De lokale opkomst verhogen?

Julien van Ostaaijen, Tilburg University

@Ostaaijen

Opzet

• Wat was de vraag?

• Wat hebben we gedaan?

• Wat hebben we gezien?

• Wat betekent dat?

Wat was de vraag?

• Er is veel (gemeentelijke) inzet bij lokale verkiezingen, maar weinig

kennis over de relatie tot de opkomst

• Centrale vraag: Wat is de effectiviteit van de inzet van gemeentelijke

communicatiemiddelen bij de gemeenteraadsverkiezingen?

45

50

55

60

65

70

75

19

70

19

71

19

72

19

74

19

77

19

78

19

79

19

81

19

82

19

84

19

86

19

87

19

89

19

90

19

91

19

94

19

98

19

99

20

02

20

03

20

04

20

06

20

07

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

Opkomst lokale verkiezingen Nederland

Wat hebben we gedaan?

1. Wetenschappelijk literatuuronderzoek

2. Studie van de campagnes van 27 (grote) gemeenten

3. Vragenlijst naar alle Nederlandse gemeenten / griffiers (respons

272)

4. Analyse opkomstcijfers en CBS gegevens

Wat hebben we gezien?

Communicatiemiddelen 2006 2010 2014

Geen communicatiemiddelen ingezet 19% 17% 17%

Mensen aanspreken/flyers op straat 6% 11% 11%

Posters, aanplakbiljetten, reclameborden e.d. op straat 29% 40% 42%

Spotjes/uitzendingen op radio of tv 4% 15% 17%

Persoonlijke brieven voor bewoners (bijv. van de burgemeester) 32% 52% 55%

Advertenties/berichten in kranten 45% 61% 65%

Verkiezingskrant/nieuwsbrief aan huis bezorgd 29% 46% 45%

Digitale stemhulp (Kieskompas / Stemwijzer / DeStemVan) 14% 30% 29%

Publiek toegankelijke debatten of verkiezingsmarkten 38% 57% 59%

Digitale media (websites, sociale media, filmpjes op internet) 29% 58% 74%

Overige communicatiemiddelen 5% 9% 17%

Wat hebben we gezien?

• Gemeentelijke communicatiecampagnes weinig doordacht

Beperkte doelstelling. Nauwelijks onderbouwing vooraf. Geen

onderzoek achteraf.

• Geen meetbaar effect van communicatiemiddelen in relatie tot

de opkomst

Geen (kwantitatief onderzoek) tot beperkt (literatuuronderzoek)

effect.

• Communicatiecampagnes richten zich beperkt op de voor

opkomst belangrijke factoren

Opkomst in grote mate bepaald door factoren die niet eenvoudig

veranderbaar zijn. Relatief korte campagne lijkt er niet op van

invloed.

Relevante factoren voor de lokale opkomst:

Allereerst:

• Sociaal-demografische factoren: leeftijd, opleiding, gemeentegrootte, inkomen, etniciteit.

• Sociale factoren: levensstijl, geluksgevoel, sociale plicht, sociale druk / omgeving en

gewoonte.

• Politieke factoren: interesse in politiek, kennis van politiek, vertrouwen in politiek,

tevredenheid over de politiek.

Wat vervolgens relevant bleek:

• praktische belemmeringen (geen tijd, vergeten, de oproep kwijt, afwezigheid of ziekte).

• Aantal stembureaus

• Stemfaciliteiten, politici met grote (lokale) bekendheid, aandacht lokale/regionale media,

deelname van minstens één partij per drie raadszetels, lokale verbondenheid inwoners,

verkiezing in het weekend / kort voor Tweede Kamerverkiezing, opkomstplicht, electorale

competitie en goed weer!

• Qua campagne: sturen van brieven (inclusief dank en praktische info), in gesprek met

inwoners (bij voorkeur deur-aan-deur), verkiezingsfestival, digitale stemhulp en

herinneringsberichten.

• Persoonlijk contact en maatwerk boven onpersoonlijk contact en massacommunicatie. Ook

online.

Aanbevelingen

1. Zet in op structurele, doelgerichte communicatie met

bijpassende communicatiemiddelen.

2. Richt je op de belangrijkste oorzaken van lage opkomst.

3. Werk met onderzoek aan een lokale aanpak rond

opkomstbevordering.

De omvang en intensiteit van opkomst belemmerende en

bevorderende factoren kunnen per gemeente verschillen.

Onderzoek wat in je eigen gemeente werkt en wat niet.

Vragen?

Dank voor uw aandacht

Julien van Ostaaijen

J.J.C.vanOstaaijen@tilburguniversity.edu

Twitter: @ostaaijen

Publicaties te vinden op www.vanostaaijen.nl