Joodse traditie - periodesJoodse traditie - periodes Periode van totstandkoming TorahPeriode van totstandkoming Torah-- voor de Babylonische ballingschap (Israële en Juda)voor de Babylonische ballingschap (Israële en Juda)- Bouw van de tweede tempelBouw van de tweede tempel- Hellenistische periodeHellenistische periode Periode van de MisjnaPeriode van de Misjna- Saddukim en PeruchimSaddukim en Peruchim- Na de vernieling van de tempel; diasporaNa de vernieling van de tempel; diaspora Totstandkoming van de TalmoedTotstandkoming van de Talmoed Van de Talmoed tot de klassieke CodesVan de Talmoed tot de klassieke Codes Verlichting en moderniteitVerlichting en moderniteit

Joodse traditie - Joodse traditie - totstandkoming Torahtotstandkoming Torah

Torah Torah = wijzing/wet, eerste 5 boeken Hebreeuwse Bijbel= wijzing/wet, eerste 5 boeken Hebreeuwse Bijbel- toegeschreven aan Mozestoegeschreven aan Mozes- Maar aangevuld en herschreven tot in hellenistische tijdMaar aangevuld en herschreven tot in hellenistische tijd Periode van de koningen:Periode van de koningen:- cultus van Jhwh als nationale dynastiegod, eerste Tempelcultus van Jhwh als nationale dynastiegod, eerste Tempel- eerste rechtsboeken e.d. eerste rechtsboeken e.d. - Sterker monotheïstisch v.a. koning Josia (639-609 vC)Sterker monotheïstisch v.a. koning Josia (639-609 vC) Babylonische verovering (597/586)Babylonische verovering (597/586)- hofhouding gedeporteerd naar Babylon; Tempel vernieldhofhouding gedeporteerd naar Babylon; Tempel vernield- Grotere rol profeten als kritische stemGrotere rol profeten als kritische stem- Reconstructie in Jeruzalem onder Darius (520-486)Reconstructie in Jeruzalem onder Darius (520-486)- Wending in de religie: Wending in de religie:

- Verbondstheologie (voluntarisme)Verbondstheologie (voluntarisme)- Gehoorzaamheid aan Torah als een utopische wet / DekaloogGehoorzaamheid aan Torah als een utopische wet / Dekaloog

Joodse traditie - vastlegging Joodse traditie - vastlegging BijbelBijbel

Hellenistische periode (v.a. Alexander de Grote)Hellenistische periode (v.a. Alexander de Grote)- verspreiding Jodenverspreiding Joden- vastlegging canon aan heilige teksten (Torah, historische boeken, vastlegging canon aan heilige teksten (Torah, historische boeken,

profeten, wijsheidsboeken)profeten, wijsheidsboeken)- Torah krijgt kracht van (goddelijke) wetTorah krijgt kracht van (goddelijke) wet- Eenmaal gecanoniseerde teksten worden onveranderlijkEenmaal gecanoniseerde teksten worden onveranderlijk- Enkel aan profeten toegeschreven boeken worden gecanoniseerdEnkel aan profeten toegeschreven boeken worden gecanoniseerd Inhoudelijke kenmerkenInhoudelijke kenmerken- MonotheïsmeMonotheïsme- Eschatologie i.p.v; cyclische opvattingEschatologie i.p.v; cyclische opvatting- Segregatiestreven; nadruk op onderscheidende kenmerken (sabbat, Segregatiestreven; nadruk op onderscheidende kenmerken (sabbat,

spijswetten)spijswetten) Ontstaan van verschillende stromingenOntstaan van verschillende stromingen- SaddukimSaddukim- Ebionim / PeruschimEbionim / Peruschim

Joodse traditie - van Torah naar Joodse traditie - van Torah naar MisjnaMisjna

Na de vastlegging van de TorahNa de vastlegging van de Torah- scheiding tekst en uitlegscheiding tekst en uitleg- verschillende genres van uitleg ontstaanverschillende genres van uitleg ontstaan

- Midrasj op de HalachaMidrasj op de Halacha- Midrasj op de AggadahMidrasj op de Aggadah- Plichtenleer ontwikkeld uit studie (Misjna) van de Torah: mondelinge Plichtenleer ontwikkeld uit studie (Misjna) van de Torah: mondelinge

Torah; wijzing is niét afgesloten met de schriftelijke Torah alleenTorah; wijzing is niét afgesloten met de schriftelijke Torah alleen Romeinse verovering (63 vC)Romeinse verovering (63 vC)- Saddukim: recht = inrichting van de samenlevingSaddukim: recht = inrichting van de samenleving- Peruschim (waaruit de Tannaim): recht =individueel volgen van een Peruschim (waaruit de Tannaim): recht =individueel volgen van een

bovennatuurlijke wetbovennatuurlijke wet- - ontstaan christendom / breuk met rabbijnse jodendomontstaan christendom / breuk met rabbijnse jodendom Na de verwoesting van de tweede Tempel (70 nC):Na de verwoesting van de tweede Tempel (70 nC):- diaspora (verspreiding); vaak assimilatie; enkel het rabbijnse jodendom diaspora (verspreiding); vaak assimilatie; enkel het rabbijnse jodendom

leeft voortleeft voort

Joodse traditie - codificatie Joodse traditie - codificatie MisjnaMisjna

Kenmerken van het rabbijnse jodendom Kenmerken van het rabbijnse jodendom - geen tempelpriesters, maar schriftgeleerdengeen tempelpriesters, maar schriftgeleerden- Religie = naleving van de goddelijke Torah, uitgewerkt tot plichtenleer Religie = naleving van de goddelijke Torah, uitgewerkt tot plichtenleer

(orthopraxie)(orthopraxie) Rabbijnse literatuurRabbijnse literatuur-- Pesjat Pesjat- Halachische Midrasj (allegorische interpretatie)Halachische Midrasj (allegorische interpretatie)- Misjna-literatuurMisjna-literatuur- Haggada-midrasj (parabels)Haggada-midrasj (parabels) « Codificatie »« Codificatie »- definitief vastleggen Tenach; vastleggen liturgiedefinitief vastleggen Tenach; vastleggen liturgie- Codificeren Misjna (170-220 nC), in 6 boekenCodificeren Misjna (170-220 nC), in 6 boeken- Interpretatie is niét gestopt door codificatieInterpretatie is niét gestopt door codificatie

Joodse traditie - ontstaan Joodse traditie - ontstaan TalmoedTalmoed

Interpretatie « scholen » (bet ha-midrash) onder leiding van AmoraimInterpretatie « scholen » (bet ha-midrash) onder leiding van Amoraim- thematische discussies (sugyot)thematische discussies (sugyot)- vele interpretatiemethoden (tekstuele + allerlei verborgen betekenissen)vele interpretatiemethoden (tekstuele + allerlei verborgen betekenissen)- ontstaan van een derde « laag » tekst: de Gemaraontstaan van een derde « laag » tekst: de Gemara Codificatie ervan in de Talmoed (door de Amoraim)Codificatie ervan in de Talmoed (door de Amoraim)- 2 Talmoeds (Jeruzalem ca. 400 nC; Babylon 5e eeuw)2 Talmoeds (Jeruzalem ca. 400 nC; Babylon 5e eeuw)- gelaagd: Torah = Misjna + Gemara = Talmoedgelaagd: Torah = Misjna + Gemara = Talmoed- De uiteenlopende meningen worden opgenomenDe uiteenlopende meningen worden opgenomen Inhoud van de Halacha: voornamelijk plichtenleerInhoud van de Halacha: voornamelijk plichtenleer- 613 mitzvot613 mitzvot- verder secundaire plichten (gezeirah)verder secundaire plichten (gezeirah)

Joodse traditie - na de TalmoedJoodse traditie - na de Talmoed Interpretatie gaat door in de scholenInterpretatie gaat door in de scholen Rechstsbronnen buiten de TalmoedRechstsbronnen buiten de Talmoed- uitspraken rabbinale rechtbanken; adviezen rabbijnen (psak)uitspraken rabbinale rechtbanken; adviezen rabbijnen (psak)- Decreten (takannot)Decreten (takannot)- Gewoonterecht (minhag)Gewoonterecht (minhag)- adviezen van schriftgeleerden (divré sofriem)adviezen van schriftgeleerden (divré sofriem) Verhouding met recht van het land (Dhina de Malkhuta Dina)Verhouding met recht van het land (Dhina de Malkhuta Dina)- - vaak zelfbesturende lokale gemeenschappenvaak zelfbesturende lokale gemeenschappen Nieuwe generaties schriftgeleerden in het Midden-Oosten:Nieuwe generaties schriftgeleerden in het Midden-Oosten:- Savoroim (6e eeuw)Savoroim (6e eeuw)- Geonim (7e-11e eeuw): grote rabbijnse commentaren; eerste « codes » van wetten Geonim (7e-11e eeuw): grote rabbijnse commentaren; eerste « codes » van wetten

(vanaf 9e eeuw)(vanaf 9e eeuw) Joodse geleerdheid in nieuwe centra in West-Europa (vanaf 11e eeuw): RishonimJoodse geleerdheid in nieuwe centra in West-Europa (vanaf 11e eeuw): Rishonim- glossatoren van de Talmoed: Rashi en de Tosafot (combineren verschillende glossatoren van de Talmoed: Rashi en de Tosafot (combineren verschillende

interpretaties)interpretaties)- Spaanse school: instituten en novellenSpaanse school: instituten en novellen- compendia en codes, vooral Maimonides’ Mishneh Torah (1187)compendia en codes, vooral Maimonides’ Mishneh Torah (1187) De Acharonim (vanaf 16e eeuw)De Acharonim (vanaf 16e eeuw)- Shulhan Arukh (« Code » van Joseph Caro, 16e eeuw)Shulhan Arukh (« Code » van Joseph Caro, 16e eeuw)

Joodse traditie - talmoedisch Joodse traditie - talmoedisch rechtrecht

Personaliteitsbeginsel: Personaliteitsbeginsel: - geldt enkel voor de joden geldt enkel voor de joden - afstamming via de moederafstamming via de moeder

Rechtsbronnen:Rechtsbronnen:-- rabbijnse arbitrale rechtscollegesrabbijnse arbitrale rechtscolleges- dominante rol van schriftgeleerdendominante rol van schriftgeleerden

- geen hiërarchie in het leergezag: wetenschap van ontdekking van de geen hiërarchie in het leergezag: wetenschap van ontdekking van de wetten van de bovennatuurlijke morele ordewetten van de bovennatuurlijke morele orde

- sociale ethiek (plichtenleer),transcendent model van gerechtigheid, geen sociale ethiek (plichtenleer),transcendent model van gerechtigheid, geen inrichting van de samenlevinginrichting van de samenleving

- familierechtfamilierecht

Joodse traditie - moderne Joodse traditie - moderne tijdentijden

Stromingen vanaf 18e eeuwStromingen vanaf 18e eeuw- Mitnagdim: traditionele schriftgeleerdenMitnagdim: traditionele schriftgeleerden- Chassidim: charismatische vorrmheidsbewegingChassidim: charismatische vorrmheidsbeweging- Maskalim: joodse verlichting (Haskalah) (o.a. Mendelssohn)Maskalim: joodse verlichting (Haskalah) (o.a. Mendelssohn)

Vanaf 19e eeuwVanaf 19e eeuw- Politieke achtergrond / antijudaïsmePolitieke achtergrond / antijudaïsme- Zionisme - terugkeer naa IsraëlZionisme - terugkeer naa Israël

Rol religieus recht vandaag:Rol religieus recht vandaag:- in landen met personaliteitsbeginselin landen met personaliteitsbeginsel- arbitraalarbitraal

Stromingen vandaagStromingen vandaag- verschillende types orthodoxenverschillende types orthodoxen- Masorti (gematigden)Masorti (gematigden)- Liberalen / reformisten (historisering van de Schrift)Liberalen / reformisten (historisering van de Schrift)

Israël - hist. inleidingIsraël - hist. inleiding Ottomaanse periode:Ottomaanse periode:- Milletler: personaliteitsbeginselMilletler: personaliteitsbeginsel- Niet-familierecht: codificatie in Medjelle 1870Niet-familierecht: codificatie in Medjelle 1870

Britse periode 1918-1948Britse periode 1918-1948- bij lacunes in bestaande recht: aangepast common lawbij lacunes in bestaande recht: aangepast common law- deelcodificaties, bv. Civil wrongs ordinancedeelcodificaties, bv. Civil wrongs ordinance- immigratie en clandestiene zelforganisatieimmigratie en clandestiene zelforganisatie

Einde Brits mandaat 15 mei 1948:Einde Brits mandaat 15 mei 1948:- Israël roept onafhankelijkheid uit in deel van PalestinaIsraël roept onafhankelijkheid uit in deel van Palestina- Arabische inval: wapenstilstandslijn 1949Arabische inval: wapenstilstandslijn 1949- gevolgen : Aliyah / Nakbagevolgen : Aliyah / Nakba

RechtsontwikkelingRechtsontwikkeling- reeks constitutionele wetten vanaf 1958reeks constitutionele wetten vanaf 1958- na Foundations of Law Act 1980 reeks deelcodificaties privaatrechtna Foundations of Law Act 1980 reeks deelcodificaties privaatrecht

Israël - instellingenIsraël - instellingenPolitieke instellingenPolitieke instellingen

- Parlementaire republiek / sterke positie uitvoerende machtParlementaire republiek / sterke positie uitvoerende macht- Knesset (éénkamerparlement)Knesset (éénkamerparlement)- Regering heeft ± residuaire bevoegdheidRegering heeft ± residuaire bevoegdheid

Grondwet:Grondwet:- gespreid over meerdere Basic Lawsgespreid over meerdere Basic Laws- meestal wijzigbaar bij gewone meerderheidmeestal wijzigbaar bij gewone meerderheid- wel toetsing wet aan de grondwetwel toetsing wet aan de grondwet

Grondrechten: 2 Basic Laws 1992/1994:Grondrechten: 2 Basic Laws 1992/1994:- Human dignity and libertyHuman dignity and liberty- Values of Israel as a Jewish and democratic stateValues of Israel as a Jewish and democratic state- Pijnpunten: religieuze rechtsregels; compromis in 4 puntenPijnpunten: religieuze rechtsregels; compromis in 4 punten

Gerecht:Gerecht:- Piramide aan gewone rechtbanken; bovenaan HooggerechtshofPiramide aan gewone rechtbanken; bovenaan Hooggerechtshof- Familierecht grotedndeels bij religieuze rechtbanken per religieFamilierecht grotedndeels bij religieuze rechtbanken per religie

Israël - privaatrechtIsraël - privaatrecht Gemengd rechtsstelsel (civil / common law)Gemengd rechtsstelsel (civil / common law)- continenatle systematiekcontinenatle systematiek- common law rechtsfigurencommon law rechtsfiguren- invloed joods recht beperkt buiten familierechtinvloed joods recht beperkt buiten familierecht

RechtsbronnenRechtsbronnen- wetgeving primaire rechtsbron (niet enkel correctie common law)wetgeving primaire rechtsbron (niet enkel correctie common law)- tegelijk binding force of precedenttegelijk binding force of precedent- Grote rol van algemene rechtsbeginselenGrote rol van algemene rechtsbeginselen