Johan Coenraad (‘Jan’) AltorfJohan Coenraad (‘Jan’) AltorfJohan Coenraad (‘Jan’) AltorfJohan Coenraad (‘Jan’) Altorf eeneeneeneen

“Haagse beeldende kunstenaar”“Haagse beeldende kunstenaar”“Haagse beeldende kunstenaar”“Haagse beeldende kunstenaar”

Een inventarisatie en fotoreis door Rob Visser Herziene uitgave

2

3

Aantekeningen bij de herziene uitgave De indeling van deze uitgave is gewijzigd, alle werken zijn chronologisch geplaatst waardoor ze de tijdschaal van de “Beknopte biografie en overzicht van de werken” zo veel als mogelijk volgen. Van de werken welke als verloren beschouwd moeten worden omdat gebouwen (of schepen) gesloopt of verloren gegaan zijn is geprobeerd om zoveel als mogelijk oud fotomateriaal te verzamelen, om een indruk te krijgen van deze werken. Er hebben diverse toevoegingen plaats gevonden o.a. van hervonden werken. Speciale dank gaat uit naar al die mensen die behulpzaam zijn geweest bij de totstandkoming van dit document, particulieren die hun bezit toonde, archief- en bibliotheek medewerkers, beheerders van (semi) openbare gebouwen etc. etc. zonder hun hulp was dit niet mogelijk geweest. Alle kleurenfoto’s zonder bronvermelding zijn vervangen door eigen werk. Overige foto’s van derden zijn in zwart-wit uitgevoerd. De geraadpleegde literatuur en bronnen zijn bijgewerkt. Zolang er informatie over werken op mijn pad blijft komen die in het kader van deze zoektocht passen, zal ik dit document hierop aanpassen. Tijdens dit aanpassingsproces zal deze informatie tijdelijk op de website www.jcaltorf.info worden gezet. Den Haag, december 2010 Rob Visser Foto op voorblad: PELIKAAN (1906), Bankgebouw van de Nederlands-Indische Escompto maatschappij architect J.C.Dorsser, Prins Hendrikplein, Den Haag

4

5

Dolfijn

6

Inleiding : De aanleiding voor dit document is dat tijdens een lezing van het IVN Den Haag (Vereniging voor natuur- en milieueducatie) over beelden in het Zuiderpark te Den Haag, ter sprake kwam dat de beeldhouwer van het beeld “dolfijn” onbekend was. In een overmoedige bui meldde ik aan de spreker, dat het toch niet zo moeilijk moest zijn om daar achter te komen! En daarmee begon de speurtocht naar de tot dan toe nog onbekende maker van het beeld.

In het boekwerk ”Beelden in het Zuiderpark” van Stroom (Haags centrum voor beeldende kunst) wordt bij beeld nummer 8 vermeld: Beeldhouwer onbekend Dolfijn 1940, steen Deze fraaie dolfijn is oorspronkelijk gemaakt voor de voormalige spartelvijver in het Zuiderpark. Daar heeft hij aan de rand van het water gestaan. De staart tot over de kop gekruld, klaar voor een frisse duik. De dolfijn is sterk vereenvoudigd weergegeven, maar desondanks nog goed als vis herkenbaar. Geen enkel deel, zelfs de staart niet, steekt buiten het blok steen waaruit het beeld gehouwen is. Daardoor en door de sterke stilering oogt het decoratief. Nadat het terrein met de spartelvijver in de jaren ’70 was omgebouwd tot modelspoorbaan kreeg de dolfijn een plek bij de ingang. Tegenwoordig flankeert het dier een van de bruggen van het park.

Echter …… na enig speurwerk blijkt, dat: 1-Uit de beeldbank van het Haags gemeente archief de Inspecteur van de “Stichting Haagse Sport en Speelterreinen “(vanaf 1947 de “Stichting Lichamelijke opvoeding”) de heer C.J.Driesscher een bank en het beeld in 1940 heeft geschonken aan de stichting, en dit heeft laten plaatsen bij de plasvijver in het Zuiderpark bij het ADO terrein.

7

Foto uit het Haags gemeente Archief (printscreen) 2-Uit een archiefstuk van het Haags gemeente archief het beeld was gekocht van de toenmalige eigenaar van villa “De Dolphijn” (gebouwd in de periode 1901/1904 architecten S.de Clercq/J.J.L Bourdrez) aan de Badhuisweg 141 in Scheveningen, dat in 1938 is gesloopt om plaats te maken voor flatgebouw Dennehove. 3-Uit gegevens (van BONAS) over de bouw van deze villa er een bijdrage is geleverd door J.C.Altorf de Haagse beeldhouwer, namelijk het vervaardigen van een sculptuur. Dit lijkt volgens een foto uit het Bonas archief de bovenvermelde dolfijn , zie onderstaande foto ……………………………………………………....... ↓

Foto archief Bonas Bevestiging kwam nog uit een artikel in tijdschrift “Onze Kunst” uit 1904 3e jaargang deel 5 blz. 153 t/m 158. Een artikel over J.C.ALTORF door de kunstcriticus Alb. Plaschaert, blz 153 2e alinea uit 1903 is ook de Elephant; een van de grootste werken (behalve de steenen dolfijn aan de Villa Bourdrez). De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat de maker van de dolfijn, niemand minder dan “JOHAN COENRAAD ALTORF” (1876-1955) een bekende Haagse beeldhouwer is. De nieuwsgierigheid naar wie hij was en wat hij nog meer creëerde was toen snel gewekt. Ik hoop met dit document een bijdrage aan het antwoord te leveren.

8

Johan Coenraad(“Jan”) Altorf, een samenvatting uit diverse bronnen.

Nederlands kunstenaar, (Den Haag, 6 januari 1876 - Den Haag, 11 december 1955)

Jan Altorf werd vooral bekend door zijn streng gestileerde beelden van dieren (vooral apen en vogels) en bijbelse taferelen, die hij in alle mogelijke materialen uitvoerde. Doordat hij daarnaast ook talloze opdrachten uitvoerde om meubelen van beeldsnijwerk te voorzien, is zijn werk sterk verbonden met de toegepaste kunst.

Halbank Spiegel Zijn gestileerde vormgeving leent zich uitstekend voor decoratief werk in de kunstnijverheid. Altorf analyseert zijn onderwerpen in onderdelen die het meest kenmerkend zijn voor de uitbeelding van het gegeven. Door deze onderdelen te reduceren en weer samen te brengen drukken zijn voorstellingen slechts het meest essentiële uit. Rond de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw werd de levende natuur door jonge kunstenaars herontdekt. Altorfs belangstelling ging uit naar de decoratieve uitbeelding van dierfiguren. Hij werkte dit thema uit in plastieken, maar ook op veel van zijn kunstnijverheidproducten.

9

Erg populair was de uil, een bij uitstek inheemse vogel.

Naast het aapje en de uilen ontwierp Altorf ook houten, bronzen, stenen en ivoren sculpturen van arenden, reigers, olifanten, bizons, en kamelen.

Behalve sculpturen heeft hij ook portretten en enkele meubels vervaardigd.

Buste van Jan Toorop Javaanse danser Jodjana

10

Altorf behoorde tot een kleine groep van erkende esthetische kunstenaars met Joseph Mendes da Costa, Lambertus Zijl en John Radecker, die streefden naar een verhoging van de geestelijke waarden in de plastische vormgeving: ‘het uitbeelden van het wezen’ van het object. Altorf gaf zijn werk een zeer doordachte vormgeving. Bij gepolijst plastiek zoals o.a. bij Altorf, werd veel tijd aan de afwerking besteed, wat vaak de torenhoge prijzen die er ook toen al voor werden gevraagd, verklaart. Zijn werken bevinden zich in vele Nederlandse openbare collecties, zoal het Rijksmuseum in Amsterdam, Museum Kröller-Müller, Drents Museum , Museum de Fundatie, Haags Gemeentemuseum, Museum Boymans en vele particuliere collecties waaronder de Collectie Meentwijck in Bussum.

Collage van museale stukken getoond in de publicaties ; Toegepaste kunst 1890-1940 en Kunstnijverheid in Nederland 1880-1940

11

Biografie Jan Altorf werd geboren als de zoon van een timmerman. Een stoelenmaker leerde hem ornamenten snijden voor meubels. In de avonduren volgde hij tussen 1894 en 1897 lessen van A.W.H. Odé, A. Alexander en J.V. Engels aan de Haagse Academie. Hij was korte tijd werkzaam bij de firma Tetterode te Amsterdam, waar hij zich bekwaamde in het hakken van natuursteen en bouwplastieken vervaardigde. Na zijn academietijd werkte hij als beeldhouwer in steen, hout, ivoor, keramiek en brons. Samen met J. Thorn Prikker werkte hij in 1898 aan de decoratie van het huis de Zeemeeuw dat naar ontwerp van H. van de Velde in Scheveningen werd gebouwd. Thorn Prikker ontwierp tevens de meubels voor de babykamer, waaronder een fraai gesneden wieg en een kamerscherm.

Het snijwerk van het notenhouten meubel is van Altorf die naar ontwerp van Prikker de wieg met een beeldverhaal heeft voorzien van symbolische dierfiguren, zoals krekels, slakkenhuizen en in de rug een fazantenpaar die respectievelijk staan voor waakzaamheid, bescherming en ouderlijke liefde. De stijlen van de wieg bieden plaats aan een viertal ivoren dierfiguurtjes.

Omstreeks 1911 ontwierp Altorf een twintigtal dierfiguren gegoten in klei en vervolgens geglazuurd en gebakken door pottenbakker Chris Lanooij (Haga keramiek, Purmerend).

12

Van zijn vroegste werk is weinig bekend. Als gevolg van zijn geringe reislust bleef zijn werkterrein voornamelijk beperkt tot Den Haag en Rotterdam. Ook toen hij via de pottenbakker Chris Lanooij (1881-1948) werd betrokken bij de productie van Haga zal hij niet veel in Purmerend zijn geweest. Lanooij had belangstelling voor keramische experimenten in vormen en (luster)glazuren. Ook Altorf was de neiging tot onderzoek naar nieuwe vormen en technische mogelijkheden niet vreemd. Keramisch werk van hem dat is uitgevoerd bij Chris Lanooij is te herkennen aan onderstaande merktekens: De A stond voor Altorf, de B voor Bremmer en de L voor Lanooy.

B

A L Lanooij Altorf

Zijn Bijbelse en religieuze taferelen werden uitgevoerd in diverse materialen

Paulus Ook nam Altorf deel aan de Nederlandse inzendingen voor de internationale tentoonstellingen te Turijn (1902), Brussel (1910) en Parijs (1925). Hij behaalde zilveren medailles tijdens de Eerste internationale tentoonstelling voor moderne decoratieve kunst, in 1902 in Turijn en op de tentoonstelling in 1925 te Parijs. H.P. Bremmer, de latere kunstmecenas, liet al snel zijn oog op hem vallen. Hun vriendschap leverde voor Altorf een enorme stimulans en bekendheid op. Grote verzamelaars als Mevrouw Kröller-Müller en Rotterdamse ‘havenbaronnen’ kochten regelmatig werk van hem. Voor keramisten, zoals Chr. Lanooy en W.C. Brouwer, vervaardigde hij keramische objecten waarbij hij voor de vorm zorgde en anderen voor de technische uitvoering.

13

Ook heden ten dagen zijn de werken van Altorf gewilde objecten op veilingen :

Collage foto’s voorwerpen op veilingsites

14

Tot zover de algemeen bekende informatie over Jan Altorf op internet, en in diverse publicaties . Hierin wordt vooral de nadruk gelegd op zijn werkzaamheden als sculpturist, keramist en figuursnijder van kunstwerken voor privécollectioneurs. Over zijn dagelijkse leven is niet zoveel bekend, maar tussen de regels van de krantenartikelen uit de NRC en het Vaderland over de periode 1910-1945 en uit de archieven van o.a. de Rijksdienst kunsthistorische documentatie komt vaag een beeld te voorschijn: De ambachtsman/beeldhouwer woonde en werkte in het Zeeheldenkwartier in Den Haag, hij woonde en werkte o.a. in de Jacob van der Doesstraat en had ateliers in de Trompstraat en later in de Ruyterstraat. Hij trouwde in 1902 met Geraldina de Groot en zij kregen vier dochters en een zoon. Over zijn privé leven is echter niet veel bekend. Een van de getuige bij hun huwelijk was Johan Thorn Prikker de toenmalige in opkomst zijnde kunstschilder. Wat betreft zijn kunst- en sociale leven binnen de Haagse kunstwereld, kunnen we hem in de kranten artikelen uit de periode 1910 - 1945 op de voet volgen. Zijn naam wordt genoemd bij menig expositie in de diverse kunstgaleries in Den Haag en omstreken. Ook bekleedde hij diverse functies bij kunstenaars- en beroepsverenigingen o.a. Pulchri studio, Haagse kunstkring en de Nederlandse kring van beeldhouwers. En zat hij in diverse commissies die werken van jonge kunstenaars of ontwerpen voor monumenten in de stad moet beoordelen. Hij was zoals eerder genoemd een adept van Bremmer de kunstmecenas, en was bevriend met bekende kunstenaars en architecten uit zijn tijd. Voor deze architecten zoals H.P. Berlage, J. Limburg, J. Lourijssen, S. de Clerq en J. Kropholler, ontwierp en vervaardigde hij sculpturen en bouwbeeldhouwwerk . Ook voerde hij door andere beeldhouwers ontworpen werken uit, wat in die tijd heel normaal was. Op deze wijze heeft hij, door de toenmalige stadsontwikkelingen, menig sculptuur aan de Haagse gevels toegevoegd. Ook het vervaardigen van graf- en herdenkingsmonumenten of plaquettes behoorde tot zijn werkterrein. Hij maakte ook ontwerpen voor decoraties uitgevoerd door papierstructuur fabriek Gouda en van sieraden voor de bekende zilversmid van Kempen. Hij bleek een veel gevraagde en toonaangevende Haagse kunstenaar, in het interbellum. Zijn plaats in de bouwbeeldhouwkunst en werkzaamheden aan kunst in de openbare ruimte komt uitgebreid aan bod in het werk van Y.Koopmans (Muurvast & Gebeiteld 1994/1997). Een stuk werk dat mij in hoge mate gestimuleerd en geënthousiasmeerd heeft tot het maken van dit document. Door het in de inleiding genoemde toeval kwam ik op zijn pad, wat leidde tot de hierna volgende fotografische weergave van zijn bij mij bekende bouwbeeldhouwwerk, en werk gemaakt voor semi-openbare ruimten ( o.a. kerken, scholen en begraafplaatsen). Tevens zijn diverse door hem gemaakte herdenkingsplaquettes opgenomen. Hierbij is geprobeerd om de combinatie gebouw en kunstwerk zoveel als mogelijk te laten zien. Het overzicht en de inventarisatie zal wellicht niet compleet en foutloos zijn, graag houd ik mij hierbij aanbevolen voor eventuele aanvullende informatie. U kunt mij benaderen via Email op visserhome@planet.nl . Ik hoop hiermee een bijdrage te hebben geleverd aan het onder de aandacht brengen en zichtbaar maken van een gedeelte van het culturele erfgoed van Johan Coenraad (Jan) Altorf een “Haagse beeldende kunstenaar”. Met dank aan een ieder die heeft bijgedragen aan het tot stand komen van dit document. Den Haag, juli 2009 Rob Visser

15

Beknopte biografie en overzicht van de werken Beknopte biografie en overzicht van de werken Beknopte biografie en overzicht van de werken Beknopte biografie en overzicht van de werken vavavavan n n n

Johan Coenraad (“Jan”) Altorf Johan Coenraad (“Jan”) Altorf Johan Coenraad (“Jan”) Altorf Johan Coenraad (“Jan”) Altorf 1876 -1955 (Samengesteld uit diverse bronnen, hoofdzakelijk worden bouw-en interieur georiënteerde werken genoemd) Cursief gedrukt, zijn panden( of schepen) die zijn gesloopt of verloren gegaan, de werken kunnen verloren zijn gegaan of in musea of depot zijn. Vet gedrukt, zijn panden of werken waarvan nog geen nadere of onvoldoende gegevens zijn gevonden 1876 Johan Coenraad Altorf wordt geboren te Den Haag 1888 Knechtje bij een stoelensnijder 1888-1890 Tekenlessen op de Sint-Vincentiusschool, ’s-Gravenhage 1891-1897 Werkzaam bij A.Alexander & J.V.Engels, ’s-Gravenhage; daarnaast voor de

Haagse beeldhouwer F.M.Kok 1894-1897 Wintercursus Koninklijke Academie, ’s-Gravenhage; docenten A.E. Lacomble,

A.W.M.Odé 1897-1898 Werkzaam bij Leen van Tetterode (Amsterdam) en voor Willem Retera

(Utrecht) 1897-1902 Diverse werkzaamheden aan kunstnijverheidsproducten van

Johan Thorn Prikker 1898 Relief voor de schouw met vuurzit naar ontwerp van Johan Thorn Prikker in

woning familie Wegerif Korenstraat, te Apeldoorn, architect Chris Wegerif 1899 Geveldecoratie van de firma Arts and Crafts, naar ontwerp van de

sierkunstenaar Johan Thorn Prikker, Kneuterdijk 10, ’s-Gravenhage, architect W.C.Bauer (exterieur)

1901 Begint als beeldhouwer voor zichzelf 1901 Bouwbeeldhouwwerk voor villa “De dolphijn”, Badhuisweg, ’s-Gravenhage architect S.de Clercq & J.J.L.Bourdrez, het pand is gesloopt. 1901 Snijwerk voor het huis van “Dolk”, waarschijnlijk is hier W.Dolk bedoeld o.a.

projectontwikkelaar uit die tijd woonachtig op de bezuidenhoutseweg 33(pand is gesloopt bij de CS -ontwikkeling)

1902 Inzending werk naar Internationale tentoonstelling, Turijn (Zilveren prijs winnaar) 1902 Samen met Johan Thorn Prikker werkt hij aan een sgraffito in het huis van

dr.W.H.J.Leuring, Wagenaarweg 30, Wittebrug (thans ’s-Gravenhage) architect H.van de Velde

1904 Een schoorsteenmantel van witte steen met koper in het huis van Jonkheer van Humalda van Eysinga te Voorburg, dit blijkt Jonkheer Eijzo Epeus van Humalda van Eysinga de kunstschilder geweest te zijn en die woonde van mei 1904 tot maart 1907 op buitenplaats Hofwijck te Voorburg. Door de vele restauraties aan Hofwijck moet de schoorsteenmantel als verloren worden beschouwd.

1905 Gevelsteen “Zien groeien doet groeien”, Rijswijk, architecten S. de Clercq & J.Gratema

1905 Houtsnijwerk van een” trappaal met aapjes”, in opdracht van architect J.Limburg in zijn toenmalige woonhuis aan de Nassau Dillenburgstraat 17 , ’s-Gravenhage

16

1906 Gevelsteen voor het huis van dr.W.H.J.Leuring, Wagenaarweg 30, Wittebrug (thans ’s-Gravenhage) architect H.van de Velde

1906 Bouwbeeldhouwwerk in hardsteen (oa olifanten steunbeer en pelikaan) filiaal Gelderse Crediet Vereniging O.L.Vrouweplein 21, Maastricht, architect J.Limburg

1906 Uiltje boven entree woning Westersingel 28, Rotterdam, architect onbekend. 1906 Bouwbeeldhouwwerk voor zuilen aan de Elektrische Spoorweg van Rotterdam

naar Scheveningen, ontwerparchitect S. de Clercq 1909 Bouwbeeldhouwwerk in zandsteen voor bankgebouw Prins Hendrikplein 14

/Prins Hendrikstraat, ’s-Gravenhage, architect J.C.Dorsser 1909-1910 Juliana van Stolbergmonument, Juliana van Stolbergplein(verplaatst naar

Stuyvesantplein), ’s-Gravenhage, architect J.Limburg 1910 Inzending werk naar internationale tentoonstelling, Brussel 1911 Uitvoerder diverse figuren voor kantoorgebouw Martinus Nijhoff naar ontwerp

uit 1909 van Willem van Konijnenburg, Lange Voorhout 9, ’s-Gravenhage, architect J.Limburg

1914 Beeldhouwwerk in Muschelkalksteen, Haagse Commissiebank, Prins Hendrikplein 39/ Prins Hendrikstraat, ’s-Gravenhage, architect F.A.Bodde

1915 Gevelreliëf in Beiers graniet, hoofdkantoor Nederlands-Indische Spoorwegen, Wassenaarseweg 40, ’s-Gravenhage, architect B.J.Ouëndag

1915-1916 Uitvoerder in Travertijn van figuren naar ontwerp van Willem van Konijnenburg aan weerszijden van de entree van het kantoorgebouw firma Stokvis, Herengracht 9, ’s-Gravenhage, architect J.Limburg

1915-1920 Beeldhouwwerk bij de bouw jachthuis St.Hubertus, architect H.P.Berlage/ H.vd Velde

1916 Uitvoerder van door Johan Thorn Prikker ontworpen vogelfiguren aan weerszijden van kunsthandel Sala, Noordeinde 96, ’s-Gravenhage, architect J.Duynstee (zie ook 1944)

1918 Beeldhouwwerk in Tufsteen, firma Gescher & Kemper, Spuistraat 10, ’s-Gravenhage, architect J.Duynstee

1919 Beeldhouwwerk aan de Gemeenteschool, Deventersestraat, ’s-Gravenhage, bureau Gemeentewerken 1919 Reliëf met voorstelling uit van de Vos Reijnaarde, Van Diepenburghstraat 1,

Wassenaar (thans ’s-Gravenhage), architect onbekend 1919-1924 Diverse grafmonumenten geplaatst op begraafplaats St.Petrus Banden aan de

Kerkhoflaan te Den Haag 1921 Bronzen gieren voor flatgebouw Boschzicht, Benoordenhoutseweg, ’s-Gravenhage, architecten W.Verschoor & C.Rutten 1921 Gedenksteen aangaande Jan Ligthart aan de school in de Tullinghstraat, ’s-Gravenhage, in opdracht Het Ligthart Comité 1922 Drie consoles onder erkers met beeltenissen van een haan en twee uilen in

zandsteen, gebouw Haagse Courant, Wagenstraat, ’s-Gravenhage, architect J.C. van Dorsser

1923 Ontwerp ornamenten aan de Barbarabrug over het Levendaal te Leiden 1923 Bronzen plaquette K.P.C. de Bazel, architect Kantoorgebouw Nederlandse

Handelsmaatschappij (Huidige Gemeente archief Amsterdam) 1923-1924 Monument Goemans Borgesius, Prins Hendrikplein, ’s-Gravenhage 1923-1924 Uil (in diabaas) voor school in de Mauvestraat 57, ’s-Gravenhage,

architect onbekend (nog niet gevonden!!!) 1924 Monument 350-jarig ontzet, Plantsoen, Leiden

17

1924 Gedenktekens 50-jarig bestaan Haagsche Duinwaterleiding, ’s-Gravenhage op de watertoren gevonden Gedenkteken uit het oude administratiekantoor is zoek.

1924 Wapens en leeuwen boven schouw in vergaderzaal Gedeputeerde staten (architect R.C.Mauve) -Provinciehuis, Markt, Arnhem

1925 Inzending werk naar Internationale tentoonstelling, Parijs (Zilveren prijs winnaar) 1925 Gevelsteen voor de Grote - of St.Jacobskerk 1925 In steen gehakte vogels bij de ingang van de Friedrich van Bylandt school,

Dreibholzstraat, ’s-Gravenhage 1925 Plaquette met beeltenis W.Vos geneesheer-directeur psychiatrische inrichting

Maasoord, Rotterdam 1926-1928 Reliëfs in gepolijst hardsteen voor de entree flatgebouw Josef Israelsplein 9-34,

’s-Gravenhage architecten J.Wils & F.Lourijsen De bronzen kameleons voor trap in de vestibule zijn verdwenen. 1926 Bouwbeeldhouwwerk in Travertijn, flatgebouw Tournooiveld, ’s-Gravenhage , architect A.P.Smits 1926 Grafmonument Willem Sonneveld, begraafplaats Westerveld, Duin en

kruidbergerweg 2, Driehuis, architect S.F.Franco 1928 Bouwbeeldhouwwerk flatgebouw Westzeedijk 124-130, Rotterdam, architect

F.Lourijsen 1929 Grafmonument Carpentier Alting, begraafplaats Nieuweykenduinen, , Den

Haag, architect S.F.Franco 1928 Bouwbeeldhouwwerk voor entree van Olympisch stadion, Amsterdam,

architect J.Wils 1928 Bronzen plaquette van Martinus Nijhoff en zoon Wouter, bij 75 jarig

bestaan firma Nijhoff (origineel nog niet gevonden) 1929 Kraagstenen in de voor - en zijgevel en in de zijgevel een kinderkopje en een

doodshoofdje van het raadhuis te Schoonhoven (restauratie), architect G.de Hoog

1929-1930 Bouwbeeldhouwwerk voor entree flatgebouw Hogenhoucklaan ’s-Gravenhage, architect F.Lourijsen

De bronzen figuren voor trap in vestibule zijn verdwenen. 1930 Houtsnijwerk naar ontwerp van Johan Melse aan offerblok en doopvont voor

Grote kerk, Goes 1930-1931 Houtsnijwerk in de eetzaal eerste klas van het stoomschip Dempo van de

Rotterdamsche Lloyd (Marabou, Aalscholver, Zeearend, Ooruil, Olifant en Koe), architect W.Kromhout

1932-1933 Twee reliëfs in zandsteen bij ingang Dalton-hbs, Arondskelkweg, ’s-Gravenhage, architecten J.J.Brandes & D.C.van der Zwart 1934 Bouwbeeldhouwwerk (vijf gestileerde zandstenen figuren) Haagsche Courant,

Grote Marktstraat/Wagenstraat, ’s-Gravenhage, architect J.C. van Dorsser 1935 Houten panelen in de kamer van de Raad van Commissarissen van de NV de

Centrale Arbeiders Verzekering en Depositobank, Rijnstraat, ’s-Gravenhage Architect S.de Clercq 1935 Bouwkeramiek boven de hoofdingang van het Haags Gemeentemuseum,

Stadhouderslaan 41, ’s-Gravenhage, architect H.P.Berlage 1937 Vier evangelisten aan het doophek en vogel op de trap naar de kansel bij

restauratie Nieuwe Kerk, Delft, architect H. van den Kloot Meijburg 1938 Wapendragende leeuwen op het bordes van het raadhuis te Wateringen, Architect A.J.Kropholler

18

1938 Ontwerp leeuwen voor raadhuis te Heesch, architect A.J.Kropholler 1939-1940 Beeldhouwwerk aan raadhuis Leidschendam, architect A.J.Kropholler 1944 Portretten van de gebroeders Maris, Kunsthandel Sala, Noordeinde 96, ’s-Gravenhage, architect J.Duynstee (ontwerp 1916) 1946 Bronzen afgietsels van de bovengenoemde portretten van de gebroeders Maris,

geschenk aan het Stedelijk Museum De Lakenhal te Leiden door S.J.Sala. 1946 Gedenksteen burgerslachtoffers 2e WO geplaatst in Stedelijk Gymnasium,

Leiden. 1948-1949 Dierfiguren (ontwerp uit medio 1941) in gietbeton voor stadsuitbreiding

Moerwijk, aan de Moerweg, de Van Maerlantlaan, de Van Ruysbroekstraat en de Melis Stokelaan, ’s-Gravenhage

1951 Medio 1951 heeft hij voor de Algemene woningbouwvereniging ’s-Gravenhage voor portieketageflats in Moerwijk (Cannenburglaan, Loevesteinlaan, Sandenburgstraat, Beverweerdstraat en Hardenbroekstraat) voor op de gevel boven de ingangspartijen, vijf reliëfstenen ontworpen met voorstellingen van ; havik, ooievaar, uil, vis en één met bloem en bladmotieven. De figuren zijn in beton gegoten en worden geflankeerd door identieke panelen met geometrische motieven.

1951 Borstbeeld van Jan Toorop vervaardigd voor plaatsing in Bergen NH 1955 Johan Coenraad Altorf komt op een leeftijd van 79 jaar te overlijden, en laat

ons een indrukwekkend oeuvre na.

Geraadpleegde literatuur en bronnen: Algemeen biografisch/anekdotisch: Albert Plasscheart, J.C.Altorf in: Onze kunst 3e jaargang 1904 p. 153-158 A.Hallema, ‘J.C. Altorf, de beeldhouwer’ in: Elseviers Geïllustreerd Maandschrift 28,1928, deel 55, p. 77-91 H.van Buitensorgh, Jan Altorf, in: Deze week in Den haag -Van ateliers en critici Jrg. 4 nr. 12 17-24 Januari 1941 p.3 G.H.’s-Gravesande, De beeldhouwer J.C.Altorf in Kunst en kunstleven - Oostburg – Jrg. 1 nr. 9/10 (aug.1949 ) p.2-6 Kunstnijverheid, klein beeeldhouwwerk: Titus M. Eliens, Marjan Groot, Frans Leidelmeijer, Kunstnijverheid in Nederland 1880-1940 Pier Terwen, hoofdstuk in Leven in een verzameling; Toegepaste kunst 1890-1940 uit de collectie Meentwijck P. Terwen, Het ceramische werk van J.C. Altorf, in: Vormen uit Vuur, nr. 164, (1998), p. 2-21 R.Zeegers, Johan Coenraad Altorf, Beeldhouwer van kleinplastiek, in : “Collect” Kunst en antiek journaal April 2008 nr. 04 Pier A. Terwen Plastieken, het driemanschap Bremmer, Altorf, Lanooy in : “Tussen twee vuren Chris Lanooy 1881-1948” M. Boot en P. Terwen, 'De wieg uit Huize de Zeemeeuw terug in Den Haag', in: Haags Gemeentemuseum Krant 8 (1996) 1, p. 5.

19

Bouwbeeldhouwkunst en graf - en herdenkingsmonumenten: Y.Koopmans, Muurvast & gebeiteld 1994/1997 VOM reeks 1994-3 De R.K. Begraafplaats St.Petrus Banden aan de Kerkhoflaan in Den Haag Benoordenhout belicht Momentopnamen 1890-1940 C. van Wermeskerken Leiden 4 Januari 1944 Herdenkingsboek over moorden in Leiden in de tweede wereldoorlog Stroom Haags centrum voor beeldende kunst, Beelden in het Zuiderpark H.Teunissen en V.Freijser, Schoone eenheid, Stedenbouw en architectuur van de Nieuwe Haagse school De hofbogen Cultuurhistorische verkenning, Rapport Crimson Toekomstvisie de hofbogen, Rapport Crimson Het lood voorbij Sijthoff en de Haagsche courant Geschiedenis van een dagbladbedrijf 1997 VOM reeks 2008-1 W.Galema Goede sier gemaakt, monumentale kunst in Den Haag ZW 1945-1970 Diversen: C. de Wit, Chris en Agathe Wegerif: dragers van de nieuwe kunst in Apeldoorn Wim H. Nijhof, Anton Kröller en Helena Kröller-Müller Miljoenen, macht en meesterwerken Monumenten in Nederland : de dln Zuid-Holland, Limburg en Zeeland Bronnen op Internet: Haags gemeente archief Rijksdienst Kunsthistorische Documentatie Koninklijke bibliotheek, historische kranten in beeld. Diverse digitale krantenarchieven Nationaal archief Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift Stichting Bonas De Kunstbus Diverse kunstveilingsites Stichting R.K. Begraafplaatsen te ’s-Gravenhage Crematorium en begraafplaats Westerveld te Driehuis Archieven: Haags gemeente archief Rijksdienst Kunsthistorische Documentatie te Den Haag Nationaal archief te Den Haag Overige: Nederlands Openluchtmuseum

20

Uit particuliere collectie Johan Coenraad Altorf geschilderd door Toon Kelder 1926

21

Door geheel Nederland maar vooral in Den Haag en omstreken is nog veel van zijn werk te zien. Dit overzicht zal bestaand uit; -door hem ontworpen en uitgevoerd werk, -door hem uitgevoerd werk ontworpen door andere kunstenaars -door andere kunstenaars uitgevoerd werk door hem ontworpen. Het was vooral in het interbellum ook heel normaal dat een beeldhouwer in samenwerking met andere beeldhouwers en steenhouwers aan een opdracht werkte. De hierna genoemde werken treft u aan in Den Haag, tenzij anders vermeld. In 1898 vervaardigd hij het reliëf aan de door Johan Thorn Prikker ontworpen schouw met vuurzit in het woonhuis van de architect Chr. Wegerif, Korenstraat, Apeldoorn. Na 1916 is deze schouw met vuurzit overgebracht naar Den Haag, en is daar verloren gegaan in de 2e WO.

22

In 1899 heeft hij de door Johan Thorn Prikker ontworpen geveldecoratie van de firma Arts en Crafts aan de Kneuterdijk 10 uitgevoerd, dit pand is medio 1950 gesloopt. Geprobeerd is nog om deze gevel voor het nageslacht te bewaren, maar een verzoek hiertoe aan de gemeente heeft geen resultaat gehad.

23

In 1901, als een van de eerste opdrachten als onafhankelijke bouwbeeldhouwer werkte hij voor architecten S.de Clecq en J.J.L.Bourdrez aan een geveldecoratie voor de villa Dolphijn op de Badhuisweg, dit pand is in 1938 gesloopt. Die decoratie is gespaard gebleven en staat al vanaf 1940 zonder dat men wist wie hem gemaakt had in het Haagse Zuiderpark .

Foto van Bonas

24

Uit informatie bij het Nationaal archief bleek dat in de villa Dolfijn ook door hem ontworpen plafond ornamenten aangebracht waren, uitgevoerd door de Goudsche Papierstucfabriek

Bron Nationaal archief Bron Nationaal archief

Bron Nationaal archief

25

De villa De Zeemeeuw, Wagenaarweg 30, het woonhuis voor de huidarts W.J.H. Leuring werd in 1900 ontworpen door de Belgische architect H.van de Velde in samenwerking met Johan Thorn Prikker en is een waar Gesamtkunstwerk. In het trappenhuis voorzag Thorn Prikker samen met Jan Altorf in 1902 een gehele wand van een omvangrijke wandschildering in de sgraffitotechniek. De decoratie meet ongeveer 3x12 meter en beeldt gestileerde, geometrische voorstellingen ontleend aan Indische fabels af. Bij het vervaardigen van sgraffiti wordt in de verse pleister een lijntekening gekrast en ingekleurd volgens de fresco-techniek. De vlakke lijntekening overheerst samen met een gelijkmatige kleurtonaliteit.

Ph.Zilcken een bekende kunstcriticus uit die tijd schreef in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift: Na over zand- en steenhopen te hebben geklauterd bereikte ik de hal van het huis, waar boven op de steiger Thorn Prikker en Altorf stonden. Gehuld in witte kielen, een veelkleurig mutsje op het hoofd. Een eindje sigaret tussen de lippen , bezig te hakken met smalle stalen beiteltjes in de speciale , zeer harde cementspecie van het soort graffito waaraan zij bezig waren………

26

Voor de tuinbouwschool “Huis te Lande” in Rijswijk Van Vredenburchweg 150, ontworpen door architect J.Gratema en Simon de Clercq in de periode 1903/1904 maakte hij de gevelsteen met het opschrift : “ Zien groeien doet groeien” .

Van dit ontwerp is bij een onderzoek in het openlucht museum Arnhem naar de knopenfabriek Mansvelt uit Den Haag, waarschijnlijk een proefslag in geelkoper gevonden (van een stempel) met het bovenvermelde motief.

Foto: Nederlands Openluchtmuseum , Arnhem Dit zou een halfproduct kunnen zijn voor de vervaardiging van een knoop of penning ?

27

In 1905 maakt hij een trappaal met aapjes voor het eigen huis van de architect J.Limburg, in de Nassau Dillenburgstraat 17 te ‘s-Gravenhage

28

Samen met J. Thorn Prikker werkte hij in 1902 al aan de decoraties van het huis de Zeemeeuw dat naar ontwerp van H. van de Velde aan de Wagenaarweg 30 werd gebouwd. In 1906 heeft hij een gevelsteen voor het huis vervaardigd.

29

In 1905 vervaardigd hij voor de architect J.Limburg in Maastricht aan het O.L.Vrouweplein 21 diverse sculpturen aan het bankgebouw van de Gelderse kredietvereniging ondermeer een pelikaan, gestileerde ramskoppen en een gestileerde olifantenkop (naast de hoofdingang). Het wapen van Gelderland is waarschijnlijk vervaardigd in samenwerking met de beeldhouwer P.F.Ritter. Het bankgebouw werd ‘het huis met de pelikaan’ genoemd vanwege die pelikaan. De pelikaan stond symbool voor de betrouwbaarheid van de bank, de ramskoppen voor kracht en sterkte.

30

31

In Rotterdam heeft hij in 1906 voor boven de entree van een woning aan de Westersingel 28, deze uil vervaardigd.

32

In 1906-1908 vervaardigde hij sculpturen aan de zuilen en bogen van de Elektrische Spoorweg van Rotterdam naar Scheveningen, ontwerparchitect was S.de Clercq. (De zgn hofbogen van het hofpleinlijntje)

Uit: De Hofbogen Cultuurhistorische verkenning door CRIMSON Architectural historians Positie van de sculpturen

33

Stratenplan ter verduidelijking van de positie van de Hofboog sculpturen

Uit: De Hofbogen Cultuurhistorische verkenning door CRIMSON Architectural historians

34

Sculptuur 1

Sculptuur 2

Sculptuur 3

35

Sculptuur 4

Sculptuur 5

Sculptuur 6

36

Sculptuur 7

Sculptuur 8

Sculptuur 9

37

Sculptuur 10

Sculptuur 11

Sculptuur 12

38

Sculptuur 13

Sculptuur 14

Sculptuur 15

39

Sculptuur 16

Sculptuur 17 Sculptuur 18

40

Sculptuur 19

Sculptuur 20

41

Deze sculptuur kwam op de overzichtstekeningen nog niet voor, en zat verscholen achter coniferen en klimop.

42

Aan het Prins Hendrikplein, heeft hij in 1906 gewerkt aan het bankgebouw van de Nederlands-Indische Escompto maatschappij ontworpen door architect J.C. van Dorsser . Het gebouw werd opgetrokken in de Um-1800 stijl, en is een Rijksmonument.

Gebouw J.C.Dorsser

43

44

45

In 1909-1910 ontwierp J.Limburg voor het Juliana van Stolbergplein, het Juliana monument ter ere van de geboorte van prinses Juliana. Het beeldhouwwerk van de vier leeuwen werd door Altorf uitgevoerd, in samenwerking met de beeldhouwer P.F.Ritter.

Het Juliana monument is, na de verwoesting van de wijk waarbij het gespaard bleef bij het bombardement op het Bezuidenhout, verplaatst naar het Stuyvesantplein,

46

Voor architect J.Limburg vervaardigde hij in 1911, diverse door Willem van Konijnenburg ontworpen figuren voor het kantoorgebouw van Martinus Nijhoff aan het Lange Voorhout 9.

47

Aan het Prins Hendrikplein, heeft hij in 1914 gewerkt aan het bankgebouw van bankgebouw van de Haagsche Commissiebank (later Mees en de naoorlogse Nederlandse bank voor Zuid-Afrika) van architect F.A.Bodde. Het gebouw werd opgetrokken in de Um-1800 stijl, en is een Rijksmonument.

48

49

Voor architect B.J.Ouëndag maakte hij in 1915 het gevelreliëf aan het hoofdkantoor van de Nederlands - Indische spoorwegen aan de Wassenaarseweg 40.

Er is onduidelijkheid of dit werk van Altorf is maar qua stijl lijkt dit werk wel erg op het Bas-reliëf uit:Albert Plasscheart, J.C.Altorf in: Onze kunst 3e jaargang 1904 p. 153-158

50

Voor de architect J.Limburg naar ontwerp van Willem van Konijnenburg heeft hij (waarschijnlijk) medio 1915-1916 aan weerzijde van de entree van het kantoorgebouw van de Firma Stokvis aan de Herengracht 9 twee figuren in Travertijn uitgevoerd.

51

Medio 1916 maakt hij op verzoek van architect H.P.Berlage een beeldhouwwerk (Oehoe) voor in de Hoge hal naast de trap in het jachthuis St.Hubertus van de familie Kröller-Müller in Hoenderloo

52

In de bibliotheek van het jachthuis staan tevens een bronzen zeearend en een uil van zijn hand.

53

In 1916 heeft hij in opdracht van architect: J. Duynstee aan Noordeinde 96, voor de kunsthandel Sala twee pelikanen (symbool voor opofferingsgezindheid en christelijke naastenliefde) op de pilasters aan weerszijde gemaakt. In 1944 heeft hij hier de portretten van de drie gebroeders Maris in opdracht van kunsthandelaar S.J.Sala nog bijgemaakt.

54

Deze portretten heeft de kunsthandelaar S.J.Sala in 1946 in brons laten gieten bij de Leidse Witmetaalfabriek naar de modellen, welke dienden voor de in 1944 in natuursteen aangebrachte geveldecoratie van het huis Noordeinde 96, 's-Gravenhage, waarin de firma SALA gevestigd was.”. Deze bronzen zijn als geschenk aan het Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden aangeboden.

Inv.nr.4839 Matthijs Maris Inv.nr.4840 Jacob Maris Inv.nr.4841 Willem Maris Bron foto’s Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden

55

Voor het gebouw van de firma Gesher & Kemper in de Spuistraat 10 vervaardigde hij in 1918 in opdracht van architect J.Duynstee beeldhouwwerk, dit in samenwerking met de beeldhouwer P.F.Ritter.

56

In 1919 maakt hij voor een gemeenteschool in de Deventersestraat een beeldhouwwerk, op de zijgevel van de gymzaal voor bureau Gemeentewerken.

57

Voor de Van Nijenrodeschool in de Van Diepenburchstraat, maakte hij in 1919 een reliëf met een scene uit de Reinaert.

De dieren beklagen zich bij Koning Nobel, de leeuw, over “Reinaerde, den fellen metten rooden baerde”, een scene uit het Middeleeuwse dierenepos.

58

In de periode 1919-1924 worden door hem diverse grafmonumenten uitgevoerd, welke geplaatst zijn op de R.K. Begraafplaats St.Petrus Banden aan de Kerkhoflaan in Den Haag

1919 1920

1924 Foto’s uit VOM-reeks 1994-3 De R.K. Begraafplaats St.Petrus Banden aan de Kerkhoflaan in Den Haag

59

Apostel Petrus Pelikaan die haar jongen voedt met haar bloed, zinnebeeld van Christus liefde

Peilkaan die haar jongen voedt met haar bloed Vis met korf broden, verwijzend

naar de Eucharisatie

60

Voor de architecten W.Verschoor & C.Rutten maakte hij in 1921 voor Flatgebouw Huize Boschzicht aan de Benoordenhoutseweg voor de trap in de vestibule twee gieren in brons.

61

62

Voor het Ligthart-comité in 1921 heeft hij voor de school in de Tullinghstraat, waar Jan Ligthart onderwijsvernieuwer en schrijver van o.a.”Ot en Sien” gewerkt heeft, een gedenksteen vervaardigd. Deze school is in 1983 gesloopt maar de gedenkplaat is meegegaan naar een nieuw gebouwde school in de Sligherstraat 5-7, waar dit in een centrale hal hangt.

63

Voor de architect J.C. van Dorsser, heeft hij in 1922 aan het gebouw van de Haagse courant in de Wagenstraat drie consoles onder de erkers met beeltenissen van een haan en twee uilen in zandsteen gemaakt .

Bron Gemeente archief

Bron Gemeente archief Dit pand is medio 1984 gesloopt, gelijk met het pand op de hoek van de Wagenstraat/Grote marktstraat.

64

In 1923 maakte hij een ontwerp van een Barbarakerk als ornament aan de Barbara - brug over het Levendaal te Leiden,.De brug met ornament was uitgevoerd in beton, echter deze brug is tijdens het dempen van het Levendaal in 1934/36 gesloopt.

65

In 1923 maakte hij voor de directie van de Nederlandse handelsmaatschappij ter herinnering aan de, tijdens de bouw van het hoofdkantoor van de NHM aan de Vijzelstraat in Amsterdam, overleden architect K.P.C de Bazel een bronzen plaquette.

Deze plaquette is eigendom van ABN AMRO Historisch archief historisch.archief@nl.abnamro.com en nu in bruikleen afgestaan aan het Amsterdams gemeentearchief ( in gebouw de Bazel), waar het zich bevindt in de “Coromandel zaal”.

66

Het Goeman Borgesius monument aan het Prins Hendrikplein heeft hij in 1924 ontworpen, en uitgevoerd in samenwerking met de beeldhouwers P.F.Ritter, J.Uhlman en de steenhouwer J.G.Velders.

Goeman Borgesius monument

67

In 1924 ontwierp hij voor de 350ste viering van het Leidens ontzet, een monument met een halfbuste van Willem van Oranje, en reliëf portretten van Louis de Boisot, Jan van der Does en Jan van Hout geplaatst in Leiden op de hoek Geregracht/Platsoen. De uitvoering heeft hij samen met de beeldhouwer P.F.Ritter en steenhouwer J.G.Velders gedaan.

68

69

In 1924 worden er twee gedenktekens voor het 50-jarig bestaan van de Haagsche Duinwaterleiding ontworpen, een komt op de watertoren en een voor in de hal van het hoofdkantoor

Tegen de watertoren Van de plaquette in de hal van het toenmalige hoofdkantoor weten we alleen wat in een artikel in het Vaderland van 25 April 1925 heeft gestaan.

70

Het door hem vervaardigde werk uit 1924 in het provinciehuis van Gelderland is in 1944 bij de slag om Arnhem verloren gegaan, dit werk bestond o.a. uit twee leeuwen en het wapenschild van de provincie Gelderland in de vergaderzaal van de Gedeputeerde Staten.

Uit; W.P.A.Smit, Het nieuwe provinciehuis te Arnhem, plechtig in gebruik genomen op de 18e juni 1924. Gedenkboek in opdracht van Gedeputeerde Staten van Gelderland , 1925. Coll. Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe vestiging Elburg

71

Uit; W.P.A.Smit, Het nieuwe provinciehuis te Arnhem, plechtig in gebruik genomen op de 18e juni 1924. Gedenkboek in opdracht van Gedeputeerde Staten van Gelderland , 1925. Coll. Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe vestiging Elburg

72

Hij zou voor restauratiearchitect J.Th.J.Cuypers een timpaanvulling voor het noordportaal van de Grote Kerk (Sint-Jacobskerk westzijde) maken,door uitstel en overlijden van de architect heeft pas in 1925 in het bijzijn van de toenmalige architect A.Mondt jr. de overdracht plaats gevonden van een gevelsteen. Deze is echter door de sloop van het noordportaal bij een latere restauratie in de jaren 60 van de vorige eeuw verloren gegaan.

Het enige wat achter gebleven is , is foto uit een oud krantenbericht uit 1925.

73

Voor architect W.Schürmann heeft hij in 1925 voor de Nieuwe Duitse school – De Friedrich van Bylandt-schule aan de Dreibholzstraat aan weerszijde van het toegangshek een paar in steen gehakte vogels (uilen) als symbool van wijsheid vervaardigd.

74

75

In 1925 heeft hij een plaquette vervaardigd met een beeltenis van W.Vos geneesheer-directeur van de psychiatrische inrichting Maasoord, Rotterdam . Het gebouw is ondertussen gesloopt en vervangen door nieuwbouw, de plaquette is opgenomen in de collectie van het historisch museum Rotterdam

Collectie Historisch museum Rotterdam

76

In het Benoordenhout maakte hij voor de flatgebouwen, diverse ingangsplastieken ontworpen door architect Frans Lourijsen, in de Nieuwe Haagse School stijl. Beiden waren lid van de Haagse Kunst Kring. 1926-1928 Flatgebouw Jozef Israelsplein 9-34

De uil, zinnebeeld van wijsheid De slang en adelaar, zinnebeeld van het hemelse en het aardse

77

Voor het flatgebouw aan het Tournooiveld voor de Levensverzekeringsmaatschappij “Oude Haagse van 1836”, ontworpen door architect A.P.Smits in 1926/1929 maakte hij een reeks van 14 plastieken. Dit is de latere tearoom Lensvelt Nicola.

78

79

In het Benoordenhout maakte hij voor de flatgebouwen daar ontworpen door architect Frans Lourijsen in de Nieuwe Haagse School stijl, diverse ingangsplastieken. Beiden waren lid van de Haagse Kunst Kring. 1927 Flatgebouw Duinzicht Van Zeackstraat 1-27

Volgens bronnen zou het hondje lijken op het hondje van de beeldhouwer

80

Voor de architect S.F.Franco, vervaardigd hij in 1926 een grafmonument ( Nr. KS125A00) voor de Grootmeester der orde van Vrijmetselaren Willem Sonneveld geplaatst op begraafplaats Westerveld te Driehuis.

81

82

Voor een flatgebouw aan de Westzeedijk 124-130 te Rotterdam ontworpen door architect F.Lourijsen, vervaardigde hij in 1928 diverse entree reliëfs, en een uil als bouwelement.

83

84

85

86

Voor de architect S.F.Franco, vervaardigd hij in 1929 een grafmonument (Nr. A-694) voor de Grootmeester der orde van Vrijmetselaren J.H.Carpentier Alting geplaatst op begraafplaats Nieuw Eykenduynen te Den Haag.

87

In 1928 maakte hij voor de entree van het Olympisch stadion te Amsterdam, in opdracht van architect J.Wils twee beelden bij de z.g.n. marathonpoort. De afbeeldingen zijn van een man en een vrouw; de eerste een sportman en de tweede een klassiek figuur met palmtak

88

In 1928 maakt hij voor het 75 jarig bestaan van de Firma Martinus Nijhoff een door het personeel aangeboden Plaquette met daarop de oprichter Martinus Nijhoff en zijn zoon Wouter Nijhoff de toenmalige directeur.

Herdenkingskaartje uit collectie RKD

89

In 1929 heeft hij bij de restauratie van het raadhuis van Schoonhoven, kraagstenen, een kinderkopje en een doodshoofd vervaardigd in opdracht van de architect G. de Hoog.

90

In Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift uit 1934 staat dat hij bovenstaande drie kraagstenen in de voorgevel zou hebben gemaakt echter de twee rechtse zitten in de zijgevel, en volgens een krant uit die tijd zaten er drie moderne in de voorgevel. De bovenvermelde linkse olifant en dan nog een Indische bloem en een stier. Tevens naast de ingang van de secretarie twee kopjes , een kinderkopje en een doodshoofdje die geboorte en overlijden symboliseren. Aan de kraagstenen heeft de tand des tijds aardig geknaagd, de kopjes zijn pas gerestaureerd.

Kinderkopje Doodshoofdje

Olifant Indische bloem Stier

91

In het Benoordenhout maakte hij voor de flatgebouwen daar ontworpen door architect Frans Lourijsen in de Nieuwe Haagse School stijl, diverse ingangsplastieken. Beiden waren lid van de Haagse Kunst Kring. 1929-1930 Flatgebouw Van Hogenhoucklaan 58

De slang en adelaar, zinnebeeld van het hemelse en het aardse

92

In de centrale hal in de flat stonden ook bronzen werken van Altorf, deze zijn verdwenen.

93

In 1930 vervaardigde hij houtsnijwerk naar ontwerp van Johan Melse aan een offerblok en een doopvont voor de Grote of Maria Magdalenakerk te Goes.

94

95

In 1930/31 heeft hij houtsnijwerk vervaardigd voor in de eetzaal eerste klas van het Stoom Mail Schip Dempo van de Rotterdamsche Lloyd (Marabou, Aalscholver,Zeearend, Ooruil,Olifant en Koe), architect W.Kromhout. Op 17 Maart 1944 is het tot troepentransportschip omgebouwde schip getorpedeerd, en is hiermee met Altorfs houtsnijwerk ten onder gegaan. Of was het tijdens de ombouw tot troepentransportschip in 1941 reeds verwijderd?

Archief KRL Detail Foto M.Trijsburg Koe (l) en Olifant (r) in de eetzaal 1e klas SMS Dempo vervaardigd door Altorf

96

Archief KRL Foto M.Trijsburg Overzicht 1e klas eetzaal SMS Dempo

97

Voor de Dalton scholen gemeenschap aan de Aronskelkweg ontworpen door Co Brandes en D.C. van der Zwart, maakte hij in de periode 1930-1932 de beeldhouwwerken aan de zijkanten van de poort in het middenstuk van het gebouw.

98

Tevens vervaardigde hij in 1934 bouwbeeldhouwwerk voor het gebouw van de Haagse Courant gemaakt aan de Grote marktstraat hoek Wagenstraat, dit in samenwerking met de beeldhouwer P.F.Ritter, beide panden zijn medio 1984 gesloopt.

Zijn werk hier bestond uit 5 figuren aan de voorgevel onder het planetarium

Marconist Persfotograaf Laurens Jansz Koster Courantenbezorger Courantenlezer Tijdens de sloop van het gebouw in 1984 is èèn figuur gespaard gebleven n.l. de Courantenlezer deze zou naar de toenmalige nieuwe vestiging van de Sijthoff pers in de plaspoelpolder verhuist zijn, maar is niet meer te traceren.

Bron Haagse courant

99

Voor architect S.de Clercq heeft hij in 1935, houtsnijwerk gedaan aan panelen in de kamer van de raad van commissarissen van “De Centrale” aan de Rijnstraat, dit pand is in 1980 gesloopt

Bron Bonas

Bron Bonas Bron Bonas

100

Voor het Haags gemeente museum heeft hij in 1935 in opdracht van H.P.Berlage een bouwkeramiek gemaakt van de Haagse stedenmaagd voor boven de hoofdingang.

101

In 1937 bij de restauratie van de Nieuwe kerk te Delft vervaardigd hij voor architect H.van den Kloot Meijburg, de symbolische weergave van de vier evangelisten op het doophek t.w. Mattheüs als mens of engel, Marcus als leeuw, Lucas als stier en Johannes als arend. Deze symbolen zijn gebaseerd op visioenen uit Ezechiël en Openbaringen. De mens staat voor de menswording van Christus, de stier voor zijn offer, de leeuw voor zijn Verrijzenis en de Adelaar voor zijn Hemelvaart. Tevens vervaardigde hij een vogel voorstellende een duif op de trap naar de kansel.

102

103

Voor het Gemeentehuis in Wateringen, een ontwerp van de architect A.J.Kropholler, maakte hij in 1938 het beeldhouwwerk van de leeuwen met wapens bij de ingang.

Naar zijn ontwerp zijn de sculptuurornamenten aan ’t oude Raadhuis in Heesch vervaardigd door een lokale beeldhouwer, ook dit raadhuis was een ontwerp van de architect A.J.Kropholler.

104

Dezelfde A.J.Kropholler ontwierp in 1939-1940 het raadhuis van Leidschendam, ook hiervoor verzorgde hij het beeldhouwwerk .

105

In het interieur van het raadhuis maakte hij aan de balustrade van de trap een hondenfiguur, die samen met de haan op de achtergrond symbool staat voor trouw en waakzaamheid.

106

107

Uit deze periode (1938) is ook het portret van de beeldhouwer gemaakt door Antoinette Agathe van Hoytema (1875-1967), wat na haar dood aan de gemeente Leidschendam is geschonken (in 1973).

Collectie: Gemeente Leidschendam-Voorburg

108

In 1946 is in het Stedelijk Gymnasium aan de Fruinlaan te Leiden een plaquette van zijn hand onthuld, aangebracht ter nagedachtenis aan de omgekomen leden van de schoolleiding en de leerlingen als slachtoffers van de Duitse bezetting.

109

In de Moerwijk sector 1( het gebied omsloten door de Troelstrakade, Erasmusweg en de Moerweg) heeft hij medio 1949 - ter verfraaiing van woningwetwoningen - dierfiguren vervaardigd in een soort gietbeton, deze dieren werden op de luifels boven de portiekingangen geplaatst. Het waren 9 figuren t.w.: kameleon, vogel, kip, aap, eekhoorn, slangen, kat, uil en een kalf.

110

Ze zijn geplaatst bij flats op de Moerweg, de Van Maerlantlaan, de Van Ruysbroekstraat, en de Melis Stokelaan, waar de bewoners ze van een verfje hebben voorzien.

111

112

Bijzonder is dat (voor zover we weten) van een van de figuren “de Uil “ het originele ontwerp nog bestaat, de volgende info is van een veilingsite (Glerum). Een gipsen model van een zittende uil door J.C. Altorf (1876-1955)

1938-1941 In elkaar gedoken, geloken ogen, de kop licht naar rechts gewend. H. 41 cm. Afgebeeld door P.Terwen in Kunst & Antiekjournaal, april 2000, pag.14. (Slechts één ander gipsmodel door Altorf is bekend: een uil in de collectie van De Spreeuwpot). Het gegoten eindprodukt is uitgevoerd in beschilderd mortel en was bestemd als bekroning van een portiek van volkshuisvestingswoningen in Den Haag.

113

Medio 1951 heeft hij voor de Algemene woningbouwvereniging ’s-Gravenhage voor portieketageflats in Moerwijk (Cannenburglaan, Loevesteinlaan, Sandenburgstraat, Beverweerdstraat en Hardenbroekstraat) voor op de gevel boven de ingangspartijen, vijf reliëfstenen ontworpen met voorstellingen van ; havik, ooievaar, uil, vis en één met bloem en bladmotieven. De figuren zijn in beton gegoten en worden geflankeerd door identieke panelen met geometrische motieven.

114

115

In 1951 ter gelegenheid van de 60e verjaardag van schilderes Charley Toorop, heeft hij voor kunstverzamelaar S.J.Sala een borstbeeld vervaardigd van haar vader Jan Toorop wat hij heeft aangeboden aan het gemeentebestuur van Bergen, en wat geplaatst werd op de hoek van de Buerweg (waar Charley Toorop woonde) en de Jan Tooropweg. Het beeld staat nu op de oprijlaan van museum Kranenburgh te Bergen(NH). Deze buste is naar een ontwerp uit 1925 voor een gipsen en bronzen buste van Jan Toorop.

116

Gipsen buste Jan Toorop 1925 Collectie ?

Bronzen buste Jan Toorop 1925 Collectie museum Kruller Muller

117

In de literatuur en archieven getoonde werken van Altorf, waarvan ik graag nadere informatie zou willen hebben.!!

Bas-reliëf uit: Albert Plasscheart, J.C.Altorf in: Onze kunst 3e jaargang 1904 p. 153-158

Gevelsteen Foto archief RKD

Gevelsteen Foto archief RKD

118

Bevestiging dat de Coramandel olifanenkoppen op het baldakijn in de Statenzaal van het Provinciehuis te Arnhem door hem zijn gemaakt(1924).

Uit :Het Bouwbedrijf 3e Jrg Nr 7 bl.250

119

Plaats voor

ISBN nummer /Barcode