Jaarverslag LCR 2016 - landelijkeclientenraad.nl · V. Congres 2016, Regionale...

LCR/17-0029/GM/ER

Jaarverslag LCR 2016

Inhoudsopgave

1 Voorwoord

2 De Raad

3 De LCR van maand tot maand

4 (Wettelijke) overleggen

4.1 Ministerie van SZW

4.2 Ambtelijk overleg met het ministerie van SZW

4.3 VNG

4.4 UWV

4.5 SVB

4.6 Inspectie SZW

4.7 overige overleggen

5 Projecten

5.1 Beter benutten ervaringskennis

5.2 Beoordelen onderzoeksvoorstellen

6 VN-verdrag

7 Onafhankelijke cliëntondersteuning

8 Schuldhulpverlening

9 Cliëntenparticipatie in de arbeidsmarktregio

10 Congres LCR

11 Colofon

Bijlagen

I. Missie en visie LCR

II. Overzicht adviezen LCR

III. Deelname aan begeleidingscommissie, klankbordgroep en Raad van Advies

IV. Overzicht Publicaties LCR

V. Congres 2016, Regionale Cliëntenparticipatie

VI. Ab Harrewijn-rede 2016

VII. Cliënt in Beeld-prijs 2016

VIII. Overzicht leden en plaatsvervangend leden LCR

LCR/17-0029/GM/ER

1

1 Voorwoord

2016 zou het jaar van de stabilisatie worden. 2015 was immers het jaar van de transitie

van de drie decentralisaties (WMO, Jeugdzorg en Participatiewet) geweest en in 2016

gingen we daar de vruchten van plukken. Niet verrassend: het werd een tweede jaar van

transitie.

De Landelijke Cliëntenraad (LCR) volgde met name de uitvoering van de Participatiewet

op de voet. Dat stond natuurlijk als speerpunt in ons werkplan. Maar ook als dat niet het

geval was geweest, hadden we er toch veel aandacht aan besteed. De vele signalen die

we uit het land kregen, maakten dat onvermijdelijk.

Die signalen gingen over allerlei zaken die niet goed gingen.

De vele verplichtingen die in de Participatiewet staan voor mensen in de bijstand werden

door gemeenten zeer verschillend geïnterpreteerd.

De tegenprestatie, de plicht om mee te werken aan het vinden van betaald werk, de

plicht om de juiste informatie te verschaffen en nog meer verplichtingen, vroegen in onze

mailbox, via de telefoon en in de raadsvergaderingen nadrukkelijk aandacht.

Kwetsbare mensen kwamen bijvoorbeeld door boetes in de problemen, voelden zich door

een schrijnende bejegening miskend en zelfs gecriminaliseerd en kregen niet de

re-integratieondersteuning die ze nodig hadden.

Eén ding was voor ons in ieder geval duidelijk. De positie van cliënten is niet sterk

genoeg. In de contacten met de gemeente voelen individuele cliënten zich ondergeschikt

en kwetsbaar. Ze durven zich in een gesprek niet kritisch op te stellen, uit angst voor

boetes of stopzetten van de uitkering. De (re-integratie) trajecten zijn vaak bedacht door

(een ambtenaar van) de gemeente en verdienen niet de kwalificatie maatwerk, die

volgens de beleidsnota’s en de verordeningen toch van groot belang is.

Een vergissing of administratieve onhandigheid wordt aangemerkt als fraude en dan

volgen boetes. Om die positie te versterken hebben we in 2016 heel stevig gepleit voor

onafhankelijke cliëntondersteuning. Cliënten moeten het recht hebben om iemand naast

zich te hebben die ze ondersteunt bij allerlei zaken. Van het zoeken van de weg in de

vele en ingewikkelde regels tot het meegaan naar een gesprek met de gemeente.

Goede hulp en ondersteuning is zeker ook van belang als iemand een probleem heeft

met het betalen van rekeningen en het aflossen van schulden. De kwaliteit van de

schuldhulpverlening is op zijn zachtst gezegd wisselend en de LCR wil graag bijdragen

aan verbetering en professionalisering daarvan. Daar zijn we in 2016 mee begonnen en

daar gaan we in 2017 zeker mee door.

Ook voor de collectieve positie van cliënten (in cliëntenraden) hebben we in 2016 veel

aandacht gevraagd. Cliëntenparticipatie en -zeggenschap staat onder druk.

Het is kennelijk nog niet vanzelfsprekend dat een bestuurder het beleid beter maakt door

de mensen waar dat beleid over gaat om advies te vragen en gebruik te maken van hun

ervaringsdeskundigheid. Ook niet nadat staatssecretaris Klijnsma, die het erg met ons

eens was en is, en de voorzitter van de LCR hier gezamenlijk een brief naar de

gemeenten over stuurden. Er was en is dus werk aan de winkel.

Gelukkig leest u in dit jaarverslag ook nog over dingen die (erg) goed gingen. Wat mij

betreft staat de ratificatie van het VN-verdrag inzake rechten van mensen met een

handicap bovenaan die lijst. Tien jaar na ondertekening van het verdrag stemden de

Tweede Kamer en Eerste Kamer in met de Ratificatiewet. Dat daarmee een traject zou

worden afgesloten, bleek een hardnekkig misverstand. Er is nog heel veel te doen

voordat we in Nederland aan de bepalingen van het verdrag voldoen en dus is de

ratificatie nog maar het begin! Het mooie aan die constatering is, dat een belangrijke

opdracht voor 2017 dan ook meteen maar duidelijk is.

Gerrit van der Meer

Voorzitter Landelijke Cliëntenraad

2

2 De Raad

In 2016 is de Raad 6 keer bijeengeweest. Naast de vaste agendapunten; agenda,

besluitenlijst DB, in- en uitgaande post, actualiteiten ingebracht door de leden en

rapportage van activiteiten van de LCR is onder andere gediscussieerd over de volgende

onderwerpen:

Onafhankelijke cliëntondersteuning;

VN-verdrag;

Verdringing op de arbeidsmarkt;

15 cases van Cedris; Analyse beoordeling banenafspraak en Beschut werk;

ANW;

WGA 80-100;

De Rol van Sociale Ondernemingen;

Mensen met verward gedrag;

Beschut werken;

De bureaucratie van de banenafspraak/praktijkroute;

Armoede en schuldhulpverlening.

Vanzelfsprekend zijn ook de bestuurlijke en ambtelijke overleggen met UWV, SVB en het

ministerie van SZW in de raadsvergaderingen voorbereid (zie verder hoofdstuk 4).

Training

Op 2 november 2016 is een training voor de raad georganiseerd. In de ochtend

verzorgde Martin Schuurman een workshop over het VN-verdrag. Het middagprogramma

stond in het teken van samenwerking in de raad.

Werkgroepen

Ter voorbereiding van verschillende adviezen en activiteiten zijn diverse werkgroepen

binnen de LCR actief geweest. In werkgroepverband zijn de volgende adviezen

voorbereid:

Verschillende aspecten bij uitvoering WWZ;

Beschut werken;

SER-advies infrastructuur voor kwetsbare groepen;

ANW.

Daarnaast was de werkgroep congres actief met de voorbereidingen van het congres.

Dagelijks Bestuur (DB)

Ter bewaking van de voortgang van de werkzaamheden van de LCR en voorbereiding van

de LCR-vergaderingen hebben 6 DB-vergaderingen plaatsgevonden.

Deze vergaderingen vinden uiterlijk 14 dagen voorafgaand aan de raadsvergaderingen

plaats.

3

1. De LCR van maand tot maand

Januari

Thema cliënt in beeld prijs 2016 wordt bekendgemaakt:

‘De leefwereld op de overlegtafel’.

Februari

Bijeenkomst over het beter benutten van ervaringskennis bij cliëntenparticipatie.

Maart

Rapportage verschijnt over een onderzoek (LCR, Ieder(In) en LPGGZ) naar de

betrokkenheid van cliëntenraden bij de invoering van de Participatiewet.

Cliëntenparticipatie bij de werkbedrijven komt nauwelijks van de grond.

April

LCR congres 2016, thema ‘Regionale cliëntenparticipatie’.

Mei

Staatssecretaris Klijnsma opent de nieuwe website Routewijzer naar werk.

Een initiatief van Platform GGz en de LCR. De site helpt mensen met een psychische

handicap bij hun oriëntatie op werk.

Juni

Evaluatie Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening afgerond.

Conclusie; Schuldhulpverlening moet beter!

Juli

Voorontwerp Besluit breed moratorium, blij dat het er komt!

Augustus

Concept wetsvoorstel in verband met het verplicht stellen van beschut werken.

De LCR is verheugd dat mensen zelf een indicatie bij het UWV kunnen vragen.

De LCR adviseert om een vrijlatingsregeling bij de uitkering bij deeltijdwerk.

September

Noodkreet van cliëntenorganisaties maatschappelijk opvang.

De zorg en ondersteuning voor mensen met verward gedrag kan en moet beter.

Het gaat niet alleen om zorg! Ook cliëntenraden op het terrein van werk en inkomen

zijn aan zet.

Oktober Tijdelijk besluit experimenten Particpatiewet. De LCR vindt de experimenteerruimte

bij experimenten met de vrijlatingsregeling te beperkt.

November

Het onderzoek naar regionale cliëntenparticipatie is gestart.

December

E-magazine over re-integratie verschijnt;

LCR, Divosa, NVVK, Sociaal Werk Nederland en VNG gaan samenwerken in het

ondersteuningsprogramma schuldhulpverlening voor een betere uitvoering van de

schuldhulpverlening.

4

4 (Wettelijke) overleggen

4.1 Overleg met het ministerie van SZW

Op 21 juni 2016 vond het bestuurlijk overleg plaats.

Er is gesproken over:

Cliëntenparticipatie lokaal en regionaal

De zorgen van de LCR over lokale cliëntenparticipatie zijn toegenomen.

Staatssecretaris Klijnsma heeft het subsidieverzoek van de LCR goedgekeurd. Dit betreft

het inventariseren van de stand van zaken regionale cliëntenparticipatie, de

ondersteuningsbehoefte bij het organiseren van regionale cliëntenparticipatie en de

succes- en faalfactoren.

Cliëntondersteuning

In de Wmo is bepaald dat de gemeenten zorg moeten dragen voor onafhankelijke

cliëntondersteuning(OCO) om vanuit het belang van de burger informatie, advies en waar

nodig hulp bij aanvraag te bieden. Dit geldt ook voor vragen op het terrein van zorg,

werk, inkomen, wonen en onderwijs. Staatssecretaris Klijnsma onderkent dit belang maar hoe dit wordt vormgegeven is aan de gemeenten. Wel wil staatssecretaris Klijnsma hierover een alinea opnemen in de verzamelbrief, met de strekking dat het vanuit het brede sociaal domein van wezenlijk belang is dat mensen ondersteund worden op alle elementen. De staatssecretaris wil in de verzamelbrief gemeenten ook oproepen om op hun website aandacht te besteden aan cliëntondersteuning.

Banenafspraak

Rond de banenafspraak is de LCR nog steeds zeer bezorgd over de uitvoering. De LCR

hecht eraan betrokken te zijn bij de proeftuinen en maakt zich zorgen over verdringing.

Hoe wordt gemonitord of ongewenste verdringing plaatsvindt, zoals bij mensen met een

beperking die niet onder de Baangarantie vallen.

De staatssecretaris zegt dat het vooral van belang is dat de vakbeweging en cliëntenraden hier op lokaal niveau en in de regio op letten. Landelijk wordt dit soort problematiek meegenomen in de evaluaties. De staatssecretaris vindt het een goed idee om, als de resultaten van de drie pilots gezamenlijk helder zijn, deze ook aan de LCR voor te leggen.

Advies LCR over jongeren die volledig maar niet duurzaam arbeidsongeschikt zijn en visie

op de WGA 80-100

De LCR heeft op consistente en constructieve wijze oplossingen geformuleerd voor

Jonggehandicapten die volledig maar niet duurzaam zijn beoordeeld en de groep

WGA 80-100. De staatssecretaris heeft begrip voor de zorgen van de LCR. Het is belangrijk om deze groep goed in het vizier te houden. Een warme overdracht bij gemeenten van alle schoolverlaters is belangrijk en met name voor speciaal onderwijs en praktijkonderwijs. Ze hoopt dat de cliëntenraden hiervoor zowel in gemeenten als in de regio’s aandacht vragen. Individuele Plaatsing en Steun (IPS) voor mensen met NAH en LVB

De LCR constateert met tevredenheid dat het ministerie aandacht heeft voor IPS en er

zich voor in wil spannen om IPS onder de aandacht te brengen bij UWV en gemeenten.

Zijn de bewindslieden bereid om een voorstudie te doen naar de mogelijkheden om IPS

voor mensen met niet aangeboren hersenletsel (NAH) en licht verstandelijke beperking

(LVB). De staatssecretaris wil aanbevelen om in het Programma Vakkundig aan het werk te kijken of dit instrument zou kunnen helpen voor deze groepen.

5

Overleg VN-verdrag

Met de directie P&DV is de afspraak gemaakt dat met de LCR overlegd wordt of nieuw

beleid en wetgeving VN-verdrag proof is. De LCR heeft een lijst van onderwerpen

gestuurd.

4.2 Ambtelijk overleg met het ministerie van SZW en VWS

Verschillende ambtelijke overleggen over diverse onderwerpen hebben plaatsgevonden.

Daarbij werd gesproken over:

AG-Monitor, WIA en de mensen die met LKS werken, beschutwerk, VN-verdrag,

banenafspraak, Cedris casussen en de analyse van de LCR, webtool beslagvrije voet,

voorlichting beschut werk, regeling beschut werk, evaluatie Participatiewet.

Deelname werkconferentie Matching.

Met ministerie van VWS is gesproken over onafhankelijke cliëntondersteuning.

De LCR heeft een reactie gegeven op de Kennis documenten, Beschutwerk, Instrumenten

en financiering.

4.3 Overleg met VNG

Met de VNG heeft geen bestuurlijk overleg plaatsgevonden. De LCR heeft wel pogingen

gedaan om tot een afspraak te komen.

4.4 Overleg met UWV

Op 6 juli 2016 vond bestuurlijk overleg plaats met RvB UWV. In dit overleg is gesproken

over de volgende onderwerpen:

- Ontwikkelingen cliëntenparticipatie arbeidsmarktregio’s WIA-WGA 80-100%

(herbeoordelingen/re-integratie);

- Terugblik congres LCR;

- Reparatie dagloonbesluit.

Het overleg werd voorafgegaan door een overleg met de Centrale Cliëntenraad van UWV.

Dit overleg vond plaats op 11 april 2016. Vanuit de LCR werden de volgende

onderwerpen geagendeerd:

- Evaluatie vertegenwoordigers CC UWV in LCR;

- Voorbereiding overleg tussen UWV en CC UWV en LCR over inkoopkader re-integratie

UWV;

- Inkoopkader Jobcoaching UWV.

4.5 Overleg met SVB

25 januari 2016 vond bestuurlijk overleg plaats met de RvB SVB.

Op de agenda:

Presentatie update Stand van zaken PGB (door Coen van de Louw).

Korte terugblik, jaarovergang, actuele stand van zaken, voorruitblik, gevolgen

gebrekkige aanlevering van gegevens door gemeenten en stand van zaken

herindicatie en vraagpunten.

AOW-gerechtigde leeftijd verschuift sneller naar 67 jaar.

Het is belangrijk het aantal vragen bij te houden evenals waar de vragen over gaan.

Een goede beantwoording van telefonische vragen is cruciaal. De LCR wil graag weten

of en in hoeverre er sprake is van monitoring van vragen. De LCR ziet daarnaast

graag cijfermatige info over toegekende overbruggingsregeling (OBR) oude en nieuwe

regeling tegemoet.

Evaluatie samenwerking CR SVB en LCR

Het bestuurlijk overleg is voorafgegaan door een overleg met de CR SVB, dit vond op 16

november 2015 plaats. Er is gesproken over Imago meting SVB, Experiment ANW en

stand van zaken ICT.

6

4.6 Inspectie SZW

De LCR is bij één onderzoekrapportage, Begeleiding jongeren met een arbeidshandicap

door gemeente, om een bestuurlijke reactie gevraagd (zie bijlage II, overzicht

adviezen).

De LCR is verschillende keren door de inspectie geraadpleegd bij de voorbereiding van

onderzoeken, onder andere bij:

Doelgroep banenafspraak;

Toegang sociaal domein;

Participatiewet en doelgroep banenafspraak;

Overgang jeugd naar integrale benadering;

Realisatie extra banen;

Onderzoekaanpak LVB;

Inkomensondersteuning.

Ook werd met de inspectie gesproken naar aanleiding van bestuurlijke reactie jongeren

met een handicap.

Tot slot hebben we deelgenomen aan een drietal bijeenkomsten met de inspectie:

Expertmeeting LVB;

2 bijeenkomsten toezichtprogramma.

4.7 Overige overleggen en bijeenkomsten georganiseerd door de overheid

De voorzitter van de LCR is tafelvoorzitter geweest bij één van de bestuurlijke

bijeenkomsten in de regio over mensen met een psychische kwetsbaarheid en werk.

In het kader van het Monitoren van Voorbeeldprojecten arbeidstoeleiding van

mensen met grote afstand tot de arbeidsmarkt en gezondheidsproblemen heeft de LCR

eind februari deelgenomen aan een bijeenkomst ter voorbereiding van de presentatie van

de eindrapportage. In mei heeft de LCR deelgenomen aan de bijeenkomst over ‘Leren

van samenwerkingsprojecten Werk & Inkomen en GGZ’.

Verder heeft de LCR deelgenomen aan de ronde tafel bijeenkomst over

schuldhulpverlening en een bijeenkomst over de beslagvrije voet. De door het ministerie

van SZW georganiseerde bijeenkomst over de ANW is door de LCR bijgewoond.

Ook nam de LCR deel aan een expertmeeting over maatschappelijke democratie,

georganiseerd door de Raad voor het Openbaar Bestuur.

In het kader van e-Overheid is één van de belangrijke punten voor de LCR dat mensen

zonder ‘brievenbus’ wel een DigiD kunnen aanvragen. Ook is aandacht gevraagd voor het

feit dat als cliënten van UWV een bericht krijgen in Mijn Overheid zij opnieuw moeten

inloggen om van Mijn Overheid naar Mijn UWV te komen.

7

5 Projecten

5.1 Beter benutten ervaringskennis

Met subsidie van Stichting instituut gak biedt de LCR, in samenwerking met de VU en

Stimulansz, een training aan over het beter benutten van ervaringskennis.

Voor gemeenten en UWV is het van groot belang te weten welke ervaringen cliënten

hebben met hun beleid en dienstverlening.

Van cliëntenraden wordt verwacht dat zij die ervaringskennis verzamelen en inbrengen.

Maar hoe haal je ervaringen op en hoe breng je die goed in bij de gemeente of UWV?

Welke instrumenten kun je daarbij gebruiken?

In het project Beter benutten ervaringskennis wordt gewerkt in vier koppels, bestaande

uit een gemeenteambtenaar en lid van de cliëntenraad. Het betreft koppels van de

gemeenten Amsterdam, BMWE (Bedum, De Marne, Winsum en Eemsmond), Den Bosch

en Utrecht. Zij verdiepen zich gezamenlijk in wat de waarde is van ervaringskennis en

voeren een zelfgekozen project uit om de ervaringen ‘op te halen’ en ‘te vertalen naar

ervaringskennis en inbreng’ bij hun gemeente.

Zij gaan onder andere op zoek naar de ervaringen van dak- en thuislozen die een

uitkering aanvragen, naar mensen met een bijstandsuitkering die vrijwilligerswerk doen,

hoe mensen de weg vinden naar armoederegelingen en de ervaringen met de interactie

tussen cliënt en dienst. We gebruiken hun leerervaringen om andere cliëntenraden en

gemeenten instrumenten aan te reiken die hen kunnen helpen om de ervaringskennis

beter te benutten. Dit project is in het najaar 2016 gestart en wordt eind 2017 afgerond.

5.2 Beoordelen onderzoeksvoorstellen

ZonMw heeft de LCR gevraagd om bij het beoordelen van onderzoeksvoorstellen in het

kader van vakkundig aan het werk cliënten een beoordeling te laten verzorgen.

ZonMw heeft hier goede ervaringen mee door onderzoeken op het terrein van

(gezondheids)zorg. De LCR was enthousiast over deze vraag.

Op het congres van de LCR zijn flyers uitgedeeld om mensen te interesseren voor

deelname aan het cliëntenpanel. Het bleek dat niet alleen de LCR enthousiast was maar

ook de leden van cliëntenraden/bezoekers van ons congres.

In september hebben we vervolgens een training voor de panelleden georganiseerd en in

oktober hebben de deelnemers verdeeld in groepjes van drie projectideeën beoordeeld.

ZonMw was tevreden over de beoordelingen van het panel. Het heeft toegevoegde

waarde. We gaan dus door in 2017 met het beoordelen van de onderzoeksvoorstellen en

we gaan ook een cliëntenpanel leveren voor het programma werk(en) is gezond.

8

6 VN-verdrag geratificeerd

In 2016 werd het VN-verdrag inzake rechten van mensen met een handicap eindelijk

geratificeerd. Na een jarenlange strijd hiervoor stemden beide Kamers van het parlement

in met de Ratificatiewet die door Staatssecretaris Van Rijn was voorgesteld.

Met die ratificatie verplicht De Staat der Nederlanden zich om mensen met een beperking

dezelfde mogelijkheden en kansen te bieden die alle Nederlanders hebben, op alle

levensterreinen. Dat laatste leek bij de parlementaire behandeling nog lastig, want veel

debatten kwamen niet of nauwelijks verder dan de toegankelijkheid van gebouwen, het

openbaar vervoer en (in een enkel geval) websites. Samen met de Coalitie voor Inclusie

bracht de LCR de (kennelijk) wat minder voor de hand liggende thema’s in:

Het domein werk en inkomen en als onderdeel daarvan de toegankelijkheid van de

arbeidsmarkt;

De meespraak van mensen met een beperking (praat niet over maar met ons) en dus

het gebruikmaken van de ervaringsdeskundigheid van de mensen waar het over

gaat;

De verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid om zelf met een concreet Plan van

Aanpak te komen en de uitvoering niet gemakkelijk over te laten aan lokale

overheden en marktpartijen;

De dienstverlening van de overheid zelf, digitaal en persoonlijk.

Dezelfde thema’s dus, die we in het jaarverslag van 2014 al noemden.

Het bleek onverminderd nodig. We bleven erop hameren, in gesprekken met

Kamerleden, tijdens congressen en conferenties. We hadden onze inbreng in twee

rondetafelgesprekken die door het College voor de Rechten van de Mens werden

georganiseerd. En natuurlijk bespraken we het VN-verdrag in de Bestuurlijke Overleggen

met de staatssecretaris van SZW en, door tussenkomst van de Coalitie van Inclusie en

enkele van onze eigen lid organisaties, met de staatssecretaris van VWS.

Publicitair roerde de LCR zich ook, vaak door aan te sluiten bij media-uitingen van onder

andere Ieder(in), ‘Wij Staan Op’, Landelijk Platform GGZ en andere leden van de Coalitie

voor Inclusie. Voor het tweede achtereenvolgende jaar besteedde de voorzitter in

meerdere columns aandacht aan het VN-verdrag.

Centraal in onze pleidooien stond en staat de Inclusieve Samenleving. Dat is immers ook

de kern van het VN-verdrag. In een inclusieve samenleving wordt niemand uitgesloten,

heeft iedereen dezelfde rechten en plichten, kan iedereen zonder belemmeringen gebruik

maken van de diensten van de overheid en heeft iedereen dezelfde mogelijkheden om

een volwaardig lid van de samenleving te zijn.

Het jaar eindigde met heftige en hectische discussies over de Algemene Maatregel van

Bestuur die staatssecretaris Van Rijn nog vóór het Kersreces bij de Kamer wilde hebben,

nadat hij bij een eerdere poging van de Kamer de opdracht had gekregen om het concept

ingrijpend aan te passen. Veel te weinig ambitieus, was de korte samenvatting van de

kritiek, die veel Kamerleden van ons en anderen hadden overgenomen. Het streven ‘voor

het Kerstreces’ is inmiddels overigens gewijzigd in ‘voor het verkiezingsreces’. Zonder

moeizame discussies gaat het dus nog steeds niet.

De terugblik op 2016 houdt daarom meteen weer een opdracht voor 2017 in; we zullen

in het eerste jaar na de ratificatie scherp blijven letten op een goede en integrale

uitvoering van het VN-verdrag. Zeker op de fysieke toegankelijkheid maar vooral ook op

de thema’s waar we al twee jaar mee bezig zijn. Want die inclusieve samenleving, daar

werken we aan zolang het nodig is. En dat zal nog heel lang zijn.

9

7 Onafhankelijke Clientondersteuning

Onafhankelijke individuele cliëntondersteuning is een nieuwe vorm van steun voor alle

inwoners in Nederland die hulp willen bij het formuleren van hun hulpvraag in het

publieke domein. De LCR hecht zeer aan deze ondersteuning. Mensen die zich niet

(meer) goed weten te redden, er niet (meer) goed uitkomen in onze ingewikkelde

samenleving weten niet wat, bij wie en hoe zij ondersteuning kunnen vragen. Een

onafhankelijk cliëntondersteuner helpt hen daarbij vanuit één belang; die van de vrager.

Vandaar dat die ondersteuner ook echt onafhankelijk moet zijn. Een ander belangrijk

punt is dat goed geïnformeerde en geadviseerde mensen met een realistische en heldere

vraag zich melden bij de juiste publieke instantie Het leidt tot een meer gelijkwaardige

relatie tussen de vrager en de behandelaar van de aanvraag.

De functie van Onafhankelijke Clientondersteuning vindt zijn wettelijke basis is in de

Wmo. De doelgroep betreft alle burgers met vragen over en aan het publieke domein.

Letterlijk:

“Onafhankelijke ondersteuning met informatie, advies en algemene ondersteuning die

bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie en het verkrijgen

van een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke

ondersteuning, preventieve zorg, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en

inkomen.”

De LCR heeft, samen met Ieder(in) en Landelijk Platform GGz en later uitgebreid met de

UnieKBO, gevolgd op welke wijze gemeenten invulling geven aan de Onafhankelijke

Clientondersteuning. Al in 2015 hebben we geïnventariseerd onder gemeentelijke raden

en –organisaties hoe het met die implementatie staat en in 2016 is hier een rapport van

uitgekomen; Rapport Clientondersteuning bij gemeenten. We hebben deelgenomen aan

een door de VNG georganiseerde bijeenkomst waar Movisie een rapport presenteerde

over de Onafhankelijke Clientondersteuning (Onafhankelijke cliëntondersteuning.

Een inventarisatie van verschijningsvormen in 29 gemeenten). Samen met onze eigen

geluiden uit de achterban constateerden we dat gemeenten:

- Mensen onvoldoende wijst op onafhankelijke cliëntondersteuning en ook vaak

onvindbaar is voor mensen;

- De onafhankelijkheid niet waarborgt;

- Zich veelal beperken tot zorg en dat werk en inkomen niet in beeld zijn;

- Zich vrijwel altijd beperken tot het gemeentelijke publieke domein en bijvoorbeeld

UWV of passend onderwijs geheel buiten beeld zijn.

Daarop besloten de samenwerkende organisaties een alarmbrief te schrijven aan de VNG.

Dit leidde tot een gesprek met een vertegenwoordiging van de VNG, de commissie

Gezondheid & Welzijn. In dat gesprek werd duidelijk dat de VNG erkent dat het beter

moet. En dat besloten is een Handreiking over Onafhankelijke Cliëntondersteuning te

schrijven. We hebben in een constructieve sfeer de conceptversie besproken en

tekstvoorstellen gedaan. Daarna zijn er door de VNG bijeenkomsten georganiseerd met

gemeenten over de Handreiking. Vervolgens is de Handreiking bijgesteld en hebben we

weer tekstsuggesties gegeven. Hoewel we het niet volledig eens zijn geworden, zijn we

wel van mening dat gemeenten met de Handreiking de goede richting op worden

gewezen.

De LCR heeft in Sociaal Bestek een artikel geschreven over Onafhankelijke

Cliëntondersteuning (decembernummer, zie bijlage IV). Hierin wordt duidelijk

geformuleerd wat Cliëntondersteuning daadwerkelijk is en wat het belang is voor de

vragers om die ondersteuning. Dit was gewenst omdat er veel misverstanden bestaan

wat onder cliëntondersteuning moet worden verstaan.

10

In het artikel wordt gemeenten ook geadviseerd hoe zij, rekening houdend met het

perspectief van de vragers naar onafhankelijke cliëntondersteuning, deze zouden kunnen

vormgeven.

Tot slot heeft de LCR de Onafhankelijke Cliëntondersteuning als item opgevoerd in de

evaluatie van de Participatiewet. Die evaluatie vindt plaats in 2017. We zijn benieuwd of

de Werk en Inkomenssector bij gemeenten zich inmiddels realiseert dat deze vorm van

ondersteuning ook van belang is voor hun cliënten. Ook zullen cliëntenraden

Participatiewet worden bevraagd of zij betrokken zijn bij de invulling van de

Onafhankelijke Clientondersteuning. Tot slot wordt cliënten gevraagd of zij gewezen zijn

op en ondersteuning hebben gevraagd aan een onafhankelijk cliëntondersteuner.

11

8 Schuldhulpverlening

2016 was het jaar van de evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening.

In de afgelopen jaren heeft de LCR herhaaldelijk aandacht gevraagd voor de uitvoering

en de kwaliteit van schuldhulpverlening. De eerste evaluatie is een moment om te zien

hoe het ervoor staat. De LCR was lid van de begeleidingscommissie bij het evaluatie-

onderzoek.

Helaas leverde de evaluatie op onderdelen geen goed beeld. Zo is het onduidelijk hoeveel

mensen er na de eerste vraag om hulp voordat er een aanbod is gedaan uitvallen, of

gemeenten (te) streng zijn bij de toelating tot schuldhulpverlening en of er werkelijk

sprake is van een brede toegang en wat de wet daaraan heeft bijgedragen.

Uit de evaluatie blijkt dat er nog veel te verbeteren is in de uitvoering van de

gemeentelijke schuldhulpverlening. De kwaliteit van beleid en uitvoering moet beter.

Dat wordt breed gedeeld.

Het kabinet stelt daarom de komende drie jaar in totaal 7,5 miljoen euro ter beschikking

om de uitvoering van de schuldhulpverlening te verbeteren en financieel te

ondersteunen.

De LCR heeft samen met Divosa, NVVK, Sociaal Werk Nederland en VNG de handschoen

opgepakt om gezamenlijk een project uit te voeren dat ertoe bijdraagt dat de kwaliteit en

de professionaliteit van de schuldhulpverlening structureel verbetert.

Eind december werd daartoe een gezamenlijk projectvoorstel voor het eerste deel van de

beschikbare middelen door het ministerie van SZW goedgekeurd.

Wordt vervolgd in 2017.

12

9 Cliëntenparticipatie in de arbeidsmarktregio

De LCR vindt het belangrijk dat er in de arbeidsmarktregio’s cliëntenparticipatie bij de

werkbedrijven is. Als er regionaal beslissingen voor en over cliënten worden genomen

dan mag cliëntenparticipatie in de regio niet ontbreken. Deze regionale

cliëntenparticipatie komt helaas land breed onvoldoende van de grond. Daarom heeft de

LCR met extra financiële middelen van het ministerie van SZW een onderzoek laten

uitvoeren om vast te stellen hoe de regionale cliëntenparticipatie wel van de grond kan

komen. Het onderzoek is uitgevoerd door ZINZIZ.

De drie kernvragen van het onderzoek waren:

1. Wat is feitelijke de stand van zaken in de 35 arbeidsmarktregio’s?

2. Wat zijn factoren die bevorderend of belemmerend zijn bij de ontwikkeling van

regionale cliëntenparticipatie?

3. Welke ondersteuningsvragen zijn er bij cliëntenraden (gemeenten en UWV)?

Uitkomsten van het onderzoek

In 24 van de 35 arbeidsmarktregio’s is de digitale enquête ingevuld,

In deze 24 arbeidsmarktregio’s hebben 12 regio’s aangegeven dat er sprake is van

regionale cliëntenparticipatie (RCP) in hun regio. De regio’s kijken echter heel

verschillend aan tegen wat RCP inhoudt en wanneer daaraan wordt voldaan.

Succes- en faalfactoren

Voor RCP überhaupt kan worden ingericht dient er bij betrokkenen eenduidigheid te zijn

over wat cliëntenparticipatie precies is. De definitie van cliëntenparticipatie loopt tussen

maar ook binnen de regio’s uiteen. Er zijn discussies gaande of cliëntenparticipatie gaat

over medezeggenschap op beleidsontwikkeling en/of op beleidsevaluatie (gericht op het

toetsen van de uitvoering), of zelfs over individuele belangenbehartiging.

En of, indien hier consensus over is bereikt, deze interpretatie van cliëntenparticipatie

ook werkt of zou moeten gelden op regionaal niveau. Waar inspraak op bijvoorbeeld

beleidsontwikkeling en advies over een verordening op gemeentelijk niveau

vanzelfsprekend kan zijn, ligt dit op regionaal niveau anders.

De regio’s zijn zoekende naar wat RCP in hun regio betekent en binnen welke kaders dit

georganiseerd kan en zou moeten worden. Er wordt benoemd dat de verwachtingen van

zowel de cliëntraden als de bestuurlijk verantwoordelijken niet helder zijn en dit maakt

het moeilijk om invulling te geven aan een passende en effectieve vorm van RCP.

Aanbevelingen

De invulling van RCP loopt sterk uiteen, geen regio heeft dit hetzelfde georganiseerd. Dit

betekent dat hun ondersteuningsvragen ook sterk van aard verschillen. De 2e

onderzoeksvraag, waarin de behoefte naar ondersteuning van de betrokken partijen is

gebracht, is daardoor niet eenduidig te beantwoorden. Een deel van de

ondersteuningsvragen zijn regio specifiek, maar sommige zijn op meerdere regio’s van

toepassing. De ondersteuningsvragen kunnen worden teruggebracht naar 5 categorieën.

1 Regionale kaart voor Cliëntenraden

Dit maakt het voor cliëntenraden (en centrumgemeente) makkelijker:

Om binnen de regio contact met elkaar op te nemen

Om netwerkmogelijkheden te benutten

Om uitwisseling van kennis en ervaring van cliëntenraden tussen regio’s te

bevorderen

2 Richtlijnen voor definitie en eigenaarschap van regionale cliëntenparticipatie

In de regio’s dienen de volgende vragen te worden beantwoord:

Wat is cliëntenparticipatie?

Welke thema’s worden regionaal besproken (rol en taken werkbedrijf, samenwerking

in de arbeidsmarktregio)

Welke regionale thema’s zijn belangrijk voor cliënten en daarmee voor RCP?

13

3 Fasering in het vormgeven van regionale cliëntenparticipatie

De regio’s (en vooral de cliëntenraden) zijn op zoek naar houvast en praktische

ondersteuning om RCP in een vorm of structuur te kunnen gieten die voor hen en de

regio passend is. Maar vragen zich ook af waar ze kunnen beginnen of waar ze

effectiviteit kunnen behalen (hun inbreng ertoe bijdraagt dat de cliënt er beter van

wordt). Regio’s missen grip op de regionale structuren en de optionele paden die ze met

elkaar kunnen bewandelen. Een goede lokale georganiseerde structuur is voorwaardelijk

voor inbedding van cliëntenparticipatie op (sub)regionaal niveau.

4 Ordening in taakstelling en prioritering

Inzicht bieden in de taakstelling en thema’s die leidend zijn voor RCP. Wie is waar

verantwoordelijk voor? Wat is precies de regionale opdracht? Welke thema’s zijn

regionaal geagendeerd en horen thuis in RCP? Een manier om hier samen achter te

komen is door een ‘customer journey’, oftewel klantreis te doorlopen.

5 Regio specifieke ondersteuning – regionaal maatwerk

Sommige ondersteuningsvragen zijn regio specifiek en niet te vangen in een generieke

ondersteuningsmethode.

Organiseer een ‘aftrap’ als eerste stap in het ontwikkelen van RCP, nodig alle

cliëntenraden (met werk en inkomen in hun aandachtsgebied) en bestuurlijk

verantwoordelijken (regionaal Werkbedrijf: UWV, centrumgemeente & sociale partners)

uit en laat ze kennismaken met elkaar en de regio (de centrumgemeente kan dit

bijvoorbeeld initiëren). Maak inzichtelijk wat het regionaal Werkbedrijf doet, welke

regionale thema’s worden opgepakt en hoe er wordt samengewerkt in de regio.

Cliëntenraden kunnen zich op basis van deze informatie beraden of en hoe RCP

vormgegeven kan worden, gelet op de vormgeving van de regionale samenwerking en

het Regionale werkbedrijf.

Er is behoefte aan meer scholing over regionale structuren en thema’s, maar ook de

Participatiewet en de interpretatie en effecten daarvan

Kennisuitwisseling tussen regio’s.

14

10 Congres LCR 2016: Regionale Cliëntenparticipatie Het jaarlijks congres dit keer op 6 april 2016 stond in het teken van Regionale

Cliëntenparticipatie

Dit jaar was er geen traditioneel openingswoord van voorzitter Gerrit van der Meer.

Voorafgaand aan het congres hadden deelnemers aan het congres de mogelijkheid om

vragen in te sturen. De meest aansprekende vragen - die betrekking hadden op situaties

waarmee veel cliëntenraden te maken hebben - werden uitgekozen.

Wietze Luitjens (cliëntenraad Wwb Olst-Wijhe en afgevaardigde naar de cliëntenraad

Noordwest-Veluwe) vroeg hem of het niet eenvoudiger is om de jobcoach toe te kennen

aan de cliënt, zodat hij bij verandering van werkgever de jobcoach kan houden.

Van der Meer: 'Waar het om gaat is de positie van de cliënt. Die wil betaald werk en

heeft recht op ondersteuning. Als hij zijn jobcoach kan houden, kan die helpen een

andere werkplek te vinden. Hij kent de cliënt al waardoor hij beter de goede begeleiding

kan bieden. De cliënt hoeft dan niet steeds opnieuw uit te leggen waar hij begeleiding bij

nodig heeft: de reden om niet voor een interne jobcoach te zijn. De LCR vindt bovendien

dat cliënten zelf deze belangrijke begeleiding moeten kunnen kiezen.'

De volgende vertegenwoordiger was Piet Colpaart uit Goirle. Hij vroeg zich af waarom de

gemeente geen cliëntenraad wil hebben. Daar kon Van der Meer kort over zijn: het staat

in de wet en het moét. 'Daarbij is het noodzakelijk dat er cliënten in zitten die weten

waar ze over praten. Als je een school hebt met een medezeggenschapsraad waarin geen

ouders of leerlingen zitting hebben, dan pikt toch ook niemand dat?'

In de gemeente Goeree Overflakkee zijn ze ook al een jaar aan het bakkeleien over het

instellen van een brede raad. De vraag is steeds: wordt het aantal onderwerpen niet te

omvangrijk? 'Dat klopt', beaamt Van der Meer. 'Daarom zeggen we ook: organiseer je

met deelraden, zodat cliënten zich richten op zaken waarmee ze zich bezig willen én

moeten houden. Dan lukt het wel.'

De boodschap van de LCR: 'Zorg dat de ervaringskundigheid aan de overlegtafel zit. En

toets beleid van de ervaringsdeskundigheid'.

Ab Harrewijn-rede 'We staan erbij: over decentralisaties en mensenrechten' is de titel van de Ab Harrewijnrede 2016 van Gijsbert Vonk. Deze hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen vindt hij dat hij middenin de samenleving moet staan. Dat hij begrip heeft voor de problemen van de mensen die het aangaat, toont hij aan in zijn rede. Hij geeft drie anekdotes over drie situaties die op de een of andere manier een conflict blootleggen met sociale grondrechten. De volledige rede treft u aan in bijlage VII. Cliënt in Beeld-prijs Het plenaire ochtenddeel van het congres werd afgesloten met de uitreiking van de Cliënt in Beeld-prijs (het juryrapport treft u in separate bijlage aan). Voorzitter van de jury was Arjan Vliegenthart, wethouder in Amsterdam. Hij prees alle inzenders om hun inzet binnen de cliëntenparticipatie. Juryprijs De jury had unaniem besloten om de Cliënt in Beeld-prijs 2016 toe te kennen aan het FSU jongerenteam uit Friesland. De jury prees de originele aanpak van dit jeugdige team vooral omdat jongeren vaak moeilijk te bereiken zijn voor cliëntenraden. Het FSU Jongerenteam slaagt daar wel in door de inzet van social media en allerlei creatieve werkvormen zoals spellen. Op deze manier hebben zij goed zicht op de leefwereld van hun achterban. Publieksprijs De Publieksprijs is altijd een spannend onderdeel van het LCR-congres. Dit jaar was het extra spannend. Door een telfout dreigde de prijs naar de verkeerde genomineerde te gaan. Dát pikten de deelnemers niet en ze vroegen om een hertelling. Tijdens de kennissessies gebeurde dit en kwam de foute telling al snel aan het licht.

15

Zaanstad, die aanvankelijk de publieksprijs had gekregen, leverde die heel sportief weer in. Daarna kon Groot MO/GGZ overleg Amsterdam met het Zwartboek kostendelersnorm alsnog naar voren geroepen worden voor de overhandiging van de Publieksprijs. Iedereen was het erover eens: vergissen is menselijk. Voor Zaanstad is een troostprijs bepaald.

Dertien kennissessies

De ochtend werd afgesloten met kennissessies. De deelnemers konden kiezen uit 13

verschillende sessies:

1 Basisinkomen of een regelluwe bijstand?

2 Routewijzer naar werk voor de cliënt.

3 Evaluatietool: hoe evalueer ik de re-integratiedienstverlening.

4 Wat kan een cliëntenraad met het VN-verdrag bereiken?

5 Hoe kan de cliëntenraad de invulling van de banenafspraak beïnvloeden?

6 Kwetsbare leerlingen via netwerk naar werk.

7 Benutting ervaringskennis voor beter beleid.

8 Big Data, oplossing of juist gevaar voor burger.

9 Waardering van Loonwaardebepaling: Wajong en bijstand.

10 Ervaringsdeskundigheid bij armoede?

11 Wat wordt het nu met Beschut Werken?

12 Weet wat werkt bij re-integratie.

13 Is er cliëntondersteuning in uw gemeente?

Interactief discussiëren over regionale cliëntenparticipatie

In het middagdeel van het LCR-congres werd op een moderne manier gediscussieerd

over verschillende thema's die te maken hebben met regionale cliëntenparticipatie.

De grote zaal was voor deze gelegenheid omgebouwd tot een soort café met tafeltjes

waaraan plaats was voor vier personen.

Eerste vraag was: 'Wat is aan de orde bij de cliëntenvertegenwoordiging in de regio?'

Na twintig minuten gaven ze één woord door via een smartphone. Dit leverde een grote

woordwolk op waarin alle opmerkingen terecht kwamen.

Daarna werd her en der van tafel gewisseld en werd een tweede discussieronde ingelast.

Vraag was nu: 'Wat is er nodig?' Na twintig minuten kwam ook daar weer een Wordl uit.

De vijf meest genoemde woorden werden de thema's voor de bespreking in grotere

groepen van acht personen.

Afsluiting door Dominique Engers

Een sneldicht begeleid door een pianist, een mooie humorvolle terugblik.

http://www.landelijkeclientenraad.nl/Congres/Archief-congres/Congres-2016-Kennissessies#Monitoringstool


16

11 Colofon De Landelijke Cliëntenraad (LCR) De LCR is een overlegorgaan waarin landelijke cliëntenorganisaties, vertegenwoordigers van gemeentelijke cliëntenraden en vertegenwoordigers van de centrale cliëntenraden van SVB en UWV zitting hebben. Samenstelling Landelijke Cliëntenraad Landelijke cliëntenorganisaties: Vakcentrale voor Professionals (VCP)/Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV); Netwerk voor mensen met een beperking of chronische ziekte (Ieder(in)) Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO); Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, publieke sector); Vertegenwoordiger Organisaties van Minderheden (SMN/ IOT); Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, marktsector); MIND. Vertegenwoordigers van de gemeentelijke cliëntenparticipatie: Cliëntenraden G4; Mobility; Vertegenwoordiger van dak- en thuislozen. Afgevaardigden van centrale cliëntenraden SVB en UWV: Centrale Cliëntenraad UWV (3 zetels); Cliëntenraad SVB (3 zetels). Onafhankelijk voorzitter: Gerrit van der Meer

17

Bijlagen

I. Missie en visie LCR

II. Overzicht adviezen LCR

III. Deelname aan begeleidingscommissie, klankbordgroep en Raad van Advies

IV. Overzicht Publicaties LCR

V. Congres 2016, Regionale Cliëntenparticipatie

VI. Ab Harrewijn-rede 2016

VII. Cliënt in Beeld-prijs 2016

VIII. Overzicht leden en plaatsvervangend leden LCR

19

Bijlage I Missie en visie LCR

Missie LCR Het versterken van de positie van de burger in de rol van cliënt. Het perspectief van de cliënt is voor ons leidend. Wij streven ernaar dat dit perspectief in het beleid van de overheid en de uitvoeringsorganisaties nadrukkelijk wordt meegenomen zodat de cliënt in staat wordt gesteld om zijn verantwoordelijkheid te nemen. Deze missie vertaalt zich in twee hoofdactiviteiten:

1. Collectieve belangenbehartiging richting overheidsbeleid, uitvoering en richting andere partijen in het speelveld van de sociale zekerheid;

2. Bevorderen cliëntenparticipatie (overzicht op vormgeving en realisatie van cliëntenparticipatie op zowel landelijk als decentraal niveau) en aanbevelingen doen over de gewenste vormgeving van cliëntenparticipatie).

Visie LCR 1. Als verzameling van belangenbehartigers in de sociale zekerheid doen wij als LCR ons

werk voor- en met cliëntenraden en cliëntenorganisaties; 2. De LCR weet wat er speelt op het terrein van weten regelgeving én in het veld en

bundelen de signalen over knelpunten daarin tot constructieve adviezen. Wij handelen proactief op actuele ontwikkelingen en wetgeving. Onze opvattingen kaarten we slagvaardig aan bij onze gesprekspartners. Output en behaalde resultaten worden breed gecommuniceerd;

3. De buitenwereld erkent de LCR als één van de deskundige vertegenwoordigers van burgers in de sociale zekerheid overlegorgaan. Wij zijn kritisch, constructief en oplossingsgericht en in de media hebben we een goede reputatie;

4. De samenwerking in de LCR is met respect voor elkaars meningen om als één geheel naar buiten te treden in het belang van de cliënt. Adequaat ondersteund door het bureau van de LCR wordt creatief, kritisch en in actieve werkgroepen gewerkt, op basis van een meerjarenbeleidsplan;

5. De LCR is representatief doordat raadsleden zorgen voor een goede dialoog met de achterban en de LCR streeft ernaar om een afspiegeling te zijn van de burgers die gebruik maken van de sociale zekerheid. We kennen een goede continuïteit van raadsleden;

6. Gesprekspartners kunnen inspirerende adviezen, zinvolle voorstellen met betrekking tot wetswijziging, voorstellen van wet, algemene maatregelen van bestuur, besluiten en uitvoeringsbesluiten, eigen initiatiefvoorstellen en adequaat overleg verwachten;

7. De LCR is een overlegorgaan binnen de sociale zekerheid, met een consistent verhaal. Mening en adviezen van de LCR doen ertoe en worden opgevolgd. Wij inspireren cliënten(raden) door de kwaliteit van ons werk.

20

Bijlage II Overzicht adviezen LCR in 2016

Advies Resultaat

Min SZW

Staatssecretaris Klijnsma

n.a.v. rapport uitvoering van de WWB

voor jongeren (18-27 jaar)

Staatssecretaris zal via de verzamelbrief

SZW gemeenten op de hoogte stellen over

de mogelijkheid om (kwetsbare) jongeren

al gedurende de 4 weken termijn te

ondersteunen bij het zoeken naar werk of

een passende opleiding.


Voortgang banenafspraak

Geen reactie ontvangen

15 cases van Cedris; Analyse beoordeling

banenafspraak en Beschut werk ambtelijk overleg


Breed Moratorium



Vereenvoudiging beslag vrijevoet


Een aantal van de voorstellen van de LCR

is verwerkt:

Een verzoek tot aanpassing

beslagvrijevoet in verband met

woonlasten kan met een termijn van 6

maanden worden verlengd en daarna kan

beroep op hardheidsclausule worden

gedaan.

De termijn voor beoordelen juistheid

berekening beslagvrije voet door cliënt

verlengd van 2 weken naar 4 weken.


Wetsvoorstel wijziging P-wet in verband

verplichten beschut werk en invoeren

praktijkroute

Reactie ontvangen.

Advies LCR om niet gerealiseerde beschut

werk plekken op te nemen in de raming

van het volgende jaar wordt verwerkt in

de ministeriële regeling

In de WAO, Wajong en WIA wordt arbeid op grond van hoofdstuk 2 en 3 van de Wet sociale werkvoorziening niet gezien als passende arbeid in de zin van deze wetgeving. De LCR vindt dat dit ook moet gelden voor arbeid op grond van artikel 10b van de Participatiewet (beschutwerk).

De staatssecretaris neemt dit advies in overweging.

De LCR heeft gepleit voor goede voorlichting, dit is overgenomen en de LCR is betrokken het voorlichtingstraject.


Vragen over één-meting


Staatssecretaris Klijnsma: experimenteer

artikel in de Participatiewet


21

Staatssecretaris Klijnsma en Van Rijn

Besluit toegankelijkheid

Er is breed gelobbyd door vele

organisaties van mensen met een

beperking en dat heeft geleid tot

verbetering van het besluit.


Ontwerpbesluit tot aanpassing van het

Besluit advisering beschut werk i.v.m.

enkele wijzigingen in de werkwijze van

het UWV

Overleg

Minister Asscher

SER advies: Werk, van belang voor

iedereen.


Ambtelijk ministerie SZW

Reactie concept kabinetsreactie evaluatie

WGS

Uitnodiging bestuurlijk overleg over

evaluatie

Memo offerte onderzoek Cliëntenraden

P-wet

Overleg met onderzoekers over

vragenlijsten

Zorginstituut Nederland

Conceptrapport ‘Bevordering

arbeidsparticipatie van cliënten met een

psychische handicap’


SER

Advies op

Werk: Van belang voor iedereen


UWV

Inkoopkader Reactie ontvangen

Toelichting op het inkoopkader en een

overleg

Inspectie SZW

Begeleiding jongeren met een

arbeidshandicap door gemeenten

Brief opgenomen in rapportage; gesprek

met inspectie over onze zorgen.

VNG

Onafhankelijke Cliëntondersteuning Overleg en ontwikkeling van handreiking

voor gemeenten over onafhankelijke

cliëntondersteuning.

In handreiking is een belangrijk deel van

ons commentaar overgenomen.

Brieven Tweede Kamer

Commissie SZW Participatiewet

Commissie SZW Schriftelijke inbreng Fraudewet

Commissie BZK en V en J Schriftelijke Inbreng Wet Organisatie

hoogste bestuursrechtspraak

Commissie SZW WWZ

Commissie SZW SUWI

Commissie SZW Mensen met een arbeidshandicap aan het

woord

Commissie SZW Nabestaandenpensioen

Commissie SZW Armoede en schulden

Kamerlid mevrouw Karabulut Initiatief Wetsvoorstel verdringingstoets


22

Commissie SZW Armoede en schulden

Commissie SZW Vragen één-meting en banenafspraak

Tweede Kamer Rechtsbijstand

Commissie SZW Arbeidsmarktdiscriminatie

Commissie SZW Inbreng verslag Verzamelwet SZW


Commissie SZW Tijdelijk besluit experimenten

Participatiewet

Commissie SZW Verplichten beschut werk

Commissie SZW Begroting min SZW

Bij brieven aan de Tweede Kamer is niet goed te beoordelen wat het effect van de

inbreng van de LCR is.

23

Bijlage III

Deelname aan begeleidingscommissies, klankbordgroepen en Raden van Advies

Begeleidingscommissies en Klankbordgroepen

Begeleidingscommissie Participatiewet en klankbordgroepen deelonderzoeken

Werkgevers, cliënten en gemeenten

Begeleidingscommissie evaluatie Bezava door SEO

Werkgroep Mensenwerk, bevordering arbeidsparticipatie mensen met psychische

Klankbordgroep Pilots samenwerking GGz en Werk en Inkomen, onderzoek door

ZINZIZ

Klankbordgroep Meetellen inkoop van diensten voor banenafspraak, onderzoek door

Berenschot

Beoordeling aanvragen UWV-subsidie over Beoordeling loonwaardebepaling en

Begeleidingscommissie door Regioplan

Review plan en beoordeling van UWV-subsidie over Technologie en Inclusiviteit en

Begeleidingscommissie door Technopolis en SEOR

Review plan UWV-subsidie over Schulden en mensen met beperking

Begeleidingscommissie Matching, onderzoek door Regioplan

Begeleidingscommissie onderzoek Loonwaarde methodiek

Begeleidingscommissie evaluatie WGS

Klankbordgroep gebruikers e-Overheid

Begeleidingscommissie Brutering bijstand

Klankbordgroep Actal

Maatschappelijk panel Mijn Overheid en DigiD

ZonMw

Adviesraad programma Vakkundig aan het werk

Programmacommissie ZonMw Vakkundig aan het werk

Programma Commissie Werk(en) is gezond

Raad van Advies

Raad van Advies NvvA

Raad van Advies Blik op Werk

24

Bijlage IV Overzicht publicaties

Columns voorzitter LCR

21-12 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Verwarring

22-11 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Beschut in de praktijk

21-09 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Prins(h)eerlijk

23-08 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Genoeg om van te leven

08-07 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Meedoen

20-05 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Armoede

20-04 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Zorgen

21-03 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: (On)rust

22-02 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: Praktijkroute

20-01 Column LCR-voorzitter Gerrit van der Meer: 'Wat kost dat'?

E-magazine

Thema: re-integratie

Artikelen in Sociaal Bestek

In 2016 hebben medewerkers van de LCR twee artikelen geschreven voor

Sociaal Bestek:

1. Maatwerk voor kwetsbare jongeren nodig (Else Roetering)

2. Onafhankelijke cliëntondersteuning hard nodig (Branko Hagen

25

Bijlage V Congres 2016 ‘Regionale Cliëntenparticipatie’

Programma congres Landelijke Cliëntenraad

donderdag 7 april 2016 – NBC Blokhoeve Nieuwegein

Thema: ‘Regionale Cliëntenparticipatie’

09.00-10.00 uur Ontvangst met koffie/thee 10.00-10.15 uur Welkom door

Marijke Roskam (dagvoorzitter)

Vragen aan Gerrit van der Meer (voorzitter LCR)

10.15-10.45 uur Ab Harrewijn-rede

10.45-11.30 uur Uitreiking Cliënt in Beeld-prijs

11.30- 11.45 uur Naar de subzalen

11.45-13.00 uur Kennissessies, inclusief koffie/thee

13.00-14.00 uur Lunch

14.00-16.00 uur Interactief middagprogramma, inclusief koffie/thee

16.00-16.30 uur Afsluiting door Dominique Engers

16.30-17.30 uur Borrel

13 Kennissessies

Tijdens het LCR-congres 2016 konden deelnemers kiezen uit dertien kennissessies. De

begeleiders van de kennissessie boden in elk geval informatie en gingen soms met de

deelnemers aan de slag. Deelnemers aan het congres konden hun keuze maken uit de

volgende kennissessies.


2 Routewijzer naar werk voor de cliënt.

3 Evaluatietool: hoe evalueer ik de re-integratiedienstverlening.



6 Kwetsbare leerlingen via netwerk naar werk.

7 Benutting ervaringskennis voor beter beleid.

8 Big Data, oplossing of juist gevaar voor burger.

9 Waardering van Loonwaardebepaling: Wajong en bijstand.



12 Weet wat werkt bij re-integratie.


Omschrijving van de thema’s van de kennissessies:


In 2016 gaat een aantal gemeenten experimenteren met andere vormen van bijstand

waarbij minder regels het uitgangspunt zijn. Waarom willen de gemeenten hiermee

experimenteren en hoe zien die experimenten eruit? Zou UWV ook mee moeten doen

met de WW? Adviseert u positief als cliëntenraad over experimenten met een bijstand

waar andere of geen verplichtingen gelden? Waar moet een cliëntenraad op letten?

Begeleiding Martha Meerman

Martha Meerman is lector aan de Hogeschool van Amsterdam en doet onderzoek naar

participatie en duurzame oplossingen voor mensen die nu geen werk hebben. Zij is nauw

betrokken bij het Amsterdamse experiment.



26

2 Routewijzer naar werk voor de cliënt

Op verzoek van het Landelijk Platform en de LCR heeft het Verwey-Jonker Instituut een

routewijzer ontwikkeld voor cliënten van UWV en gemeenten. Deze routewijzer helpt

mensen die psychisch kwetsbaar zijn om zich beter te oriënteren op werk. Daarnaast zijn

zij zo in staat om goede ondersteuningsvragen te stellen aan UWV en gemeente. Helpt

de routewijzer de weg te vinden in het doolhof van wetten en dienstverlening? Is deze

routewijzer voor meer mensen geschikt (te maken)? Gaat uw cliëntenraad het gebruik

van de routewijzer aanbevelen bij UWV en gemeente? U krijgt de routewijzer te zien en

de meerwaarde wordt in deze sessie besproken.

Begeleiding Monique Stavenuiter en Margriet Paalvast

Monique Stavenuiter werkt bij het Verwey Jonker instituut. Margriet Paalvast is van het

Landelijk Platform Geestelijke Gezondheidszorg.

3 Evaluatietool: hoe evalueer ik de re-integratieverlening?

Hoe beoordeelt mijn cliëntenraad de dienstverlening van gemeente of UWV?

Een cliëntenraad die weet hoe de re-integratieondersteuning aan cliënten verloopt, kan

beter hun belangen behartigen. Hoe doe je dat effectief? Het Verwey-Jonker Instituut

heeft een instrument ontwikkeld waarmee op een meer systematische manier duidelijk

wordt hoe de re-integratiedienstverlening aan mensen die psychisch kwetsbaar zijn,

verloopt. Cliëntenraden en cliëntenorganisaties kunnen hier veel baat bij hebben. Om

goed te kunnen evalueren hoe, is het zeer van belang samen te werken. Want de

cliëntenraad heeft ingang bij de gemeente en cliëntenorganisaties staat dichter bij de

doelgroep. Besproken wordt of deze evaluatietool ook is in te zetten voor andere

groepen? Begeleiders van de sessie bespreken hoe uw cliëntenraad met deze tool meer

resultaat kunt bereiken.

Begeleiding Inge Razenberg en een cliëntenraadslid

Inge Razenberg werkt bij het Verwey-Jonker Instituut. Samen met een lid van een

cliëntenraad geeft ze uitleg over de werking van het instrument.


Het VN-verdrag over de rechten van personen met een handicap wordt ook in Nederland

van kracht. Dat heeft gevolgen voor het uitvoeringsbeleid bij gemeenten, UWV en SVB.

Het is de bedoeling om gelijke behandeling van mensen met een handicap stapsgewijs

helemaal door te voeren. Cliëntenraden hebben hierin een belangrijke rol. Hoe kan de

cliëntenraad concreet ervoor zorgen dat mensen met een handicap gelijk worden

behandeld? Hoe kan de cliëntenraad voldoen aan de voorwaarde dat plannen mét en niet

óver mensen met een beperking worden gesproken? Het VN-Verdrag zelf geeft hiervoor

veel aanwijzingen en tips: deze komen aan bod in de kennissessie.

Begeleiding Martin Schuurman

Martin Schuurman heeft een eigen advies- en onderzoeksbureau Kalliope Consult.


Er moeten 125.000 extra banen komen voor mensen met een beperking. Cliëntenraden

spelen hierbij een sleutelrol. Hoe kan een cliëntenraad van gemeente of UWV weten of

die afspraken worden gehaald? Hoe zit het met de uitvoering? Krijgen cliënten voldoende

goede ondersteuning bij het vinden en het behoud van werk? Zijn de instrumenten als

loonkostensubsidie en jobcoaching goed afgestemd in de regio? Is de kwaliteit goed? Hoe

kunt u weten of werkgevers wel goed worden begeleid? Leden van cliëntenraden bij de

gemeente en UWV delen goede strategieën om de belangen van mensen uit de doelgroep

banenafspraak goed te behartigen.

Begeleiding Else Roetering en Dick Schuur

Else Roetering is ambtelijk secretaris van de Landelijke Cliëntenraad (LCR).

Dick Schuur is aanjager van de Programmaraad.

27

6 Kwetsbare leerlingen via netwerk naar werk

Zonder netwerk gooi je de leerling over de schutting in de hoop dat hij wordt opgepakt!

Kwetsbare jongeren kunnen niet zelfstandig werk vinden na hun schooltijd. Meestal

volgen zij speciaal onderwijs, praktijkonderwijs of de entreeopleiding. Een goed

functionerend netwerk is van groot belang om te zorgen voor een goede overgang van

school naar werk. Dat is sinds 2015 een taak van de gemeente. Wat doet dat netwerk,

wat heeft die leerling en cliënt hieraan? Hoe weet een cliëntenraad of een netwerk goed

functioneert? En als leerlingen niet tevreden zijn over de gemeente, wat kunt u daarmee

doen? U krijgt een inkijkje in netwerkondersteuning. De rol van de cliëntenraad hierbij

wordt besproken.

Begeleiding Yannick Bleeker en Miranda Witvliet

Yannick Bleeker en Miranda Witvliet zijn van onderzoeksbureau Regioplan.

7 Benutting ervaringskennis voor beter beleid

De kern van cliëntenparticipatie is de inbreng van ervaringskennis. Maar hoe weet je wat

bij al die verschillende cliënten leeft? Hoe vertaal je die ervaringen naar beleidsniveau en

hoe breng je dat in het overleg om het beleid te beïnvloeden. Deze presentatie is erop

gericht om te ontdekken hoe cliëntenraad en gemeente of UWV samen meer kunnen

halen uit ervaringskennis.

Begeleiding Hans Bosselaar en Judith van der Veer

Hans Bosselaar en Judith van der Veer zijn onderzoekers aan de Vrije Universiteit (VU).

Zij zijn betrokken bij het traject ‘Leren van elkaar’ (samen met Stimulansz en de LCR).

8 Big Data, oplossing of juist gevaar voor burgers

Bedrijven verzamelen steeds meer gegevens van mensen. Hun doel is om een beter

beeld te krijgen van klanten en het gedrag van consumenten te analyseren. Het is een

bedrijf erom te doen om het aanbod beter af te stemmen op de gedragingen van de klant

óf de keuze van de klant te beïnvloeden. Welke kansen en bedreigingen ontstaan er als

de overheid (meer) Big Data verzamelt? Wat is Big Data eigenlijk? Welke voorbeelden

zijn er (al)? Hoe zou Big Data ingezet kunnen worden bij het uitvoeren van weten

regelgeving? Is dit allemaal wel gewenst?

Begeleiding Ronald Jongeneel

Ronald Jongeneel is IT-architect bij de SVB en werkt veel met data. Hij kent de voor- en

nadelen van Big Data.

9 Waardering van Loonwaardebepaling: Wajong en bijstand

Met de Participatiewet zijn er meer mogelijkheden gekomen om mensen met een

verminderde loonwaarde toch deel te laten nemen op de arbeidsmarkt. Wajongers

kennen al loondispensatie, maar voor mensen uit de bijstand kan nu ook met

Loonkostensubsidie langdurend aan het werk worden gegaan. Mooi, maar er wordt veel

geklaagd over regeltjes bij de bepaling van de loonwaarde. Zijn die regeltjes echt nodig?

Wat is eigenlijk het belang voor cliënten van een betrouwbare methodiek om de

loonwaarde te bepalen? Er wordt meer achtergrondinformatie gegeven over

loonwaardebepaling en besproken welke punten cliëntenraden van gemeenten en UWV in

kunnen brengen bij hun overlegpartners.

Begeleiding Jan Laurier

Jan Laurier is voorzitter van Blik op Werk. Blik op Werk toetst of de loonwaardemethoden

valide zijn.


Hoe kun je mensen met armoedeproblemen het beste ondersteunen? Hoe kan je

generatiearmoede doorbreken? Wie kan dat beter dan een ervaringsdeskundige? In

België is gebleken dat mensen met armoedeproblemen veel baat hebben bij begeleiding

door ervaringsdeskundigen. In enkele plaatsen in Nederland wordt hier ook al mee

gewerkt. Samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en werkgevers. Waarom

28

werkt deze aanpak? Is inbreng van ervaringsdeskundigheid een idee voor een

ongevraagd advies van uw cliëntenraad?

Begeleiding Famke ten Brinke en een ervaringsdeskundige in armoede en sociale

uitsluiting.

Famke ten Brinke is van Stichting Mens en Maatschappij en één van de

ervaringsdeskundigen uit Oost-Groningen die speciaal is opgeleid, laten zien hoe en

waarom de inzet van ervaringsdeskundigheid werkt.


Op de meeste plekken in Nederland wordt Beschut Werken nog niet voortvarend

opgepakt. Reden voor staatsecretaris Klijnsma om extra middelen uit te trekken voor het

stimuleren van gemeenten om meer plaatsen voor Beschut Werken te creëren. Weet de

cliëntenraad hoeveel Beschut Werken-plekken de eigen gemeente invult? Voor wie zijn

die plekken volgens de gemeente bestemd? Wie beoordeelt op welke manier of iemand in

aanmerking komt voor Beschut Werken? Wat is de relatie met arbeidsmatige

dagbesteding? Aan de orde komen de onderwerpen: Wat is het cliëntperspectief bij

Beschut Werken? Welke kritische vragen moeten worden gesteld? Hoe kunnen de

belangen van cliënten het beste bij de gemeente worden ingebracht?

Begeleiding Frans Kuiper

Frans Kuiper werkt bij Stimulansz.

12 Weet wat werkt bij re-integratie

De ervaringen met re-integratie zijn niet altijd positief. Toch weten we uit onderzoek al

hoe re-integratie juist goede resultaten laat zien. Voor wie die resultaten gelden. Maken

UWV en uw gemeente gebruik van de kennis die er is? Wordt de re-integratiepraktijk van

uw gemeente en UWV onderzocht op effectiviteit? Welke belangrijke bouwstenen van

werkzame re-integratie zijn er bij Wajong van UWV en ‘nieuwe doelgroepen’ van

gemeenten? Wat kunt u als cliëntenraad doen om via onderzoek de belangen van uw

cliënten beter te behartigen? Weet u hoe belangrijk uw rol is om via kennis de kwaliteit

van de uitvoering te verbeteren?

Begeleiding Luuk Mallee

Luuk Mallee werkt bij onderzoeksbureau Regioplan en doet onder meer onderzoek naar

re-integratie.


Mensen zijn soms de weg kwijtgeraakt in onze systemen: ik kan mijn huur niet meer

betalen, wie kan mij helpen? Ik ben te ziek om te werken, hoe kan ik voldoen aan de

eisen van mijn Ziektewetuitkering? Ik kan niet aan het werk komen, kan ik de gemeente

vragen werk voor mij zoeken? Om mensen de goede weg te wijzen moet elke gemeente

onafhankelijke cliëntondersteuning organiseren. Daar worden cliënten geholpen met

informatie, advies en begeleiding bij het aanvragen van ondersteuning. Gratis en op elk

terrein waarop dat nodig is: levens breed. Alleen het belang van de cliënt moet hierbij

centraal staan. In veel gemeenten is cliëntondersteuning nog onder de maat. Hoe is de

situatie in uw gemeente? Wat moet uw gemeente nog regelen? Hoe kunt u uw gemeente

beïnvloeden zodat uw achterban met werken inkomensvragen terecht kan bij de

cliëntondersteuning? Deelnemers krijgen in deze kennissessie praktische tips aangereikt.

Begeleiding Marijke Hempenius

Marijke Hempenius werkt bij Ieder(in) en richt zich daar onder meer op

cliëntondersteuning.

29

Bijlage VI Ab Harrewijn-rede 2016

Hoogleraar, Gijsbert Vonk

We staan erbij: over decentralisaties en mensenrechten

Inleiding

Het is eervol om hier te mogen spreken. Als hoogleraar socialezekerheidsrecht bedrijf ik

geen abstracte wiskunde. Het rechtsgebied staat midden in de samenleving en moet

worden beoefend met begrip voor de problemen van de mensen die het aangaat. Ab

Harrewijn toonde dit soort engagement. Als je dan door de cliëntenraden wordt

uitgenodigd om de jaarlijkse Ab Harrewijnrede uit te spreken, denk ik: dat heb je dan

alvast goed gedaan.

Alleen moet ik nu wel die rede houden! Het thema van vandaag is decentralisaties en

mensenrechten. Zijn die mensenrechten bij de gemeenten in goede handen? Dat is de

centrale vraag. Ik ben bang dat het antwoord hierop niet zonder meer ‘ja’ is. Ik zal

betogen dat in ons systeem een cocktail tot stand is gekomen die afbreuk doet aan de

kwaliteit van de rechtspositie van mensen die afhankelijk zijn van zorg en bijstand. Dat

kan ertoe leiden dat de sociale grondrechten in gedrang komen. Maar we hoeven die

cocktail niet te drinken. We staan er zelf bij. Daarom ga ik in het tweede deel

van de rede met u bekijken wat de cliëntenraden kunnen doen om de lokale sociale

rechtsstaat op koers te houden.

Drie anekdotes

Voordat ik begin aan mijn hooggeleerde bespiegelingen eerst drie anekdotes. De eerste

gaat over Melissa. Melissa zit in de bijstand in Beilen, in de gemeente Midden-Drenthe.

Zij heeft geen gemakkelijk karakter. Als ze lastig is voor de anderen, dan is nog eens

twee keer zo moeilijk voor zichzelf. De gemeente heeft een werkgelegenheidsproject

getiteld “Beilen werkt”. Melissa wordt opgeroepen voor de aardbeienoogst. Al na drie

dagen werken, heeft ze bonje met de voorman. Als ze geen shagjes mag roken in de

open lucht, dan kan i stikken in zijn aardbeien. De sociale dienst roept haar op en al snel

maakt Melissa ruzie met de casemanager die haar een sanctie oplegt en haar opnieuw

oproept voor het werk op de fruitboerderij. Als Melissa zich weer moet melden bij de

casemanager, komt ze niet langer opdagen. De sociale dienst beëindigt de bijstand.

Melissa leeft nu al anderhalf jaar buiten de bijstand. De kerk, haar ex-partner en de

voedselbank houden haar op de been. De tweede anekdote gaat over Ricardo. Ricardo is

17 jaar en afkomstig uit Zaandam. Hij leeft met zijn moeder. Hij is niet onintelligent

maar heeft allerlei gedragsproblemen gehad op school, die hij dan ook niet heeft

afgemaakt. Als op zijn moeder op een gegeven moment thuiskomt met een nieuwe

vriend, verlaat Ricardo het huis. Hij belandt in Rotterdam, waar hij een tijdje op straat

leeft en snel verwaarloost. Op een koude dag in maart meldt hij zich

met zware griep bij de nachtopvang om in Rotterdam Zuid. Als hij bij de intake vertelt

dat hij uit Zaandam komt, wordt hem vriendelijk te kennen gegeven terug te gaan naar

zijn moeder. Die nacht slaapt Ricardo op straat.

Het derde verhaal speelt zich af in Dantumadeel, een armlastige gemeente in het

noorden van Friesland. Het stokoude echtpaar Vriezema leeft van de AOW en een

schamel pensioentje. Zij heeft zware reuma, hij een hartkwaal. Het echtpaar krijgt acht

uur per week huishoudelijke hulp. Maar dan treedt de Wmo 2015 in werking. De

gemeente verklaart de huishoudelijke hulp tot algemeen gebruikelijke voorziening en

schrijft alle inwoners een brief dat de hulp met onmiddellijk ingang wordt beëindigd. De

Vriezema’s moeten de hulp nu zelf betalen maar hebben het geld niet.

30

Zorgplichten en sociale grondrechten

Deze drie verhalen hebben gemeen dat ze op een of andere manier een conflict

blootleggen met sociale grondrechten.

Bij deze grondrechten gaat het om zaken als onderwijs, gezondheid en sociale zekerheid.

Deze projecten vragen om een inspanning van de overheid. Daarin onderscheiden sociale

grondrechten zich van de vrijheidsrechten, zoals het recht op vrije meningsuiting of het

recht op vrijheid van godsdienst, die juist zich juist verzetten tegen overheidsbemoeienis

met de vrije burger. Sociale grondrechten komen voor in onze grondwet en in

internationale verdragen, zoals onder meer het Europees Sociaal Handvest.

Juridisch zijn de sociale grondrechten altijd een beetje misdeeld gebleven. Dat komt

doordat ze moeilijk in te roepen zijn bij de rechter. Daarvoor zijn de normen te vaag en

richten ze zich te veel tot de politieke besluitvormer. De politiek kan op zijn beurt

evengoed van mening zijn taken over laten aan anderen, zoals particuliere instellingen

en de markt. Het is het eindresultaat dat telt.

Toch is het niet zo dat de sociale grondrechten zonder betekenis zijn. Dit blijkt

bijvoorbeeld al uit de tekst van art. 20 Grondwet dat betrekking heeft het recht op

sociale zekerheid. Het tweede lid zegt nog heel vaagjes dat de wet de aanspraken op

sociale zekerheid regelt. Dat kan van alles betekenen. Maar het derde lid is fermer als

het stelt dat alle Nederlanders hier te lande die niet in hun eigen middelen van bestaan

kunnen voorzien een recht op bijstand hebben van overheidswege. Van overheidswege is

niet van de kerk, de familie of de buren. Bijstand is een primaire overheidstaak. Dat is

het overigens al sinds de tweede helft van de 19e eeuw. Het is evenmin een en gunst

maar een recht: er is een bij wet te regelen recht op bijstand van overheidswege. Dat

erkennen op die wijze pas sinds de Algemene bijstandswet van Marga Klompé, uit

tweede helft van de jaren 60 van de vorige eeuw.

Internationale verdragscomités die waken over sociale grondrechten laten zo nu en dan

de tanden zien. Zo eist het Europees Comité voor sociale rechten dat mensen die in nood

verkeren in ieder geval een helpende hand moet worden uitgestoken, ook als voor hen

geen regulier recht op bijstand bestaat. Verder keert het comité zich tegen een

verslechtering van het voorzieningenniveau. Bezuinigingen mogen wel, maar dan moet je

wel laten zien welke groepen hierdoor het hardst worden getroffen en hoe hierbij de

meest kwetsbaren buiten de wind worden gehouden.

Kijken we nu naar de drie anekdotes dan rijzen er enkele vragen of het grondrechtelijk

gehalte van het handelen van de gemeenten. Had familie Vriezema niet moeten worden

ontzien bij de bezuiniging op de huishoudelijke hulp? Kon Ricardo wel worden

weggestuurd bij de nachtopvang. Mocht Melissa langdurig op deze wijze buiten de

bijstand worden gehouden?

Artikel 20 Grondwet

1. De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg

der overheid.

2. De wet stelt regels omtrent de aanspraken op sociale zekerheid.

3. Nederlanders hier te lande, die niet in het bestaan kunnen voorzien, hebben een bij de

wet te regelen recht op bijstand van overheidswege

Decentralisaties als bedreiging van sociale grondrechten

Dat de decentralisaties een bedreiging kunnen vormen voor sociale grondrechten heb ik

uitgewerkt in een drietal artikelen die zijn verschenen in het Nederlands Juristenblad

tussen 2012 en 2015: de eerste ging over de lokale verzorgingsstaat, de tweede over de

repressieve verzorgingsstaat en de derde over de kwetsbare verzorgingsstaat. Laat mij in

een paar woorden uitleggen waarop mijn observaties zijn gestoeld. De redenering komt

in drie stappen.

De eerste stap is die van de discretionariteit, een juridisch woord voor vrije

bevoegdheden. De gemeenten moeten efficiënter gaan werken en kunnen dat doen door

maatwerk te leveren, zo zegt de regering. Om maatwerk mogelijk te maken, moeten de

gemeenten niet gevangen worden gehouden in een netwerk van allerlei regeltjes. Er

moeten vrije bevoegdheden komen. Zo is bijvoorbeeld de langdurigheidstoeslag niet

langer een hard wettelijk recht. Hij is vervangen door de individuele inkomenstoeslag

waarbij van geval tot geval wordt bekeken of iemand ervoor in aanmerking komt. Op die

31

wijze wordt maatwerk mogelijk gemaakt, maar niet zonder dat hiervoor een prijs moet

worden betaald. Rechten kunnen minder eenvoudig worden afgedwongen. Ze zijn niet

langer hermetisch verankerd in de wet. Je moet maar afwachten waar de casemanager

mee komt. Bijstand is op die wijze weer wat meer een gunst geworden.

De tweede stap is die van disciplinering. Misbruik moet worden bestreden en fraude

bestraft. Verplichtingen voor uitkeringsgerechtigden worden opgeschroefd. De kleinste

verandering in de situatie moet onmiddellijk worden gemeld aan uitvoerders van de

sociale zekerheid en uitkeringsgerechtigden moeten alles doen om aan het werk te

komen: de juiste kleding dragen, verhuizen naar de andere kant van het land,

onbetaalde werkzaamheden verrichten. Het probleem is dat niet iedereen zich precies zo

gedraagt als men zich in Den Haag had voorgesteld. Als het niet goedschiks kan dan

maar kwaadschiks, redeneert men dan: controles, boetes en maatregelen. De

socialezekerheidswetten zijn ermee volgeschreven. Daarbij treedt een opmerkelijke

tegenstelling aan het licht: gaat het om de toekenning van uitkeringen en voorzieningen,

dan wordt de rechtsaanspraak verzwakt, maar gaat het om bestraffend handelen dan is

het recht tot aan de tanden bewapend. Dit laatste lijkt brengt mij tot de derde

stap van de degeneratie. De degeneratie van de rechtspositie van hulpbehoevenden wel

te verstaan, veroorzaakt door een disbalans tussen rechten en verplichtingen. Dit blijft

niet zonder gevolgen. Het zachte gesteente van de voorzieningen spoelt weg en de harde

rotsen van het handhavingsbeleid blijven fier overeind staan. De gemeente Rotterdam

geeft helemaal geen individuele inkomenstoeslag meer. Het is een aanmoedigingspremie

geworden voor jongeren zonder startkwalificatie om weer naar school te gaan.

Huishoudelijke hulp wordt wegbezuinigd, de dagbesteding teruggedrongen, de dakloze

doorverwezen naar de buren. Maar de molens van de handhavingsindustrie draaien

onverbiddelijk door.

Hoe valt het tij te keren?

Discretionariteit, disciplinering en degeneratie, dit zijn mijn eigen drie d’s van de

decentralisaties. Het is geen vrolijk vooruitzicht. Maar we staan er zelf bij. De giftige

cocktail kan worden geneutraliseerd als wij ons bewust zijn van het gevaar en bereid zijn

er wat aan te doen. Soms komt het tegengeluid rechtstreeks van de gemeente zelf. Er

zijn gemeenten die niet bereid zijn zich domweg voor de kar van de Haagse aspiraties te

laten spannen. Tilburg en Utrecht experimenteren met regelvrije zones in de bijstand, als

onderdeel van de verder afgelegen visie van een basisinkomen voor iedereen. Ook het

Amsterdamse college roert de trom. Nadat het zich als eerste uitsprak tegen het verplicht

stellen van de maatschappelijk nuttige tegenprestatie, heeft het nu ook initiatieven

ontplooid om oudere bijstandsgerechtigden die kansloos zijn op de arbeidsmarkt, vrij te

stellen van een sollicitatieplicht, of in ieder geval te ontheffen van het automatische

sanctiemechanisme.

Toch kunnen we er niet gerust op zijn dat de politiek dit soort zelfreinigend vermogen

aan de dag legt. Lokaal spelen dezelfde krachten als op het landelijke niveau: de

solidariteit wordt gedefinieerd als iets voor ons soort mensen, Henk en Ingrid en de

hardwerkende Nederlander. Die benadering voedt zich met zwarte schapen die juist van

die solidariteit moeten worden uitgezonderd: de schuldenaar, de fraudeur, de profiteurs,

de buitenlanders, de drop-outs, of met wat voor negatieve stereotyperingen deze

groepen ook worden geduid. Het zijn juist dit soort mensen die vaak in een kwetsbare

positie verkeren. Onafhankelijke rechtstatelijke instituties zijn voor hen sterkere

bondgenoten dan de politiek.

Allereerst de rechter. Deze heeft de afgelopen jaren al heel veel hete kolen uit het vuur

van de lokale verzorgingsstaat moeten halen. Laten we zuinig zijn op de rechter, inclusief

de CRvB. De Ombudsman blaast een partijtje mee, getuige de belangrijke rapporten over

de onbarmhartige verzorgingsstaat, zoals ‘geen fraudeur en toch een boete’ over de

Fraudewet en ‘met voeten getreden’ over gerechtsdeurwaarders die nalaten de

beslagvrije voet te berekenen als ze overgaan tot beslagleggingen. Laat ons hopen dat

de interne strubbelingen binnen het instituut van de Nationale Ombudsman snel worden

opgelost. En zo niet, dan hebben we altijd nog de gemeentelijke ombudsmannen. Verder

noem ik de vrije pers, zowel op landelijk als op lokaal niveau. Volkskrant en NRC volgen

de decentralisaties kritisch op de voet. Mijn anekdote of Melissa uit Beilen is niet uit de

32

duim gezogen, maar geïnspireerd door een real life case die is ontmaskerd door RTV-

Drenthe.

De bijdrage van de cliëntenraden

Ook u levert al jarenlang een belangrijke bijdrage aan het kritisch volgen van de

uitvoering van de sociale zekerheid, zowel op landelijk als op lokaal niveau. Dat komt

soms in de vorm van goede samenwerking met het bestuur, soms in een meer

oppositionele rol. Zelf zou ik het toejuichen als de cliëntenraden zich uitdrukkelijker gaan

opstellen als hoeders van de sociale grondrechten. Een strategie die hierbij kan worden

gevolgd, is problemen niet alleen aan te dragen bij het lokale bestuur maar ook bij de

andere actoren die in de rechtsstaat actief zijn, zoals de rechter, de ombudsman en de

pers. Het immers - in mijn theorie – niet via het bestuur maar via deze instellingen dat

het serum kan worden aangeboord dat de cocktail van discretionariteit, disciplinering en

degeneratie helpt neutraliseren. Om de rechter in te schakelen kan de weg worden

bewandeld om zaken aan te dragen bij stichtingen die speciaal zijn opgericht voor het

voeren van gerechtelijke procedures over principiële juridische vragen. We kennen zo het

Clara Wichmaninstituut dat al jarenlang met succes opkomt voor vrouwenrechten

(www.clara-whichmann.nl). Tegenwoordig timmert het PILP (Public Intererst Litigation

Project) aan de weg voor het aankaarten van een divers scala

van mensenrechtenschendingen (www.PILPNJCM.nl) . Dit gebeurt onder auspiciën van

het Nederlands Juristencomité voor de mensenrechten (NJCM), in samenwerking met

diverse partijen, inclusief de commerciële advocatuur. Zo is er een actie die aandacht

vraagt voor de sneaky profilering door het Big-Brother-risico-indicatiesysteem van SZW,

waarbij allerlei bestanden aan elkaar worden gekoppeld om informatie los te krijgen over

individuen. Ook voert het PILP een proefprocedure over de toegang tot het

dovenonderwijs voor uitgeprocedeerde asielzoekers.

Zelf hebben wij in Groningen op initiatief van de jurist Henk van der Meij, onlangs een

stichting in het leven geroepen die zich specifiek gaat bezighouden met het aanjagen van

principiële procedures in de zorg, ook met het oog op het nieuwe VN Verdrag voor de

rechten van gehandicapten. Dit is de Stichting Rechtszekerheid Ondersteuning en Zorg

(www.SROZ.nl). Er is alvast een bescheiden bedrag in kas voor het begeleiden van

procedures.

Meld u met zaken. We hoeven niet te laten gebeuren dat decentralisaties negatief

uitwerken voor onze sociale grondrechten. We staan erbij en kunnen er wat aan doen.

Het mooiste zou zijn de cliëntenraden zelf partij zijn in een collectieve klachtenprocedure

over schendingen van sociale grondrechten. Stel een gemeente schiet zichtbaar tekort in

het formuleren van een armoedebeleid en niemand doet wat. De staatssecretaris zegt

typisch dat is een zaak van de gemeente niet van de landelijke politiek. De rechter zegt:

zo concreet kan ik de sociale grondrechten niet toetsten. In dergelijke situaties zou een

collectieve klachtenprocedure uitkomst kunnen bieden. Er is echter één probleem. We

kennen in Nederland geen collectief klachtenrecht voor schending van sociale

grondrechten. Onze college van de rechten van de mens is alleen bevoegd gemaakt voor

behandelen van individuele klachten over schending van art. 1 van de Grondwet, het

verbod op discriminatie. Wel is er een Europese collectieve klachtenprocedure over

schending van sociale grondrechten van Sociaal Handvest, maar daarvoor zijn de

cliëntenraden weer niet ontvankelijk.

Daarom sluit ik deze rede af met een oproep tot invoering van een nieuw collectief

klachtrecht voor sociale grondrechten. Als we de decentralisaties even serieus nemen als

de sociale grondrechten doen we er goed cliëntenraden klachtrecht te geven en dat te

beleggen bij het College voor de rechten van de mens.

Ik heb gezegd.

33

VII Cliënt in Beeld-prijs 2016

De Landelijke Cliëntenraad (LCR) reikt jaarlijks de Cliënt in Beeld-prijs uit aan een

Cliëntenraad/-organisatie of lid daarvan die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan

het bevorderen, verder vormgeven of verbeteren van cliëntenparticipatie.

Iedereen kan een cliëntenraad/-organisatie of lid daarvan voordragen die volgens

hem/haar voldoet aan het jaarlijks vastgestelde wisselende thema. De prijs wordt

uitgereikt op het jaarlijks congres van de Landelijke Cliëntenraad

Juryprijs

De jury wijst één van de genomineerde voordrachten aan als winnaar.

De winnaar ontvangt een bronzen beeld en een geldbedrag van € 2.500,-

Publieksprijs

Tijdens het congres worden filmpjes van alle genomineerden getoond.

De deelnemers aan het congres kiezen door stemming de winnaar van de publieksprijs.

De winnaar ontvangt een glasobject en een geldbedrag van € 2.500,-

Thema 2016

Het thema van de Cliënt in Beeld-prijs 2015 was: ‘De leefwereld op de overlegtafel’

Samenstelling jury

Voorzitter Arjan Vliegenthart Wethouder Werk en

Inkomen Amsterdam en

voorzitter VNG-commissie

Werk en Inkomen.

Lid Sandra van Laar Lid van de LCR namens de

dak- en thuislozen

extern lid Thomas Sanders WSW-cliëntenraad Venlo,

Beesel

en Bergen en winnaar

Cliënt in

Beeldprijs 2015

extern lid Elleke Davids Senior-beleidsmedewerker

ministerie van SZW en

contactpersoon voor de LCR

adviseur Gerrit van der Meer Voorzitter van de LCR

ambtelijk secretaris Branko Hagen Beleidsadviseur LCR

secretaris/auteur Yvette Bommeljé

Voordrachten

De LCR heeft tien voordrachten ontvangen voor de Cliënt in Beeld-prijs 2016.

Er werden cliëntenraden/-organisatie voorgedragen vanuit het hele land en vanuit

verschillende beleidsterreinen.

Overzicht van de voorgedragen kandidaten

Een overzicht van de voorgedragen kandidaten in willekeurige volgorde: 1. FSU Jongerenteam, Friesland - Voor jongeren, door jongeren

2. Cliëntenpanel Harderwijk - Armoede, geloof in eigen kracht

3. Cliëntenraad Regio Drechtsteden - Persoonlijke benadering

34

4. Groot MO/GGZ-overleg - Zwartboek kostendelersnorm

5. Centrale Cliëntenraad UWV - Beginspraak bij nieuwe beoordelingswijze

6. Adviesraad Werk en Inkomen Raalte - Samenwerking voor goed beeld ervaringen

cliënten

7. Cliëntenraad Deurne - Bijeenkomst Deurne

8. Cliëntenraad Sociale Zaken Hilversum/Weesp - leefervaringen bij de voedselbank op

tafel van de gemeente

9. Cliëntenraad Werk en Inkomen Veenendaal - bijeenkomst met de achterban als

spiegel

10. Participatieraad Wmo Zaanstad - De werkwijze Zaanstad met vertel- en verhaaldagen

Nominaties

Uit de tien voordrachten heeft de jury vier voordrachten genomineerd:

1. FSU Jongerenteam, Friesland - Voor jongeren, door jongeren

2. Groot MO/GGZ-overleg - Zwartboek kostendelersnorm

3. Cliëntenraad Werk en Inkomen Veenendaal - bijeenkomst met de achterban als

spiegel

4. Participatieraad Wmo Zaanstad - De werkwijze Zaanstad met vertel- en verhaaldagen

Winnaar Juryprijs

De jury heeft unaniem besloten om de Cliënt in Beeld-prijs 2016 toe te kennen aan:

FSU Jongerenteam, Friesland - Voor jongeren, door jongeren

De jury vindt dit initiatief bijzonder omdat jongeren moeilijk te mobiliseren zijn voor het

werken voor cliëntenraden. Zij zijn ook moeilijk te bereiken door cliëntenraden. FSU

Jongerenteam laat zien dat jongeren wel degelijk te motiveren zijn voor het

cliëntenraadswerk: zij zijn actief in hun eigen team en weten hun doelgroep te bereiken.

FSU Jongerenteam maakt ook duidelijk dat jongeren op een andere manier te werk gaan

en op een andere manier bereikt moeten worden dan op de gebruikelijke wijze. Zij

gebruiken social media, filmpjes en gaan erop af met actieve en activerende werkvormen

zoals het werken met spellen: methoden die passen bij hun generatie. En met succes,

want ze halen de informatie op over de leefwereld van werkzoekenden en jongeren met

een beperking. Informatie die nodig is om deze groep te ondersteunen en waarmee de

cliëntenraad vervolgens in gesprek kan gaan met de gemeente. De jury geeft een grote

pluim aan het FSU Jongerenteam en hoopt dat dit voorbeeld navolging krijgt in de rest

van het land.

Winnaar Publieksprijs

Tijdens het congres werden vier filmpjes van de genomineerde kandidaten getoond.

De aanwezigen kozen: Groot MO/GGZ-overleg Amsterdam: Zwartboek

kostendelersnorm.

Het juryrapport wordt als bijlage bij het jaarverslag gevoegd.

35

Bijlage VIII Overzicht leden en plaatsvervangend leden LCR

Organisatie/orgaan Lid Plaatsvervangend lid

Landelijke

Cliëntenorganisaties

Ieder(in) LG Jenny Laval Nienke van der Veen

Mind/LOC dhr. E. Paardekooper

Overman

mw. M. Paalvast

VCP/CNV dhr. B. de Bart mw. M. Morsink

CSO mw. A. Willemse-v.d. Ploeg Vacature

FNV (publieke sector) mw. A. Hoeflak mw. C. Ter Beek

FNV

(markt sector)

dhr. A. Maas dhr. R. Smits

Vertegenwoordiger

Organisaties van

minderheden

dhr. S. Bouddouft dhr. H. van Zuthem

Ieder(in) VG dhr. J. Barendrecht Dini Zeggelaar

Cliëntenraden UWV en

SVB

CC UWV mw. C van der Sel

CC UWV dhr. R. Duin dhr. E Trompert

CC UWV dhr. H. van Grieken mw. A van der Meijden

CR SVB mw. G.F.P. Baaij mw. A. van den Bosch

CR SVB dhr. F. Maij mw. S.J. Querido CR SVB dhr. H.P.G. van Roosebeek -

Vertegenwoordigers

Gemeentelijke

Cliëntenparticipatie

Cliëntenraden G4 dhr. H. van Zanten vacature

Mobility dhr. J. Sprenkels mw. W. Vincken

Vertegenwoordiger/ Dak- en

thuislozen

mw. S. van Laar vacature

Onafhankelijk voorzitter: dhr. G. van der Meer

Leden Dagelijks Bestuur

Voorzitter : dhr. G van der Meer

Vicevoorzitter/lid : mw. A. Hoeflak

Penningmeester/lid : dhr. E. Paardekooper Overman

Secretaris : mw. G. Baaij

Jaarverslag LCR 2016 - landelijkeclientenraad.nl · V. Congres 2016, Regionale...

Documents

Transcript of Jaarverslag LCR 2016 - landelijkeclientenraad.nl · V. Congres 2016, Regionale...