JAMES ENSOR

KUNSTENAAR EN ANARCHIST

aan de liefhebbers van James Ensor

James Ensor1860 - 1949

OOSTENDE * DE ZEE * DE DOOD * MASKERS * AGRESSIE

proëzie

Laurens Windig

Voorwoord

Stel dat James Ensor dit voorwoord als inleiding terhand genomen zou hebben dan had hij misschienwel geschreven:

Waarde lezer, ge hebt sowieso op de kaft alreedskunnen rapen en evenzo boven mijn werk, en dat watonder het beeld staat weergeven, dan kan ik recht doorde Oostende zee waden: niets minder waar is.

Ik ben een ras echte maar vooral ook zeer emotioneledoorgewinterde Vlaamse kunstenaar en geboren Belgin hart en nieren die graag naar vertedering zoekt maarhet liefst nog choqueert in de meest ergerlijke zin vanwoord en beeld.

In alles is het mijn uitgangspunt waarin ik geniet enwaarmee ik leef. Zonder meer benoem ik mij als eenwelingenomen verwaande kwast die grote kunstwerkenaanreikt en al te graag mijn eigen volk op de hak neemt.

Afgeven zit in mijn genen en daarom aan u mijn devies:Honi soit qui mal y pense!

'Schande over diegene die er kwaad van denkt’

Laurens Windig

1860-1876 Rue de Flandre in Oostende

Ben er geboren en getogenverrukkelijke jeugd bracht ik er dooronder dansende weerspiegelingenin een snoepwinkel vol van kleur

alleen geen rozengeur en maneschijnin de Rue de Flandrewaar bonje en irritatie de scepterzwaaide

maakte mijn moeder wijs dat zijeen godenkind ter wereld had gebrachthaar mond viel open en klepperde dichttoch heeft ze me verwend

Wij hadden nu eenmaal dat winkeltjemet souvenirs, carnavalsartikelenals maskers en skeletten en kostuumsen bloemenhoeden zoals die van tante

verkleedde me vaak en kwam danstiekem sluipend de winkel binnenonder wolven gejank zodat klantenzich het lazarus schrokken

1860 Mijn ouders

Sociale verschillen tussen mijn ouderswaren veel te groot, vader was ingenieurin wegenbouw doch had ook nog medicijnengestudeerd in Bonn en sprak vele talen

hij is afkomstig van een welgesteldeEngelse intellectuele familieer is mij nooit verteld hoe hij mijn moederin Oostende heeft ontmoet

misschien wel op het strand bij een enormecoïterende blunder: moeder was nu eenmaalvan de oenige en speelde lang met poppenlater transformeerde zij het anders

haar ouders waren beiden analfabeeten dreven onder leiding van tante Mimi de winkel:mijn wereld vol van kleurige beeldenwaardoor ik ging tekenen en schilderen

op school was ik een slechte leerlingbehalve dan op teken en schildergebieddaarin muntte ik uit en vond balans tussenslecht en goed en kon er mee leven

* Ensor’s vader stierf in 1887 zijn moeder in 1918

1860 Nog even fictief kind zijn

Zeer bewust wille meemakkein de kinderwage te moge soezeonder het gezang van me moe

met de verbazing bekeke te wordedoor de vele passanteen of ze mij uit de wage moge tille

dat mag wel van mijn moe zeg zeomdat ze dan net zo trots is al mijde passante trekke rare smoele

soms moe ikke dan ook efkes huiledan gaan ze susse da ik weer stil benen ook wel weer lache

nu is het lang weer efkes genoedan magge ze een groetekus geveen alleen van moe op me kleine neuske

ze zeg da ikke me nie door alle mensemot late kuskes geve da is nie zo goeze legge me weerin de wage

en moe ga dan weer gezange zingeonder het rije door en dan zing zerije, rije, in een wagetje en nog meer

1867 Als kind

Krabbelde ogenschijnlijkals een kind zo vlugmijn tekeningen

gunde me de tijd nietvoor het trage schonedat het niet verdiende

mijn maskers moesten peuteriglelijk zorgde voor stampijvaak ook toch in Oostende

kneuterig: als achtergrondde maatschappij zoals zij isin puur ellende

schilders gaan pas leven na het stervenworden helden na hun doodmen heeft aan mij een kluif gehadik werd een oude idioot

1876 Badkoets op het strand

Nu ik toch over een Baron wil schrijvendan vraag ik mij af of uw avondenniet te vol zijn met muizenissen dieuw nachtrust verstoren want ge zijt zelfde klapval dus trek hem open

leg er sterk geurende kaas inbijvoorbeeld een stinkend stukCamembert en wacht uitgeslapenop de glorende ochtend

onder het ruisen van de Ensorzeeopent u de badkoets: kleedhok op wielenschreeuwt uw wens uit over het strandafwendend van miskenningzoek trekkers die willen wegrijden

van lullen die uw werk ‘’bagger’ vindenduw hen een grove kwast in handenlach hen toe of zij willen evenarenmet dat wat door u alreeds is gecreëerdschenk ze een dikke flinke sigaar

duim tussen wijs - en middelvingerglimlach ze toe en zeg dat ze zichzelfmogen uitroken!

1877- 1883 Brussel

Na twee jaar te Brussel op de kunstacademie te hebben gestudeerd ben ik weer naar Oostende gevlucht en er zowat niet meer weggegaan tot na mijn dood

want daarna hoopte ik te zijn opgegaan in de hemel van gelijkheid

mijn ouderlijk huis heb ik met al mijn liefde hevig omarmt en ben op zolder mijn atelier in gaan richten.op die Brusselse academie heb ik geen snars geleerdhet gortdroge onderwijs ergerde en ontnuchterde mij en kon ik in dit hok van bijzienden wel kotsen: het was geen Brusselse lof

heb er wel veel vrienden gemaakt en met een aantal de – Les XX – opgericht:een avant–gardekunstenaarsgroep.

zo even tussendoor werd mijn werk voor het eerst tentoongesteld in de – Salon – te Parijs en werd daar ‘rotzooi’ genoemd, in Antwerpen werd mijn werk ook geweigerd.

ik werd een onvervalste anarchist!

1879 Impressionisme

Ensor wees maar niet bangwant waarom zou jij?ik plaats je echt niet tussenimpressionisten

doch eerder bij expressionistenen hun donkerteverscholen achter het intieme bij je thuis zo sterk aanwezigin het monotone levenwaarin jij opgroeide

jij sluit het licht wegstrak gesloten achter de gordijnenzoals jouw stemmingendie eerder naar zwartheid grijpenvan uitzichtloze depressies

in tegenstelling met van Goghdie jij nog kent van de groep ‘Les XX’te Brussel en die veel meer snaktenaar zijn geliefde kleur en licht

er schuilt twijfel in jouw angsthet lijkt of jij heel voorzichtigtoch wat licht omarmen wilt

1880 Je musiceert er op los

Of het niks isbeweeg jij je vingers over de toetsenvan het harmonium

je componeert ook in eigen stormachtige stijlen laat de poppen dansenluister even: als het meezit…

dans ik met ze meemaar helaas James, wil ik toch graag zittenga jij je gang maar want je brengt het vast nog ver

mocht je er eventueel mee door willen gaanneem niet alle tijd en denk vooral om de burenros niet te wild maar doe het rustig aan

mensen willen graag wat romantiekwant dat is er al zo weinigjij begrijpt vast wel wat ik bedoel

1881- Portret van mijn vader

Het donkere gevoelzegt meer dan genoeg

dat weet ik als geen andervandaar die grijze achtergrondzo diep als het maar kan

toch straalt er enige rustuit uw sociaal isolementiets van berusting

wij worden nu eenmaalniet altijd bekritiseert door onsintellect: ons sprankje licht

u als eenzaam persoonik als vechtend kunstenaaropzoek naar erkenning

hand in handik geminacht door mijn kunst u geminacht door passiviteit

wij zijn de eenzamenu als mijn passief modelik als uw teleurgestelde zoon

in 1887glipte u weg onder mijn handen

1882 Onzekerheid of hij nog komt

Dan gebeurt er toch een wonderjij knalt de loodzware gordijnenvan jouw zwartziel in de embrassezodat het licht naar binnen zuigt

daar zit zij kleurig in voldoeningde oestereetster uit Oostendezelfs geurende bloemen heeft zijop de rijke tafel neergezet tegenoverhet servet dat een eigen leven leidthet spiegelbeeld van haar geliefde

zij geniet met alle liefde van de rustzelfs dat hij verstek heeft laten gaanzijn afspraak met haar na te komennog wijn genoeg voor als hij opduikt

alleen aan tafel met al het heerlijksis ook niet te versmaden vooralde schelpen die zij krakend opentzij slurpt de oesters uit hun huishet enig wat haar verblijdt is dat zijde buidel onder rokken draagt

1883-1888 Bloemenhoed van tante

U behoeft mij niet te zeggen dat de deksel vol met bloemen op mijn hoofdgeen aandacht heeft getrokken

zelf was ik diep onder de indruk

in eerste instantie schilderde ik dit clowneske werk zonderhoofddeksel op mijn kop: want die is het meer dan waard

toen ik een gekke bui kreeg en stiekem tantes hoedjeerop tooide met chique veren die zij in haar derrière stak

mijn kleurig kunstwerk waaide opmen vond het te gek voor woorden alleen al het travestieuse gekletswie ik zou zijn

niet alleen vrouwen verorberden mijn blik

liet ze bij mij niet dichterbijzij moesten iets te dromen hebbenzo ik dat deed veel later pas, ik begeerde ‘vrouwen’

met hun maskers van vlees

achter die van mij tierde goesting in het minnespelwaar ik mijn wellust voor bewaarde daarom liet ik mij niet bindener is meer dan genoeg werk in en aan mijn eigen snoepwinkel

1883 Geërgerde maskers

even flitste er een beeld opmet grote neuzen die ik herkendevanaf het Dampleinte Amsterdam waar ik kwamals kind

er stond toen een poppenkastmet ruziemakersJan Klaassen en zijn vrouw Katrijn

nu weet ik het wel zeker Jameswij kinderen gingen tekeerals zijn pikvinnige vrouw hem weleenssloeg met een stok achter de deur

Begrijp het nu wel hoorwaardoor jij die inspiratie kreeghet beangstigde jou ook natuurlijkals reden dat jij niet trouwde

toch?

1883 James, waar is het schone naakt?

Tevergeefs zoek ik naar het zacht erotisch warme lichaamwaar opspringen staande tepels op glooiende heuvels tronenals zuignappen mijn mond met inhoud verlokken

kom Ensor, spreid haar hete oprijlanen uit elkaar en toon desappige open perzik, laat mij het licht gezouten kaviaartjestrelen zodat het uiteenspringt op het puntje van mijn tong

kom Ensor, heb jij nou werkelijk jouw penseel verlorenof paalt hij als jouw kwast in het ruige wilde Oscarlanddon’t mind mijn vriend want ieder kiest een eigen liefde

zelfs achter grimassende maskers die men zelf creëert

1887 Achter het masker van het leven

http://youtu.be/K8-HGjK7Mg0

Ogen glijden langs geschonden murenwaarop leuzen zijn geschrevenonzichtbaar in het donkerin de stilte van de nacht

hartstocht breekt zich los dat in de mensheid schuiltuitgebraakt in gal en heerlijkheideigen waarheid die het zicht vervuilt

bij daglicht wordt het leesbaar, ongevraagdof men het wel verdragen kanonrecht en geweld, jaloezie, afgunst, haat en nijdwat men krijgt en wat men geeft de dood die eeuwig leeftstaat altijd in het krijt

toch siert ergens onderaan de stenen bijna niet te lezen:

liefde voor en liefde naliefde onder, liefde bovenliefde links en liefde rechtsliefde krijgen, liefde gevenliefde tot de dood ons scheidt

en wat daarna volgt blijft eeuwig schuilachter het masker van het leven

behalve dan de pisser die er stinkend tegenaan zeikt

1889-De intrede van Christus in Brussel

http://youtu.be/CZnu2dHjM3k

Voorafgaand door gejubelvan gemaskeerdenuit één volken toch gescheiden

dat u zich schaamtvloei bijeenwant hij komt tot umet overbrugging

wees trots o volkdat gij in verf bent uitverkorenhef uw spraakverwarring opstrijd positief

gooi uw maskers afwant ziegij bent allen herkenbaaren gelijk

durf uw ware gezicht te tonenop naar de Grote Marktde intochtt van Christus in Brusselhet wordt een schone dag

1889 De intrede van Christus ENSOR te Brussel

Nu ik jou op de analysetafel heb gelegden je probeert te ontleden: laag voor laagkom ik langzamerhand tot ontdekking

dat jij met al jouw anarchismezelf het Christuskleed hebt aangetrokkenniet door middel van ‘Vrede zij met u’doch ‘laat de revolutie zegevieren’

jijzelf als vernieuwing der kunst bombardeert:de nieuwe Christus ENSORmet afgunst ziet naar eigen landgenoten.Jij bouwt collegae Rubens op en breekt hemcryptisch af

Heb jij goed gekeken naar het zwaaiende volklangs jouw geliefde carnavalsintrede te Brusselwaar jij als nar en nep Christus op een ezelover brede lanen hobbelt?

zij lachen je niet toe maar ze lachen je uit!

1889 Frappant

Als wij het over hoogtepunten hebbenbinnen schilderkunst en schilderkunstenaarsin leven en werken uiteindelijk het leven lieten

zij triomfeerden veelal binnen amper tien jarenen zelfs minder, of pas lang na hun dood,neem nou van Gogh en bijna vergeten August Gillé

zij lieten tsunami’s werken achter welk in korte tijdachter elkaar werden geproduceerd die inspiratieis niet in te denken door hun overvloed: hoe rijk

createurs van eigen kunsten, verf op papier en linnenidolaat en vaak, zonder vrouwen om hen heenbenoem ik het maar een voorkeur voor narcisme

1890 Baden in Oostende

Rakker Ensor tochgij transformeertvanuit haar schone kont

blazende windmet volle krachttegen de golven inhet zeil van ’t scheepjebol en rond

retteketet, ketet, ketetbesproken prent‘het is geen kunst’behalve danop ‘t felbegeerde bankbiljet

*Zijn tekening van de winden latende zonnebaadster op het strand van Oostende werd door preutse kunstbeheerders geweigerd. In het Ensorjaar 1999 verscheen het alsnog op een bankbiljet met op de keerzijde James Ensor.

1890 Van horen zeggen

Er blijkt een soort vanevenbeeld in Nederlandgeweest te zijndie pas gestorven is

alles wist hoegeen erkenning voeldehij is er aan onderdoorgegaan

verkocht bij levenéén schilderijaan Anna Boch:de rode wijngaard:op een door ons opgezetteexpositie van Les XX

zijn kunst was het wilderuige kwastenwerkwaarin onze tijd te zien wasin donkerte met lichten andersom

de aardappeleters als boerenkleur van zonnebloemenkorenvelden vet en geelhemelsblauwe irissen

zijn naam ben ik helaas vergeten.

1891 Hareng Sauer

Mijn melkfles spillebenendie ik traumatischals geraamten hebgeschilderd

misbruikteik denkbeeldigals satirische vermommingniet te weten dat

pantomime-ballet‘la gamme d'amour’naar mijn werkenwilden dansen

mijn leven was een slagveldmaar ook een tuin der lustenuit sarcasme tegen bourgeoisieben ik te veel verwilderd

1892-1989 August Gillé

dag James, nu ik eerst in Berlicum stranddeen door Rudolf Dierckx struinde, tegelijkertijdzijn tekeningen en gedichten onderging:aards, filosofisch, spiritueel, mystiek, mix vanhandwerk in combinatie met bijzonder mooiekleurige computertechnieken

bracht hij mij naar August Gillé, ook weer zo’nverborgen Belg destijds als jij, waar ik zijnkunst aan jou deed denken door middel vaneen masker want hoe ik het ook wend enkeert, verdorie man, daarin zag ik zomaar jouopdagen?

jij Ensor was toen ook geen jonkie meer toenGillé ter aarde kwam - het is dat Rudolf mijattendeert - dan ken jij je eigen landgenoottoch wel, zo’n grote broeder in schilderkunsten beeldhouwwerk? Dit is iets wat mij nou inin het bijzonder intrigeert

wat kronkelt er toch tussendoor Belgenkunstof ziet men alleen maar Rubensvrouwenals kunst op waarde in te schatten of is hetmisschien broodnijd, ik weet het niet?ben er bijna zeker van dat straks nog meerkunstenaars opduiken!

1895 Grote Marine

Mijn zee, zee, Ensorzee

u trekt niet alleen de storm aanrondom onvoorziene vleugelsals van krijsende meeuwen

zij strelen parelmoeren schelpenwelke zonnig welkom hetenals ik uw strand betreed

geef mij over aan reflectieontvang hun liefelijke stralingals van een maagdelijke bruid

vereer en onderga de eigen gloedzodat het hart bijna uiteenspatop het ruisen van uw stem

zee, zee, Ensorzee

laat uw zilte lippen kussenniet eerder rol ik meenaar de haven van Oostende

behalve als humeur u keert

1895 Kan jij wel incasseren, jij en jij en jij?

Jij gooit de handdoek niet in de ringwie de bal kaatst moet hem terug verwachtenjij verwacht hem graag terugzodat je kunt blijven doorgaan

jij weet toch wel van de boemerangbuk je hoofd want anders?

Ondanks dat ik jouw werk bewonderlaat ik je alle hoeken van de kamer zienwaar jij anderen allang had gebroken!

kom nou Ensor, dat kun je toch wel hebben?Jij gunt niemand tijd zich te verdedigenen doolt maar rond Oostendewaar vanuit jij je gal spuit

omdat jij je daar veilig voelt en de zee streeltmaar zoals ik al eerder zei:de zee, jouw eigen Ensorzee is wispelturig

jouw evenbeeld met prachtige spiegelingenhet zachte ruisen en bruisenis niet te temmen en trekt zich soms terugmaar nog steeds niet in Oostende

jij blijft maar hangen!

1947 In dubio pro reo?

Zit je nu alweer in dubiomet in iedere hand een masker?

ben jij er al uitwelke je vandaag weerop gaat zetten?

wie moet straksjouw schrikeffectweer zien te incasseren?

jij kunt niemand pressenjouw werkte complimenteren

tussendoor agressieen verbaal geweldkom eerst eens tot jezelf

1948 Poëtisch

Onder het ontledenontdek ik ook jouw schoonheidin geschrift

zoals jij de zeebezingt als poëziedie ik mijzelf zou willen toekennen

“Geneeskrachtige zee, aanbeden moeder, ik wil met een vers boeketuw honderd gezichten roemen, uw glanzende huid, uw geultjes, uw rood schrijnende diepten, uw kroon van diamanten, uw saffieren gewaad,uw weldaden, uw heerlijkheden en uw innige bekoorlijkheden”

doch jouw zee is ten dele niet de mijnewaarnaar ik nog steeds opzoek benmijn eigen wispelturige kolkende massa

welke ik nu ook beschrijven kanmet zijn wisselvallige aarddie ik in jou herken

jij de zee als oppermacht verbergtgeraffineerd met schwungals eigen alter ego

James jij hebt er een handje vante transformeren in impressionistendoch eerder onder de expressie zelfs Christus ENSOR’S intocht

1949 Triomf van de dood

Of het je geliefde isop het paddat voor jou begaanbaar blijft

tred voor tred over het grindhoor je het knerpen?

je zoekt hem telkens opzonder vlees tot op het bot

schildert hemof haar

want je weet nog steeds niet

of hij mannelijkof zij vrouwelijk is

net zo minals ik het weet

wel weet ikdat hij of zijgeen masker draagt

het is hem of haarhet ware gezichtzonder vlees tot op het bot

1949 Het jouwe

de analyse van mijn psychologisch aspect en de enorme mensenmassa is volgens mijn bescheiden mening jouw eigen angst geïsoleerd te raken en uit te beelden in eigen intense eenzaamheid

angst om te worden weggevaagd, Christus speelt hier weer een voorname roljij bent geen godvruchtig mens en promoot jezelf als anarchist en toch zoek jein veel werken telkens God

aan de ene kant ben jij jaloers en wil je hem zelf zijn, aan de andere kant ben jij zijn slaaf!

De maskers verdoezelen ook jouw angst in stillevens en veelvuldig de dood naar totale verpaupering: de ondergang via satire en karikaturen, in veel werk duik jezelf steeds op

zonder omhaal van woorden maar des te meer in beelden

onophoudelijk schoorvoetend: beetje bij beetje druk je eigen roem door over alles dat maar leeft, alles neem je op de hak, en dan stelt plotseling de wereldzich voor je open

koning Albert 1 verleent je de titel ‘Baron’ en het volk zet je op een voetstuk Brussel noemt je abrupt ‘Prins der schilders’

zeg eens James Ensor, jij als atheïst doodsbang voor de doodheb jij niet vlak voor jouw sterven geschreeuwd om vergevingaan de vertroostende maagd en God bedankt voor jouw onstuimigdankbaar leven van erkenning?nu hoor ik je laatste adem gaan in alle rust en stilte~~~~

1949 Tot slot

Tranen van miskenningheb ik niet geschilderdargument dat door de jaren heenmijn ‘schone’ werkvia critici niet werd gezien

- al zeg ik het zelf -

verguizen is zo makkelijkzij waren bovendien ook stekeblinddoor toedoen van mijn spot

tegengasheb ik genoeg gegeven

voor mijn schilders romantiekuit pure liefde neergezetmet strelende penselen- het licht stond niet boven al -dat sloeg ikzelf neer

hoe treurig ookdoor mij niet meegemaaktna mijn dood vooralmen arrogant ontwaakten:handen vol met ‘franken’ toegeëigenddoor toedoen van mijn werk

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaaktworden door middel van druk, fotokopie, microfilm, op welke wijze dan ook,zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijver.

No part of this proëtry may be reproduced in any form, by print, photo print,microfilm or any other means, without written permission from the writer:

©® Laurens Windig Amsterdam, 13 augustus 2013

Laurens Windig Poezie Planeet:http://members.chello.nl/l.windig

YouTube kanaal: http://www.youtube.com/user/windigful

E-books: http://issuu.com/windig

Bron:

Taschen / Lirero / Ulriche Becks - Malornyen Wikipedia

Afbeeldingen: Google

Laurens Windig 1943

Amsterdammer en Nederlandse dichter, laat zich er niet van weerhouden veel humor een plaats te geven in zijn werk, maar vooral ook drama: wie mij leest en naar mij luistert zal willen glimlachen en ook ontroering willenvoelen. Bijzonder thuis voelt hij zich in de rij Vlaamsedichters welke hij links en rechts ziet als zijn poëtisch balans.

Vooral vrije poëzie boeit hem uitermate, zoals het werk van de Nederlandse schrijver Pastuiven Verkwil, omdat er bij hem geen beperkingen zijn.

Windig gebruikt rijm wanneer het op de meest onvoorziene momenten opduikt. Hij voelt zich gedreven, zoals vele dichters, vooral de liefde in al haar vormen een grote plaats in zijn werk te geven. Hij is telkens opzoek naar het juiste, mooiste gevoel dat erin ons leven bestaat.Persoonlijke liefdevolle, maar vooral ook dramatische levenservaringen hebben hem tot het schrijven gebracht: invoelen is zijn motto.