstaande universiteiten heeft beide

ongetwijfeld tot nog grotere hoogten opge-

stuwd. Vruchtbare samenwerking komt

natuurlijk ook voor, wat onder meer blijkt

uit het wereldwijde daverende succes van

Monty Python’s Flying Circus.

Kijkend naar het inwonersaantal van

Oxford en de hoeveelheid studenten die

er wonen, lijkt de stad dus best veel op

Groningen. De sfeer is er vergelijkbaar,

net als de verhouding tussen studerenden

en niet studerenden. Toch zou ik Oxford

en haar universiteit tekort doen als ik de

vergelijking met Groningen te ver door zou

trekken. De University of Oxford behoort

al bijna duizend jaar tot de absolute top

van alle universiteiten wereldwijd. Het

daarmee gepaard gaande prestige, met

veel gevoel voor traditie, straalt van de

universiteit af. Tegelijkertijd is de stad toch

heel bruisend en bij de tijd, en is de aspi-

ratie om een toonaangevende positie in de

wetenschappelijke wereld te handhaven

voelbaar. Absoluut een aanrader om een

keer heen te gaan dus, ook als je gewoon

een avond mooi wil drinken.

“De University of Oxford behoort al bijna duizend jaar tot de

absolute top van alle universiteiten wereldwijd. Het daarmee gepaard gaande prestige, met veel gevoel

voor traditie, straalt van de universiteit af.”

aChter De Deur Van... JFV In Casu - DeCember 2012

24

Wat heeft u ertoe bewogen hoogleraar aan de rijksuniversiteit Groningen te worden?Ik ben in 2006 gepromoveerd aan de

Rijksuniversiteit Groningen. Het hoogle-

raarschap is niet zomaar iets waar je naar

kunt dingen, want zoveel plekken zijn er

niet. Het was een beetje toeval dat op dat

moment iemand van die plek vertrok en

dan wordt er natuurlijk gezocht. Ik was hier

al een tijd werkzaam dus het leek mij zeker

wat. Bovendien zou ik Groningen niet snel

verruilen. Ik ben in 1993 begonnen met

studeren aan de Rijksuniversiteit. Ik heb

eerst een jaar Letteren gestudeerd, maar

na het halen van mijn propedeuse wilde

ik toch liever wat anders doen. De studie

Rechten sprak mij meer aan omdat mijn

zus het al studeerde. Al tijdens mijn studie

ben ik voor prof. mr. Jan Lokin van Romeins

Recht gaan werken en ook bij de afdeling

Privaatrecht, als student-assistent. Op

dezelfde dag kwamen zowel Jan Lokin als

mijn latere promotor Leo Verstappen naar

mij toe met de vraag of ik hier wilde blijven

om te promoveren. Dit was nog in de tijd

dat student-assistenten heel veel onder-

wijs konden geven. Het geven van onder-

wijs vond ik erg leuk en op deze manier

ben ik erin gerold. Als student was ik nog

niet bekend met onderzoek doen. Later

kwam dit er vanzelf bij, en het bleek net zo

leuk.

u bent hoogleraar Privaatrecht, in het bijzonder notarieel recht. hoe is de interesse voor het notariële recht bij u ontstaan? In het privaatrecht was ik altijd al geïnte-

resseerd. Daarom vond ik het interessant

om daar student-assistent te worden Ik

vind privaatrecht het leukste rechtsgebied

omdat dit het minst abstracte en meest

tastbare rechtsgebied is. De grote inte-

resse in het notarieel recht is met name

ontstaan door de functie van de notaris.

Die spreekt mij erg aan. De notaris staat

totaal anders in de juridische wereld dan

de advocaat. De advocaat is partijdig en

de notaris is juist onpartijdig. De notaris

wil het beste voor de betrokken partijen,

terwijl de advocaat juist het beste wil voor

zijn ene cliënt. Ik vind die onpartijdige rol

van de notaris mooi. Natuurlijk zijn advo-

caten en notarissen voor een groot deel

met dezelfde dingen bezig, want ze zijn

allebei privatisten.

u had er ook voor kunnen kiezen om bijvoorbeeld notaris te worden, waarom heeft u toch de bewuste keuze gemaakt voor de universiteit? Ik heb inderdaad een bewuste keuze heb

gemaakt voor de universiteit, maar eigen-

Achter de deur van...

Wilbert KolkmanDoor reimer helder

De heer kOlkman Is sInDs 2006 hOOGleraar PrIVaatreCht, In het bIJzOnDer nOtarIeel reCht. naast zIJn hOOGleraarsChaP heeFt hIJ enkele neVenWerkzaamheDen. DIe GeVen belanGrIJke InPut aan zIJn hOOGleraarsChaP. Daarnaast Is hIJ een Vaste Gast OP het IntrODuCtIekamP Van De JFV. hIer bePleIt hIJ steeVast hOe belanGrIJk het Is Om Wat

naast Je stuDIe te DOen. Waar hIelD De heer kOlkman zICh zelF mee bezIG tIJDens zIJn stuDententIJD? en hOe kIJkt De heer kOlkman aan teGen het huIDIGe ImaGO Van De rIChtInG PrIVaat- en nOtarIeel reCht? tIJD VOOr een GesPrek met De heer kOlkman.

aChter De Deur Van...JFV In Casu - DeCember 2012

25

lijk heb ik drie banen. De hoofdmoot zit

bij de universiteit. Naast mijn aanstelling

als Hoogleraar werk ik ook als raadsheer-

plaatsvervanger bij het Gerechtshof

Arnhem. Bovendien werk ik op een nota-

riskantoor dat voorheen tevens een advo-

catenkantoor was. Ondanks dat ik niet

dag in dag uit op het notariskantoor werk

en ook maar een deel van mijn tijd raads-

heerplaatsvervanger ben, zie ik daar de

praktijk. Je krijgt daar wel de input van de

praktische kant, waardoor je je niet alleen

maar afvraagt hoe het er aan toe zou gaan

in de boze buitenwereld. Die zie je op deze

manier ook daadwerkelijk.

zijn deze nevenwerkzaamheden voor u ook belangrijk als toevoeging aan het hoogleraarschap, dat u zo ook de praktische kant ervaart? Ja, voor mij is het belangrijk deze input te

hebben. Je kunt het nooit zo gek verzinnen

of het gebeurt in de praktijk. Op deze

manier gaan dingen wat meer spelen en

kan je ze ook beter plaatsen wanneer je

zelf bepaalde dingen hebt behandelt of

onder ogen hebt gezien. Je hoeft natuur-

lijk niet dag in, dag uit met je voeten in de

klei te staan, maar door deze nevenwerk-

zaamheden krijg je wel een duidelijker

beeld. Zoals bij het Hof, dat per definitie

hoger beroep is, ligt er dan een zaak die

al in beroep aan de orde is geweest maar

waarbij je nu samen met een aantal collega

raadsheren een knoop moet doorhakken.

Dat is weer anders dan het notariaat en de

advocatuur. Zowel processueel als inhou-

delijk is dit ontzettend interessant. Het

hele spel van en met partijen en ter zitting

de juiste vragen stellen is erg interessant

om te doen. Ondanks het feit dat deze

beide banen relatief klein in omvang zijn in

verhouding tot mijn Hoogleraarschap, zie

ik toch genoeg voorbij komen om me daar-

door te laten verrijken in mijn hoofdfunctie

hier aan de Rijksuniversiteit.

studenten hikken vaak bij de eventuele keuze voor de richting Privaat- en notarieel recht aan tegen het idee dat je dan alleen maar notaris kan worden. Is dit iets waaraan u zich ergert? Nee, ik erger me er niet aan, maar het is

wel jammer. De opleiding notarieel recht

zou misschien beter anders kunnen heten,

omdat het nu net lijkt alsof je er alleen

maar notaris mee kan worden. De oplei-

ding is erg breed en zo sterk ingebed in

met name privaatrecht, dat je met een paar

vakken erbij alsnog je civiele effect kan

halen en dus nog alle togaberoepen zou

kunnen uitoefenen. Met de opleiding nota-

rieel recht in combinatie met je civiel effect

is elk denkbaar juridisch beroep mogelijk.

Natuurlijk begrijp ik wel dat gezien het feit

dat de opleiding notarieel recht heet, veel

studenten meteen denken dat je alleen

maar notaris kan worden. Belangrijk is

wel te weten dat slechts 5% van de hele

opleiding notarieel recht ook daadwerke-

lijk notaris wordt. Wat ik daarom vooral

jammer vind is dat sommige mensen de

richting niet kiezen puur om het idee dat

je er alleen notaris mee kan worden, terwijl

ze de inhoud wel heel leuk vinden. Van mij

hoeven ze de notariële richting niet per se

te kiezen als ze maar wel een juiste afwe-

ging maken. Je moet als student vooral de

vakken en de richting kiezen die je écht

leuk vindt en je niet laten afschrikken door

de naam. Ik hoop maar dat studenten die

echt geïnteresseerd zijn zich niet snel laten

afschrikken door de naam, het etiket. Toch

kan het vooral bij eerstejaarsstudenten

geen kwaad uit te leggen wat de richting

nou echt inhoudt en wat je er allemaal mee

kan.

De opleiding notarieel recht in Groningen staat in de elsevier enquête 2012 op de eerste plaats, zowel bij de bachelor opleiding als de masteropleiding. Is dit een goede indicatie van het huidige niveau van de opleiding notarieel recht in Groningen? Ja, dat kan ik natuurlijk niet ontkennen.

Ik vind het een mooi resultaat. Vorig

jaar hadden we ook de eerste plek. Er

zit dus een goede lijn in, dat mogen we

oprecht zeggen. We zijn geen eendags-

vlieg. We moeten ook niet te Gronings,

te bescheiden zijn. Het zijn goede cijfers.

Je kunt ook in absolute getallen zien dat

het een nette, stevige beoordeling is. Of

dat een juiste weergave is van hoe het in

Nederland is, is natuurlijk lastig te zeggen.

Ik weet niet hoe het in Rotterdam of Leiden

zit want dat kan ik niet beoordelen. Maar

voor de studenten die Notarieel recht in

Groningen studeren moet dit een prettige

bevestiging zijn van het feit dat als je dit

onderwerp bestudeert je eigenlijk niet

hoger kunt in Nederland. Het mooie is dat

het een studenten enquête is. Het is toch

door 170.000 studenten ingevuld.

Wat betekent deze elsevier enquête voor u zelf? zegt het ook iets over hoe studenten u manier van lesgeven beoordelen? Ik ben er natuurlijk trots op. Het is het

oordeel van studenten. Het is toch een

soort van evaluatie maar dan in vergelij-

king met andere steden. Normaal wordt

een vak geëvalueerd of een opleiding maar

wordt het niet tegen andere opties afgezet

en nu wel. Ik vind het dan ook zeer mooi.

Onder andere op het introkamp van de JFV geeft u aan hoe belangrijk het is om wat naast je studie te doen. hoe essentieel is dit volgens u? Dat is echt van levensgroot belang. Het is

natuurlijk zo dat je studie absoluut prio-

riteit heeft. Je moet niet twaalf jaar gaan

studeren en dan roepen dat je er zoveel

naast hebt gedaan. Je moet de nodige

“Ik vind privaatrecht het leukste rechtsgebied omdat dit het minst abstracte en meest

tastbare rechtsgebied is.”

aChter De Deur Van... JFV In Casu - DeCember 2012

26

“De opleiding notarieel recht zou anders moeten heten omdat het nu net lijkt dat je er alleen maar notaris

mee kan worden.”

discipline hebben. Maar het is wel van

groot belang dat je ziet wat er in de wereld

gebeurt. In de studentenwereld is zoveel te

doen dat je daar je kans moet grijpen. Er

zijn zoveel mogelijkheden die je zelf kan

najagen of creëren. Het is vaak een goed

teken als je actief bent geweest naast je

studie bij een studenten- of studievereni-

ging. Bovendien is het een win-win situ-

atie. Als je heel geëngageerd bent tijdens

je studie heb je ook meer zin in je studie

en zullen de ‘kwartjes’ sneller vallen. Je

spreekt meer mensen en je zult sneller het

bos maar ook de bomen zien. Bovendien,

tegen de tijd dat je bent afgestudeerd heb

je meer contacten dan wanneer je na vier

jaar je opleiding hebt afgerond en je geen

idee hebt hoe de wereld nou echt werkt.

Het is wel zo dat het allemaal wat strenger

is geworden. De eisen rondom de studie

zijn allemaal strakker geworden. Je moet

oppassen dat de studie op plek één blijft

staan. Maar een uitloop van ongeveer een

jaar, is echt niet verkeerd. Ik denk dat dat

alleen maar voor je spreekt, als je er alle-

maal dingen naast hebt gedaan.

Wat heeft u zelf tijdens uw studententijd naast u studie gedaan? Ik heb mijn hele studententijd gewerkt in

de horeca. Op een gegeven moment dacht

ik, ben ik nu meer aan het studeren of ben

ik nu meer barman? Ik moest nog even

vermelden van mijn collega mr. dr. K.J. de

Graaf, hoofddocent vakgroep Bestuurs-

recht en Bestuurskunde, dat ik in 1997 de

‘Tapkampioenschappen’ heb gewonnen.

Wat wil een mens nog meer?

Daarnaast heb ik een aantal juridische,

inhoudelijke dingen gedaan zoals de

Rechtswinkel. Ook was ik een liefhebber

van sporten. Mijn week was daardoor

snel vol. Toch heb ik maar zes gestudeerd,

inclusief het jaar Letteren. Ik heb mijn

studie Rechten in vijf jaar afgerond. Dus

de welbekende norm ‘nominaal+1’. Netjes

toch?

27

PersOnaeJFV In Casu - DeCember 2012

het begin…Jean Monnet werd in 1888 geboren in het

Franse plaatsje Cognac, in een familie

van cognac handelaren. Op zijn zestiende

verliet hij school om te werken in het fami-

liebedrijf.1 In de periode dat hij voor het

familiebedrijf werkte heeft Monnet veel

gereisd en groeide zijn interesse in de

diplomatie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog

maakte hij zich sterk voor meer internati-

onale economische samenwerking tussen

de geallieerde landen, wat ervoor zorgde

dat de geallieerden beter samenwerkten.

Mede dankzij deze successen klom Monnet

snel op de politieke ladder; zo was hij

actief bij het Franse Ministerie van handel

en industrie en werd hij al op eenendertig

jarige leeftijd benoemd als plaatsvervan-

gend Secretaris Generaal van de Volken-

bond. Teleurgesteld door de trage besluit-

vorming en de weinige successen van de

Volkenbond, diende Monnet in 1923 zijn

ontslag in en werd bankier. Tijdens de

Tweede Wereldoorlog was Monnet lid van

het Franse Vrijheids Committee. In 1943

verklaarde hij in dit verband:

“There will be no peace in Europe, if the

states are reconstituted on the basis of

national sovereignty... The countries of

Europe are too small to guarantee their

peoples the necessary prosperity and

social development. The European states

must constitute themselves into a federa-

tion...”

In deze uitspraak komt duidelijk het

Europa naar voren dat Monnet voor ogen

had: een Europa waarin de landen (deels)

hun soevereiniteit overdragen aan supra-

nationale instituties.

het echte werk…Twee projecten waar Monnet zijn bekend-

heid voornamelijk aan te danken heeft,

zijn het zogenaamde Schumanplan en

het Plevenplan. Beiden dateren van na

de Tweede Wereldoorlog. In de periode

na 1945 was Europa hard bezig met de

wederopbouw. Monnet stond aan het

hoofd van de Franse Economische Plan-

ning Commissie (Commissariat du Plan)

en ontwierp het plan voor de Economische

Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS).

Het samenvoegen van de kolen- en staal-

bronnen zou de basis zijn voor economi-

sche ontwikkelingen en een eerste stap

naar een ‘federaal Europa’.2 Verder zou

het samenvoegen van de kolen- en staal-

bronnen de kans op een nieuwe oorlog

binnen Europa verminderen, aangezien

kolen en staal cruciale grondstoffen waren

voor het voeren van een oorlog. Alhoewel

het plan voor de EGKS naar buiten werd

gebracht door de Franse minister van

Personae

Jean MonnetDoor tanja schasfoort

jean mOnnet WOrDt Wel een Van De “FOunDInG Fathers” Van De eurOPese unIe GenOemD en stOnD aan De WIeG Van haar OPrIChtInG. DOOr De Jaren heen Is De OmVanG, De COmPetentIe en Daarmee De maCht Van De eu FlInk tOeGenOmen. teGelIJkertIJD Is het aantal antI-eurOPa GeluIDen Dat Ons ten Ore kOmt VerVeelVOuDIGD. DaarOm Is het een GOeD IDee Om Onze OGen

eens te rIChten OP één Van De FOunDInG Fathers Van De eu, zIJn ambItIes en zIJn beWeeGreDenen.

“Een Europa waarin de landen hun soevereiniteit overdragen

aan supranationale instituties.”

PersOnae JFV In Casu - DeCember 2012

28

Buitenlandse Zaken Robert Schuman, is het

algemeen aanvaard dat Jean Monnet het

brein was achter dit plan. Monnet had veel

vertrouwen in supranationale instituties

en hij werd dan ook in 1952 de eerste voor-

zitter van de Hoge Autoriteit: een institutie

die de productie van kolen en staal binnen

de EGKS diende te regelen. Jean Monnet

kan dus gezien worden als de drijvende

veer achter de oprichting van de Euro-

pese Gemeenschap van Kolen en Staal.

Jean Monnet wilde meer. Hij zag de oprich-

ting van de EGKS als een eerste stap in de

richting van een daadwerkelijk federaal

Europa. Dat Monnet ook op andere vlakken

diepergaande Europese integratie wenste,

was al vroeg duidelijk. Monnet was voor-

stander van het idee om een supranati-

onaal leger te creeëren, wat spanningen

tussen vooral Duitsland en Frankrijk zou

moeten verminderen. Deze landen stonden

namelijk al tijdens de Frans-Duitse oorlog

in 1870-1871 tegenover elkaar, net als in de

Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Strijd-

veld tussen Frankrijk en Duitsland was

vaak het gebied van de Elzas/Lorraine,

waar zich grote hoeveelheden kolen en

staal bevonden. Net als het Schumanplan,

werd het Plevenplan door iemand anders

naar buiten gebracht. René Pleven, de

Franse Minister President bracht het plan

naar buiten in 1950. Tot Monnet’s teleur-

stelling bleek dit plan een brug te ver;

het haalde dan ook geen meerderheid in

het Franse parlement. Ook het plan voor

een Europese politieke gemeenschap,

waar Monnet groot voorstander van was,

mislukte. Ondanks deze tegenslagen was

Monnet niet uit het veld geslagen. In 1955

zette hij het Actiecomité voor de Verenigde

Staten van Europa op. Dit comité bestond

uit zowel politieke partijen als vakbonden

en was voornamelijk gericht op verdere

economische integratie. De resulteerde in

oprichting van de Europese Economische

Gemeenschap in 1958 en het begin van de

Europese gemeenschappelijke markt.

Misschien kan achteraf gezegd worden dat

Monnet te revolutionair was voor zijn tijd.

Waar hij – na de succesvolle eerste stap

wat betreft Europese economische inte-

gratie – direct op andere vlakken streefde

naar meer integratie, vonden veel andere

Europese leiders dit te snel gaan. Deson-

danks is Monnet van fundamenteel belang

geweest voor de eerste stappen in het

Europese integratieproces. De snelheid

waarop Europa verder integreert zijn ook

vandaag de dag nog altijd controversieel

en aan verschillende meningen onder-

hevig!

1 Bache, George & Bulmer, Politics in the

European Union, derde editie, Oxford

University Press, New York, 2011, p. 93.

2 Supra noot 1, p. 107.

“Jean Monnet kan dus gezien worden als de drijvende veer achter de oprichting van de Europese Gemeenschap van

Kolen en Staal”.

het portrecht in het algemeen Het portrecht is onderdeel van het au-

teursrecht en wordt daarom ook geregeld

in de Auteurswet 1912. Het vormt een van

de belangrijkste beperkingen op het au-

teursrecht. Onder portret wordt verstaan,

‘elke zichtbare weergave waarop iemand

herkenbaar is afgebeeld’. Te denken valt

aan een foto, schilderij, filmbeelden of

zelfs een karikatuur. In de meeste gevallen

gaat het dan ook om de afbeelding van ie-

mands gezicht, echter soms is zelfs een sil-

houet al voldoende om herkenbaar te zijn.

Zoals gezegd beslaat het portretrecht drie

artikelen. Artikel 19 ziet op het geval waarin

de geportretteerde opdracht heeft gegeven

voor het portret. In dat geval heeft degene

bij wie het auteursrecht berust geen zeg-

genschap meer over het vermenigvuldigen

of publiceren van het portret. In principe

doen zich op dit gebied niet al te grote

problemen voor. Indien de geportretteerde

overlijdt gaat zijn recht over op zijn erfge-

namen.

Het portretrecht en de schending daarvan

wordt pas echt interessant wanneer een

portret niet in opdracht is gemaakt. De

afgebeelde persoon kan zich in dat geval

alleen maar verzetten tegen vermenigvul-

diging of openbaarmaking voor zover die

persoon een redelijk belang heeft. Het

auteursrecht blijft dus in dit geval gewoon

bij de maker, echter heeft laatstgenoemde

nu in eerste instantie niet de toestemming

van de geportretteerde nodig. Artikel 21

luidt als volgt: “Is een portret vervaardigd

zonder daartoe strekkende opdracht, den

maker door of vanwege den geportret-

teerde, of te diens behoeve, gegeven, dan

is openbaarmaking daarvan door dengene,

wien het auteursrecht daarop toekomt,

niet geoorloofd, voor zoover een redelijk

belang van den geportretteerde of, na zijn

overlijden, van een zijner nabestaanden

zich tegen de openbaarmaking verzet”. De

rechter zal in dit geval dus een belangenaf-

weging moeten maken. Bij deze belan-

genafweging spelen dan ook verschillende

aspecten mee.

belangenafwegingHet recht op privacy is in beginsel een

sterk recht om zich als geportretteerde te

verzetten tegen publicatie. Dit verschilt

echter per persoon. Normale burgers ken-

nen over het algemeen meer recht op pri-

vacy dan bekende publieke personen zo-

als ‘BN-ers’, politici of topsporters. Daders

en slachtoffers kunnen ook een beroep

doen op hun privacy. Een doorslaggevend

arrest waarin de relatie van de roddelpers

ten opzicht van publieke personen nader

is bepaald, is de zaak Caroline van Han-

nover.1 Caroline van Hannover is de oudste

zus van Prins Albert van Monaco en daar-

mee dus een publiek persoon. Het EHRM

woog het belang af van enerzijds het recht

op privacy van Caroline van Hannover en

anderzijds de vrijheid van meningsuiting

van de pers. Het Hof oordeelde dat een

foto een bijdrage moet leveren aan het

publieke debat; als de foto geen bijdrage

levert dan gaat het recht op privacy voor.

Ook commerciële belangen kunnen zwaar

wegen. Een sporter of popster kan met be-

hulp van zijn portret geld verdienen. Het is

SInDs De InVOerInG Van De auteursWet In 1912 zIJn De DaarbIJ behOrenDe artIkelen 19 tOt en met artIkel 22, DIe OVer het POrtretreCht Gaan, Vele malen OnDerWerP Van DIsCussIe GeWeest. Van GeWOne burGers tOt PrInsen en PrInsessen, alle-maal hebben ze Wel een keer VOOr De reChter Gestaan Om een GesChIl Omtrent

zIJn OF haar POrtretreCht uIt te VeChten. zO PasseerDen aFGelOPen Jaar Veel ‘CelebrIty’s’ De reVue. In JanuarI Was Daar JOhan CruIJFF DIe een GesChIl uItVOCht Omtrent een bOek Dat OVer hem GesChreVen WerD. In sePtember VOCht PlaybOy het uIt teGen GeenstIJl.nl Om De VermeenDe PublICatIe Van naaktFOtO’s Van brItt Dekker en De meest bekenDe zaak Is DIe Van De enGelse PrInses kate mIDDletOn, DIe tOPless WerD GeFOtOGraFeerD terWIJl zIJ In PrIVésFeren laG te zOnnebaDen. maar Wát Is het POrtretreCht eIGenlIJk? VersChIlt Dat VOOr bePaalDe mensen en hOe kOmt De reChter tOt een OOrDeel?

Juridisch Actueel

Altijd actueel, het portretrecht in beeldDoor rogier Wennink

JurIDIsCh aCtueelJFV In Casu - DeCember 2012

29

dan ook niet wenselijk dat anderen hier-

mee (gratis) aan de haal gaan.

Indien de geportretteerde belachelijk

wordt gemaakt of voor schut wordt gezet

zijn dit ook zwaarwegende redenen om

een publicatie te voorkomen. De aan-

tasting van iemands eer en goede naam

borduurt hier op voort.

Als laatste bestaat ook de mogelijkheid

dat het portret van iemand wordt gebruikt

voor een reclame waarmee diegene zich

niet wil verenigen. Het Discodanser-arrest

speelt hier een grote rol in aangezien

in dit arrest de Hoge Raad het volgende

criterium heeft geschapen: “de opname

van een portret in een reclame voor een

produkt of dienst heeft immers tot gevolg

dat de geportretteerde door het publiek

geassocieerd zal worden met dat produkt

of die dienst, waarbij het publiek in het al-

gemeen — en doorgaans terecht — ervan

uit zal gaan dat het gebruik van het portret

niet zal zijn geschied zonder toestemming

van de geportretteerde en de opname van

het portret in de reclame-uiting zal opvat-

ten als een blijk van publieke ondersteun-

ing van het product of de dienst door de

geportretteerde”.2 Denk aan Wouter Bos

die door koekfabrikant Bolletje voor schut

werd gezet door een paginagrote adver-

tentie met daarbij de leus ‘Ik wil Bolletje

gebakken lucht’. De Rijksvoorlichtingendi-

enst overwoog destijds juridische stappen,

maar heeft deze uiteindelijk niet genomen.

rechtszakenBovenstaande belangen worden over het

algemeen afgewogen tegenover het be-

lang van de vrijheid van meningsuiting en

die van de persvrijheid. Nu heeft deze be-

langenafweging tot vele resultaten geleid

in het verleden.

De in de inleiding genoemde Engelse

prinses Kate Middleton spande samen met

haar man prins William een rechtszaak

aan tegen het Franse roddelblad Closer.

Met succes, want de rechter in Frankrijk

gaf het prinselijk paar gelijk en verbood

Closer verdere publicatie op straffe van

een dwangsom van 10.000 euro per

dag op basis van de schending van hun

privacy. De rechter oordeelde dat de

foto’s waren gemaakt tijdens “een zeer

bijzonder intiem moment in het leven

van een gehuwd stel”.3

Het SBS6-programma Breekijzer werd ver-

boden om opnamen uit te zenden die zij

had gemaakt van personeel van een as-

surantiënkantoor wat mogelijk betrokken

geweest was bij frauduleuze praktijken.

De rechter oordeelde: “(betrokkenen), van

wie niet is gesteld of gebleken dat zij per-

sonen zijn die regelmatig in de publiciteit

treden, hebben aanspraak op bescherm-

ing van hun persoonlijke levenssfeer, ook

op het werk, en zij beroepen zich derhalve

terecht op hun portretrecht”.4 Hetzelfde

programma won trouwens een rechtszaak

tegen de gemeente Alkmaar in een soort-

gelijke zaak. Het ging daar echter om een

raadsvergadering die door het programma

werd verstoord, de rechter oordeelde

dat “voorop dient te staan dat eisers - en

in het bijzonder geldt dat voor de burge-

meester en wethouders - zich gelet op hun

openbare functie meer publiciteit zullen

moeten laten welgevallen dan een gemid-

deld burger”.5

ConclusieHet portretrecht is en zal altijd een discuta-

bel onderwerp blijven. Het is in vele geval-

len aan de rechter om een belangafweging

te maken tussen enerzijds het recht op

privacy en anderzijds de vrijheid van me-

ningsuiting en persvrijheid.

1 Terecht gesteld, jaargang 43, nummer

3, Alles voor een kiekje, portretrecht in

de roddelpers.

2 Van Schaik, Burgerlijk Wetboek vermo-

gensrecht, tweede druk, blz723.

3 h t t p : / / w w w . n u . n l / a ch t e r k l a p /

2912514/verbod-publicatie-fotos-

topless-kate.html.

4 LJN: AO4472, Rechtbank Amsterdam.

5 LJN: AF8770, Rechtbank Alkmaar.

JurIDIsCh aCtueel JFV In Casu - DeCember 2012

30

“Normale burgers kennen over het algemeen meer recht op

privacy dan publieke personen zoals ‘BN-ers’, politici,

topsporters of andere algemeen bekende personen.”

De zaakTwee broers waren in februari 2009

samen met een aantal anderen op skiva-

kantie in Val Thorens. Als ervaren skiërs

skieden zij al gedurende ongeveer een

week achter elkaar aan in wisselende volg-

orde en afstanden. Op 24 februari deden

zij hetzelfde, echter moest de ene broer

(hierna: broer 1) op een moment plots

uitwijken voor een stuurloos jongetje die

op één ski zijn pad kruiste. Hierbij raakte

hij met de punt van zijn ski de skischoen

van zijn broer (hierna: broer 2), die daar-

door ten val kwam. Broer 2 heeft ernstig

letsel opgelopen ten gevolge van de val:

gescheurde schouderbanden en een blij-

vende handicap. Het slachtoffer kon niet

meer zijn eigen bedrijf uitoefenen en vond

daarom dat de verzekeraar van zijn broer

zijn inkomensschade moest betalen. Op

de piste golden regels, opgesteld door de

Fédération Internationale du Ski (hierna:

FIS). De tweede en derde regel luiden als

volgt:

• “Iedere skiër moet te allen tijde op

tijd kunnen stoppen of uitwijken. Hij

moet zijn snelheid en wijze van skiën

aanpassen aan zijn skivaardigheid, de

conditie van de piste, de sneeuw en

weersomstandigheden, alsook aan de

drukte van de piste”;

• “De van achteren komende skiër moet

zijn spoor zo kiezen dat hij skiërs voor

zich niet in gevaar brengt”.

Broer 2 heeft zijn broer en diens verzeke-

raar gedagvaard en legt aan zijn vordering

“Er gelden andere regels voor aansprakelijkheid, wanneer men in een anonieme situatie met elkaar in

botsing komt.”

Uitgelicht

Aansprakelijkheids-dilemma op de pisteDoor luca bakker

We Gaan Weer het seIzOen Van sneeuW en IJs teGemOet! trIPJes naar De berGen WOrDen GebOekt en De lanGe latten WOrDen Weer Van zOlDer GehaalD. Deze sneeuWPret VOrmt eChter OOk een brOn Van OnGelukken. Wat nOu als Je ten GeVOlGe Van een OnGeVal sChaDe lIJDt, Welke Is VerOOrzaakt DOOr een skIër

uIt Je GrOeP? kan men VerGOeDInG eIsen Van De VerOOrzaker, OF kOmt DIt VOOr eIGen rIsICO OP GrOnD Van een sPOrt- en sPel? het hOF DeeD uItsPraak.

31

JFV In Casu - DeCember 2012 uItGelICht

uItGelICht JFV In Casu - DeCember 2012

32

ten grondslag dat zijn broer onzorgvuldig

jegens hem heeft gehandeld. Broer 1

zou zich niet aan de FIS-regels hebben

gehouden en met zijn snelheid en wijze van

skiën broer 2 in gevaar hebben gebracht.

Hiertegen heeft broer 1 en diens verzeke-

raar verweer gevoerd. Zij stellen dat de FIS-

regels geen absolute voorrangsregels zijn,

maar slechts dienen om skiërs bewust te

maken van mogelijke risico’s. Daarnaast

stelde zij dat het ongeval plaatsvond in

een sport- en spelsituatie.1

hoe zat het ook al weer?Men handelt krachtens art. 6:162 lid 2 BW

indien men handelt in strijd met hetgeen

volgens ongeschreven recht in het maat-

schappelijk verkeer betaamt, kortweg: de

zorgvuldigheidsnorm. De zorgvuldigheids-

norm is iedere keer afhankelijk van omstan-

digheden van het geval. Bij de bepaling

van deze norm kunnen deelnormen van

toepassing zijn, onder andere de norm van

sport- en spel. Is sprake van een sport- en

spelsituatie, dan is de veroorzaker van de

schade minder snel aansprakelijk. Deelne-

mers aan een sport of spel moeten in rede-

lijkheid tot op zekere hoogte gevaarlijke,

slecht gecoördineerde, verkeerd getimede,

onvoldoende doordachte handelingen of

gedragingen, waartoe de activiteit uitlokt

of daarin besloten liggen, van elkaar

verwachten.2

het oordeel van de rechtbankDe rechter accepteert de FIS-regels als een

uitwerking van de Nederlandse zorgvuldig-

heidsnorm. Deze norm is volgens de recht-

bank pas geschonden, als in dergelijke

omstandigheden tussen skiërs de mini-

mumafstand kleiner is dan een meter. Of

de broers te dicht bij elkaar skieden blijkt

niet voldoende uit het bewijs. De recht-

bank vind dan ook dat broer 1 niet gevaar-

lijk dichtbij heeft geskied, en dat de verze-

keraar niet hoeft te betalen voor de schade

geleden door broer 2. Broer 2 is “niet is

blootgesteld aan een groter gevaar dan hij

in gegeven omstandigheden behoefde te

verwachten”.3

Is het hof het daarmee eens?Ja, maar niet om dezelfde reden. De recht-

bank ging ervan uit dat een schending van

de FIS-regels onzorgvuldig handelen met

zich meebrengt. Het hof oordeelt echter

dat dit niet beslissend is. Er was in dit

geval sprake van een sport- en spelsitu-

atie, nu de drie skiërs in een duidelijk

onderling verband en een afwisselende

volgorde van de pistes skieden. Er gelden

dan andere regels voor aansprakelijkheid,

dan wanneer men in een anonieme situ-

atie met elkaar in botsing komt.

CommentaarOp de uitspraak van het Hof kan op

verschillende manieren kritiek geleverd

worden. Zo stelt NJB medewerker mr. J.H.M

van Swaaij, cassatieadvocaat en adviseur

van advocaten in appelzaken, dat het Hof

te gefocust was op de mogelijke sport- en

spelsituatie. Dat had volgens hem niet

gehoeven, nu broer 2 zichzelf in feite ook

niet aan de FIS-regels heeft gehouden. Hij

was al vaker afgedaald op enkele meters

van zijn broers, en heeft zich ook wel eens

in de positie van broer 1 bevonden. Op die

manier had broer 2 ook geen recht op scha-

devergoeding.4

Daarnaast wordt op verscheidene websites

over de uitspraak van het hof gediscussi-

eerd. Velen zijn het wel met de uiteinde-

lijke uitkomst eens, maar twijfelen aan de

manier waarop het hof tot zijn uitspraak is

gekomen. Met betrekking tot de mogelijk

sport- en spelsituatie zou het hof aandacht

moeten besteden aan het feit of de deel-

nemers zich in de recreatieve dan wel

competitieve sfeer bevinden. Van recre-

atieve wintersporters kan men namelijk

meer zorgvuldigheid verwachten dan van

wedstrijdskiërs, waardoor aansprakelijk-

heid van de veroorzaker sneller wordt

aangenomen. Ook wordt kritiek geuit over

het gemak waarmee de FIS-regels aan

de kant zijn gezet. Deze zijn heel duide-

lijk: de van achter komende skiër wordt

schuldig bevonden. In uitspraken in verge-

lijkbare zaken welke zich voordeden in

bijvoorbeeld Zwitserland en Oostenrijk

worden deze regels strenger gehanteerd.

De voorste skiër kan namelijk moeilijk

rekening houden met wat er achter zich

gebeurt.5

Of men nu zelf een verkeerde manoeuvre

maakt, of door een van achter komende

wintersporter omver wordt geskied: de

hoogte van de lat van zorgvuldigheid blijft

een dilemma welke naar omstandigheden

van het geval moet worden opgelost.

1 Hof Leeuwarden 26 juni 2012, LJN

BW9768.

2 HR 28 maart 2003, NJ 2003, 718

(Hettinga Ypma/De Vries).

3 Hof Leeuwarden 26 juni 2012, LJN

BW9768, r.o. 3-5.

4 Zie ook: HR 23 februari 2007, NJ 208,

492 (De Groot/Io Vivat).

5 Zie o.a. het commentaar de door

F. Jensma geschreven bijdrage van

21 september 2012 aan de digitale

column ‘De Uitspraak, te vinden op

<http://www.nrc.nl/rechtenbestuur>.

33

JFV In Casu - DeCember 2012 OPInIe

Eerst een kleine inleiding over de proble-

matiek op de biermarkt. De biermarkt

werkt niet naar behoren. Kartelafspraken

zijn al bewezen, maar het dagvaarden van

de vier grootste bierbrouwers, die maar

liefst 87,4% van de horecabiermarkt in

handen hebben, mocht niet baten. Tot op

heden is er geen verandering gekomen

op de biermarkt.1 De Koninklijke Horeca

Nederland (KHN) roept de Nederlandse

Mededingingsautoriteit (hierna: NMa) op

om de marktwerking op de biermarkt te

veranderen.

Waaruit blijkt, volgens de KHN, dat de

biermarkt op slot zit? In de periode tussen

2006 en april 2012 is slechts 2,4% van

de Nederlandse cafés per jaar gewisseld

van brouwerij, dit blijkt uit onderzoek van

het EIM - een economisch beleidsonder-

zoekbureau gericht op het bedrijfsleven -.

De NMa zou maatregelen moeten treffen

om de horecabiermarkt weer in beweging

te krijgen. Dit zou ook voordelen voor de

consument hebben.

De KHN is van mening dat een gezonde

marktwerking wordt verhinderd door de

mogelijkheid om de horecaondernemers

contractueel langdurig en sterk te binden.

Ook de feitelijke vergaande contractuele

bindingen zelf staan in de weg voor een

gezonde marktwerking. Deze contractuele

bindingen beperken de ondernemers erin

om over te stappen naar andere bierbrou-

wers. Vaak zijn er afnamebedingen in de

contracten opgenomen, waardoor onder-

nemers de afnameverplichtingen hebben.

Bovendien zijn er veel ondernemers die

een café huren van de bierbrouwer, waar-

door overstappen op een andere leveran-

cier niet of vrijwel niet mogelijk is. Het is

tijd dat de NMa maatregelen treft om de

concurrentie weer op gang te brengen.

Op deze manier komen er op dynamische

en transparante wijze de prijzen weer tot

stand. De kwaliteit/prijs verhouding zal

alleen maar beter worden voor de consu-

ment. Bovendien zal volgens de KHN de

mogelijkheid beperkt moeten worden voor

brouwerijen om horecaondernemers lang-

durig te binden via afnamebedingen.

De NMa gaat naar aanleiding van diverse

onderzoeken praten met zowel horeca-

ondernemers en bierbrouwers om de

concurrentie in de biermarkt te bevor-

deren. Zij gaat bekijken hoe de rol van

financierders van de brouwers kan

worden afgebouwd.2

Visie van hans Vedder Professor Hans Vedder is hoogleraar

economisch recht aan de Rijksuni-

versiteit Groningen. Het Europees

recht en het Europees en Nederlands

Opinie

Zit de biermarkt werkelijk op slot? Door rosa van bolhuis en nicole Diepenmaat

“Ik vraag me dan ook af in hoeverre een verandering in deze contracten zal leiden tot toetreding van andere brouwers, anders dan met dezelfde

lange termijn contracten.”

VOlGens Vele Is het OVerDuIDelIJk Dat De bIermarkt OP slOt zIt. VOOrstanDers VInDen Dat er InGeGrePen mOet WOrDen Om De bIermarkt Weer naar behOren te laten FunCtIOneren. teGenstanDers VInDen Van nIet. DIt brenGt Ons bIJ De VOl-GenDe stellInG: ‘VeranDerInG In lanGlOPenDe COntraCten tussen CaFébazen en

bIerbrOuWers Is nOODzakelIJk Om De marktWerkInG In De bIerseCtOr Weer GezOnD te krIJ-Gen.’ We hebben hOOGleraar eCOnOmIsCh reCht, PrOF. mr. Dr. hans VeDDer GeVraaGD zIJn VIsIe OP Deze stellInG te GeVen.

Mededingingsrecht behoren tevens tot

zijn expertise. Daarnaast is hij Lid van de

Adviescommissie bezwaarschriften Mede-

dingingswet.

“Verandering in langlopende contracten

tussen cafébazen en bierbrouwers is nood-

zakelijk om de marktwerking in de bier-

sector weer gezond te krijgen’

Mijn reactie op deze stelling als mededin-

gingsjurist is allereerst een fronsen van de

wenkbrauwen bij de onbepaaldheid van

het begrip ‘gezonde marktwerking’. Markt-

werking is me bekend, maar wat ‘gezond’

dan inhoudt ontgaat me vooralsnog. Het

is wellicht bedoeld als contrast met ‘onge-

zonde’ marktwerking, maar dan vraag ik

me af – en ik biecht op dat het nog niet

eens zo lang geleden is dat ik in een Neder-

landse horecagelegenheid bier heb genut-

tigd – wat er nu zo ongezond is aan de

huidige marktwerking? Gaat het erom dat

alle horecagelegenheden teveel op elkaar

lijken, teveel dezelfde prijzen hanteren, te

weinig diversiteit hebben in het aanbod

van bieren (al dan niet aan de tap) of

teveel concurreren op de arbeidskosten?

Een daling van het aantal horecagelegen-

heden, tot beneden het ‘gezonde’ peil, zal

het niet zijn, want het bier distributienet-

werk is nog steeds voldoende fijnmazig.

Zo heb ik recentelijk zelf nog kunnen

vaststellen dat zelfs het charmant nietige

Oosterwijtwerd twee horecagelegenheden

telt, om van de fijnmazigheid in de binnen-

stad van Groningen maar te zwijgen.

Mijn vermoeden is dat het iets te maken

heeft met het gebrek aan toetreding tot

de markt. Het in de stelling gesuggereerde

verband met de langlopende contracten

en het feit dat er in het mededingingsrecht

een aanzienlijke jurisprudentie is ontwik-

keld over de zogeheten ‘beer ties’ liggen

hieraan ten grondslag. Om met het laatste

te beginnen: in het mededingingsrecht

is vastgesteld dat er in de markt voor de

distributie van bier via horecagelegen-

heden (zoals we de markt voor kroegenbier

ook wel prozaïsch aanduiden) wordt geken-

merkt door het naast elkaar bestaan van

verticale bierleveringscontracten die de

toegang tot de markt kunnen afschermen.

Die marktafscherming (of toetredingsbe-

lemmering) is het gevolg van de langdurige

gebondenheid van pachters van horecage-

legenheden aan overeenkomsten waarbij

die pachters alleen de bieren van één

leverancier (brouwerij) mogen schenken.

Die binding is weer het resultaat van een

simpel economisch gegeven: horecagele-

genheden zijn duur en de investering erin

is voor een individuele pachter te groot en

te risicodragend. Tegelijkertijd zijn er brou-

werijen die wél voldoende kapitaalkrachtig

zijn, en zonder verkooppunten niets

hebben aan een pakhuis vol bierfusten.

Deze twee ontmoeten elkaar op de markt

en het resultaat is de investering van de

brouwer in een mooie horecagelegenheid

en de belofte van de ander, de pachter,

alleen zijn best te doen zoveel moge-

lijk bier van deze brouwer te verkopen.

Vanwege de grote investeringen zal de

brouwer voor langere termijn de zekerheid

willen hebben dat hij zijn bier via dit lokaal

aan de man kan brengen.

Nu kunnen we erover twisten hoe langlo-

pend en exclusief de contracten moeten

zijn, maar het is zeker dat de brouwerij

enige zekerheid zal willen hebben dat zijn

investering ook zal renderen. Ik vraag me

dan ook af in hoeverre een verandering in

deze contracten zal leiden tot toetreding

van andere brouwers, anders dan met

dezelfde lange termijn contracten.

Het geheel doet me denken aan de

pogingen meer marktwerking te introdu-

ceren in de markt voor de distributie van

autobrandstoffen langs ’s lands auto-

snelwegen. Daar is vadertje staat ooit

begonnen met het uitdelen van het recht

om daar tankstations te exploiteren voor

onbepaalde tijd aan de toen in Nederland

actieve vijf oliemaatschappijen. Ergens

in de jaren negentig van de vorige eeuw

ontstond in de politiek het idee er te weinig

marktwerking was op deze markt, hetgeen

zich zou uiten in te hoge prijzen. De oplos-

sing was snel bedacht: we breken de markt

gewoon open, dan komen de prijsvech-

ters snel genoeg en zal de prijs dalen.

Wonderwel bleken de vijf gevestigde maat-

schappijen bereid hun exclusieve rechten

op te geven en zo geschiedde dat de

exploitatierechten jaarlijks voor ongeveer

vijf tien tankstations worden geveild. De

hoogste bieder koopt dan het recht om een

bepaald tankstation voor een periode van

vijftien jaar te exploiteren. Het probleem is

echter dat er amper toetreders komen. In

de laatste veiling is welgeteld één van de

zes geveilde locaties van eigenaar gewis-

seld. De andere locaties bleven in oude

handen en daarbij komt dat de bestaande

eigenaar meestal bereid blijkt meer dan

het dubbele van het op één na hoogste

bod te betalen. Dat laat zien dat bepaalde

bestaande locaties voor de gevestigde

partijen waardevoller zijn dan voor toetre-

ders. Ik ben dan ook zeer benieuwd naar

het effect hiervan op het aanbod van de

toetreder en dat van de ‘oude’ brouwer.

De laatste opmerking die ik me veroorloof

is een lichte aanpassing van een oude

slogan van het ministerie van VROM: een

betere markt begint bij jezelf. Met andere

woorden: laat de contracten voor wat ze

zijn en stimuleer de marktwerking door

het bier buiten de gebaande paden te

nuttigen. In Oosterwijtwerd staat in ieder

geval één leuk café.

ConclusieDe KHN is van mening dat een gezonde

marktwerking wordt verhinderd door de

mogelijkheid om de horecaondernemers

contractueel langdurig en sterk te binden.

Ook de feitelijke vergaande contractuele

bindingen zelf staan in de weg voor een

gezonde marktwerking. Vedder vindt deze

binding juist een resultaat van een simpel

economisch gegeven. Horecagelegen-

heden zijn duur, en een investering erin is

voor een individuele pachter te groot en te

risicodragend. Brouwerijen schieten niets

op met pakhuizen vol bier. Daarom doet

de brouwerij een investering in het pand,

en de pachter verkoopt alleen zijn bier.

Dit is een zekerheid die de brouwerij wil

hebben. Of het veranderen van contracten

zal leiden tot ‘betere’ marktwerking van het

bier, zoals de KHN graag zou willen is maar

de vraag.

1 http://www.goedkoopbier.nl/nieuws/

Koninklijke_Horeca_Nederland_Bier-

markt_op_slot

2 http://nos.nl/artikel/412059-nma-

praat-met-brouwers-en-cafes.html

“Een betere markt begint bij jezelf.”

OPInIe JFV In Casu - DeCember 2012

34

JFV-katernJFV In Casu - DeCember 2012

35

Terugkijkend op afgelopen periode,

be gin nen we in oktober. De excursiecom-

missie nam 30 studenten mee naar de

Hofstad en liet ze daar een goed gevuld

programma afwerken. Deze activiteiten

varieerden van kantoorbezoeken tot het

verkennen van bruisende nachtleven.

Kon je deze keer niet mee? No worries

van 21 t/m 23 februari neemt de excur-

siecommissie je mee naar de hoofdstad

van onze oosterburen: het bruisende

Berlijn. Oktober werd afgesloten met de

Propedeuse-uitreiking. Studenten die hun

propedeuse in één jaar hadden gehaald,

werden uitgenodigd voor dit feestelijke

evenement.

November begon ook goed met een

Eerstejaars Pubquiz georganiseerd door

de Pubcommissie, waarna de bekend-

making van het Internationaal Studiepro-

ject tijdens de maandelijkse Algemene

Ledenborrel van de JFV in Café de Keyzer

plaatsvond. Na een fantastisch filmpje

werd duidelijk dat de studenten die dit

jaar meegaan met het ISP zich gaan bezig-

houden met het thema ‘Naar een vrije

markt’ in het exotische Beijing, China.

De eerste week van november had nog

meer in petto, want op vrijdag 9 november

had de commissie JFV CarrièreBoard een

fantastische Sollicitatietrainingendag ge -

or g a niseerd. Op deze dag werden allerlei

aspecten van het solliciteren onder de loep

genomen. De dag stond in het thema van

‘Unlock your potential you’ve got the key’

en vele studenten waren afgekomen op dit

mooie evenement.

Half november stond in het teken van de

halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering.

Op 19 november gaf het bestuur toelichting

over de gang van zaken van het afgelopen

half jaar. Daarna kwam de goedheiligman

weer langs en brak de decembermaand

weer aan. December staat altijd in het

teken van tentamens, kerstmis en natuur-

lijk het EBF/JFV Kerstgala. Op 21 december

vergaat de wereld volgens de Maya’s. Feest

dus naar dit naderende einde met 800

andere studenten in Huize Maas.

Eindelijk kerstvakantie en tijd voor goede

voornemens. Om je een handje te helpen

en het studeren wat leuker te maken, heeft

de JFV weer een paar mooie activiteiten

op het programma staan. Een Pubquiz

en Algemene Ledenborrel op maandag 4

februari, op 15 februari de Bedrijven- en

Instellingendag, en op 19 februari de alma-

nakuitreiking. Genoeg stof dus voor mooie

voornemens voor het jaar 2013.

Als laatste wil ik van de gelegenheid

gebruik maken je veel succes te wensen

met de komende tentamens en het maken

van mooie goede voornemens. Fijne feest-

dagen en geniet van die dagen vrij met

kerst.

Met vriendelijke groet,

Namens het 105e JFV Bestuur,

Judith hol

JFV Katern

JFV helpt jedoor de koude wintermaanden heen

hOeWel ze elk Jaar steeDs VrOeGer kOmen tekenen PePernOten, ChOCOlaDeletters en kerstVersIerInG De DeCembermaanD. Onze FaVOrIete mannen met baarDen DOen Ons lanD aan en De hOOP OP een WItte kerst neemt tOe. het eInDe Van het Jaar Is altIJD een GOeDe PerIODe Om eVen teruG te kIJken. bIJ het VOOruItkIJken kOmt een anDer bekenD

FenOmeen Om De hOek, Want IeDer Jaar PrObeert een GrOOt Deel Van De beVOlkInG het Weer: GOeDe VOOrnemens. harD stuDeren en eerDer aan Je tentamens beGInnen Is een VOOrnemen Wat Je rOnD De kersttentamens Veel In De WanDelGanGen hOOrt. stuDeren mOet Wel leuk blIJVen, Dus De JFV helPt Je GraaG DOOr De kOuDe WIntermaanDen heen te kOmen.

JuridischeFaculteitsvereniging

Groningen

Algemene ledenborrel septemberAlgemene ledenborrel september Algemene ledenborrel september

IntroductiekampAlgemene ledenborrel september Introductiekamp

IntroductiekampIntroductiekamp Introductiekamp

IntroductiekampIntroductiekamp Introductiekamp

LustrumthemabekendmakingLustrumthemabekendmaking Lustrumthemabekendmaking

JFV katern COlleGe JFV In Casu - DeCember 2012

36

LustrumthemabekendmakingLustrumthemabekendmaking Lustrumthemabekendmaking

SchierweekendLustrumthemabekendmaking Schierweekend

SchierweekendSchierweekend

SchierweekendSchierweekend Schierweekend

Den Haag reisSchierweekend Den Haag reis

JFV katern COllaGeJFV In Casu - DeCember 2012

37

JFV katern JFV In Casu - DeCember 2012

38

@Den Haag-reisIn alle vroegte vertrok de excursiecommissie op 10 oktober met 30 studenten richting de Hofstad. De drie dagen in de politieke hoofd-stad waren o.a. gevuld met een bezoek aan de Hoge Raad, kantoor-bezoeken aan de Vereenigde en Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn. Ook een bezoekje aan de Gevangenpoort en Tweede kamer mocht niet ontbreken. Daarnaast werd het nachtleven van Den Haag niet achtergelaten.

JFV Katern

Activiteitenoverzicht

@Eerstejaars Pubquiz en ISP-BekendmakingsborrelOp maandag 5 november mocht de pubcommissie hun allereerste activiteit neerzetten: de eerstejaars pubquiz. De pubquiz vond plaats in de Troonzaal van Café de Keyzer en was goed bezocht door de eerstejaars. Na afloop vond de maandelijkse algemene ledenborrel plaats. Op deze borrel kwam voor de ISP commissie eindelijk een einde aan de geheimzinnigheid en codenamen voor hun bestemming en mochten ze deze van de daken schreeuwen. In mei mogen 30 studenten zich gaan bezig houden met het thema ‘Naar een vrije markt’ in het exotische Beijing, China.

@SollicitatietrainingendagOp vrijdag 9 november heb je alle ins en outs van het solliciteren kunnen leren op de Sollicita-tietrainingendag. ‘Unlock your potential, you’ve got the key’ was het thema waar het deze dag om draaide. De Commissie JFV CarrièreBoard heeft een prachtige dag neergezet, die begon met interessante lezingen en werd opgevolgd door een interactief forum. In de middag kreeg je volop informatie over verschillende aspecten van het solliciteren in één van de workshops. Alle deelnemers waren aan het einde van de dag klaar voor de eerste sollicitaties.

EerstejaarsPubquiz2012

5 november bij Café de Keyzer van 20:00 - 22:00

Inschrijving via www.jfvgroningen.nlGroepje min. 3 en max. 7 personen

Bier slechts 1 euro!

Thema: Recht van de Sterkste

Sollicitatietrainingendag

Vrijdag 9 november 2012Locatie: het KasteelAanvang: 09.30 uur

JFV-leden €7,50Niet JFV-leden €9,00Schrijf je in vóór 6 novemberop www.carriereboard.nl

Unlock your potential, you’’ve got the key!!

@EBF/JFV KerstgalaTraditiegetrouw organiseren de JFV en EBF rond de kerst samen het Kerstgala. Ook dit jaar gaat het helemaal los op vrijdag 21 december. Het is de ideale manier om de kerstvakantie goed in te luiden en de tentamenstress van je af te dansen. De Maya’s hebben op 21 december 2012 het einde van de kalender voorspeld en met dat in gedachten is het thema: The Final Countdown; What happens tonight, nobody will know tomorrow. Met andere woorden, de vakantie kan worden ingeluid en samen dansen we de laatste uren van deze kalender door!

JFV CarrIerebOarD katernJFV In Casu - DeCember 2012

39

Voor de 22e keer zal de BID plaatsvinden

in Martiniplaza. Of je nu op zoek bent

naar een stage, een baan of je slechts wilt

oriënteren op de arbeidsmarkt, het maakt

niet uit! Op deze dag komen kantoren,

bedrijven en instellingen uit het hele land

naar Groningen om jou te informeren. De

dag vangt aan met een plenair gedeelte

waarin de grote namen Job Cohen, Tjibbe

Joustra en Theo Hiddema komen spreken

over hun sprankelende carrière! Aanslui-

tend vinden, onderbroken door een lunch,

verschillende workshoprondes plaats

waarin de aanwezige bedrijven en instel-

lingen zichzelf presenteren. Vervolgens

kun je bij de stands op de banenmarkt

een drankje drinken en een praatje maken

met de circa veertig aanwezige kantoren,

bedrijven en instellingen. Bovendien is

het mogelijk om gedurende de dag indivi-

duele gesprekken te voeren met recruiters.

Voor de studenten die graag een vorkje

prikken met hun toekomstige werkgever

is het roulerende diner aan het einde van

de dag een must. Na elke gang van dit

diner wissel je van plek waardoor je in de

gelegenheid wordt gesteld om met zoveel

mogelijk advocaten en recruiters te praten.

Inschrijven voor de BID kan via www.jfvcar-

riereboard.nl.

Op 9 november vond de Sollicitatietrainin-

gendag plaats met als thema ‘Unlock your

potential, you’ve got the key!’. Op deze

geslaagde dag kregen rechtenstudenten

alle informatie en tips omtrent de vaar-

digheden van het solliciteren. De dag ving

aan met een plenair gedeelte waarin drie

sprekers met verschillende achtergronden

vertelden over de sollicitatiewereld en hun

ervaringen daarin. Het plenair gedeelte

werd gevolgd door een forum waarin stel-

lingen werden voorgelegd aan verschil-

lende advocatenkantoren. De middag werd

na een lunch ingevuld met workshoprondes

waarin aandacht werd geschonken aan de

verschillende aspecten van het solliciteren.

Hierbij kan gedacht worden aan het belang

van hoge cijfers, een juist curriculum vitae

of een juiste presentatie. De dag werd afge-

sloten met een borrel.

In 2013 heeft de commissie JFV Carrière-

Board ook nog andere mooie activiteiten

voor jou in petto. Zo vindt op donderdag 28

februari en vrijdag 1 maart de JFV Carrière-

Tour plaats. In twee dagen bezoek je vier

middelgrote kantoren in twee verschil-

lende steden. Een uitgesproken mogelijk-

heid om een kijkje in de keuken te nemen!

Ben je daarnaast geïnteresseerd in een

advocatenkantoor in het Oosten van het

land? Ga dan op 7 maart mee op kantoor-

bezoek bij Damsté advocaten – notarissen

in Enschede. Je kan je ook aanmelden voor

het recruitmentdiner met Damsté advo-

caten – notarissen dat plaatsvindt op 7 mei

in Groningen. Houd voor alle informatie

de website www.jfvcarriereboard.nl in de

gaten.

Wil jij op de hoogte gehouden worden

van recruitmentactiviteiten die speci-

fiek op jouw voorkeuren zijn afgestemd?

Update dan nu kosteloos je profiel op

www.jfvcarriereboard.nl. Door een per -

soonlijk CarrièreBoard profiel aan te maken

op de website kun je in een oogopslag

jouw top drie van kantoorprofielen, recruit-

mentactiviteiten, stages en vacatures zien!

Tevens krijg je door het updaten van je

profiel voorrang bij de recruitmentactivi-

teiten van JFV CarrièreBoard!

Profiteer van JFV CarrièreBoard en ga voor-

bereid de arbeidsmarkt op! Ik wens je heel

veel succes met de komende tentamens

en ik hoop dat je in het nieuwe jaar mag

ontdekken waar je mogelijkheden liggen.

Met vriendelijke groet,

rozemarijn maarleveld Commissaris JFV CarrièreBoard

JFV CarrièreBoard Katern

Carrièretip 21: Weet waar je mogelijkheden liggen

MIssChIen DOet Deze tItel Je aan het hOllanD CasInO Denken. elke DaG kOmen er reCla-mesPOtJes VOOrbIJ met VersChIllenDe sPeltIPs. ze WIllen Je aanDaCht trekken, Je VerlanGen VerhOGen en Je zO uIteInDelIJk naar het CasInO lOkken. Want, Weet Waar Je kansen lIGGen! VOlGens een sChattInG In 2011 Is 0,15% Van De neDerlanDse beVOl-

kInG Van 16 Jaar OF OuDer (OFWel 23.300 mensen) een PrObleemsPeler en zeer WaarsChIJnlIJk GOk- OF kanssPelVerslaaFD. De beDrIJVen- en InstellInGenDaGCOmmIssIe laat DaarOm aankO-menD Jaar zIen Dat Je OOk erGens anDers Je kansen kunt benutten! OP VrIJDaG 15 FebruarI 2013 zullen alle CarrIèretIPs VOOrbIJ kOmen OP De beDrIJVen- en InstellInGenDaG (bID). hOPelIJk Weet JIJ aan het eInDe Van Deze DaG Waar Je mOGelIJkheDen lIGGen!

JFV CarrIerebOarD katern JFV In Casu - DeCember 2012

40

instantie/Activiteit datum deadline inschrijven Meer informatie JAnuAri Boekel de neréePleitdag 18 januari 2013 14 januari 2013 www.boekel.com/ontmoetboekel

FeBruAri clifford chanceLegal Lunch Lounge 4 februari 2013 Zie website www.ontdekcliffordchance.nl

Loyens & LoeffCase Fondue Zürich 6 t/m 8 februari 2013 31 december 2012 www.loyensloeffacademy.nl

Boekel de neréeBestuursrechtdag 8 februari 2013 4 februari 2013 www.boekel.com/ontmoetboekel

JFV carrièreBoard www.jfvgroningen.nl/bidBedrijven- en Instellingendag 15 februari 2013 Zie website www.jfvcarriereboard.nl

LexenceLexence Lunch 22 februari 2013 Zie website www.werkenbijlexence.nl

JFV carrièreBoardJFV CarrièreTour 28 februari en 1 maart 2013 Zie website ww.jfvcarriereboard.nl MAArt clifford chanceLegal Lunch Lounge 4 maart 2013 Zie website www.ontdekcliffordchance.nl

JFV carrièreBoardKantoorbezoek Damsté 7 maart 2013 Zie website www.jfvcarriereboard.nl

Boekel de neréeArbeidsrechtdag 22 maart 2013 18 maart 2013 www.boekel.com/ontmoetboekel ApriL clifford chanceLegal Lunch Lounge 1 april 2013 Zie website www.ontdekcliffordchance.nl

Boekel de neréeOndernemingsrechtdag 12 april 2013 8 april 2013 www.boekel.com/ontmoetboekel

nautadutilh Masterclass 18 t/m 20 april 2013 Zie website www.werkenbijnautadutilh.nl

LexenceLexence Lunch 26 april 2013 Zie website www.werkenbijlexence.nl Mei JFV carrièreBoardRecruitmentdiner Damsté 7 mei 2013 Zie website www.jfvcarriereboard.nl

clifford chanceSelect Class 14 t/m 17 mei 2013 Zie website www.ontdekcliffordchance.nl

Juni clifford chanceLegal Lunch Lounge 3 juni 2013 Zie website www.ontdekcliffordchance.nl

LexenceLexence Lunch 28 juni 2013 Zie website www.werkenbijlexence.nl

RecruitmentagendaSemester 1 2012/2013

InhOuDelIJke bIJDraGenJFV In Casu - DeCember 2012

41

statuten en aandeelhoudersovereenkomstBij het opzetten van een joint venture

structuur staan partijen vaak voor de keuze

om bepaalde afspraken neer te leggen in

de statuten van een joint venture vennoot-

schap dan wel in een aandeelhouders-

overeenkomst. De joint venture partners

kunnen verschillende redenen hebben

om er in de ene situatie de voorkeur aan

te geven om een bepaalde afspraak in de

statuten van de joint venture vennootschap

op te nemen en om in de andere situatie

een bepaling in de aandeelhoudersover-

eenkomst op te nemen. Zo is een voordeel

van het opnemen van een bepaling in de

statuten dat schending van deze bepaling

goederenrechtelijke werking kan hebben.

Een overdracht in strijd met een aanbie-

dingsregeling komt bijvoorbeeld niet tot

stand als deze regeling is opgenomen in

de statuten,4 maar wel als deze aanbie-

dingsplicht is opgenomen in de aandeel-

houdersovereenkomst. In het laatste geval

zal de vervreemder weliswaar wanpres-

tatie plegen maar gaan de aandelen over

op de verkrijger als aan alle vereisten voor

de aandelen overdracht is voldaan.5 Een

reden om een bepaling juist niet in de

statuten op te nemen zou kunnen zijn dat

de statuten van een vennootschap open-

baar zijn en daarom voor een ieder inzich-

telijk (inclusief concurrenten!). Een andere

reden om een afspraak niet op te nemen

in de statuten (maar wel in de aandeel-

houdersovereenkomst) is dat bepaalde

afspraken niet in de statuten opgenomen

kunnen worden omdat de bepalingen van

boek 2 BW hier aan in de weg staat. Door

de wetswijziging van 1 oktober 2012 is het

BV-recht op een aantal punten gewijzigd

waardoor meer afspraken in de statuten

kunnen worden opgenomen dan voor-

heen. In de praktijk zal er naar verwach-

ting daarom minder behoefte bestaan

aan aanvullende overeenkomsten.6 In het

navolgende bespreken wij de belangrijkste

wijzigingen.

stemrechtVoor wat het stemrecht betreft zijn de

uitgangspunten na de wetswijziging van

1 oktober 2012 onveranderd gebleven:

slechts aandeelhouders hebben stem-

recht en iedere aandeelhouder heeft

ten minste één stem. Als alle aandelen

dezelfde nominale waarde hebben, heeft

Inhoudelijke bijdragen

Flexibilisering van het BV-recht: statutair meer mogelijk in joint venture structuren Door Pieter tieskens, kandidaat notaris en mark-Jan arends, kandidaat notaris bij allen & Overy

I neDerlanD bestaan ruIm 700.000 bV’s. OP 1 OktOber 2012 Is De Wet FlexIbIlIserInG bV- reCht en De InVOerInGsWet FlexIbIlIserInG bV-reCht In WerkInG GetreDen. Deze Wetten zOrGen VOOr een belanGrIJke VereenVOuDIGInG In het bV-reCht en bIeDen meer mOGelIJkhe-Den VOOr De PraktIJk. In Deze bIJDraGe WOrDt kOrt stIl Gestaan bIJ een aantal releVante WIJ-

zIGInGen DIe sPeCIFIek VOOr JOInt Venture struCturen Van belanG zIJn. het beGrIP JOInt Venture hanteert met In het alGemeen als er sPrake Is Van tWee OF meer OnDernemInGen DIe GezamenlIJk een nIeuWe OnDernemInG OPzetten en In Deze nIeuWe OnDernemInG Van De nODIGe knOW-hOW en FInanCIerInGsmIDDelen ter VerWezenlIJkInG Van een GemeensChaPPelIJk DOel. In Deze bIJDraGe Gaan WIJ er VanuIt Dat De reChtsVOrm VOOr De JOInt Venture een b.V.

mark-Jan arends Pieter tieskens

InhOuDelIJke bIJDraGen JFV In Casu - DeCember 2012

42

iedere aandeelhouder zoveel stemmen als

dat hij aandelen heeft en zijn er verschil-

lende nominale waarden, dan heeft iedere

aandeelhouder zoveel stemmen als gelijk

is aan het totale nominale bedrag van zijn

aandelen gedeeld door het bedrag van

het kleinste aandeel.7 Het verschil met het

‘oude’ recht is dat deze uitgangspunten

sinds de wetswijziging regelend recht zijn

en dat van deze punten in de statuten

volledig kan worden afgeweken.8 Zo voor-

ziet de nieuwe regeling bijvoorbeeld in de

mogelijkheid om aan bepaalde aandelen

geen stemrecht te verbinden. Een stem-

rechtloos aandeel zal gebruikt kunnen

worden in situaties waarin het gewenst is

om wel een financieel voordeel maar geen

zeggenschap toe te kennen aan investeer-

ders, zoals bijvoorbeeld banken, finan-

cieringsmaatschappijen maar ook aan

werknemers. Ook in situaties waar het niet

gewenst is dat de aanvankelijk overeenge-

komen stemverhoudingen in een vennoot-

schap zullen wijzigen door toekomstige

uitgifte van aandelen kunnen stemrecht-

loze aandelen bruikbaar zijn. Dergelijke

stemrechtloze aandelen moeten overi-

gens wel recht op winst of reserves geven.

Bovendien hebben houders van stem-

rechtloze aandelen altijd vergaderrechten9

en moeten dus (bijvoorbeeld) instemmen

met besluitvorming van aandeelhouders

buiten de algemene vergadering.10

Naast stemrechtloze aandelen is het ook

mogelijk om meervoudig stemrecht aan

bepaalde aandelen toe te kennen 11 of om

een procentuele regeling in de statuten

op te nemen (bijvoorbeeld een regeling

die aan geeft dat een aandeelhouder

nooit meer dan 10% van de stemmen mag

hebben).12 Sinds de wetswijziging is het

een stuk eenvoudiger procentuele rege-

lingen in de statuten op te nemen.

WinstrechtUitgangspunt voor de invoering van de

Flex-BV was dat de winst van een BV de

aandeelhouders ten goede komt.13 Voor

zover bij de statuten niet anders was

bepaald, waren aan alle aandelen in

verhouding tot hun bedrag gelijke rechten

en verplichtingen verbonden.14 Na 1 oktober

2012 is een belangrijk uitgangspunt voor

de winstdeling nog steeds dat het gestorte

bedrag op een aandeel de basis blijft

voor de berekening van de uitkering per

aandeel. Ook hier geldt echter weer dat dit

een uitgangspunt van regelend recht is. De

meest in het oog springende wijzigingen is

dat in de statuten winstrechtloze aandelen

gecreëerd kunnen worden.15 Het gaat dan

om aandelen die wel zeggenschap kennen,

maar geen financieel voordeel opleveren.

Bij deze aandelen gaat het dus alleen om

zeggenschap.

Voor joint ventures zouden deze winst-

rechtloze aandelen gebruikt kunnen

worden in situaties waarin voor priori-

teitsaandelen gebruikt werden. Een rege-

ling in de statuten invoeren gaande de rit

ten aanzien van beperkte winstrechten of

winstrechtloze aandelen heeft overigens

de instemming nodig van aandeelhou-

ders (inclusief de houders van stemrecht-

loze aandelen) van wie de rechten door

een dergelijke statutenwijziging beperkt

worden. Het is daarom van belang dat deze

specifieke bepalingen bij het oprichten van

de joint venture vennootschap opgenomen

worden in de statuten omdat instem-

ming gaande de rit niet in alle gevallen

eenvoudig te regelen zal zijn.

OverdrachtHet wettelijke uitgangspunt ten aanzien

van de overdraagbaarheid van aandelen

bij de gewijzigde BV wetgeving is de

besloten situatie. Als de statuten niets

regelen, geldt een aanbiedingsregeling

waarbij de aandelen aan de medeaan-

deelhouders moeten worden aangeboden.

Houders van winstrechtloze aandelen of

stemrechtloze aandelen krijgen overi-

gens alleen aandelen van hun eigen soort

aangeboden.16 In de statuten kan van de

wettelijke aanbiedingsregeling worden

afgeweken. Een afwijking die wordt opge-

nomen in de statuten heeft goederenrech-

telijk effect.

Sinds 1 oktober 2012 kan in de statuten

ook worden opgenomen dat er geen blok-

keringsregeling is waardoor de aandelen

vrij overdraagbaar zijn.17 Aan de andere

kant van het spectrum kan ook een lock

up of stand still bepaling worden inge-

voerd. Hierbij word de overdracht voor

een bepaalde periode uitgesloten. De

memorie van toelichting geeft aan dat

hier een periode van 5 jaar gebruikelijk

kan zijn, maar onder omstandigheden

ook een periode van 20 jaar, bijvoorbeeld

wanneer er grote investeringen zijn gedaan

of vanwege de duur van een octrooi.18

Ook deze lock up of stand still bepalingen

hebben goederenrechtelijke werking. Het

geheel uitsluiten van de mogelijkheid

tot overdracht kan echter niet. Voor een

statutaire lock up is vanzelfsprekend de

instemming van alle aandeelhouders van

de betreffende soort vereist.

Drag along (meesleep regeling) en tag along (mee verkoop regeling)Tenslotte bespreken wij nog een tweetal

veel voorkomende overdrachtsregelingen:

de drag along regeling en de tag along

regeling. Voor de wetswijziging was het al

algemeen aanvaard dat dergelijke rege-

lingen in een aandeelhoudersovereen-

komst de statutaire blokkeringsregeling

konden aanvullen. Het is de vraag of deze

regelingen na de wetswijziging volledig in

de statuten opgenomen kunnen worden

zonder dat ze worden opgenomen in de

aandeelhoudersovereenkomst.

Een drag along bepaling houdt in dat als

een grootaandeelhouder zijn aandelen

wil verkopen aan een derde, de andere

aandeelhouders ook hun aandelen

aan deze derde moet aanbieden, tegen

dezelfde voorwaarden. Een drag along

bepaling wordt gezien als een recht

van de grootaandeelhouder en als een

verplichting van de medeaandeelhouders

tot overdracht. Vanaf het moment van het

ingaan van de wetswijziging erkent de

wet het statutair vastleggen van verbin-

tenissen tussen aandeelhouders.1 Daar-

naast bestaat de mogelijkheid om het

aanbieden en overdragen van aandelen

te verplichten. De gevallen waarin een

verplichting tot aanbieding en overdacht

geldt, moeten objectief bepaalbaar zijn.2

De minister heeft aangegeven dat een

statutaire drag along-regeling waarin is

bepaald dat een vennootschapsorgaan,

of één of meer aandeelhouders, in het

concrete geval de voorwaarden kunnen

bepalen voor het ontstaan van de verplich-

ting tot aanbieding en overdracht van

InhOuDelIJke bIJDraGenJFV In Casu - DeCember 2012

43

aandelen aan een derde, niet voldoet aan

de objectieve bepaalbaarheid.3 Wij vinden

het verstandig om de drag along bepaling

daarom in ieder geval ook (al dan niet door

verwijzing naar de statuten) in de aandeel-

houdersovereenkomst op te nemen.

Bij een tag along bepaling mogen de mede

aandeelhouders van de goot aandeel-

houder verlangen dat ook hun aandelen

worden verkocht bij een verkoop van de

grootaandeelhouder aan een derde. Een

tag along recht moet ons inziens vooral

worden gezien als een verplichting voor

de grootaandeelhouder. De medeaandeel-

houders kunnen de verkopers immers niet

verplichten hun aandelen af te nemen. Tag

along rechten kunnen wel als verplichting

tussen aandeelhouders worden opgelegd

op grond van artikel 2:192 lid 1 sub a BW.

slotUit het voorgaande volgt dat invoering

van de wet Flexibilisering BV-recht en de

Invoeringswet Flexibilisering BV-recht

tot resultaat heeft dat meer geregeld kan

worden in de statuten dan voorheen moge-

lijk was. Wij hebben hiervan slechts een

aantal hoofdpunten besproken. De grotere

vrijheid om de statuten van een BV in te

richten is overigens niet de enige belang-

rijke wijziging per 1 oktober 2012. Op tal

van andere punten is de wet gewijzigd

(denk met name aan de afschaffing van

de kapitaal beschermingsregels) waarbij

meer vrijheid is gegeven aan de notaris om

een structuur naar wens van de cliënt op

te zetten.

1 Stb. 2012, 301 (zie voor de totstand-

komingsgeschiedenis van deze wet

dossier TK 31 058)

2 Stb. 2012, 301 (zie voor de totstand-

komingsgeschiedenis van deze wet

dossier TK 32 426)

3 J.A.M. ten Berg, Joint ventures – Intro-

ductie, AA 44 (1995) 5, p. 335.

4 Asser/Maeijer/Van Solinge & Nieuwe

Weme 2-II* 2009, nr. 300.

5 art. 3:84 BW jo. 2:196 BW

6 Tweede Kamer 2008-2009, 31 058, nr.

6, p.20.

7 art. 2:228 leden 1 tot en met 3 BW.

8 art. 2:228 leden 4 en 5 BW.

9 Voor de term vergaderrechten zie artikel

2:227 BW

10 artikel 2:238 BW

11 In de statuten kan bijvoorbeeld gere-

geld worden dat bepaalde aandelen

van een soort of aanduiding (bijvoor-

beeld de aandelen met de nummers

10 tot en met 20) meerdere stemmen

hebben en dat de overige aandelen

slechts één stem hebben, zelfs als de

nominale waarden van alle aandelen

gelijk is.

12 Dit is een regeling in de statuten die

aan geeft dat een aandeelhouder

bij voor beeld nooit meer dan 10% van

de stemmen mag hebben, ook niet als

de aandeelhouder al meer aandelen

heeft.

13 art. 2:216 (oud) BW

14 art. 2:201 (oud) BW

15 art. 2:216 lid 7 BW

16 art. 2:195 lid 1 BW. Zie hierover ook

Tweede Kamer 2010-2011, 32 426, nr.

7 p. 25 en Tweede Kamer 2010-2011, 32

426, nr. 8 p. 11.

17 Tweede Kamer 2006-2007, 31 058, nr. 3,

p. 13

18 Tweede Kamer 2006-2997, 31 058, nr. 3,

p. 50-51

Het mogelijk maken van succesvolle investeringen in energie kan niet meer zonder te weten wat er speelt. Het gaat erom

verder te kijken dan de wetten en jurisprudentie. Studeer je Nederlands, notarieel of fiscaal recht en denk je businesswise

genoeg te zijn, maak dan kennis met ons op businesswiseadvocaten.nl

De investeringen van vandaag vragen om businesswise advocaten

InhOuDelIJke bIJDraGenJFV In Casu - DeCember 2012

45

CasusIn dit geval bood een Duitse online verkoper

op zijn website gratis software of proefver-

sies van software tegen betaling aan. Om

de website te kunnen gebruiken, moesten

klanten (zijnde consumenten) een aanmel-

dingsformulier invullen. In het geval een

klant een bestelling plaatste, moest hij

uitdrukkelijk verklaren de verkoopvoor-

waarden te aanvaarden en tevens afstand

te doen van het herroepingsrecht. Dit kon

hij doen door op het aanmeldingsformu-

lier het daarvoor bestemde vakje aan te

vinken. Op het aanmeldingsformulier zelf

werd de verplichte informatie, waaronder

informatie over het herroepingsrecht, niet

genoemd. Wel was in het formulier een

hyperlink opgenomen naar de website van

de Duitse verkoper alwaar de betreffende

informatie te vinden was. Ook de e-mail

die de klant ontving na het plaatsen van

de bestelling bevatte slechts een hyper-

link naar de website van de verkoper. Op

de factuur die de klant na het sluiten van

de overeenkomst ontving, werd nog eens

benadrukt dat de klant de verkoop-voor-

waarden had aanvaard en afstand had

gedaan van het herroepingsrecht.

De Oostenrijkse Bundesarbeitskammer,

de Oostenrijkse variant op de Neder-

landse Consumentenautoriteit, meende

dat de Duitse verkoper met voornoemde

handelswijze diverse voorschriften wat

Inhoudelijke bijdragen

Online verkopers opgelet:bij het opnemen van informatie over het herroepingsrecht in algemene voorwaarden is voorzichtigheid geboden.Door anne bliek, advocaat Commercial Contracts & litigation bij boekel De nerée

OP 5 JulI 2012 heeFt het hOF Van JustItIe Van De eurOPese unIe (hIerna: “hVJ eu”) ant-WOOrD GeGeVen OP De PreJuDICIële VraaG OF een OnlIne VerkOPer heeFt VOlDaan aan zIJn InFOrmatIePlICht, WaarOnDer InFOrmatIe OVer het herrOePInGsreCht, InDIen De VerkOPer DIe InFOrmatIe aan De COnsument ter besChIkkInG heeFt GestelD VIa een

hyPerlInk. het antWOOrD Van het hVJ eu laat aan DuIDelIJkheID nIets te Wensen OVer: alleen lInken naar VerPlIChte InFOrmatIe, WaarOnDer het herrOePInGsreCht, Is OnVOlDOenDe. In Deze nIeuWsFlIts kOmt aChtereenVOlGens De Casus, De OVerWeGInGen Van het hVJ eu en De betekenIs VOOr De PraktIJk aan De OrDe. met name In het GeVal het herrOePInGsreCht Is OPGenOmen In De alGemene VOOrWaarDen, DIent een OnlIne VerkOPer alert te zIJn, OmDat De InFOrmatIePlICht DIe GelDt bIJ alGemene VOOrWaarDen sOePeler Is Dan bIJ het herrOePInGsreCht.

InhOuDelIJke bIJDraGen JFV In Casu - DeCember 2012

46

betreft consumentenbescherming had

geschonde. Het Handelsgericht in Oosten-

rijk stelde de Bundesarbeitskammer in het

gelijk. De Duitse verkoper kon zich niet in

deze uitspraak vinden en stelde beroep

in bij het Oberlandesgericht in Oostenrijk.

Het Oberlandesgericht schakelde vervol-

gens de hulp in van het HvJ EU en stelde het

HvJ EU, kort gezegd, de prejudiciële vraag

of een online verkoper heeft voldaan aan

zijn informatieplicht (volgend uit een Euro-

pese Richtlijn betreffende de bescherming

van de consument bij op afstand gesloten

overeenkomsten), indien de verkoper de

informatie aan de consument ter beschik-

king heeft gesteld via een hyperlink.

hvJ euHet HvJ EU heeft in zijn arrest bepaald,

dat ten aanzien van informatieplichten

die gelden bij overeenkomsten op afstand

(waaronder informatie over het herroe-

pingsrecht), de verkoper niet kan volstaan

met het opnemen van een hyperlink waar-

achter de verplichte informatie is opge-

nomen. Door informatie op te nemen

achter een hyperlink, wordt van de consu-

ment een actieve houding verwacht (lees:

de consument dient op de hyperlink te

klikken alvorens de informatie te kunnen

raadplegen), terwijl juist een passieve

houding van de consument zou moeten

volstaan. Bovendien kwalificeert een

hyperlink niet als een duurzame drager als

bedoeld in de Europese Richtlijn, omdat

het mogelijk moet zijn voor consumenten

om op elk gewenst moment exact dezelfde

informatie te kunnen reproduceren.

betekenis voor de praktijkDe Europese Richtlijn betreffende de

bescherming van de consument bij op

afstand gesloten overeenkomsten is in

de Nederlandse wetgeving neergelegd in

het Burgerlijk Wetboek. De regeling in het

Burgerlijk Wetboek strekt ertoe – zoals

de titel van de Richtlijn ook al aangeeft –

consumenten te beschermen daar waar

overeenkomsten onder andere via het

internet tot stand komen. Op grond van

deze regeling is een online verkoper onder

meer verplicht om de consument vóór

de koop informatie te verstrekken over

onder andere het herroepingsrecht. Het

herroepingsrecht houdt in dat de consu-

ment bevoegd is om gedurende zeven

werkdagen na ontvangst van de zaak de

overeenkomst te ontbinden. Dit recht komt

de consument niet in alle gevallen toe.

Zo geldt het herroepingsrecht niet in het

geval van software, indien de verzegeling

daarvan verbroken is.

Voorts bevat de wet nadere eisen wat

betreft de wijze waarop de verplichte

informatie verschaft dient te worden bij

nakoming van de overeenkomst, althans

bij aflevering van de zaken. Kort gezegd,

dient de verplichte informatie (waaronder

het herroepingsrecht) aan de consument

schriftelijk te worden bevestigd dan wel

ter beschikking te staan op een voor de

consument toegankelijk duurzame gege-

vensdrager. Het HvJ EU heeft in het arrest

van 5 juli 2012 uitdrukkelijk bepaald dat

linken naar de verplichte informatie niet

voldoende is.

Informatie over het herroepingsrecht is

veelal opgenomen in de algemene voor-

waarden van de online verkoper. Voor

online terhandstelling van algemene voor-

waarden geldt dat deze voorwaarden ter

beschikking dienen te worden gesteld op

een wijze die de wederpartij in staat stelt

de algemene voorwaarden op te slaan en

(opnieuw) in te zien. In de wetsgeschie-

denis is bepaald, dat wanneer algemene

voorwaarden achter een duidelijk herken-

bare hyperlink zijn opgenomen, voldaan

is aan de informatieplicht, mits de weder-

partij de voorwaarden kan opslaan en

op een later moment nog eens kan raad-

plegen.

Voor de schriftelijke bevestiging van infor-

matie over het herroepingsrecht volstaat

– anders dan bij online terhandstelling

van algemene voorwaarden – dus zelfs

een duidelijk herkenbare hyperlink (met

daarachter een downloadbare versie met

de informatie) niet. De specifieke informa-

tieplichten die gelden bij overeenkomsten

op afstand, waaronder het herroepings-

recht, zullen in het verkoopproces (uiter-

lijk bij aflevering van de zaak) separaat

moeten worden vermeld en niet slechts

aan de orde moeten komen in algemene

voorwaarden die enkel via een hyperlink

te raadplegen zijn. Worden de algemene

voorwaarden, waarin het herroepingsrecht

is opgenomen, door de online verkoper

altijd vóór of bij het sluiten van de overeen-

komst aan de consument gestuurd, dan is

er niets aan de hand. Gelet op het adagium

“better safe than sorry” verdient het hoe

dan ook de voorkeur informatie over het

herroepingsrecht aan de orde te stellen

in het bestelproces en deze informatie bij

nakoming van de overeenkomst, althans

uiterlijk bij de aflevering van de zaken, per

e-mail toe te sturen in de vorm van een pdf-

of wordbestand met de mededeling dat het

de bedoeling is dat de consument de infor-

matie opslaat.

Verstrekt een online verkoper de infor-

matie namelijk niet op de juiste manier,

dan heeft dit behoorlijk vervelende conse-

quenties voor de verkoper. Zo leidt het niet

op een juiste manier verstrekken van infor-

matie over het herroepingsrecht er toe, dat

de consument maar liefst drie maanden

de tijd heeft om de overeenkomst te

herroepen in plaats van zeven werkdagen.

Tot slot zij opgemerkt dat de Richtlijn

betreffende de bescherming van de consu-

ment bij op afstand gesloten overeen-

komsten inmiddels is vervangen door de

nieuwe Europese Richtlijn betreffende

consumentenrechten. Naar verwachting

zal deze nieuwe consumentenrichtlijn

vanaf 13 december 2013 voor Neder-

land gaan gelden. Welke informatie de

online verkoper voorafgaand aan de koop

verplicht is te verstrekken en de manier

waarop deze informatie verstrekt zal

moeten worden, zal niet veel afwijken

van de huidige regeling. Wat wel afwijkt,

is de termijn van het herroepingsrecht en

de gevolgen van onjuiste informatiever-

schaffing hieromtrent. In plaats van zeven

werkdagen zal de koper veertien dagen

het recht hebben om de koop of afstand

zonder opgave van redenen te ontbinden.

Informeert een online verkoper de consu-

ment onjuist over het herroepingsrecht,

dan zal de termijn niet drie, maar twaalf

maanden bedragen. Verstrekt de online

verkoper de juiste informatie alsnog

binnen twaalf maanden, dan verstrijkt de

termijn voor het herroepen van de overeen-

komst veertien dagen na de dag waarop de

consument de informatie wel juist heeft

ontvangen.

anne bliekanne.bliek@boekel.com

“Gedreven zonder te overdrijven”Mayke van den Brink, Rechtenstudent Radboud Universiteit Nijmegen

Wij leveren zakelijke, juridische dienstverlening voor bedrijven, overheidsinstellingen en non-profit organisaties. daarbij ligt de focus op vastgoed, ondernemingsrecht en arbeidsrecht.

Wij zijn gevestigd in Amsterdam en Londen.

www.boekel.com/werkenbij

Advertentie Gedreven A4.indd 1 3-5-2012 17:32:00

“Gedreven zonder te overdrijven”Mayke van den Brink, Rechtenstudent Radboud Universiteit Nijmegen

Wij leveren zakelijke, juridische dienstverlening voor bedrijven, overheidsinstellingen en non-profit organisaties. daarbij ligt de focus op vastgoed, ondernemingsrecht en arbeidsrecht.

Wij zijn gevestigd in Amsterdam en Londen.

www.boekel.com/werkenbij

Advertentie Gedreven A4.indd 1 3-5-2012 17:32:00

InhOuDelIJke bIJDraGen JFV In Casu - DeCember 2012

48

1. afschaffing minimum kapitaal Voor de bescherming van de schuldeisers

gold onder het oude BV-recht, dat voor

de oprichting van een BV een minimum-

kapitaal van € 18.000,– vereist was. De

meest in het oog springende wijziging is

daarom de afschaffing van het vereiste van

dit minimumkapitaal. Waar dit voorheen

misschien nog een obstakel vormde voor

oprichting van een BV is dit obstakel in de

flex BV weggehaald. Achtergrond van deze

wijziging was dat deze vorm van kapitaal-

bescherming slechts een schijnzekerheid

was voor de schuldeisers. Tevens gaf dit

vereiste geen zekerheid over het (daadwer-

kelijke) aanwezige vermogen in de BV.

2. minder formaliteiten rond de inbreng en inkoop van eigen aandelenInbrengDe vermindering van de formaliteiten

rond de inbreng in geld of in natura voor

aandelen, ziet met name op de afschaffing

van de verplichte bankverklaring (inbreng

in geld) en de accountantsverklaring (in -

breng in natura of bij verkrijging van

goederen van de oprichters/aandeelhou-

ders). Wanneer iemand bijvoorbeeld een

stuk grond wilde ‘inbrengen’ om aandelen

te verkrijgen, moest een accountant een

verklaring afgeven over de waarde van de

grond. Bij een inbreng in natura blijven de

oprichters respectievelijk de bestuurders

van de BV wel verplicht om een beschrij-

ving te maken over hetgeen in natura wordt

ingebracht.

Inkoop eigen aandelenDe BV kon voorheen niet onbeperkt eigen

aandelen inkopen. De inkoop van eigen

aandelen door de BV was beperkt tot 50%

van het geplaatst kapitaal. Deze beper-

king is nu afgeschaft. De vereenvoudi-

ging van de inkoop van eigen aandelen

Inhoudelijke bijdragen

De flex BV;hoe flex is dat eigenlijk?Door mr. a.e. Wallast en mr. F.e. Fagel, advocaten bij holland Van Gijzen advocaten en notarissen llP

In zOWel POlItIek neDerlanD als In De JurIDIsChe WerelD heeFt het De GemOeDeren aarDIG bezIG GehOuDen De aFGelOPen Jaren. na een behanDelInG Van VIJF Jaar DOOr De tWeeDe kamer en De eerste kamer en tallOze uItstellen later Is het sInDs 1 OktOber 2012 een FeIt: De Flex bV Is InGeVOerD. De term belOOFt Veel GOeDs: een bV DIe makkelIJker Is OP te rIChten en hele-

maal naar eIGen InzICht kan WOrDen InGerICht. maar Wat hOuDt een Flex bV nu PreCIes In en Wat Is er VeranDerD ten OPzIChte Van VOOrheen? In DIt artIkel zullen WIJ InGaan OP VIJF belanGrIJke WIJzIGInGen In het bV-reCht en maken WIJ een (sChematIsChe) VerGelIJkInG tussen De Flex bV en De OuDe ‘stuGGe’ bV.

Onderwerp Oude regeling nieuwe regeling

Minimumkapitaal Minimumkapitaal Minimumkapitaal van € 18.000 Geen minimum kapitaal vereist

en andere Nominatie aandelen In euro In euro of vreemde valuta

wijzigingen Storting in euro bij oprichting Bankverklaring vereist. Bankverklaring niet vereist

Storting in vreemde valuta Bankverklaring vereist. Bankverklaring niet vereist. Wisselkoers

op dag van storting is bepalend

InhOuDelIJke bIJDraGenJFV In Casu - DeCember 2012

49

blijft niet beperkt tot afschaffing van de

50% eis. Tevens zijn de voorwaarden,

dat de statuten de verkrijging van eigen

aandelen moet toestaan en een mach-

tiging tot verkrijging is verleend door de

AvA, geschrapt. Het bestuur beslist nu

over de verkrijging van eigen aandelen.

De statuten van een BV kunnen wel de

verkrijging van eigen aandelen uitsluiten

of beperken.

3. Wijziging uitkeringstestVermogenstoetsBij de BV is het de AvA die kan besluiten

tot uitkering van winst en reserves, tenzij

de statuten daartoe een ander orgaan

aanwijzen. Een dergelijk besluit kan echter

slechts worden genomen voor zover het

eigen vermogen (inclusief aandelenkapi-

taal) groter is dan de wettelijke of statutaire

reserves. Er dient dus een zogenoemde

vermogenstoets plaats te vinden door

het tot uitkering bevoegde orgaan, welke

vermogenstoets ook al bestond onder het

oude BV-recht.

liquiditeitstoetsNieuw is de op de vermogenstoets

vol gende liquiditeitstoets. Onder het

nieuwe BV-recht moet een besluit tot uitke-

ring van de AvA worden goedgekeurd door

het bestuur alvorens de uitkering daad-

werkelijk kan plaatsvinden. Het bestuur

kan goedkeuring alleen weigeren indien zij

weet of redelijkerwijs behoort te voorzien

dat de BV na de uitkering haar opeisbare

schulden niet (meer) zal kunnen voldoen.

Het bestuur voert dus, anders gezegd,

een soort liquiditeitstoets uit om vast

te kunnen stellen of na de uitkering alle

opeisbare schulden door de BV betaald

kunnen blijven worden. Het bestuur doet

dit door een inschatting te maken van de

liquiditeitsprognose voor de periode van

minimaal een jaar na de uitkering. De

gevolgen voor het bestuur zijn verstrek-

kend indien een goedkeuring geweigerd

had moeten worden, bijvoorbeeld als

het bestuur beter had moeten weten. De

bestuurders zijn in dat geval hoofdelijk

verbonden voor het tekort dat door de

uitkering is ontstaan. Het is derhalve in

het belang van het bestuur om de liquidi-

teitstoets op een deugdelijke manier uit te

voeren en te documenteren.

4. Verscherping aansprakelijkheidsrisico’sbestuurdersOnder het oude BV-recht waren bestuur-

ders van de BV in geval van onvoldoende

storting op aandelen (ten minste het mini-

mumkapitaal en ten minste een vierde van

het geplaatst kapitaal) daarvoor aanspra-

kelijk. Deze aansprakelijkheid is vervallen.

Echter, zoals hierboven reeds beschreven,

zijn de bestuurders van de BV die ten tijde

van een uitkering wisten of redelijkerwijs

behoorden te voorzien dat de BV na de

uitkering niet zou kunnen voortgaan met

het betalen van haar opeisbare schulden,

hoofdelijk aansprakelijk voor het tekort dat

door die uitkering is ontstaan, welk tekort

overigens wordt vermeerderd met de wette-

lijke recht vanaf de dag van de uitkering.

aandeelhouders De aandeelhouders die een uitkering in

ontvangst nemen, terwijl zij wisten of

redelijkerwijs behoorden te voorzien dat

de BV niet zou kunnen voortgaan met het

betalen van haar opeisbare schulden, zijn

gehouden tot vergoeding van het tekort

dat door de uitkering is ontstaan, althans

tot ten hoogste het door iedere aandeel-

houder ontvangen bedrag plus wettelijke

rente vanaf de dag van uitkering.

5. stemrechtloze en/of winstrechtloze aandelenstem- en vergaderrechtenHet nieuwe BV-recht maakt het moge-

lijk om in de statuten te bepalen dat aan

aandelen geen stemrecht is verbonden,

waardoor grote vrijheid ontstaat de stem-

verhoudingen in te richten. Evenwel moet

er in het kapitaal van de vennootschap ten

minste één aandeel zijn met stemrecht dat

wordt gehouden door een derde, dat wil

zeggen door een ander dan de BV of haar

dochtermaatschappijen. Een dergelijke

statutaire regeling geldt voor alle besluiten

van de AvA. Een differentiatie van het aan

aandelen verbonden stemrecht per besluit

is dus niet mogelijk.

Verder introduceert het nieuwe BV-recht

het ‘vergaderrecht’: het recht om de verga-

dering bij te wonen en daarin het woord te

voeren. Het vergaderecht komt onder meer

toe aan aandeelhouders,vruchtgebruikers

en pandhouders en certificaathouders

waaraan bij de statuten vergaderrecht is

verbonden. Omdat de statuten kunnen

bepalen dat het verbinden en ontnemen

van vergaderrechten aan certificaten van

aandelen geschiedt door een daartoe in de

statuten aangewezen orgaan, wordt een

einde gemaakt aan de discussie over wel

of niet met medewerking uitgegeven certi-

ficaten. Daarnaast is in situaties waarin

men aan bepaalde belanghebbenden geen

stemrecht wenst te geven, tussenschake-

ling van een stichting administratiekantoor

(via certificering) niet meer noodzakelijk.

Toch blijven er wel verschillen bestaan

Onderwerp Oude regeling nieuwe regeling

Belangrijke Inbreng in natura Beschrijving en verklaring accountant Geen verklaring accountant, beschrijving blijft

verplicht Nachgründungsregeling Regeling rond verkrijging van Geen regeling

wijzigingen goederen van de aandeelhouders

kapitaal- Inkoop van aandelen Beperkt tot 50% geplaatst kapitaal Ëén aandeel met stemrecht moet worden

beschermingsrecht gehouden door een derde (anders dan de BV

of haar dochtermaatschappij)

Kapitaalvermindering Aankondiging en verzetsrecht schuldeisers Geen aankondiging en verzetsrecht

Financiële steunverlening Verbod op koersgaranties, verschaffen

zekerheid e.d. verboden.

Leningen beperkt toegestaan Toegestaan

Onderwerp Oude regeling nieuwe regeling

Dividenduitkering Documentatie Op basis van laatst vastgestelde Vrije keus bestuurders

dividenduitkering jaarrekening

Geoorloofdheid Vermogenstoets op basis van Stap 1: Vermogenstoets

dividenduitkering vastgestelde jaarrekening Stap 2: Liquiditeitstoets en goedkeuring van

bestuur.

Regels gelden ook voor inkoop van aandelen

en kapitaalvermindering

Onderwerp Oude regeling nieuwe regeling

Onvoldoende storting Bestuurders zijn aansprakelijk Aansprakelijkheid bestuurders vervalt

op aandelen

Hoofdelijke aansprakelijkheid Geen expliciete regeling in wet opgenomen Bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk voor

bestuurders in geval van uitkeringen tekort als gevolg van een te grote (dividend)uitkering

Terugbetaling door aandeelhouders Geen expliciete regeling in wet opgenomen Aandeelhouders zijn gehouden tot terugbetaling als

in geval van uitkeringen gevolg van een te grote (dividend)uitkering

InhOuDelIJke bIJDraGen JFV In Casu - DeCember 2012

50

tussen certificaathouders en houders van

stemrechtloze aandelen. Houders van

stemrechtloze aandelen hebben bijvoor-

beeld altijd vergaderrechten, terwijl certifi-

caathouders deze rechten slechts hebben

indien dit statutair is bepaald.

Winstrechten Het is tevens mogelijk geworden om statu-

tair te bepalen, dat aandelen van een

bijzondere soort (bijvoorbeeld letteraan-

delen, gewone aandelen of preferente

aandelen) of aanduiding (bijvoorbeeld

het aandeel nummer 15, of alle aandelen

gehouden door werknemers) geen of

slechts beperkte rechten tot uitkering van

winst en/of reserves hebben. Echter, aan

deze aandelen moet dan wel stemrecht

zijn verbonden. Een aandeel kan niet én

geen stemrecht én geen enkel recht op

(winst) uitkering hebben, want dan is het

geen aandeel meer.

tot slotBepalingen in bestaande statuten die in

strijd zijn met bepalingen van het nieuwe

BV-recht gelden niet meer. Verwijzingen in

de statuten naar de oude wettelijke rege-

ling dienen te gelden als een verwijzing

naar de nieuwe wettelijke regeling. Voor

BV’s bestaat geen wettelijke plicht de

statuten aan te passen aan het nieuwe

BV-recht. Omdat statuten veelal regelingen

overeenkomstig het oude recht zullen

bevatten, kan aanpassing van bestaande

statuten onduidelijkheden voorkomen.

In situaties waarin het nieuwe BV-recht

een regeling niet verplicht stelt maar die

wel toelaat, voorkomt aanpassing bijvoor-

beeld vragen over de toepasselijkheid: de

nieuwe wet of de oude statuten? Al met

al biedt het nieuwe BV-recht een aanzien-

lijke verruiming van de mogelijkheden tot

inrichting van de statuten en is dus flexi-

beler dan het oude BV-recht. Of het nieuwe

BV-recht daarmee ook eenvoudiger is

geworden, is echter een andere vraag.

Op weg naar de top?

Nu ben jij aan de beurt!

Bij Holland Van Gijzen werken we al jaren aan de juridische top. Wij weten als geen ander dat je dit alleen bereikt door samen te werken. Wij hebben een team van toptalenten verzameld door te kijken naar individuele kwaliteiten. We hebben een sfeer gecreëerd waarin deze kwaliteiten het beste tot hun recht komen. Samen word je groot. Heb jij het talent en de motivatie om ons te versterken?

Kijk voor meer informatie op www.hollandlaw.nl Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP heeft een

strategische alliantie met Ernst & Young Belastingadviseurs LLP.

19935.00.029_NL_Adv 2 HvG A4 FC 290267 1209.indd 1 28-12-2009 09:15:22

aandelen stemrechten

Gewone aandelen Één aandeel, één stem

Prioriteitsaandelen Aandelen met bijzondere zeggenschapsrechten, bijvoorbeeld een veto- of initiatiefrecht. Andere

voorbeelden zijn het recht om een bindende voordracht te doen voor de benoeming van bestuurders en/of

commissarissen of om de beloning van de bestuurders te bepalen. Nieuw: het recht om bestuurders

en/of commissarissen rechtstreeks te benoemen of te ontslaan

Aandelen zonder stemrecht Geen stemrecht in de algemene vergadering, wel vergaderrechten. Het is overigens mogelijk dat aan deze

groep van aandeelhouders buiten de algemene vergadering wel zeggenschapsrechten toekomen,

bijvoorbeeld door deze groep benoemingsrechten toe te kennen

Aandelen met meervoudig stemrecht Aandelen die meer stemmen hebben dan vergelijkbare andere aandelen

Aandelen zonder recht op uitkering Wel stemrecht, maar geen recht op (winst)uitkeringen

soorten aandelen; onderscheiden naar zeggenschap

aandelen stemrechten

Gewone aandelen Gerechtigd tot (winst)uitkeringen, in verhouding van het nominaal bedrag van het aandeel tot het totale

aandelenkapitaal

Preferente aandelen Als gewone aandelen maar deze aandelen krijgen vóór de andere aandeelhouders enkel een (vast)

deel van de winst

Cumulatief preferente aandelen Als preferente aandelen maar als in enig jaar dat deel van de winst niet uitgekeerd kan worden,

hebben deze in volgende jaren een ‘inhaalrecht’

Preferente, overwinst¬delende Als preferente aandelen maar na het deel van de winst dat bij voorrang wordt uitgekeerd delen zij op

gelijke aandelen voet mee in de resterende winst

Aandelen zonder enig recht op uitkering Deze aandelen hebben altijd stemrecht

soorten aandelen; onderscheiden naar vermogensrechten

ard Wallast Frederique Fagel

Op weg naar de top?

Nu ben jij aan de beurt!

Bij Holland Van Gijzen werken we al jaren aan de juridische top. Wij weten als geen ander dat je dit alleen bereikt door samen te werken. Wij hebben een team van toptalenten verzameld door te kijken naar individuele kwaliteiten. We hebben een sfeer gecreëerd waarin deze kwaliteiten het beste tot hun recht komen. Samen word je groot. Heb jij het talent en de motivatie om ons te versterken?

Kijk voor meer informatie op www.hollandlaw.nl Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP heeft een

strategische alliantie met Ernst & Young Belastingadviseurs LLP.

19935.00.029_NL_Adv 2 HvG A4 FC 290267 1209.indd 1 28-12-2009 09:15:22

kantOOrsPeCIal JFV In Casu - DeCember 2012

52

kijkje achter de deurenDe Brauw is opgericht in 1871 en heeft op

dit moment vestigingen in Amsterdam,

Brussel, Londen, New York, Beijing en

Singapore. Het kantoor is één van de

grootste en meest toonaangevende

kantoren van Nederland. De vestiging in

Amsterdam heeft bijna 300 advocaten en

notarissen in dienst, waarvan zestig part-

ners. De Brauw heeft meer dan twintig

rechtspraktijken. De Brauw is dus met

recht een divers kantoor te noemen.

Wij mochten een kijkje nemen achter de

deur van de hoofdvestiging van De Brauw

in Amsterdam. Bij binnenkomst van het

kantoor werden we allebei een beetje stil.

Het gebouw is prachtig. Marmer, goud

en groot zijn de beste woorden om het te

omschrijven. Toen we door de poortjes

kwamen met onze bezoekerspas liepen we

richting de lift.

We gingen met de lift naar de tiende

verdieping waar we een afspraak hadden

met Ronne Theunis, recruiter bij De Brauw.

We hadden een heel leuk gesprek, waarin

Ronne ons een korte introductie gaf over

De Brauw. Na de leuke introductie kregen

wij een rondleiding door het indrukwek-

kende gebouw. Ronne vertelde dat er niet

voor niets veel aandacht wordt besteed

aan het kantoorgebouw. De medewerkers

werken hard en brengen veel tijd door op

het kantoor, De Brauw heeft geprobeerd

iedereen zich zo goed mogelijk thuis te

laten voelen. Na de rondleiding was het

tijd voor het interview met advocaat-

stagiair Jasper Zents.

even kennismakenIn 2005 is Jasper begonnen met de studie

Nederlands recht in Groningen. Jasper

heeft een actief studentenleven gehad met

diverse nevenactiviteiten, zo is hij onder

andere voorzitter geweest van het JFV

Bestuur. Hij heeft de master bedrijfsrecht

gedaan. Tijdens deze master heeft hij een

studentstage gelopen bij De Brauw op de

sectie Litigation & Arbitration. Tijdens de

afronding van zijn master heeft hij een half

jaar aan de University of Edinburgh gestu-

deerd en zijn scriptie geschreven. Bij thuis-

komst mocht hij beginnen bij De Brauw.

Na een half jaar in De Brauwerij te hebben

gezeten, werkt hij nu op de sectie Mergers

Acquisitons & Capital Markets.

Waarom werken bij De brauw?‘Ik denk dat De Brauw ten opzichte van

andere grote kantoren in een aantal

opzichten onderscheidend is. Ten eerste

heb je hier een heel divers soort mensen

lopen. De nerds, de snelle jongens en alles

daar tussenin; echt alles zit hier bij elkaar

en door elkaar heen. En dat werkt heel

goed.

Verder het niveau van werken, de kwaliteit

die er hier van je gevraagd wordt. De alge-

mene instelling is om heel goed te willen

zijn, de beste in je vak. Die passie voor

het vak proef je echt bij iedereen en dat

stimuleert. Opleiding vinden ze hier heel

belangrijk. Daar wordt dan ook alle tijd en

geld voor vrijgemaakt. Die nadruk op oplei-

ding blijkt ondermeer uit De Brauwerij,

een derde punt dat De Brauw een uniek

kantoor maakt.’

De brauwerij is een bekend begrip in de juristenwereld. kun je daar wat meer over vertellen?‘De Brauwerij is het eigen opleidingspro-

gramma van De Brauw. Met ongeveer 20

advocaten, en een paar kandidaat-nota-

rissen en fiscalisten kom je op een speciale

Kantoorspecial

De Brauw Blackstone Westbroek Door myrthe reuvers en anne Woltsje de Witte

LIeFDe VOOr het Vak. kWalIteIt. DIVersIteIt Van mensen. lanGDurIGe ClIentrelatIes. InDruk-WekkenDe lIJst Van ClIënten. COmbInatIe Van PrOCes- en transaCtIePraktIJk. aanDaCht VOOr OPleIDInG. COnstante OntWIkkelInG. met Deze WOOrDen Is een Van De meest tOOn-aanGeVenDe aDVOCaten- en nOtarIssen kantOren Van neDerlanD te OmsChrIJVen. WIJ

kreGen De mOGelIJkheID Om een kIJkJe te nemen aChter De Deuren Van DIt kantOOr: De brauW blaCkstOne WestbrOek.

Jasper zents

sectie, waar je een soort ‘Rijdende rechter’-

praktijk krijgt. Je krijgt zaken van een rechts-

bijstandverzekeraar en in die zaken ben jij

dan echt de advocaat. Natuurlijk word je

hier goed bij begeleid, maar het is uiteinde-

lijk jouw beslissing of je dagvaardt of nog

maar eens een brief stuurt. Deze manier

van in het diepe gegooid worden vind ik

een hele fijne manier om het vak te leren.

Daar komt bij dat je met allemaal jonge

mensen bent, je schaamt je niet zo snel

als je dingen niet weet. Daarnaast bouw je

een hele leuke band op met je Brauwerij-

genoten. Zo luncht eigenlijk elke Brauwerij

nog wekelijks met elkaar en ben ik zelf net

een weekendje met mijn Brauwerij naar

Barcelona geweest. Naast het feit dat dit

allemaal heel leuk is, is het ook nuttig. Je

krijgt namelijk waardevolle ingangen op

kantoor. Als ik iets van een notaris moet

weten bijvoorbeeld, bel ik gewoon een

Brauwerij-genootje op die notaris is. Zo

kunnen we elkaar heel goed helpen.’

hoe ziet de studentstage eruit?‘De stage duurt twee maanden. Tijdens je

stage zit je bij twee advocaten op de kamer

en draai je mee in de praktijk. Er wordt

natuurlijk niet van je verwacht dat je alles

doet wat de advocaten doen, maar je mag

wel overal mee naartoe. Dus rechtszaken,

jurisprudentielunches, besprekingen.

Soms help je bijvoorbeeld mee aan proces-

stukken of moet je jurisprudentie zoeken

voor een bepaalde zaak. Je krijgt echt twee

maanden lang een kijkje in de keuken.’

hoe zou je de sfeer omschrijven bij De brauw?‘Ik zou de sfeer willen omschrijven als een

no-nonsense cultuur. Ik denk dat dat te

maken heeft met de nuchtere Nederlandse

roots van het kantoor. Er is geen competi-

tieve sfeer, we willen sámen beter worden.

Mensen gaan hier heel los en informeel

met elkaar om. Het is allemaal ‘je’ en ‘jij’,

ook naar partners. Er wordt ook gewoon

gevraagd naar elkaars weekend. Ik weet

dat De Brauw nog wel eens de naam zou

hebben dat het heel hiërarchisch is, maar

daar is helemaal niets van waar. Maar ik

weet uit ervaring: de vooroordelen die je

hebt kun je pas echt wegnemen als je het

zelf anders ervaart of iemand kent die er

werkt.’

Op wat voor sectie zit je nu en heb je daar zelf voor gekozen?‘Als je hier komt werken ben je advocaat-

stagiaire. Je krijgt een contract voor 3,5

jaar, een half jaar in de Brauwerij en dan

drie jaar een advocaatstage op een sectie.

De advocaatstage is bij ons verdeeld in

twee keer anderhalf jaar op een sectie.

Meestal zowel in de transactiepraktijk

als in de procespraktijk. Ik zit nu op de

sectie Mergers & Acquisitions and Capital

Markets, een transactiepraktijk die zich

bezighoudt met fusies en overnames. In

april wissel ik naar de procespraktijk, waar-

schijnlijk naar Litigation. Dan sta je dus

ook daadwerkelijk in de rechtszaal, terwijl

ik nu met name contracten opstel en daar-

over adviseer. Een hele andere kant dus! Ik

mag zelf aangeven op welke sectie ik wil

werken. Het moet natuurlijk wel passen,

maar over het algemeen wordt er voldaan

aan jouw voorkeur.’

De brauw is een heel groot kantoor. er wordt wel eens van grote kantoren gezegd dat je daar maar een klein onderdeeltje bent in een heel groot proces, terwijl je bij kleine kantoren je eigen zaak behandelt van a tot z. hoe denk jij hierover?‘Je hebt hier inderdaad niet je eigen zaak.

Maar dat kan ook gewoon niet, daar zijn

de zaken veel te groot voor. Ik zit nu in

een hele grote overname van meerdere

miljarden, daar wil je niet in je eentje de

eindverantwoordelijkheid hebben. Je werkt

in teamverband. Maar dit vind ik juist heel

erg leuk. De advocatuur is een vrij solis-

tisch beroep, maar hier werk je met alle-

maal verschillende mensen. Daarbij zijn

de zaken zo groot dat er allemaal dingen

zijn die je zou kunnen afscheiden en er een

minizaak van zou kunnen maken. En voor

die dingen ben je wél eindverantwoorde-

lijk. Ik haal daar meer voldoening uit dan

echt van A tot Z mijn eigen zaak behan-

delen. Daarbij ben ik ook nog jong en moet

ik het leren van andere mensen. Door te

werken in teamverband en te observeren

hoe anderen het doen leer ik ontzettend

veel. Ik kan dat dan combineren met mijn

eigen ‘stijl’. In de toekomst heb ik altijd

nog de mogelijkheid om mijn eigen zaken

te kunnen doen.’

Wordt er alleen gewerkt of worden er ook nog andere activiteiten door het kantoor georganiseerd?‘Je kunt het net zo gek maken als je zelf

wilt. Vooral in sportverband hebben we

van alles; een hockeyteam, een voetbal-

team en collega’s die samen gaan hard-

lopen. Ook zijn er genoeg kantoorfeesten

en wordt eenmaal per jaar het Sinterklaas-

cabaret verzorgd door de twee jongste

Brauwerij lichtingen. Ook ga je vaak met

je hele sectie op wintersport, heel leuk

om je collega’s ook buiten kantoortijd te

leren kennen. Daarnaast is het natuurlijk

ook prima als je met je eigen vrienden gaat

sporten en dergelijke, het is wel zo gezond

om ook dingen buiten kantoor te doen.’

heb je nog tips en/of adviezen voor de rechtenstudent van nu?‘Wees niet bang om van het gebaande

pad af te wijken tijdens je studie. Het gaat

namelijk uiteindelijk om jouw persoon-

lijkheid. Je persoonlijkheid bestaat uit

een aantal aspecten. Dat zijn ten eerste

natuurlijk je studieresultaten. Maar daar-

naast is er ook een heel groot aspect van

andere vaardigheden, die je kunt ontwik-

kelen door het doen van commissies,

het maken van een verre reis of door een

andere taal te leren. Het maakt niet uit

waar je deze ervaringen opdoet, het gaat

om het ‘opdoen van’. En blijf vooral van je

studententijd genieten, haal daar alles uit

en ontwikkel zo je persoonlijkheid. Maar in

je masterfase moet je wel gaan ‘pieken’,

laten zien dat je nu wel eens het boek wilt

lezen in plaats van alleen de samenvat-

ting. Misschien is dat nog wel de beste tip;

begin pas aan je master als je bereid bent

om hard te werken. Dan komt je talent er

vanzelf wel uit.’

InformatieWil je meer weten over De Brauw of lijkt

het je leuk nader kennis te maken met

het kantoor? Kijk dan op de website www.

werkenbijdebrauw.nl. Daar vind je alle

informatie over o.a. studentstages, busi-

ness courses en solliciteren. Ook vind

je daar contactgegevens van de recrui-

ters, die graag alle mogelijkheden met je

bespreken.

kantOOrsPeCIalJFV In Casu - DeCember 2012

53

Brauw je eigen business course

Business courses zijn vaak hetzelfde. Daar komt nu een

eind aan. Tenminste als het aan jou ligt. Vanaf nu kun

je namelijk je eigen business course brauwen. Blijven

we bijvoorbeeld in Nederland? Gaan we bowlen, zeilen

of naar een museum? Wat wil je nou écht leren? En wat

vind je belangrijker: inhoud of fun?

Aan de hand van alle inzendingen stellen wij het

mooiste programma samen zodat jij je kunt aanmelden

voor jouw ideale business course.

brauwjeeigenbusinesscourse.nl

Transactie- of proces-praktijk?

Wat wil je leren?

TransacTieprakTijk

legal english

procesprakTijk

pleiTen

inhoUD FUn

Waar gaan we uit?

BrUin caFé clUB concerT

Welke spreker? iemand van De Brauw ceo van een multinational hoogleraar

persoonlijke onTWikkeling

Meer inhoud of meer fun?

All A4.indd 1 19-01-2007 15:42:21

Brauw je eigen business course

Business courses zijn vaak hetzelfde. Daar komt nu een

eind aan. Tenminste als het aan jou ligt. Vanaf nu kun

je namelijk je eigen business course brauwen. Blijven

we bijvoorbeeld in Nederland? Gaan we bowlen, zeilen

of naar een museum? Wat wil je nou écht leren? En wat

vind je belangrijker: inhoud of fun?

Aan de hand van alle inzendingen stellen wij het

mooiste programma samen zodat jij je kunt aanmelden

voor jouw ideale business course.

brauwjeeigenbusinesscourse.nl

Transactie- of proces-praktijk?

Wat wil je leren?

TransacTieprakTijk

legal english

procesprakTijk

pleiTen

inhoUD FUn

Waar gaan we uit?

BrUin caFé clUB concerT

Welke spreker? iemand van De Brauw ceo van een multinational hoogleraar

persoonlijke onTWikkeling

Meer inhoud of meer fun?

All A4.indd 1 19-01-2007 15:42:21All A4.indd 1 19-01-2007 15:42:21

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15

Meteen

en je eigen

je eigen

je eigendossiers,

kansenzaken

Advocaatstagiaires en studentstagiaires vinden hun ideale werkplek in Oost-Nederland. Kijk op www.jpr.nl

eigeNziNNig prOfessiONeel

7055078 adv In Casu 210x297.indd 1 11-08-11 17:15