11l:lasgOU\\ 119 (2000)

Jan van der Croon

Jan van der Croon is rond 1600 in Ween gebo­ren. stern te Praag op 6 november 1665 en isbegraven in de Praagse Sint-Thomaskerk. l Hijbegint zijn militaire carriere in 1624, als hij bijde belegering van Breda in dienst treedt van deSpaansc generaal Ambrosio Spinola. Daarnavertrckt de jongc Van dcr Croon als pikcnicrondcr generalissimo Wallenstein naar Ilon­garije. In 1630 is Van der Croon belrokken bijde vcrovering van Mantua. Na de alom beken­de moord op Albrecht von Wallenslein dienlVan der Croon nog onder dc gencmals JohannAldringen. Oltavio Piccolomini en MauhiasGallas. Deze \cldheren hebben allen naamgemaakt in de Denigjarige Oorlog. In 1640wordt hij kolonel cn cigenaar van cen regi­ment dragonders. Dit moct cen grool persoon­lijk Sllcees voor Jan van der Croon gewccstzijn, omdat hij nu behoordc tot de zeer kleine

groep mililaire ondememers, die niet vanadellijke maar van burgerlijke atkomsl was.Van der Croon neeml in Duitsland aClief deelaan ccn aantal veldslagen. met nalllC die vanLiitzen (1632). Nordlingen (1634) en Brei­tcnfeld (1642). Hij trckt zich uit acticvc veld­dienst tcrug na verwondingctl, die hij in 1644oplicp. Vcrvolgcns gaat Van c1er Croon zichtoelcggen op verbctcring van de Boheemsevcrdedigingswerken. Hij wordt in 1645bcnocmd lot mililair commandant van Pilsen.in 1650 van Eger, thans Cheb. en in 1652 vanPraag. Enkele maanden \oor zijn dood bereikthij zijn hoogste rang en wordt \c1dmaar­schalk-luilcnanl. \'crgelijkbaar met de huidigerang van generaal-majoor.Jan van der Croon werd lijdens zijn leven doormilitaire en Boheernse tijdgcnoten aangeduidmet de naam La Corona. J-1ijzelf lloemt zich

244

tot zijn adelsverhetTing in 1650 Jan de laCroon. Misschien had hij als gevolg van detoen heersende mode zijn naam gedeehelijkveritaliaans!. In 1643 komt hij in de Weerterdoopregislers onder de naam Jan in de Crooneals getuige voor. De naam Croon is afgeleidvan het huis en herberg 'De Croon' gelegel1 inde Molenstraat te Weer!. Jan's familie, Cool ofCoolen genaamd, had dat pand in eigendom.Bij zijn verheffing in de adelstand kreeg hij denaarn Johann Freiherr von del' Cron. Denegentiende-eeuwse Nederlandse venalingluidt Jan van del' Croon. Deze naarn is sedert­dien algerneen geaccepteerd. Dc beide huwe­lijken van Jan van del' Croon bleven kinder­loos. Zijn bezittingen kwamen uiteindelijkterecht bij Francisca Blandina barones von del'Cron. Zij was het enige kind van zijn broerFrans. Jan IlCeft in 1662 zijn broer, die toenzeven jaar in keizerlijke militaire diensl was,als zoon geadopteerd. In zijn Boheemse hccr­lijkheid Sahorschan. thans Zahorany, stichttcJan van del' Croon de Drievllldigheidskerk, diein 1657 gereed kwam. Dit artikel zal aileeningaan op zijn verwisseling met Jan van Werthen op de legendes rondom zijn afkomst, jeugd,liefde en op zijn zogenaamde onderkoning­schap.

De vcrwisseling

Lange tijd we I'd Jan van der Croon in onzestreken aangezien voor de roemruchte ruiter­generaal Jan van Ween of eigenlijk Jan vanWerth. Het is aan Jos Habets te danken datdaar in 1862 een cind aan kwam. Aanvankelijkwas oak hij slachtoffer van de venvarring. Ditblijkt llit een door hem onder pseudoniemgeschreven gedicht over een bezoek dat 'Janvan Ween', door Habets tevens 'Jan vanCroon' genoemd, in 1636 aan Ween zou heb­ben gebracht. 2 Vanwege een aantal tegenstrij­digheden in de levensloop van deze 'Jan vanWeert', verandcrde hij van mening. De latererijksarchivaris van Limburg komt niet aileende eer toe het misverstand voor eens en vooraltijd llit de weg te hebben gerllimd: hij werddoor het schrijven van het boekje over hetleven van Jan van del' Croon levens zijnbelangrijkste biograaf. In een gecombineerdeuitgave3 bracht Habets twee biografiecnsamen, die tot dan verward waren: Jan vanWerth en Jan van del' Croon. Habets ontnamWeen de historische figuur Jan van Werth,maar gaf Jan van der Croon daarvoor terug.!-Iabcls sloot ovcrigens niet uit dat de gcboor­teplaats van Jan van Werth Weerl zou kunnenzijn. Ook bleef hij Jan van Werth Jan vanWeert nocmcn, wat dc duidclijkhcid niel tengoede is gekomen.In Bohemen, thans onderdeel van Tsjechic, isnimmer sprake geweest van enige verwarring.

245

Werth sterf! daar in 1652; dertien jaar eerderdan Van del' Croon. Jan van Werth werd gebo­ren en groeide op in Buttgen bij Neuss.4 Zijnfamilienaam en de naam waaronder hij bekendwerd is allijd Werth geweest en nooit Weer!.In onze omgeving verwierf Jan van Werthbekendheid door zijn optreden in het land vanLuik, vooral vanwege zijn bestorming vanTongeren in het jaar 1636. In de loop van detijd verschenen er naast gravures ook enkelepublicaties over hem. Over Jan van der Croonis tot 1862 geen literaluur verschenen en vanenig roemrijk oplredcn in onze slrekcll wasook geen sprake. Zelfs sterfdatulll en begraaf­plaats van deze man van aanzien waren hiertocn onbekend. Familie was er in Weert al langnict meer te vinden; deze woonde daar op heteinde van de zestiende en in de zeventiendeeeuw. Jan van del' Croon was in vergetelheidgeraakt, ofschoon er in Weert zcer tastbareherinneringcn aan hem bewaard zijn gebleven.Zo is er met name de imposante omheiningom het doopvont in de Sint-Martinuskerk uit1662 en een allaar, gewijd aan de H. Maria ende H. Franeiscus in de voormalige Min­derbroederskerk uit 1647. Beide kunstwerkenzijn gesierd met zijn naam. De eerste met hetopschrift 'Joes liber baro de Corona'; de twee­de eerst met' Joes de la Croen " later gewijzigdin 'Joes vrijheer van de Croon'. GeenWeertenaar kan daar omheen. Dan is er nogzijn gesehilderd port ret dat volgens de legendedoor Jan van der Croon valluit Bohemen over­gezonden werd. Het starn! echter uit 1702 en isvan de hand van 1. Peeters. een Antwerpseschilder. Het schilderij bevond zich tot 1797 in

246

Dri('\'"ldigheid-"kerk illZilhoralll' bij Uton/(Y"icc.geslichl ({()()r Jan I'WI

der CmOIl. (lIit:Bohemia Sacra,Olisseldolf /974)

l11aasgollw 119 (2000)

hel Weerler klooster van de penitenten-reeol­leelinen en is vanaf 1835 in partieulier bezic5

Dil doek werd waarsehijnlijk in opdraehl vanhet klooster gemaakt als waardering voor Vander Croon's forse finaneiele gift. Op dil sehil­dcrij is dezelfde tekst Ie vindcn als op hetdoopvonthek, althans voorzover het Van derCroon betreft.Aile sehenkingen die Jan van der Croon tij­dens zijn leven of bij testamenl aan Weerterinslellingen of personen gaf, werden in Weertonder de naam Croon of in varianten daarvanopgetekend. Er bestond in de zeventiendeeellw nog geen misversland over de persoon.Dc verwarring is halverwege de aehttiendeeeuw gezaaid. Honderd jaar na Van derCroon's dood, zo rond 1760, wordt hij in centweetal historiseh-geografisehe beschrijvingenonder de naam Jan van Weert gepresentecrd.De naam van Jan de la Croon of Von der Cronzal in de Zuidelijke Nederlanden geen hcrkcn·ning oproepen; dit in tegenslelling tot die vanJan van Werth. Tot deze verwarring heeft zekerbijgedragen dat al eerder in diverse werken,

bijvoorbeeld een uit Brussel van 1713 en eenuit Leipzig van 1716, staat dat Jan van Werthin Weerl ter wereld kwam.6 Een misverstand isdan snel geboren. NielS is dan eenvoudiger omde 'nationaal' onbekende - maar voor Weertbelangrijke - Jan van der Croon te verwarrenmet de alom bekende Jan van Werth. Daarbijkomt dat ze beiden voehten in de DertigjarigeOorlog. Beiden hadden soortgelijke rangendoorlopen en ze werden aile twee in de adel­stand verheven. Tenslotte waren ze in het verreBohemen tereehtgekomen, Zij bezaten erheerlijkheden, stierven in Bohemen en werdendaar begraven, Maar een ding hadden ze dui­delijk niet gemeen: hun familienaam.Hoewcl I-labels in 1862 een eind maakte aande persoonsverwisseling, nceml dil niet weg,dat er nog in 1902 in Weert cen gymnastiek­vereniging opgerichl werd onder de naam 'Janvan Weert', En in 1911 kwam in de huidigeStationsstraat een hotel-restaurant annex con­eertzaal tol stand, waarvan de vervallen voor­gevel nog sleeds het opsehrift draagt van'Hotel Jan van Weere.? Habets had namelijk

DooprOllIhek uil /662 inde Jfee,.le,. Sinl­Mal'linllskerk. ge~'C!IOI1­

ken doorJl1n \'(111 derCroon. (j01O' CDomlwis)

maasgouw 119 (2000) 247 248

l'apenschild van Janvan der CroOll op heldoopvonthek. ([010: C.Damhllis)

een achterdeurtje opengelaten. Hij wilde niettomen aan de onjuiste aanduiding 'Jan vanWeert' als eretitel voor Jan van der Croon. DcWcertenaren beschouwden namelijk Jan vandcr Croon als hun Jan van Weert.s Met anderewoorden, zowel hotel als gymnastiekvereni­ging zijn in feite vernoemd naar Jan van derCroon. Dat een dergelijke kunstgreep menig­cen ontgaat en leidt tot een voortzetting vanhet misverstand, ligt voor de hand. Zo gebruiktde KatlJolieke Encyclopaedie van 1938 en her­haald in 1955 onder het lemma 'Weert, Janvan' de levens van beide militairen dan ookvrolijk door elkaar. Jan van Weert zou in 1635door de keizer tot baron van Croon verhevenzijn. In werkelijkheid werd Jan van Werth indat jaar als Johann Freiherr von Werth in derijksadel opgenomen. En Jan de la Croon werdin 1650 als Johann Freiherr von der Cron in deBoheemse baronnenstand opgenomen. Maar

249

zelfs op dit moment is de verwarring nag nietvoorbij. In de nieuwe BiograjisclJe llldex vande Benell/x uit 1997 treft men Jan van Weertals synoniem voor Jan van Croon aan.

Dc Icgendc van de ondcrkoning

Zeker vanaf 1760 is er sprake van dat aan Janvan der Croon het onderkoningschap vanBohemen toegeschreven wordt.9 Aanvankelijkonder de foutieve naam Jan van Weert en na1862 onder zijn eigen naam. Dat deze functieniet bestond, was blijkbaar geen bezwaar. Dekeizer, tevens koning van Bohemen, bestuurdedit land door middel van de BoheemseHofkanselarij in Wenen en in Bohemen liet hijzich vertegenwoordigen door de sladhouderij.Dit regeringscollege stond onder leiding vande 'Oberstburggraf'.10 In het algemeen konaileen hoge adel tot hofkanselier of tot opper-

250 maasgouw 119 (2000)

Schi/derij Will Jan \'(.11)

der Croon lIil 1702.aftomSlig lIil hel l'oor­nll/fige Hoosier rail depenitenlen-n"CQlkclint:1lre lfcen (In partiel/lie,.be!I).1007 ;:on'r rck'..am ;s tIelekslOp hel schilderijidemieli (Jail helapschrift Ixmm heldoopl'Onlhelc in de Shl/­Martinl/skerk, Aile tot Q{J

het/en gepllbliceerrJeajbeefdingen =ijngemaufa /laar een rond1910 gemaakte topie.Hel ge:;cht .'Un Jim derCI'OOIl op die topic isdUidelijlc a/....ijfcend WIn

hel hier a[gpJrukte ori­gineeJ. (jQla: C.Damhuis)

maasgouw 119 (2000)

burggraaf bcnocmd worden. NaaSI dit burger­lijk amb! waren cr nog militalre functies, zoalscommandant vall Praag en vice-commandantvan de troepen in het koninkrijk Bohcmcn.Dczc functies bekleedde Jan van der Croon ophe! cind vall zijn leven, zoals voor deWeertenaar dagelijks Ie lezen valt op hel doop­vonthek llil 1662. Waarschijnlijk is in hetkader van een romantische opwaardering defunctie van vice-commandant kortweg opge­vat en samengeval als onderkoning vanBohemen.Habels nocnll Van der Croon in de lilel vanzijn werk 'gocverneur van Praag en ondcrko­ning van Bohemen'. Omdat Habets de woor­den commandanl en gouverneur als synoniembcschouwt, kan hij Van der Croon als gouver­neur van Praag betitelen. Voorts geefi hij aandat Van der Croon formeel vice-commandantin Bohemen was. maar in de praktijk zou hijcommandanl of gouverneur-militaire zijn.HabclS gam nog een stapje verder en ziet debegrippcn stadhollder. gouverneur, gouver­neur-mililairc en onderkoning als synoniem.Het doci wei gekunsleld aan, maar het gevolgis dal hij Jan van der Croon als onderkoningkan blijven aanduiden en daarmee houdlHabets de legendc in sland. Dat Van der Croonals onderkoning op het koninklijk sial - helPraisky Hrad - ZOll resideren spreekt dan van­zelf. ll In werkelijkheid woonde Jan van derCroon op de Kleinseitner Ring. thans deMatostranskc mimesti, waar hij vermocdelijkook werktc. Dc legende van de onderkoning enzijn rcsidcntie valt bijna honderd jaar laler nogsteeds te tezen in een Weerler geschiedenis­boekje uit 1956. 12

De legende van de schoenmakcrslccrling

Het verhaat dat Jan van der Croon onder denaam Jan van Weert schoenmakersknecht zouzijn geweest, stamt eveneens lIit 1760 of eer­cler. Het verhaat luidt. dat hij door zijn baasgestagen werd ats reactie daarop zijn biezenpakte en in dienst trad bij de door Weert pas­serende Dllitse lroepen. Vervolgens klom hijop tOI onderkoning van Bohemen. De vmagrijst onmiddellijk of dil een oudere variant isvan het immer tot de verbeelding sprekendevan-kranlenjongen-tot-miljonair verhaal. Delegende van de schoenmakerskncchl kan bijgebrek aan bronnen niet geverifieerd worden.Wei is bekend dat Giel Jonghen d·Ongarie.cen oom van Jan van der Croon. reeds cerderin militaire dienst was gegaan. In dat voor·beeld ligt misschien eerder een verklaringvoor Jan5 dienstneming. Jonghen sneuvclde in1630 bij Manlua.Een andere en uitgebreiderc invulling van deschoenmakersleerlinglegende geeft Victor Jalyin een romantisch werkje over Jean de Ween

151

uit 1842.13 Hij geefi als eerste een familie­naam aan de schoenmaker, namclijk VanHouten en sedertdien wordt deze naamgctrouw gekopieerd. Nu komi de naam VanHouten in die tijd in Ween niet voor, maar weide naam Van '·Iouler. En ene Ae1ken vanHouter trOllwt mel ene Jacob in de Croon. Ofhier sprake is van een verband, blijft onduide­lUk. Maar het verhaal gaat verder. Jan, cenwecskind raakt gcboeid door het Duilse legerin Weert. Op het momcnt dat hij bij ecn latethuiskomst door zUn baas voor baslaard uitge­scholden wordt. trekt Jan cen meso De ruziewordl gesllsl door dochter Kathrijn. Een 501­

daa! maakt daarop in een herberg beledigcndeopmerkingcn over de achttienjarige dochtcrvan de schoenmaker. Dc aanwezige zcslicnja­rige Jan vcrdedigt haar eer en slaat de sotdaat.Jan wordt verplicht te dueltcrcn. Jan steekt desoldaal een sabel in de borslkas en winl hetduel. Nu ziet hij zijn kans schoon en biedt zichals vervanger voor de gewonde soldaat bij lui­tenant Hermann aan. Niemand, ook Hahelsniet. neemt deze aanleiding voor Jan's dienst­neming over.

Dc Icgcndc van 'de natuurlijkc zoon cncrha\'cloozc waschvrouw uit het Morgat'

In hel cerder genocmde hislorische werk uit1713 wcrd aan Jan van Weert een lage geboor­IC toegeschreven. Deze opmerking heenmenigeen ertoe verleid hier invulling aan Iegeven door ruimschools zijn fantasie aan tespreken. De afkomsl van Jan van Weert laterJan van der Croon. kon immers niet laaggcnocg zijn. Wanl hoc lager zijn afkomst. deste hoger hij kon stijgen.

251

De eerste die stelt dat Jan van Weert een kindzou zijn van een wasvrouw, is AJ. van der Aain 1849. 14 Twee jaar later meldt Van der Aa dathij volgens nadere informatie een onechtezoon zou zijn. 15 De vraag rijst dan of het alsscheldwoord gebruikte woord 'bastaard' in hethierboven aangehaalde verhaal van Joly voorwaar is aangenomen?Daarna vindt het verhaal zijn weg. Habets pastdeze legende op Jan van der Croon toe. Dat hijafkomstig zou zijn uit het Morgat, is een vondstvan }·{abels. Oorspronkelijk had hij trouwens deMaaspoort als geboortestraal in gedachteY' HetMorgat was een slraat, die volgens Habets uil­sluitend bewoond werd door de lage volksklas­se, Dat past goed bij de legende van Van derCroons lage afkomst. Vlakbij het begin vandeze slraat lag het klooster van de penitenlen­recollectinen.ln 1663 kwamen deze religieuzenuit Staats-Brabant naar hel Spaanse Weert. [n deMeijerij waren ze immers tot uitsterven ver­plicht. Aan deze zusters vermaakte Jan van derCroon in 1665 bij testament 3000 Rijnse gul­dens om een klooster te bouwen. 17 Jans moederzou dit zusterklooster onder haar klanten tellen,zo luidt een variant op de legende. Overigenskan zijn moeder er onmogelijk gewerkt hebbenals men let op de stichtingsdatum van het kloos­ter en de leeftijd, die Jan van der Croon had ophet moment dat hij zijn testament Illaakte.Een poging zijn afkomst op te helderen waag­de de Amsterdallliller Crone in 1922. IS Opgrond van onderzoek in de overdrachtsregis­ters van de Weerter schepenbank meende hij tekunnen stellen dat Jan van der Croon de zoonZOU zijn van burgemeester Jacob Cool alias inde Croon. De burgemeester had een zoon Joosten deze was militair. Crone stelt in zijn artikelde voornaam Joost gelijk aan de voornaamJan. Jammer voor Crone, maar dit komt tochweinig overtuigend over. [n navolging vanCrone onderzoeht genealoog Jan Verzijl even­eens de overdrachtsregisters op zoek naar dealKomst van Van der Croon. 19 Hij komt tot deconclusie dat Jan van der Croon daarin nietvoorkomt. Toch heeft de invloed van Cronezijn sporen nagclaten, Zijn visie is in hetNieuw Nederlandsch Biograjisch Woorden­boek opgenomen. 2Q

Een nieuwe visie op Jan van der Croons familie­afkomst wordt hier naar voren gebrachl. Deeerder genoemdc Gicl Jonghen d'Ongarie waseen zwager van burgemeester Jacob in deCroon. Omdat Giel oom was van Jan van derCroon, was Jacob dat ook. Deze Jacob hadtwee broers, van wic er ecn, Wulm in deCroon, geen kinderen had. Als ouders van Janblijven dan nog over Frans en zijn vrouwMercken Ummelen. Vermoedclijk was Franskoopman van beroep. Oat het altaar in de kerkvan de minderbroeders aan Maria en Francis­eus gewijd is, kan natuurlijk toeval zijn.

253

De legende van Jan en Hanna, van Jan enGriet of van Jan en Nelie

Deze legende stamt nu eens niet uit de acht­tiende maar uit de negcntiende eeuw. Liefdeen ook liefdesvcrdriet cisen hun tol van dejonge Jan. De vertolker van dit drama is nie­mand minder dan de Roermondse letterkundi­ge Emile Seipgens. Oeze maakt in 1857 zijndebuut met onder meer de novelle 'Jan vanWeert 1635', versehenen in hel bundeltjeLimbul'gsche Legenden. 21 Kort samengevatlaat Seipgens Jan rond 1609 verliefd wordenop beeldschone Hanna, de dochter van zijnbaas, schoenmaker Van Houten. Doeh }·Iannawees de liefde van een schoenmakersknechlaf, die daarna in de fles troost yond. Dit laatsteyond zijn baas minder geslaagd en hij kreegzijn conge. Jan werd militair en de sehoenlap­persknecht keerde in 1635 als generaal naarWeert terug. Hij zag Hanna en herinnerde haaraan haar afwijzing. 'Ach' zei Hanna, 'als ik dathad kunnen weten'.Habets nam geen nota van dit romantisch ver­haaltje. Misschien zetle dit hem weI aan tot hetschrijven van zijn hierboven vermelde gedicht

254

Linker g('deelle 1'(111 dehOI/fell koora!5fuiling inde l'Oormafige minda­bmederskerk. Hel ::ichdaan'ool' bcl'illdelldealraar is ellige lijd gele­den wrll"ijd('/"d. Dilalla(lr is ill f6490pge­richl door Jail wu! derCI"(J()II ell ::ijll eerSIe1'/"OIllI' Mmgarelf/(/Pirnbach. Hel /aler aall­gebmchfe Nederlallds­ralige opsch,-iji I('/" her­illllerill/; aall de schell­ker is gebfen!/I.(jOIO. eDam/lUis)

rnaasgouw 119 (2000)

Slot

Kortom: over de Wecrter jeugd van Jan van deCroon is niets hekcnd cn over zijn oudcrsc"cnmin. De familie Cool of Coolen alias Inde Croon hestond voor een deel uit wcinighonkvaste kooplicden en een ander deel koosvoor hel mililairc bcstaan. Deze omstandighe­den biedcn veel mimic voor fictic. Dc Duitsebiografische schetscn over Jan van \Verth uilde achttiende cellW vergissen zieh mel namein diens geboorteplaats. I-let zijn echtcr deaehtticnde·eeuwsc Zllidncderlandsc pcrsoons·beschrijvingen, die Jan van der Croon als 'Janvan Weer!" aanduidden en daarmec de deurhebbcn geopend voor verderc verwarring envClwisseling.Jan van del' Croon vcrdicnt cen nieuwc biogra­fie, \ooral nu er zovccl nieuw archicfmatcriaalin Tsjcchie gevondcn is.

Emilc Ilaanen

1-I(IIl(fll'h'lIillg/'1I l'lIn Janmil dl'l" CJlxm rQ(!1" I'll

111/ :ijll adl'ls,'/'rluj[ing.

maasgouw 119 (2000)

dal in 1858 in drukvorm versehccn. JA.Iloens zag wei wat in het vcrhaal van Scipgenscn ZCI hel over in dichtvorm. Hij pllbliceerdedit in 1914 in een artikel onder de naam 'Janvan der Croon',~~ In 1981 wordl cen nicllwcJan van der Croon-operene geschrc\ cn enopgevoerd. Daarin wordt het liefdesfragmembceldend ten uit\'oer gebrachl.De legende van Jan (van Ween) cn I-lannaheeft Seipgens - hij werd leram Duilse taal- enleltcrkllnde - nict zelf bedacht. Het vcrhaallijkl als Iwee druppcls waler op de oudereKculse legende van Jan (van Werth) en GrieLSlcchlS de plaals van handeling is vCl'schillend,cvcnals het berocp. Jan is in Keulcn boeren­knechl. In 1838 wcrd de romance door deKClIlenaar Cramcr lot een gedicht omgewcrkten dil verhaal speelt nog altijd een 1'01 in hetKeulse carnaval.~3

Dan is er nog een \ersie met een heel andereafloop. Vier jaar na Habets' ontwarring ont­\Otlwt Fr. Nouwen in een boekje uit 1866 zijn\isie 01' de Iiefdesaffaire van Jan van Weert.lecs Jan van der Croon.~4 NOllwen heen aanRijn en RuIn een liedje horen zingen afkom·stig uil eCIl oude Duitse volkssage, Hierinwordl verhaald clat Jan bij hel binnentrekkcnvan Weert Nelic onlmoct. Deze dame had hijvroegcr ten hllwelijk gevraagd. Jan maakl zichbekend waarop Nelie antwoordl dat zij reedsgClTOuwd is en hcm onomwonden mcedeeltdal zij zelfs mel cen koningin niel zou willenruilen.

255

E, Ilaancn. 'l:k tcst:llnenten \'an Jan van der Croon en Jan\';Ul Werth', W/'erl/'r.luurh(J('k 2 (1987) \ 14,

2 J.B. van Ilesror, 'Jan v"n Weert fEene "ol",legende uil1636)', A/manak 1'111I !tel IIrnJlltiissemelll f(oi'ftllQIUI(Roermond 1858).

3 J. Habets, Jun l'UII WI'en Celle"",1 del" Beije"'c!l('- en";ei:l:rlijke KUI·ullerie ell Jlllr "011 tier Croon. G(}f?"l!rneurnm f'raug en Ontlerkonill~ "UII &he",en; e.',.., b'Jdra~,' IlII

de ~I'schiedenis 'UII den Dcrtig}urigen Oorlvg (Rocrmond1862)_

4 II, lahrlGlmp, Jun ...", ne"h, S4'U1 Ln,.." naeh archll'a"­when Qtu>II....:..ugni$S4'n (Krolcn 1981) 3.

5 M I)c)milila. Gen:llinkniS mn lIet :usI..,*Ioo~'er ,Mn delkdpoon Ie W....n (0.1'<;(:001 1961) 16,

6 Ph. de Camrllon. DdiN'S du Brohan!'" 5P~ eampa.lInn (declIVI (AmslC'rdam 1757137·38 en LeY d<'liees ,Ie~ p",·~-Rus,

QU descl"lplion geogrofique elhiSlarique des XI 1/ flro,~nusbdKiqlles (ded tI) (Lulk 17691155-156. Oat Jan ,-an Wenhurt Weert afkomstig zou 7rJn, WOrtlt gestdd in: IA'~ delicl'SIle_~ f'lIi;'-Bus, COli/CIrulli /" /Ie,"cl"iplion de,< Xill fJI"OI'mCCS(deel Ill) (l3russcl 1713) 26 en naar Habcrs: JF Gauen,I.el'i~on der fldde.. rmd flddillll,'11 (Leipzig 1716) 1749.

7 Gerneclltearehief Ween (GAWj, Arehief gyrnna)tie~"ercni­

ging Jan \-an Ween. in',nr. 2 en GAW, Nieuw archiefWcert(NAW), in>.nr. 1322110, bouwvcrgunningcn.

8 Habcls, J(m ,",m Wee". 1749 LIe llOO 6.10 R.J hans. [Jus Werdol cl<-r lIub.fburgermOllun:hle IJJO­

n,lI) (,"men 1986) 161II lIabeb. Jon 'TlII 1I'ITI1, 159·16012 A.J \Icoen:. en J. Hc"~cns. SdelS..n ..il de gnclriedenis mn

helland'un n.....rr('"cc" 1956) 115,13 \ JoIy, JI'lI1l d.. lI'l"<'n (Bnu:.cl 18·n)_14 AJ, >-an lkr Aa, 'Jan >-all W«n', \'edf'rlanJ;.'h If..,...,,,,,

14(18-t9) 319-321 Volgcn~ II "an llaelfis dit anl~el door\an der Aa samengcstcld un ~tukkcn dre hr) hem had toege­londen, handschrift R~\t nr 371, 155.

15 A.J. \-an de, Aa. lemma "Jan 'lIn Ween'. Dc \/Il'Qrtrher1(1851)366.

16 RrJbarchicfin Limburg, h:mclSl:hnftcncolkctic, nr. 37.17 11":ln(,"ll, Dc ICSlarllelllCIl, 121I~ G,C.l·. Crolle, 'I3iJdrage lOt de 1c'ell)gcschredenis "an Jllll,

VriJhccr "an de Croon', f'SIIAL 58 (1')12) 44-64.19 J. Verzijl, "Jan. Vrijhccr >~111 der Croon. de l.irnburgse Jan

\"an \\'l"erl en zi)1l familrc', fJj' LimhlifgSf' Lel'lllI' 4 (1955­1956) 139-141.

20 J Vcr.trjl. ·jan baron ,-an der Croon·, \"'UI<' \ednlandschHU'l:ro(isell II'otm1cnbod 9 (1933 183-185.

11 r Selpg<:ns.. 'Jan '-an WC'Cn 1635', L.mJmrg<clle iA'g..nd..nIROC"rmond 1857) 15·32

22 L\ Ilocns. 'Jan >-an lkr Croon'. L.m""rg's JUiJr/1(J':k 20(I914) 270-285.

2J M Mauntz, 'Bungen - Jan >on \\cnh '" §('mer Zen',l/emwlL.mlficJre Schnfl..nrelh.. 15, 135-136.

24 Ir l\ouwcn. 'Jan >-an Ween ''''' schoenrnaker ~OIllng', CkFllmllidring 5 (Antwl."rpcn t866l, 38

256