Vrijwillige bescherming steenuil en kerkuil in Noord-Brabant

13’Jaarverslag

ColofonSamenstelling en eindredactie

Coördinatiepunt Landschapsbeheer

Tekst

J. Sloothaak & J. Scholten

Foto’s

M. Renes, J. Hermans, J. Sloothaak, J. van Holten, M. Sloendregt

Vormgeving

x-hoogte, Tilburg

Drukwerk

Gianotten Printed Media

Uitgave

Haaren, april 2014

Stichting Het Noordbrabants Landschap

Coördinatiepunt Landschapsbeheer

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon 0411 66 40 10

info@brabantslandschap.nl

www.brabantslandschap.nl

‘Uilenbeschermer gezocht!’ In 2013 organiseerden we diverse themabijeenkomsten om ideeën uit te wisselen over de werving van nieuwe vrijwilligers. Via onze website en een Facebook-pagina proberen we nieuwe beschermers te werven en vooral ook jongeren te interesseren voor het uilenbeschermingswerk.

Voor de steenuil was 2013 een redelijk jaar met een kleine toename in het aantal broedsels. Bij de kerkuilen zijn we nog niet uit de dip, maar de toename aan activiteit van volwassen vogels doet vermoeden dat we de komende jaren op herstel mogen rekenen. Eén ding is zeker: als de ruim 250 vrijwilligers er niet geweest waren, zou het er heel anders voorstaan met de uilen in Noord-Brabant. Van de steenuilen maakt 90% gebruik van de nestkasten en bij de kerkuilen zelfs 98%! Dankbaar werk dus met een concreet en zichtbaar resultaat. En daarbij gaat het niet alleen om de uilen, maar ook om de ecologische kwaliteit van onze leefomgeving. Zo houden uilenbeschermers de vinger aan de pols van de algehele biodiversiteit.

Doorgaan dus met dit belangrijke werk en met het zoeken naar nieuwe uilenvrienden!

Jan BaanDirecteur Brabants Landschap

Voorwoord13’

2

Bescherming Steenuil en Kerkuil in Noord-Brabant

InhoudInleiding

Coördinatie en ondersteuning

Omstandigheden 2013

De steenuil

De kerkuil

Landelijk beeld

Bijlagen

Klik op de paginacijfers en ga naar het

desbetreffende hoofdstuk

Terugkijkend op het afgelopen jaar, kunnen we wel stellen dat 2013 een ‘bewogen’ uilenjaar was. Voor degenen die alle hectiek gemist hebben, volgt hier een korte samenvatting.

Het begon in juli toen de oehoe voor het eerst in Brabant bleek te broeden. Vervolgens werd in september een verzwakte dwergooruil gevonden op de Maasvlakte. In oktober ving men een ruigpootuil bij de Eemshaven in Groningen die vervolgens werd geringd. In november meldde een treinmachinist een sperweruil langs het spoor in Zwolle. In dezelfde maand waren vogelaars in alle staten toen in Ede een Laplanduil werd gespot. Dit bleek later een ontsnapt exem-plaar te zijn. Vervolgens werd begin december de dwerguil aangetroffen in Over-ijssel. Een prachtbeest en pas het vierde exemplaar in Nederland ooit! In de laatste week van december werd vervolgens ook nog een sneeuwuil gemeld op Texel en later op Vlieland. Een maand later arriveerde een boot vol Canadese sneeuwuilen…

Je vraagt je af: “Welke soorten hebben we nog niet gehad?” In Europa kennen we 13 soorten uilen. Onze ‘vertrouwde’ uilen: de kerkuil, steenuil, ransuil en bosuil, zijn het jaar rond te bewonderen. Ook de velduil laat zich steeds vaker en langer in onze provincie zien. Hij profiteert van de aanleg van akkerranden in bijvoorbeeld de Beerse Overlaet en het Land van Heusden en Altena. De enige soort die in 2013 geen bezoek bracht aan Nederland is de oeraluil. De uilenbijbel ‘Uilen van Europa’ stelt ons echter gerust: ‘Kansen om de oeraluil in Nederland te zien zijn er vrijwel niet. De dichtstbijzijnde waarneming komt uit Harz (het noordelijkste middel-gebergte van Duitsland).’

Het weer, de scheepsvaart en zelfs ontsnappingen kunnen uilen tijdelijk dichterbij brengen. Maar de basis ligt bij een geschikt leefgebied. Voldoende voedsel, nest-gelegenheid en plaatsen om te rusten. Bij kerkuilen en steenuilen spelen uilen-beschermers, gastgevers en andere bewoners in het buiten-gebied een essentiële rol. Zij zorgen voor de aanwezigheid van heggen, akkerranden, begraasde graslanden, hout-singels, knotbomenrijen en nestkasten. Dat het Brabantse cultuurlandschap nog een thuis vormt voor deze soorten is te danken aan deze betrokkenheid en de ondersteuning van de Provincie Noord-Brabant. Ook de komende jaren blijft inspanning nodig. Twijfel na het lezen van dit jaar-verslag dus niet, om in welke vorm dan ook, bij te dragen aan de uilenbescherming.

3

Inleiding13’

4

Provinciaal netwerkAlleen met een stevig netwerk is het mogelijk om de

beschermingswerkzaamheden voor de steenuil en kerk-uil goed te stroomlijnen. Bij de uilenbescherming zijn 72 zelfstandige uilenwerkgroepen betrokken.

In 2013 konden we een nieuwe uilenwerkgroep verwel-komen binnen dit netwerk. De Uilenwerkgroep Donge-mond gaat zich binnen de gemeente Geertruidenberg inzetten voor de steenuil, kerkuil en ransuil.

Iedere werkgroep heeft één groepscoördinator die het contact onderhoudt met het Coördinatiepunt Land-schapsbeheer bij Brabants Landschap en uilenwerk-groepen in aangrenzende gemeentes. Een ander persoon in de groep neemt soms de administratie en de verwerking van de broedgegevens op zich. Zo worden de taken binnen de groep beter verdeeld.

Per regio (west, midden en oost) zijn verder vrijwillige regiocoördinatoren actief. Zij zorgen ervoor dat ze op de hoogte zijn van de stand van zaken binnen de groepen in hun regio. Daarnaast stimuleren zij de aanlevering van plaatsings- en broedgegevens en ondersteunen ze de groepen daarin. De provinciale coördinatie van het netwerk ligt bij het Coördinatiepunt Landschapsbeheer.

Het Coördinatiepunt heeft hiervoor een provinciaal coördinator in dienst, die het netwerk aanstuurt en begeleidt. In iedere regio is tevens een veldmedewerker van het Coördinatiepunt werkzaam. De veldmedewer-kers onderhouden contacten met groepen, geven voor-lichting en leiden de verspreiding van materiaal, zoals bijvoorbeeld nestkasten, in goede banen.

De uitwisseling van kennis en ervaring vindt plaats in de provinciale overleggroep steenuil en kerkuil (bijlage 1). Deze overleggroep draagt ideeën aan voor een betere uilenbescherming en stelt zaken ter discussie, die spe-len in het veld en in andere provincies. De overleggroep vormt een belangrijk klankbord bij het bepalen van toekomstige activiteiten van de uilenbescherming.

Tenslotte is een Facebook-team actief met vertegen-woordigers uit iedere regio. Zij zorgen gezamenlijk voor vulling van de Facebookpagina ‘Netwerk Uilenbescher-ming Brabant’. Inmiddels heeft de pagina 250 volgers.

Coördinatie en ondersteuning

Soms neemt een ander persoon dan de coördina-

tor de administratie op zich. Zo zijn de taken

binnen een werkgroep beter verdeeld.

5

Jaarverslag 13’

Het Coördinatiepunt stelt kosteloos nestkasten

beschikbaar aan lokale werkgroepen wanneer de

werkgroepen deze op geschikte locaties plaatsen,

onderhouden en controleren.

MateriaalMede dankzij financiering van de Provincie Noord-

Brabant en de Nationale Postcodeloterij kan het Coördi-natiepunt nestkasten voor zowel de steenuil als de kerk-uil kosteloos beschikbaar stellen aan de aangesloten werkgroepen. Voorwaarde hiervoor is dat de werkgroep de nestkasten op geschikte locaties plaatst, onderhoudt en controleert. De locaties van alle nestkasten staan geregistreerd in een database, waar later de broed-gegevens aan worden gekoppeld. Aan groepen die nest-kasten op lastig bereikbare plaatsen controleren, geeft het Coördinatiepunt valbeveiligingssets in bruikleen. Daarnaast is materiaal voor het inrichten van stands of het geven van spreekbeurten beschikbaar. Groepen ontvangen een jaarlijkse bijdrage voor de onkosten, die ze maken voor zaken als houtsnippers, ladders, vergaderingen en nieuwsbrieven.

Werving en opleidingSamen met de lokale uilenwerkgroepen organiseer-

de het Coördinatiepunt ‘gastgever-avonden’ over uilen-bescherming. Deze bijeenkomsten - onder andere in Schijndel, Dongen, Uden en Breda - zorgden voor meer bekendheid in de regio en leverden enkele nieuwe vrijwilligers op voor de lokale werkgroepen.

Uit een enquête, gehouden onder 68 groepen, bleek dat onder uilenbeschermers behoefte bestaat aan nieuwe - liefst jonge - vrijwilligers en meer bekendheid van hun groep. Over dit thema hield het Coördinatie-punt dit voorjaar in vier regio’s speciale themabijeenkomsten. Het hoofddoel van de bijeenkomsten was om ideeën uit te wisselen over hoe uilenwerk-groepen nieuwe (en bij voorkeur jonge) vrijwilligers kunnen werven. Op de avonden waren 19 uilenwerk-groepen vertegenwoordigd. Martin Vink (Vogelwerkgroep Gemert) en Bas Dielen (Uilenwerkgroep Riel) presenteerden in de regio’s de aanpak, waarmee hun groep succes boekte.

6

Aansluitend startte een brainstormsessie, waarbij vele goede ideeën loskwamen. Deze ideeën zijn gebundeld in de brochure ‘Uilenbeschermers gezocht: m/v’ (www.brabantslandschap.nl/actueel/nieuws/uilen-beschermers-gezocht).

In 2013 gingen 10 groepscoördinatoren, die betrokken waren bij ruimtelijke ontwikkelingen en steenuilen, op cursus over dit onderwerp. Steeds vaker vragen gemeen-tes en adviesbureaus uilenwerkgroepen om gegevens aan te leveren of mee te denken over compenserende maatregelen. Dankzij de cursus ‘Steenuilen en ruimte-lijke ontwikkeling’ beschikken de groepen nu over meer kennis en bagage om deze rol te kunnen vervullen. Het Coördinatiepunt en de regiocoördinatoren begeleiden de werkgroepen hierin.

Verder zijn in 2013 de twee digitale nieuwsbrieven ‘Steenuil in de Lift’ en ‘Uilenbescherming in Brabant’ samengevoegd tot de nieuwsbrief ‘Uilenwerk’. Een goede nieuwsbrief is essentieel voor het uitwisselen van kennis en ervaring binnen het Brabantse beschermings-netwerk. De nieuwsbrief ‘Uilenwerk’ heeft ongeveer 800 abonnees. U kunt zich aanmelden via één van de nieuwsbrieven op www.brabantslandschap.nl.

In 2013 is met ‘gastgever-avonden’, themabijeen-

komsten, de cursus ‘Steenuilen en ruimtelijke

ontwikkeling’ en de nieuwe digitale nieuwsbrief

gewerkt aan bekendheid en kennisuitwisseling

over uilenbescherming.

Jaarverslag 13’

7

Provinciale jaaravond Op woensdagavond 24 april werd in Theater De

Speeldoos in Vught de ‘provinciale jaaravond uilen-bescherming’ gehouden. Ondanks het mooie voorjaars-weer bezochten ruim 200 uilenbeschermers de jaar-avond. De avond was weer een gezellige en drukbezochte aftrap voor het nieuwe uilenseizoen!Na een terugblik op een succesvol seizoen in 2012 door de provinciaal coördinator Jochem Sloothaak, kreeg Philippe Smets van de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen het woord. Smets vertelde op geheel eigen – humoristische – wijze over de manier waarop ze in Vlaanderen de uilen-bescherming georganiseerd hebben. Met mooie foto’s illustreerde hij de plaatsen waar kasten hangen en hoe oplossingen zijn bedacht en uitgevoerd. Hij benadrukte het belang van het betrekken van de bewoners van het erf waarop de kasten hangen – zogenaamde gastgevers – op het moment van kastcontroles. “Eén keer per jaar hen de gelegenheid geven de uiltjes te zien en te ‘strelen’ draagt bij aan het goede gevoel van zowel gastgever als uilenvrijwilliger. De rest van het jaar laten ze de kast met rust, wat weer van belang is voor de uil!” Na de pauze gaf Christien Hermsen van Steenuilen-werkgroep Oisterwijk een presentatie over het proef-project ‘Inventarisatie van de ransuilen en het plaatsen van kunstnesten’. Zeer bevlogen vertelde zij over hoe mooi deze vogel is en het belang van meer aandacht en bescherming. Hermsen is een project gestart om roest-plekken in Brabant in kaart te brengen. Ook is ze begon-nen met het plaatsen van verschillende type nesten op

verschillende locaties. Jan Baan, directeur van Brabants Landschap, reikte tijdens de jaaravond de oorkonde voor ‘Uilenbeschermer van het jaar’ uit aan Rinus Punt uit Genderen, actief bij Vogelwerkgroep Altenatuur. Verderop in dit jaarverslag leest u waarom juist hij is gekozen als uilenbeschermer van het jaar.

Activiteiten groepenDe uilenwerkgroepen

zijn de oren en ogen in het veld en fungeren vaak als vraagbaak voor mensen die iets willen weten over uilen. Zo geven ze aan ‘gastgevers’ ad-viezen en tips met betrekking tot biotoopverbete-rende maatregelen en veiligheid. Als het aankomt op beplantingen en subsidies geeft een veld-medewerker van het Coördinatie-punt tijdens een keukentafelgesprek uit-leg. Steen- en kerkuil kunnen immers alleen goed be-schermd worden als het biotoop het jaar rond geschikt is. Er moet voldoende voedsel zijn, er moeten voldoende schuilplaatsen zijn en er moet nestgelegenheid zijn.

Toegekend door Brabants Landschap en de de samenwerkende Brabantse Uilenwerkgroepen, uit waardering en erkentelijkheid voor het gastvrij ontvangen

en beschermen van broedende steenuilen, gedurende

OORKONDE

10 JAAR

Datum: Plaats:

Uitgereikt aan: Door:

8

Hierin speelt het netwerk van vrijwillige uilenbescher-mers een centrale rol. Zij onderzoeken bijvoorbeeld waar de uilen zich bevinden en waar nestlocaties ont-breken. Wanneer nestlocaties ontbreken, dan plaatst de werkgroep op de juist manier een nestkast erbij. Om vast te stellen of de uilen de geplaatste kasten gebruiken, voeren de werkgroepen kastcontroles uit. Het provinciale jaarverslag wordt hierbij aan de gast-gevers overhandigd. Daarnaast bezoeken de uilen-werkgroepen de locaties om de nestkasten te onder-houden. Ten behoeve van de algehele verspreiding van de steenuil worden door veel werkgroepen aan-vullende geluidsinventarisaties gedaan.

Met deze activiteiten verzamelen we belangrijke gege-vens, die onder andere te lezen zijn in dit jaarverslag. Territoria, vrije broedgevallen en broedgevallen in kasten worden geregistreerd via het ‘Formulier broedgegevens’, dat te vinden is op www.brabantslandschap.nl bij het kopje Uilenbescherming.

Na afloop van ieder seizoen sturen de werkgroepen de ingevulde formulieren op naar het Coördinatiepunt, dat alle gegevens invoert in de provinciale database. De gegevens gaan ook naar de landelijke database. De data zijn van groot belang omdat ze aantonen dat de huidige wijze van bescherming werkt!

Als uit de gegevens blijkt dat op een adres 5 jaar (zilver) of 10 jaar (goud) achtereen uilen hebben gebroed, kan een werkgroep een officiële oorkonde uitreiken aan de gast-gevers. Werkgroepen kunnen deze oorkondes aanvragen bij het Coördinatiepunt. De oorkondes krijgen na overhan-diging meestal een mooi plekje op het betreffende adres.Naast beschermingsactiviteiten, ondernemen de groe-pen ook acties om draagvlak en bekendheid te krijgen voor hun werk. Zo geven ze lezingen op basisscholen, richten ze stands of tentoonstellingen in en organiseren ze uilenexcursies. Allemaal belangrijke investeringen in de toekomst, waarvoor Brabants Landschap graag uit-leenmaterialen beschikbaar stelt.

Rinus Punt

9

Jaarverslag 13’

Op de Provinciale Jaaravond Uilenbescherming op woensdag 24 april reikte Jan Baan, directeur van Brabants Landschap, de oorkonde uit aan de ‘Uilen-beschermer van het jaar’. Hij gaf hierbij als motivatie: “Drijfveer om iets te doen voor de natuur komt uit het hart. Symbool hiervoor staat Rinus Punt uit Genderen, samen met zijn kompaan Arie van de Herik actief bij Vogelwerkgroep Altenatuur.”

Al ruim voordat er sprake was van een Brabants uilenbe-schermersnetwerk, stond Punt bekend als ‘de Uilenman’. In de jaren ’80 ving hij al gewonde en verzwakte uilen op om ze te verzorgen en weer te laten uitvliegen. Later plaatste en beheerde hij ook nestkasten in zijn regio. Dit aantal is inmiddels opgelopen tot bijna 200 stuks. Dat een derde van de kasten bewoond wordt, zegt niet alleen iets over de kwaliteit van de regio, maar ook iets over de kennis en kunde van degene die ze plaatst! Jaarlijks verlaten honderden uiltjes de kasten.

Deze fascinerende materie onderwijst hij op basis-scholen in de regio aan de jeugd. Met braakballen, foto’s, nestkasten, opgezette vogels, en vooral met een spannend verhaal maakt hij op alle kinderen indruk. Deze plek is te beperkt om ook uit te weiden over het andere vrijwilligerswerk dat hij doet voor onder andere weidevogels, hoogstamfruitbomen en een lokale kring-loopwinkel.

Kortom, natuurbescherming is voor deze man eigenlijk geen hobby, maar een missie. De drijfveer om iets te doen voor de natuur komt uit het hart, wat kenmerkend is voor vrijwilligers die uitblinken in wat ze doen.

Mede-uilenbeschermers lokten hem mee naar de jaar-avond. Eigenlijk was hij van plan om kievitsnesten te gaan beschermen. De oorkonde en de ‘Braakbal’ – een cheque ter waarde van €250,00 – nam hij met veel trots in ontvangst.

‘Uilenbeschermer van het jaar’

10

Voor het tweede jaar op rij begon 2013 extreem koud. Nadat begin februari de temperatuur weer wat vaker boven het vriespunt kwam, leek het erop dat de zwaarste winterperiode (-18° C op 16 januari) voorbij was. Niets bleek minder waar. Net zoals in 2012 bracht ook 2013 ons verrassingen en records. Peter Boulee, coördinator in Zeeland verwoordde het mooi: “Het begon al in de herfst van 2012 toen er onvoldoende mast (eikeltjes en beukennootjes) beschikbaar was voor de muizenpopulatie. Als muizen onvoldoende wintervoorraad hebben, ligt het geboortecijfer laag. Met de strenge winter van 2012-2013 stortte de muizenpopulatie geheel in.”

Bovendien sneeuwde het, een week voordat de lente begon, langdurig in grote delen van Limburg, Noord-Brabant en Zeeland. Lokaal viel circa 15 cm sneeuw. De sneeuw bleef lang liggen, vanwege de extreem lage tem-peraturen. Een slechte zaak voor de uilen, die in verzwakte conditie, ook nog eens geconfronteerd werden met het onbereikbaar raken, van het toch al schaarse, voedsel.

Omstandigheden 2013

Een slecht mastjaar, zeer koud, sneeuw en een erg

droog voorjaar.

Neerslag (normaal)

Neerslag (2013)

Temperatuur (normaal)

Temperatuur (2013)

0 0jan

Maa

ndge

mid

deld

e te

mpe

ratu

ur (º

C)

Maa

ndso

m n

eers

lag

(mm

)

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

20

40

60

80

100

120

140

160

feb mrt apr mei jun jul

11

Jaarverslag 13’

Figuur 1 ˘ Verloop temperatuur (lijnen) en neerslag (kolommen) in de eerste helft van 2013

Het werd in maart 2013 gemiddeld 2,5 °C, terwijl het langjarig gemiddelde in maart 6,2 °C. Lage temperaturen betekenen een hogere vetverbranding voor uilen om het lijf op temperatuur te houden. Ook april bleef zeer koud. Van lente is eigenlijk geen sprake geweest; het werd de koudste lente van de afgelopen 40 jaar!

Het was niet alleen koud, maar ook erg droog in 2013. In januari en februari viel al veel minder neerslag dan gemiddeld. In maart viel zelfs 35 mm minder en in april

viel 18 mm minder. Het lijkt iets structureels te worden, dat droge voorjaar (zie figuur 1). Pas eind mei kwamen de eerste serieuze regenbuien. Toen kregen insecten en bodemdieren door het vocht en de hogere temperaturen pas de kans om zich uit breiden. Anne Oosterbaan, onderzoeker bij Alterra, deed melding van een massale meikevervlucht, wat goed uitkwam voor de steenuilen. De muizenstand had door de barre omstandigheden echter nog heel het jaar nodig om op te krabbelen. Verderop in dit jaarverslag zijn de conse-quenties daarvan voor de kerkuil te lezen.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Aantal kast broedgevallen

Aantal vrije broedgevallen

Totaal aantal broedgevallen

Aantal nestlocaties waar niet-broedende steenuilen aanwezig waren

12

Aanleveren van gegevens is cruciaalIn 2013 is het binnen het beschermingsnetwerk weer

gelukt om van alle werkgroepen de gegevens van kast-controles te verzamelen en te verwerken! Dit is ieder jaar een hele klus. De laagdrempelige registratie van de gegevens en de centrale verwerking ervan, zorgen ervoor dat dit proces zo efficiënt mogelijk verloopt. We houden elkaar hierin scherp. Zonder een vinger aan de pols te houden, kunnen we het succes van het be-schermingswerk niet aantonen. Ook kan zonder deze data geen jaarverslag opgesteld worden! Met vragen over de registratie van kast- en broedgegevens kunnen uilenwerkgroepen altijd terecht bij de regiocoördinator of veldmedewerker in hun regio. De contactgegevens van de regiocoördinatoren en veldmedewerkers staan vermeld in bijlage 1.

De steenuil

We houden elkaar scherp. Zonder een vinger aan

de pols te houden, kunnen we het succes van het

beschermingswerk niet aantonen.

Figuur 2 ˘ Ontwikkeling van het aantal geregistreerde broedgevallen bij de steenuil en het aantal nestlocaties waar niet-broedende steenuilen aanwezig waren.

Meer broedselsHet totaal aantal broedgevallen bij de steenuil is

met 94 broedsels toegenomen tot 806 (+12% ten op-zichte van 2012). Het aantal vrije broedgevallen steeg van 71 naar 81. Het aantal plaatsen waar tijdens kast-controles niet broedende steenuilen op de nestplaats zijn waargenomen (activiteit), is ook gestegen (van 137 naar 183). In figuur 1 is de ontwikkeling van het aantal geregistreerde broedgevallen (in nestkast, vrij en totaal) en het aantal locaties met alleen uilenactiviteit weer-geven. Regio Oost-Brabant had met 21% groei, de hoog-ste toename in broedgevallen (van 281 naar 340). Deze toename was echter grotendeels te danken aan VWG Boxmeer en omstreken, die in 2013 voor het eerst gegevens aanleverde. Hier zaten 54 Brabantse broed-gevallen bij! Rekenen we deze niet mee, dan was het aan-tal broedsels in regio oost min of meer gelijk aan 2012.

0

20

40

60

80

100

2011 2012

Leeg Bewoond Bebroed

70%

2013

72%73%

Jaarverslag 13’

13

Bezetting nestkasten stabielEr werden in 2013 op veel nieuwe locaties nestkasten

geplaatst, maar er zijn ook nestkasten vervallen. Het totaal aantal geregistreerde nestkasten in de data-base is met 233 stuks toegenomen. Het toegenomen aantal broedsels heeft er echter niet voor gezorgd dat de bezettingsgraad omhoog is gegaan. In figuur 3 is te zien dat het aandeel lege kasten licht is gestegen van 70% naar 72%.

Regio West Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Territorium Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

1 UWG Bergen op Zoom 6 0 0 0 21 29%3 VWG Etten-Leur 15 2 6 0 63 33%4 VWG VRC Zundert - - - - - -5 UWG Breda 15 3 20 0 149 23%7 Mark en Leij (Chaam) 4 0 0 0 4 100%9 UWG Drimmelen & Den Hout 26 1 4 0 78 38%

10 VWG IVN Mark & Donge 1 1 0 0 9 11%11 VWG Ken en Geniet (Dongen) 15 2 6 0 58 36%12 VWG Altenatuur 43 5 8 0 110 46%14 UWG Baarle (Mark en Leij) 4 0 0 0 26 15%16 IVN De Waerdman (West) 10 0 2 0 51 24%17 IVN De Waerdman (Oost) 20 0 0 0 63 32%18 UWG Raamsdonk 2 0 0 0 12 17%19 UWG Gilze en Rijen 9 3 4 0 57 23%21 UWG Moerdijk 3 0 2 0 26 19%22 UWG Roosendaal, Rucphen en Sprundel 9 0 4 0 34 38%

Subtotaal 182 17 56 0 761 31%

Figuur 3 ˘ Bezetting nestkasten voor de steenuil in de jaren 2011, 2012 en 2013

Lichte stijging in West-BrabantEen kwart van alle Brabantse broedgevallen werd

aangetroffen in de regio West-Brabant. Het aantal broed-gevallen in nestkasten steeg in deze regio van 175 naar 182 en het aantal vrije broedgevallen van 12 naar 17. De uilenwerkgroep van Altenatuur scoorde ook dit jaar weer het hoogst qua broedgevallen (43) en bezettingsgraad (46%). Coördinator Rinus Punt werd niet voor niets Uilen-beschermer van het jaar. De gemiddelde bezettingsgraad in West-Brabant steeg tot 31% (5% hoger dan 2012). Mooi werk van de uilenbeschermers in deze regio!

14

Hoogste bezetting nestkasten in Midden- BrabantEén derde van de broedgevallen werd aangeleverd

door de groepen uit de regio Midden-Brabant. Het aan-tal kastbroedgevallen steeg hier van 206 naar 240. Het aantal vrije broedgevallen daalde echter van 38 naar 27. Vogelwerkgroep De Kempen leverde met 48 broedsels

regio Midden Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Territorium Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

8 UWG Uylenspiegel (Riel) 3 0 1 1 31 13%51 UWG Tilburg e.o. 14 0 5 1 129 15%52 WNL Oost-, West- & Middelbeers 18 5 4 3 120 18%53 Natuurwerkgroep Liempde 15 0 0 0 37 41%54 Heemnatuurgroep Sint-Oedenrode 13 4 0 0 69 19%55 Kerk- en Steenuilgroep Vught 11 0 4 0 64 23%56 KNNV VWG Eindhoven - - - - - -57 WNL Boxtel 9 3 0 0 75 12%58 IVN Riethoven - - - - - -59 JNW Zijtaart 1 0 0 0 3 33%61 VWG IVN Oirschot 18 0 5 7 81 28%63 VWG Geldrop 0 0 0 0 7 0%64 VWG De Kempen 48 1 9 0 176 32%65 VWG De Pailjaart (Best) 14 4 2 0 54 30%66 UWG Heeze - - - - - -68 IVN Son en Breugel 15 6 5 0 82 24%69 Vogelasiel Second Chance (Lage Mierde) 17 3 7 0 85 28%71 SWG Hei, Heg en Hoogeind (Leende) 10 0 1 1 71 15%72 SWG Hilvarenbeek 11 1 7 0 123 15%73 SWG Oisterwijk 23 0 6 0 98 30%

Subtotaal 240 27 56 13 1305 23%

het grootste aandeel in deze regio. Na een jaar van de troon gestoten te zijn komt Vogelwerkgroep Liempde weer terug. Met een bezettingsgraad van maar liefst 41%, staat deze groep, net als in 2011, weer bovenaan. Uiteindelijk komt Midden-Brabant uit op een gemid-delde bezettingsgraad die bijna gelijk is aan vorig jaar (22% in 2012 en 23% in 2013).

15

Oost-Brabant heeft de meeste steenuilen-broedsels van de provincieOost-Brabant leverde 42% van alle broedgevallen in

Brabant. Hiermee leverde deze regio de meeste broed-gevallen in Brabant. In totaal waren er 340 broedgevallen, waarvan 303 kastbroedgevallen en 37 vrije broedgevallen.

Regio Oost Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Territorium Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

101 VWG IVN Grave e.o. 14 0 1 0 39 38%102 VWG De Ortolaan (Laarbeek) 10 0 3 0 47 28%103 UWG Schijndel 21 10 0 0 47 45%104 VWG IVN Bakel (‘ut Vuggelke’) 5 0 12 0 53 32%105 Vogelwacht Uden (werkgebied Keldonk-

Erp-Boerdonk)12 0 0 0 32 38%

106 VW De Maasheggen 43 3 3 0 107 43%107 Vogelwacht Uden (werkgebied

Mariaheide-Veghel-Vorstenbosch)1 3 3 0 28 14%

108 VWG Gemert 18 0 0 0 52 35%109 IVN Cranendonck 7 0 0 0 14 50%110 VWG Heemk. Gemonde 12 0 0 0 49 24%111 UWG De Peel 29 0 5 1 196 17%112 UWG Vinkel 10 1 0 0 22 45%113 VWG Maasdonk 4 0 0 0 13 31%114 UWG Heesch-Loosbroek 2 4 11 5 49 27%115 VWG Boekel - Venhorst 7 1 0 0 33 21%116 Nestkastenwerkgroep Budel 3 0 1 0 18 22%117 VWG Geffen 2 0 0 0 10 20%118 VWG De Kulert (Deurne) 11 1 2 1 69 19%119 VWG Lithooijen 3 0 7 0 10 100%122 Vogelwacht Uden (werkgebied Uden) 4 6 4 10 36 22%123 VWG Oss 0 0 0 0 1 0%124 VWG ‘s-Hertogenbosch e.o. 4 1 4 0 12 67%125 UWG IVN Veghel 0 0 0 0 19 0%127 VWG Ravenstein 7 1 5 0 26 46%128 SWG ’s-Hertogenbosch 7 0 5 0 23 52%130 VWG IVN De Groene Overlaat (Cuijk) 9 0 1 0 22 45%131 UWG Heeswijk-Dinther 3 1 1 0 11 36%132 UWG Nistelrode 1 2 3 5 19 5%133 VWG Boxmeer e.o. 54 3 0 0 120 45%

Subtotaal 303 37 71 22 1187 32%

Totaal 725 81 183 35 3253 28%

Dit is veel hoger dan in 2012 (281 broedgevallen), een stijging van 17%. Dit is grotendeels te danken aan de Vogelwerkgroep Boxmeer en omstreken, die in 2013 voor het eerst de broedgegevens op een bruikbare manier aanleverde. VWG ’s-Hertogenbosch en omstreken spant in deze regio de kroon met een bezettingsgraad van 67%!

0,0

eieren per broedsel jongen per succesvol broedsel

uitgevlogen jongen per succesvol broedsel

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

2012

2009

2010

2011

2012

2009

2010

2011

2012

2013

2013

2013

2009

2010

2011

16

Minder kuikens door slechter voedselaanbodHet slagingspercentage van de broedsels was in 2013

iets lager dan voorgaande jaren (90% in 2013 ten op-zichte van 91% in 2012). Hierbij was zowel het aantal eieren als het aantal jongen per broedsel echter flink lager dan in 2012. Het aantal eieren (3,4) en jongen per broedsel (2,9) was zelfs het laagste aantal in vier jaar! Het aantal uitgevlogen jongen per succesvol broedsel

vrij broedgeval broedgeval in nestkast activiteit in nestkast maar geen broedgeval vastgesteld territorium onbewoonde nestkast

Figuur 4 ˘ Spreiding van nestkasten, broedgevallen, uilenactiviteit en territoria van de steenuil in 2013

Figuur 5 ˘ Ontwikkeling aantal eieren per broedsel en aantal jongen of aantal uitgevlogen jongen per succesvol broedsel in de periode 2009-2013

in 2013 (2,8) was alleen lager in 2009 (2,5). Deze cijfers weerspiegelen duidelijk het slechtere voedselaanbod in 2013. Vermenigvuldig het aantal uitgevlogen jongen per broedsel met het aantal succesvolle broedsels, dan zijn er het afgelopen jaar minimaal 2.003 onervaren steen-uilen op zoek gegaan naar een nieuwe vestigingsplaats. Ondanks het hogere aantal broedsels, zijn dit 218 minder uitgevlogen uiltjes dan in 2012 (-11%).

Jaarverslag 13’

17

Jaarlijks organiseert het Coördinatiepunt voor de coördi-natoren van de uilenwerkgroepen een excursie. Tijdens deze dag bezichtigen we het werkgebied van één van de werkgroepen. Hierbij vindt kennisuitwisseling plaats, maar het mag ook gewoon een gezellige dag zijn als dank voor het werk dat is verzet. Dit jaar waren we met een gezelschap van 35 beschermers te gast in het Land van Heusden en Altena.

Rinus Punt (Uilenbeschermer van het jaar) en Arie van de Herik van Altenatuur startten de dag met uitleg over hoe zij de uilenbescherming aanpakken. Rinus Punt: “Het is voor Arie flink doorwerken met 110 steenuilen-kasten, maar die steenuilenbeschermers hebben het hart-stikke makkelijk. Ze zouden eens moeten meegaan voor de kerkuilenkasten … Dan weten ze tenminste wat echt werken is!” Van de 50 kasten is ruim een kwart bezet in het Land van Heusden en Altena. Rond Babyloniënbroek

Coördinatorenexcursie

bracht de groep een bezoek aan twee prachtige erven. Met z’n allen op een 17e-eeuwse hooizolder staan, waar de kerkuilen vrij rondvliegen, is een unieke ervaring. Dat een moestuin, extensief grasland, een oude schuur, een paardenweitje en hoogstamfruit zorgen voor een mooi steenuilenbiotoop bleek uit het aansluitende bezoek. “Ieder jaar vliegen hier jongen uit, want het is hier toch prachtig!”, aldus Punt. Tijdens een – door Altenatuur verzorgde – lunch werden veel ervaringen uitgewisseld over de nestkasten, de gastgevers, nieuwe vrijwilligers en het beste moment van kastcontroles. ‘s Middags leidde beheerder Bart Pörtzgen het gezelschap rond in ’t Pompveld. Normaal gesproken is dit natuurgebied niet toegankelijk voor bezoekers, maar voor deze dag werd een uitzondering gemaakt. Zo konden we een kijkje nemen bij de eendenkooi. De dag werd afgesloten met een hapje en een drankje in Fort Giessen, waarna iedereen weer gemotiveerd aan de slag ging voor zijn ‘eigen’ uilen.

0

100

200

300

400

500

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Totaal aantal broedgevallen

Aantal kastlocaties met alleen activiteit

18

Een duidelijk daljaarIn 2013 leverden 66 groepen hun gegevens aan over

de kastcontroles. Dit zijn er meer dan in 2012 (57 groepen). In totaal waren er 144 broedsels, waarvan 134 kast-broedgevallen en 10 vrije broedgevallen. Het aantal kast-broedgevallen is beduidend minder dan in 2012, waar maar liefst 390 broedsels waren (daling van 63%). De daling in aantal broedgevallen is overal in Brabant te zien. In Midden-Brabant was de daling het hoogst (-73%).

Deze sterke daling na een piek kwam ook voor in 2009. Fluctuaties in aantallen zijn gebruikelijk bij de kerkuil, omdat de conditie van kerkuilen voor een groot deel samenhangt met de muizenstand. Daar bovenop kwam in 2013 de aanhoudende kou in het voorjaar, waardoor veel energie nodig was voor opwarming. Het aantal nestlocaties waar alleen uilenactiviteiten, maar geen broedsels zijn aangetroffen is sterk toegenomen (van 59 naar 155). Waarschijnlijk waren veel paartjes te zwak om in broedconditie te komen. Toch biedt dit wel hoop voor de komende jaren, want het lijkt niet zo te zijn dat de volwassen kerkuilen massaal zijn verhongerd. Er is al-leen weinig gebroed om krachten te sparen. Verder is er één vrij broedgeval méér geregistreerd dan in 2012. Van de vrije broedgevallen zaten er vijf in West-Brabant en vijf in Oost-Brabant.

De kerkuil

Bezetting flink achteruitOver heel Brabant genomen werd ongeveer 6% van

de nestkasten gebruikt om in te broeden. Met de loca-ties waar alleen uilenactiviteit werd vastgesteld mee-gerekend, geeft dit een bezettingspercentage van 13%. Dit is een flinke afname (-6%) ten opzichte van 2012. De bezetting verschilde nauwelijks tussen de verschil-lende regio’s. Midden-Brabant heeft met 15% de hoogste bezettingsgraad en regio Oost heeft met 11% de laagste bezettingsgraad. Hoewel het plaatsen van nestkasten op kansrijke locaties altijd nuttig is, mag ook gesteld worden dat de kerkuil voldoende nestgelegenheid heeft in Brabant.

Figuur 6 ˘ Ontwikkeling aantal kerkuilbroedgevallen en kastlocaties met alleen activiteit

0

20

40

60

80

100

2011 2012

Leeg

Bewoond

Bebroed

81%

2013

87%83%

Jaarverslag 13’

19

Jaarverslag

Regio West Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

2 IVN De Waerdman 1 0 4 83 6%6 VWG Ken en Geniet (Dongen) 8 0 7 40 38%

13 UWG Bergen op Zoom 4 0 6 53 19%20 VWG Etten-Leur 1 0 0 28 4%27 VWG Zundert 10 0 2 87 14%41 VWG Altenatuur 10 2 0 47 21%44 UWG Oud Gastel (Roosendaal) 0 0 3 32 9%45 UWG Drimmelen & Den Hout 3 2 4 53 13%51 Mark & Leij (Chaam) 2 0 0 49 4%53 VWG Rucphen - - - - -54 UWG Raamsdonk 2 1 3 14 36%58 UWG Ulvenhout 0 0 0 4 0%59 UWG Baarle (Mark en Leij) 2 0 2 33 12%60 NMV ‘VMB’ Hank-Dussen (Biesbosch) 4 0 0 13 31%73 UWG Gilze en Rijen 0 0 5 27 19%80 UWG Breda 5 0 6 72 15%81 UWG Moerdijk 4 0 2 43 14%82 UWG Roosendaal, Rucphen en Sprundel 0 0 4 53 8%

Subtotaal 56 5 48 730 14%

West-Brabant blijft belangrijkste regio voor kerkuilenIn regio West werd 43% van alle broedgevallen vast-

gesteld. Met 61 broedsels liep het aantal broedgevallen in deze regio wel met 60% terug ten opzichte van 2012 (154 broedsels). Ook qua kerkuilen heeft de uilenwerk-groep van Altenatuur in deze regio het hoogste aantal broedsels (12), direct gevolgd door VWG Zundert (10). Vogelwerkgroep Ken en Geniet had met 38% de hoogste bezettingsgraad van de nestkasten! In de vier nestkasten van Ulvenhout zat in 2013 helaas helemaal geen kerkuil. Wel zijn er twee vrije broedgevallen bij Altenatuur gezien, twee bij Drimmelen en Den Hout en één in Raamsdonk. Figuur 7 ˘ Bezetting nestkasten voor de kerkuil in 2013

20

Sterke daling broedgevallen in Midden-BrabantIn Midden-Brabant broedde in 2013 20% van de Bra-

bantse kerkuilen. Dit was in 2012 nog 28%! Het aantal broedgevallen daalde in deze regio van 110 naar 30, een enorme afname (-73%). Bij veel groepen – die allemaal op de zandgronden actief zijn – werden geen of slechts enkele broedgevallen gezien. Dit moet de controles van

Regio Midden Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

4 Heemnatuurgroep Sint-Oedenrode 0 0 9 58 16%5 KNNV VWG Eindhoven 1 0 1 17 12%7 KWG Oisterwijk-Haaren 0 0 2 64 3%

10 Natuurwerkgroep Liempde 1 0 0 58 2%14 VWG De Kempen 10 0 21 142 22%17 VWG De Pailjaart (Best) 1 0 1 17 12%23 VWG Geldrop 1 0 0 5 20%30 UWG Heeze - - - - -33 WNL Oost-, West- & Middelbeers 2 0 0 37 5%34 IVN Riethoven - - - 2 -35 WNL Boxtel 1 0 0 33 3%37 UWG Tilburg e.o. 1 0 0 4 25%43 JNW Zijtaart 0 0 0 13 0%46 VWG IVN Oirschot 4 0 3 27 26%57 SWG Hilvarenbeek e.o. 4 0 3 29 24%

66 Kerk- en Steenuilgroep Vught 2 0 13 51 29%68 SWG Helvoirt e.o. 0 0 0 2 0%74 SWG Hei, Heg en Hoogeind (Leende) 0 0 4 30 13%85 UWG Uilenspiegel 0 0 3 23 13%88 UWG Son en Breugel 2 0 3 8 63%

Subtotaal 30 0 63 620 15%

de nestkasten minder plezierig gemaakt hebben. Vogel-werkgroep De Kempen (KU14 en KU71) had met 10 trouw broedende kerkuilen het hoogste aantal. Bij Uilenwerk-groep Son en Beugel werden in de 8 nestkasten 2 broed-gevallen en 3 activiteiten waargenomen. Dit zorgde voor een hoge bezettingsgraad van 63%.

Jaarverslag 13’

21

Minder broedgevallen, maar meer activiteit in Oost-BrabantIn Oost-Brabant werd 37% van de broedsels vastge-

steld. Maar ook in deze regio is het aantal broedgevallen helaas sterk gedaald van 126 naar 48 (-62%). Wel zijn er in 2013 5 vrije broedgevallen gezien. Verder is de activi-teit in deze regio sterk gestegen, van 11 naar 44. Waar-schijnlijk waren hier dus wel genoeg uilen aanwezig, maar zijn ze niet tot broeden gekomen. Alleen Uilen-werkgroep Oss heeft een broedgeval meer dan vorig jaar (van 0 naar 1). Alle andere groepen hadden minder broedgevallen, waarbij Uilenwerkgroep Maasheggen de sterkste daling had (van 21 naar 8 broedgevallen). Uilenwerkgroep Heeswijk-Dinther had met 45% de beste bezetting van haar nestkasten.

Regio Oost Kast broedgeval

Vrij broedgeval

Activiteit Aantal kasten

Bezettings-graad

Uilenwerkgroep

1 IVN Cranendonck 0 0 2 5 40%9 VWG IVN De Groene Overlaat (Cuijk) 0 0 1 1 100%11 VW De Maasheggen 8 0 2 67 15%12 VWG De Torenvalk (Zeeland) - - - 8 -15 VWG De Kulert (Deurne) 1 0 7 65 12%16 VWG De Ortolaan (Laarbeek) 1 0 0 40 3%18 UWG De Peel 0 0 0 86 0%19 VNW ‘s-Hertogenbosch e.o. 3 1 6 48 19%21 VWG Gemert 3 0 0 62 5%22 VWG KNNV Helmond 0 0 0 17 0%25 Vogelwacht Uden (Werkgebied Mariaheide -

Veghel - Vorstenbosch)0 1 0 30 0%

28 VWG Oss 1 0 0 29 3%29 Vogelwacht Uden (Werkgebied Uden - Odilia-

peel - Volkel - Zeeland)2 0 4 57 11%

40 VWG Heemk. Gemonde 0 0 0 32 0%49 UWG Schijndel 5 0 0 58 9%50 Vogelwacht Uden (Werkgebied Keldonk - Erp

- Boerdonk)1 0 0 22 5%

56 VWG IVN Bakel (‘ut Vuggelke’) 4 0 0 36 11%61 UWG Heesch-Loosbroek 0 0 2 14 14%63 UWG Vinkel 1 0 0 6 17%64 VWG IVN Grave e.o. 0 0 2 12 17%65 VWG Geffen 3 1 0 12 25%67 VWG Ravenstein 0 0 0 10 0%69 VWG Maasdonk 2 0 1 11 27%70 Vogelwacht Uden (Werkgebied Boekel) 2 0 2 18 22%83 UWG Heeswijk-Dinther 4 1 1 11 45%84 UWG Nistelrode 1 1 3 10 40%86 VWG Boxmeer e.o. 6 0 9 50 30%89 VWG Lithooijen 0 0 2 2 100%

Subtotaal 48 5 44 819 11%

Totaal 134 10 155 2169 13%

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

eieren per broedsel jongen per succesvol broedsel

uitgevlogen jongen per succesvol broedsel

2012

2012

2009

2010

2011

2009

2010

2011

2012

2013

2013

2013

2009

2010

2011

5,0

22

72% minder uitgevlogen jongenGemiddeld werden per broedgeval 3,8 eieren gelegd

waarvan 92% is uitgekomen. Dit is 3% minder dan in 2012. Het aantal eieren per broedgeval was het laagste sinds 4 jaar. Het aantal jongen (2,98) en uitgevlogen jongen (2,72) was alleen in 2009 lager. Vermenigvuldi-gen we dit aantal in 2013 met het aantal succesvolle

Figuur 8 ˘ Ontwikkeling aantal eieren per broedsel, aantal jongen en aantal uitgevlogen jongen per succesvol broedsel in de periode 2009-2013

broedsels, dan zijn er in dit jaar 360 kerkuilen uitgevlo-gen. In vergelijking tot het aantal van 1.296 in 2012 is dat bedroevend laag (-72%). Het laat duidelijk zien dat de kerkuil als muizen specialist veel meer last heeft gehad van de sneeuw en de lage muizenstand dan de steenuil. In het vorige hoofdstuk was al te lezen dat bij deze laatste soort maar 10% minder uilen uitvlogen in 2013.

0

10

20

30

40

50

60

2011

kerkuil

steenuil

bosuil

2012 2013

Jaarverslag 13’

23

Figuur 9 ˘ Spreiding van nestkasten, broedgevallen en uilenactiviteit van de kerkuil in 2013

vrij broedgeval broedgeval in nestkast activiteit in nestkast, maar geen broedgeval onbewoonde nestkast

Figuur 10 ˘ Verkeersslachtoffers Brabant (Bron: waarneming.nl)

Veel verkeersslachtoffersHoewel in 2013 weinig kerkuilen uitvlogen, werden

beduidend meer verkeersslachtoffers gemeld dan in 2012 en 2011. Of dit te maken heeft met de alertheid van waarnemers en het feit dat ze waarnemingen sneller doorgeven op waarneming.nl is niet bekend. Het is in ieder geval erg belangrijk dat mensen deze waarnemin-

gen blijven doorgeven! Zo komen knelpunten in beeld en kunnen we speciale maatregelen nemen.Het verschil is in ieder geval duidelijk. Het lijkt er op dat kerkuilen meer risico’s namen door in wegbermen op zoek te gaan naar muizen, omdat elders nauwelijks iets te bejagen was. Ook bij de steenuil is een toename te zien in het aantal verkeersslachtoffers.

24

Kerkuil duikt onder de daljarengrensVanaf 2009 nam het aantal broedende kerkuilen

weer langzaam toe. In 2013 was er ook landelijk echter een stevige daling van het aantal broedgevallen. De gemiddelde daling (-54%) was landelijk lager dan in onze provincie (-63%). De grootste terugval werd waar-genomen in Limburg (-81%), Utrecht (-72%), Gelderland (-66%) en Groningen (-64%). Door de terugval komt het aantal broedsels in 2013 ver onder de landelijke dal-jarengrens uit het ‘Soortbeschermingsplan Kerkuil’.

Landelijk beeld

0

500

1000

1500

2500

3000

4000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Totaal aantal broedgevallen Veilige grens Topjaren grens Daljaren grens

3500

2000

Figuur 11 ˘ Ontwikkeling landelijk aantal geregistreerde broedgevallen

Figuur 12 ˘ Ontwikkeling aantal geregistreerde broedgevallen per provincie in de jaren 2011, 2012 en 2013

Gron

inge

n

Frie

sland

Dren

the

Over

ijsse

l

Geld

erla

nd

Flevo

land

Utre

cht

N-Ho

lland

Z-Ho

lland

Zeel

and

N-Br

aban

t

Limbu

rg

0

100

200

300

400

500

600

2012

2013

2011

Qua aantal broedsels blijft Brabant (met ongeveer 13% van alle broedgevallen in Nederland) op de tweede plek staan. Friesland gaat nog altijd stevig op kop met 25% van alle broedgevallen. Omdat in deze provincie de af-name van het aantal broedgevallen in 2013 meeviel, is dit aandeel 8% meer dan in 2012!

Jaarverslag 13’

25

Met de nieuwe brochure ‘Uilenbeschermer gezocht: m/v’, wordt aandacht gevraagd voor dit nuttige beschermings-werk. Bovendien staan er ideeën in om de bekendheid van de uilenwerkgroepen te vergroten. Ook in de toe-komst moeten steen- en kerkuil immers kunnen rekenen op bescherming door vrijwilligers.

Deze uilensoorten zijn niet alleen afhankelijk van be-schermers, maar ook van ‘gastgevers’: particulieren die hun tuin, erf of boomgaard beschikbaar stellen om er speciale nestkasten te plaatsen en om het biotoop te verbeteren met uitgekiende erfbeplantingen. Op ruim 5.000 adressen hangen momenteel nestkasten. Het aan-tal beschermers dat de kasten controleert en onderhoudt schommelt rond de 250. Deze enorme hoeveelheid werk heeft inmiddels haar vruchten afgeworpen: zowel de kerkuil als de steenuil is uit de kritische zone gekropen.

Betrek je buur erbij!

Uit een enquête, gehouden onder 68 groepen, bleek dat onder uilenbeschermers behoefte bestaat aan nieuwe - liefst jonge - vrijwilligers en meer bekendheid van hun groep. Over dit thema organiseerde het Coördinatiepunt Landschapsbeheer dit voorjaar in 4 regio’s bijeenkom-sten. De ideeën die hierbij naar voren kwamen, zijn ge-bundeld in de brochure ‘Uilenbeschermer gezocht: m/v’.*

Via ons kwartaalblad, onze website en de Facebook-pagina proberen wij vanuit Brabants Landschap mensen warm te maken voor uilenbescherming. Dit is echter niet voldoende. Het werven van nieuwe beschermers dient vooral lokaal te gebeuren. In 2013 is in Brabant stevig gewerkt aan het vergroten van bekendheid van het beschermingswerk en het betrekken van scholen, burgemeesters, lokale kranten en eigen buren. De nieuwe brochure biedt hiervoor handvatten.

www.brabantslandschap.nl/actueel/nieuws/uilenbeschermers-gezochtwww.brabantslandschap.nl/zelf-aan-de-slag/vrijwilligerswerk/uilenbescherming www.facebook.com/UilenbeschermingBrabant

26

Bijlage 1 ˘ Provinciale overleggroep steenuil en kerkuil

Provinciale overleggroep steen- en kerkuil

Naam Functie Telefoon

Jochem Sloothaak Provinciaal Coördinator Brabants Landschap jsloothaak@brabantslandschap.nl 0411 66 40 11

Henk Cleutjens Regiocoördinator Kerkuil Oost-Brabant henkcleutjens@cs.com 0493 31 71 59

Harry Fiolet Regiocoördinator Kerkuil West-Brabant hgfiolet@hetnet.nl 0168 48 38 65

John Opdam Regiocoördinator Steenuil Oost-Brabant johnenheidiopdam@kpnmail.nl 06 461 755 41

Dennis Maas Regiocoördinator Steenuil West-Brabant dwmaas@hotmail.com 06 482 705 33

Joost Nijkamp Regiocoördinator Steenuil / Kerkuil Midden-Brabant joost.nijkamp@home.nl 073 642 39 47

Marco Renes Gebiedsmedewerker Brabants Landschap Oost-Brabant mrenes@brabantslandschap.nl 0499 32 73 45

Arjen Stoop Gebiedsmedewerker Brabants Landschap West-Brabant astoop@brabantslandschap.nl 076 502 45 17

Karel Voets Gebiedsmedewerker Brabants Landschap Midden-Brabant kvoets@brabantslandschap.nl 0411 63 26 63

Bijlagen

27

Jaarverslag 13’

Bijlage 2 ˘ Contactpersonen voor steen- en kerkuilwerkgroepen in Brabant

Regio West-Brabant

Contactpersoon Email Telefoon Groepsnr. SU

Groepsnr. KU

UWG Bergen op Zoom Ton Bakker bakker.karman@home.nl 0164 68 71 84 SU01 KU13IVN De Waerdman (Oost) Harrie Smits harriesmits@gmail.com 0416 37 36 28 SU17 KU02IVN De Waerdman (West) Kees Kraneveld kraneveld@hotmail.com 0416 33 64 99 SU16 -Mark & Leij (Chaam) Wim Cornelissen wimelly@planet.nl 076 56 41 354 SU07 KU51UWG Ulvenhout Bert Feskens feskens@ndc-cranes.nl 06 531 741 38 - KU58Uilenwerkgroep Dongemond Dennis Maas dwmaas@hotmail.com 06 482 705 33 SU18 KU54UWG Baarle (Mark en Leij) Johan Versmissen versmissen@telenet.be 0032 146 991 36 SU14 KU59UWG Breda Martin van Leest mvanleest@planet.nl 076 56 56 713 SU05, SU15 KU80UWG Drimmelen & Den Hout Harry Fiolet hgfiolet@hetnet.nl 0168 48 38 65 SU09 KU45UWG Gilze en Rijen Maaike Riemslag m.riemslag-ansems@planet.nl 0161 45 28 94 SU19 KU73UWG Moerdijk Wim de Vries uwg.moerdijk@hotmail.nl 0168 33 56 51 SU21 KU81UWG Oud Gastel (Roosendaal) Johan Godschalk jjgodschalk@home.nl 0165 51 32 89 - KU44UWG Roosendaal, Rucphen en Sprundel Leon Testers leontesters@hotmail.com 0165 55 06 58 SU22 KU82VWG VRC Zundert Charles Brosens info@vrczundert.nl 076 59 74 165 SU04 -VWG Altenatuur Arie van de Herik arievandeherik@hotmail.com 0183 30 41 93 SU12 -VWG Altenatuur Rinus Punt mlpunt@hetnet.nl 0416 35 23 01 - KU41NMV Hank-Dussen (Biesbosch) Ton Prinsen tonprinsen@kpnplanet.nl 0162 40 31 75 - KU60VWG Etten-Leur Harry Bode harry.bode@hetnet.nl 0168 325429 SU03 -VWG Etten-Leur Mark van der Zijden mvdzijden@home.nl 0165 30 45 64 - KU20VWG IVN Mark & Donge Bart Jaspers bart.jaspers@kpnmail.nl 06 484 055 84 SU10 -VWG Ken en Geniet (Dongen) Thieu Verharen uil@kenengeniet.nl 0162 315480 SU11 KU06VWG Rucphen Jan Kiewit j.kiewit@ziggo.nl 076 50 33 630 - KU53VWG Zundert Ad van Asten ad.van.asten@euphonynet.be 076 59 85 332 - KU27

Regio Midden-BrabantContactpersoon Email Telefoon Groepsnr.

SUGroepsnr.

KUHeemnatuurgroep Sint-Oedenrode Hein de Koning heindekoning2@kpnmail.nl 0413 47 60 29 - KU04Heemnatuurgroep Sint-Oedenrode Mari de Wit mwit@ibn-groep.nl 0413 47 58 40 SU54 -IVN Riethoven Dirk Timmermans stalwalik@freeler.nl 0497 51 48 88 SU58 -IVN Riethoven Jan Das jandas61@gmail.com 040 20 16 075 - KU34UWG Son en Breugel Bert van Oosten bertvanoosten@kpnmail.nl 0499 471319 SU68 KU88JNW Zijtaart Ton van de Tillart tonvandentillart@hotmail.com 06 158 221 71 SU59 KU43Kerk- en Steenuilgroep Vught Simon Teerink simonteerink@online.nl 06 183 033 66 SU55 KU66Kerk- en Steenuilgroep Vught Sietske van Maren svanmaren@hetnet.nl 073 61 46 158 SU55 KU66KNNV VWG Eindhoven Gerard Tielemans detielies@hotmail.com 040 21 20 794 SU56 KU05Natuurwerkgroep Liempde Toon Ondersteijn a.onder@home.nl 073 59 42 796 SU53 KU08, KU10SWG Hei, Heg en Hoogeind (Leende) Adri Staals a.staals56@upcmail.nl 040 20 61 446 SU71 KU74SWG Helvoirt e.o. Ad van Opstal a.van.opstal@hetnet.nl 0411 64 25 65 - KU68SWG Hilvarenbeek e.o. Peer Busink p.busink@gmail.com 013 505 03 25 SU72 KU57SWG Oisterwijk Anita van Dooren jmvandooren@home.nl 013 52 16 829 SU73 -KWG Oisterwijk-Haaren Gijs van der Weerden g.vdweerden@home.nl 0411 68 38 01 - KU07UWG Tilburg e.o. Jan van Rijsewijk jmvanrijsewijk@home.nl 0416 36 15 03 SU51 -UWG Tilburg e.o. Bart van Beerendonk vogelsinudenhout@gmail.com 06 158 264 59 - KU37UWG Lage Mierde Kees van Limpt vromansvanlimpt@hotmail.com 013 50 91 846 SU69 -VWG De Kempen Mark Sloendrecht markenrian@planet.nl 040 25 43 287 - KU14, KU71VWG De Kempen Wil de Veer celwin@hotmail.com 06 559 883 28 SU64 -VWG De Pailjaart (Best) Marco Renes mrenes@onsbrabantnet.nl 0499 32 73 45 SU65 KU17VWG Geldrop Jac Klomp j.klomp789@upcmail.nl 040 28 57 404 SU63 KU23VWG IVN Oirschot Rinus Sterken uilenwerkoirschot@live.nl 0499 57 53 84 SU61 KU46WNL Boxtel Hen Maas hen.maas@gmail.com 0411 67 48 86 SU57 KU35UWG Heeze Rien Swinkels m.swinkels@hslnet.nl 040 226 28 57 SU66 KU30WNL Oost-, West- & Middelbeers Rinus van den Boomen ann.denboom@planet.nl 013 51 41 940 - KU33WNL Oost-, West- & Middelbeers Noud Janssen janssentorenvalk@elda.nl 0497 59 16 41 SU52 -UWG Uylenspieghel Goirle-Riel Bas Dielen sld_dielen@hotmail.com 013 515 94 27 SU08 KU85

28

Regio Oost-BrabantContactpersoon Email Telefoon Groepsnr.

SUGroepsnr.

KUIVN Cranendonck Piet van den Eijnde eijnde01@hetnet.nl 0495 59 32 42 SU109 KU01

Nestkastenwerkgroep Budel Wil Beeren w.beeren9@upcmail.nl 0495 49 34 37 SU116 -

SWG `s-Hertogenbosch Jan Timmers jantim41@gmail.com 073 61 03 910 SU128 -

UWG Schijndel Addy van der Heijden uwgs@onsmail.nl 06 126 176 47 SU103 KU39, KU49

UWG De Peel Jo van Zanten jm.vanzanten@kpnmail.nl 0493 49 28 27 SU111 KU18, KU48

UWG IVN Veghel Peter van der Heyden pj.vdheijden@kpnplanet.nl 06 532 353 89 SU125 -

UWG Maas en Peel Gerrit van Meijel geen email 0478 58 00 86 SU129 -

UWG Maas en Peel Piet Willems geen email 06 551 547 77 - -

Vogelwacht Uden eo John Opdam johnenheidiopdam@kpnmail.nl 0413 25 51 79 - -

- Werkgebied Uden SU122 KU29

- Werkgebied Keldonk - Erp - Boerdonk

SU105 KU50

- Werkgebied Mariaheide - Veghel - Vorstenbosch

SU107 KU25

- Werkgebied Odiliapeel - Volkel - Zeeland

- KU29

- Werkgebied Venhorst - Boekel - KU70

VNW 's Hertogenbosch e.o. Joost Nijkamp joost.nijkamp@home.nl 073 64 23 947 SU124 KU19

VW De Maasheggen Maria van Amstel richa58@hetnet.nl 0485 36 20 20 SU106 KU11, KU36

VW De Maasheggen Leo Daanen leodaanen@freeler.nl 0485 36 21 61 SU106 KU11, KU36

VWG Boekel - Venhorst Martien Janssen martien_maria_janssen@outlook.com

0492 32 20 77 SU115 -

VWG De Kulert (Deurne) Henk Cleutjens henkcleutjens@cs.com 0493 31 71 59 - KU15

VWG De Kulert (Deurne) Rob Boesten boestenr@hetnet.nl 0493 69 44 01 SU118 -

VWG De Ortolaan (Laarbeek) Antoon Verhoeven antoondilia@onsmail.nl 0492 46 24 60 SU102 KU16

VWG De Torenvalk (Zeeland) Rien de Louw pa7pyr@amsat.org 0486 45 22 40 - KU12

VWG Gemert Martin Vink martvink@kpnplanet.nl 0492 36 57 26 SU108 KU21

VWG Boxmeer eo Huub Thoonen janjaegers@telfort.nl 0485 57 72 37 SU133 KU86

VWG Heemk. Gemonde Bert Schellekens b.schellekens@kpnmail.nl 073 55 12 786 SU110 KU40

VWG IVN Bakel ('ut Vuggelke') Koen Hillekens khillekens@kpnmail.nl 0492 34 31 61 - KU56

VWG IVN Bakel ('ut Vuggelke') Leo van Gerwen leo-angelien@chello.nl 0492 34 27 39 SU104 -

VWG IVN De Groene Overlaat (Cuijk)

Koos Elbers elbkat@planet.nl 0485 32 12 70 SU130 KU09

VWG IVN Grave eo Henk van Gemert vogelvrij@home.nl 0486 47 47 59 SU101 KU64

UWG Heesch-Loosbroek Eric van Dijk e.van.dijk@home.nl 0412 45 52 48 SU114 KU61

VWG Oss Eric van Dijk e.van.dijk@home.nl 0412 45 52 48 SU123 KU28

VWG Geffen Rien van den Hurk hurkerp@hetnet.nl 073 53 21 673 SU117 KU65

VWG Lithoijen Clemens Theunisse clemenstheunisse@gmail.com 0412 48 23 06 SU119 KU89

VWG Maasdonk Otto Kwak otto.kwak@home.nl 073 52 18 279 SU113 KU69

UWG Vinkel Rien van Nistelrooij rienenhenriettevannistelrooy@home.nl

073 53 25 031 SU112 KU63

VWG Ravenstein Pierre de Kleijn pierre.rian@kpnplanet.nl 0486 41 39 67 SU127 KU67

VWG Ravenstein Willy Hendriks willie.hendriks@planet.nl 0486 41 15 37 SU127 KU67

UWG Heeswijk-Dinther John Davies familiedavies@home.nl 0413 29 28 39 SU131 KU83

UWG Heeswijk-Dinther Harry van den Berg harry.berg@ziggo.nl 06 224 574 46 SU131 KU83

UWG Nistelrode Eric van Dijk e.van.dijk@home.nl 0412 45 52 48 SU132 KU84

VWG KNNV Helmond Jaap van der Spek jvandersprek@icloud.com 0495 69 74 35 - KU22

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Noord-Brabant en de Nationale Postcode Loterij

A D R E S

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon: 0411 66 40 10

Website: www.brabantslandschap.nl

E-mail: info@brabantslandschap.nl

B E Z O E K A D R E S

Kasteelboerderij van Nemelaer

Kasteellaan 4 in Haaren