Jaarverslag FRDO 2013Pagina 4 van 57 FRDO Jaarverslag 2013 1. Woord vooraf Geachte lezer, In 2013...

FRDO Jaarverslag 2013 Pagina 1 van 57

Jaarverslag FRDO 2013

Pagina 2 van 57 FRDO Jaarverslag 2013


Inhoud

1. Woord vooraf ..................................................................................................................................... 4

2. Doelen en samenstelling .................................................................................................................... 6

3. Activiteiten ......................................................................................................................................... 8

3.1. Beleidsadvisering ............................................................................................................................ 8

3.1.1. Adviezen ....................................................................................................................................... 8

3.1.2. Beleidsdialoog ............................................................................................................................ 27

3.2. Draagvlakverbreding ..................................................................................................................... 27

3.2.1. Forumactiviteiten ....................................................................................................................... 27

3.2.2. Informatie en communicatie ..................................................................................................... 29

3.3. Vertegenwoordiging en contacten ............................................................................................... 31

3.3.1. Op internationaal niveau ........................................................................................................... 31

3.3.2. Het Europees netwerk van milieu- en duurzame ontwikkelingsraden EEAC........................... 32

3.3.3. Op nationaal niveau ................................................................................................................... 32

4. Werking van de Raad ...................................................................................................................... 34

4.1. Algemene Vergadering .................................................................................................................. 34 4.2. Bureau ........................................................................................................................................... 35

4.3. Werkgroepen ................................................................................................................................. 36 4.3.1 Deelname aan de werkgroepen ................................................................................................. 37 4.3.2 Werkgroep Strategieën ............................................................................................................... 38 4.3.3 Werkgroep Energie en Klimaat ................................................................................................... 38 4.3.4 Werkgroep Internationale Betrekkingen ................................................................................... 39 4.3.5 Werkgroep Biodiversiteit en Bossen………………………………………………………………………………… 39 4.3.6 Werkgroep Productnormen ........................................................................................................ 40

4.4. Secretariaat ................................................................................................................................... 40 4.4.1 Taken…... ...................................................................................................................................... 40 4.4.2 Milieuverslag ............................................................................................................................... 41 4.4.3 Sociaal verslag ............................................................................................................................. 42 5. Financieel verslag ............................................................................................................................. 45

Bijlage 1: Samenstelling van de Raad in 2013 ..................................................................................... 48

Bijlage 2: Aanwezigheid op de Algemene Vergadering in 2013 ......................................................... 51

Bijlage 3: Adviezen van de Raad in 2013 ............................................................................................. 55

Bijlage 4: Consultatie van de website van de Raad…………………………………………………………………………58


1. Woord vooraf Geachte lezer,

In 2013 hadden we weer een constant ritme in de opmaak van onze adviezen. Dertien adviezen werden goedgekeurd. Zes van die adviezen hebben te maken met productnormen, waaronder een advies over nanomaterialen en een over biociden. Drie van die adviezen hebben een internationale dimensie. Twee adviezen behandelen de opvolging van Rio+20 en een derde advies buigt zich diepgaand over de problematiek van klimaat en ontwikkelingssamenwerking en behandelt met name het complexe vraagstuk van de klimaatfinanciering. Twee adviezen hebben te maken met het klimaat- en energiebeleid. Een eerste advies formuleert aanbevelingen voor een betere governance van het klimaatbeleid in België. Een tweede advies analyseert de resultaten van de studie 100% hernieuwbaar in België met als horizon 2050. Verder hebben we

ook een advies gepubliceerd over het nationaal hervormingsprogramma dat België aan de Europese Commissie heeft voorgelegd in april 2013. En ten slotte heeft de FRDO ook een advies gemaakt over het ontwerp van marien ruimtelijk plan.

Ons jaarforum 2013 “De uitdaging voor een duurzaam België: governance, innovatie en financiering van een koolstofarme samenleving” vormde in zekere zin een vervolg op het jaarforum 2012 dat handelde over de transitie naar een koolstofarme samenleving. Het jaarforum 2013 had als doel om beter af te lijnen hoe de transitie naar een koolstofarme samenleving concreet kan verwezenlijkt worden. Dat werk loopt trouwens door in 2014 met de publicatie van twee adviezen over dit thema.

Zoals u kunt vaststellen spreekt de FRDO zich uit over gevarieerde en complexe onderwerpen, met daarbij een nadruk op de noodzaak om een transversale aanpak te ontwikkelen en alle stakeholders op een constructieve manier te betrekken. We hebben trouwens onze samenwerking versterkt met de actoren van de wet duurzame ontwikkeling (DO). Het gaat daarbij om de Task Force DO van het Federaal Planbureau, de PODDO (in 2014 omgedoopt tot Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling of FIDO) en de ICDO. Een belangrijk eerste concreet resultaat van die samenwerking zal de conferentie over partnerschappen DO zijn die we gezamenlijk organiseren op 10 juni 2014. Verder hebben we samengewerkt met de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Nationale Arbeidsraad bij de uitwerking van sommige van onze adviezen, zoals het advies over het nationaal hervormingsprogramma en de adviezen over productnormen. Ten slotte, en in antwoord op een adviesvraag van staatssecretaris Wathelet, hebben we een veelbelovende samenwerking opgestart met zes regionale adviesraden (SERV, MinaRaad, CESW, CWEDD, VESRBC en CERBC). De bedoeling is samen een advies uit te werken over de governance van de transitie naar een koolstofarme samenleving dat zou moeten worden gepubliceerd in 2014.

2013 was ook het jaar waarin ik startte in mijn functie van voorzitster van de raad, na het ontslag van voorzitter Maystadt. Met hulp en steun van de leden en van het secretariaat heb ik de complexiteit ontdekt van het werk dat we doen, net als de uitdagingen die het met zich meebrengt. Ik wil me graag sterk inzetten, want de FRDO heeft een belangrijke rol te spelen om ons land op de weg van een duurzame ontwikkeling te krijgen. Wat ik samen met de leden heb kunnen ondernemen, was verrijkend en constructief. We hebben onze beleidsprioriteiten voor de periode 2014-2018 goedgekeurd en nieuwe projecten gelanceerd die we zullen verwezenlijken in 2014. Ik wil graag de leden danken voor hun inzet bij de werkzaamheden van de raad, voor hun bereidheid om vooruit te gaan, en om ons land in de richting van duurzaamheid te stuwen. Ik wil ook graag de leden van het secretariaat danken voor hun efficiënte en dynamische inzet. Ten slotte wil ik ook in het bijzonder de vertegenwoordigers van de federale overheid danken. Op hen kunnen we immers steeds beroep doen, met name de leden van de ICDO, het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling, de Task


Force DO van het Federaal Planbureau en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Een speciaal woord van dank wens ik te richten aan de FOD VVVL voor hun efficiënte steun bij de aanwerving van de opvolger van directeur Jan De Smedt, die met pensioen ging. Magda Aelvoet Voorzitster


2. Doelen en samenstelling De Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) is een multistakeholderforum. Vertegenwoordigers van het middenveld kunnen er hun standpunt formuleren en van gedachten wisselen over het beleid duurzame ontwikkeling in ons land. Dit overleg leidt in de eerste plaats tot adviezen aan de federale regering. De internationale verbintenissen die ons land heeft aangegaan op de Wereldtoppen van Rio de Janeiro (1992), Johannesburg (2002) en opnieuw Rio de Janeiro (2012) fungeren daarbij als referentiekader. Tot slot heeft de Raad ook als taak organisaties en burgers te sensibiliseren voor duurzame ontwikkeling.

De FRDO werd als maatschappelijk participatieorgaan opgericht door de Wet van 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling als opvolger van de Nationale Raad voor Duurzame Ontwikkeling. De raad kreeg later nog meerdere specifieke adviesopdrachten onder meer in het kader van de Wet van 21 december 1998 betreffende de productnormen ter bevordering van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van het leefmilieu en de volksgezondheid, de Wet van 25 mei 1999 betreffende de Belgische internationale samenwerking en de Wet van 13 februari 2006 betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma’s en de inspraak van het publiek bij de uitwerking van de plannen en programma’s in verband met het milieu. De raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de milieuverenigingen, organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, consumentenverenigingen, jongerenorganisaties, werknemers- en werkgeversorganisaties, en vertegenwoordigers van de wetenschappelijke wereld.

De Raad beschikt over drie organen die de goede werking verzekeren:

de algemene vergadering die het beleid bepaalt en de adviezen goedkeurt,

het bureau dat de werking coördineert en als arbitrageorgaan functioneert,

de werkgroepen die de adviezen en fora-activiteiten voorbereiden.

Ter ondersteuning van deze drie organen beschikt de raad eveneens over een vast secretariaat. Diagram 1 geeft de samenstelling van de raad weer in december 2013. Sinds de hersamenstelling – bepaald in het KB van 18 juli 2012 over de vastlegging van het aantal middenveldvertegenwoordigers in de FRDO en hun verdeling in categorieën – telt de raad 24 leden met stemrecht, die als volgt zijn onderverdeeld:

- een voorzitter, - drie ondervoorzitters, - drie leden van de NGO’s voor milieubescherming, - drie leden van de NGO’s voor ontwikkelingssamenwerking, - zes leden van de werknemersorganisaties, - zes leden van de werkgeversorganisaties, - twee leden namens de jongerenorganisaties.

In vergelijking met de vorige samenstelling verschijnt de groep van de jongeren hiermee in de raad, terwijl de vertegenwoordigers van de energieproducenten verdwijnen. Door hetzelfde besluit is het aantal vertegenwoordigers van de milieu- en ontwikkelingsorganisaties van 6 op 3 gebracht. Daarnaast telt de raad ook andere leden die geen stemrecht hebben. Die kunnen in zes categorieën worden ondergebracht:

- 6 vertegenwoordigers van de wetenschappelijke milieus (van wie het stemrecht werd ingetrokken op basis van art. 2 van de wet van 12 november 2012 die het art. 12 van de genoemde wet van 5 mei 1997 wijzigt)

- 2 vertegenwoordigers van de consumentenorganisaties (van wie het stemrecht werd ingetrokken op basis van art. 2, 5° van het genoemde KB van 18 juli 2012)

- vier wetenschappelijke raadgevers (gecoöpteerd volgens het huishoudelijk reglement van de raad), - vertegenwoordigers van de federale regering, van de gemeenschappen en van de gewesten,


- vertegenwoordigers van zeven raden bevoegd voor milieu en socio-economische aangelegenheden (zie bijlage 1),

- vertegenwoordigers van drie andere federale overheidsdiensten voor duurzame ontwikkeling:

het Federaal Planbureau (Task Force duurzame ontwikkeling),

de Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling,

de Programmatorische Overheidsdienst Duurzame Ontwikkeling. De wet van 12 november 2012 heeft verder de duur van het mandaat van de leden van de raad van 4 op 5 jaar gebracht.

Diagram 1: samenstelling van de raad op 31 december 2013

Een overzicht van de leden vindt u in bijlage 1. Voor de actuele samenstelling van de raad verwijzen wij naar onze website: http://www.frdo-cfdd.be/nl/de-raad/samenstelling. De actuele samenstelling van het bureau vindt u op http://www.frdo-cfdd.be/nl/de-raad/bureau .

http://www.frdo-cfdd.be/nl/de-raad/samenstelling

http://www.frdo-cfdd.be/nl/de-raad/bureau


3. Activiteiten 3.1. Beleidsadvisering 3.1.1. Adviezen 3.1.1.1. Enkele cijfers De belangrijkste activiteit van de raad is het uitbrengen van beleidsadviezen op vraag van de federale regering of het parlement, of op eigen initiatief. De werkgroepen van de raad bereiden deze adviezen voor, waarna ze aan de algemene vergadering ter goedkeuring worden voorgelegd. Verdeelde standpunten worden in de adviezen steeds duidelijk weergegeven. De raad besliste in de loop van 2009 om verschillende types van adviezen te introduceren met het oog op een efficiëntere tijdsbesteding. In 2010 werden de afspraken over deze methode van werken toegepast en verder verfijnd. Wanneer de raad een adviesvraag ontvangt, beslist het bureau over de keuze tussen volgende types, die verschillen qua lengte en aantal voorbereidende vergaderingen:

- krachtlijnenadvies - standaardadvies - kaderadvies.

Aantal en consensus Grafiek 1 geeft per jaar een overzicht van het aantal adviezen dat de raad sinds 1998 uitbracht, evenals van de verdeling tussen consensus- en verdeelde adviezen. In totaal gaat het om 210 adviezen of een gemiddelde van 13,1 adviezen per jaar, waarvan er 150 (of 71,4 %) met consensus werden goedgekeurd. In 2013 werden 13 adviezen goedgekeurd (waarvan 10 in consensus), waardoor dit jaar zich situeert in het gemiddelde van de voorgaande jaren.

Grafiek 1: Aantal adviezen per jaar vergeleken met het aantal consensusadviezen

5

15 15

18

31

9 12 9

14 16

6

16

11

16

4

13

4

11

7

8

6 9

12

5

14

7 10 10

0

5

10

15

20

25

30

35

Aan

tal

ad

vie

zen

aantal uitgebrachte adviezen


Adviezen op eigen initiatief Grafiek 2 geeft een overzicht van het aantal adviezen dat de voorbije jaren werd uitgebracht op vraag van de overheid en op eigen initiatief. Gemiddeld bracht de raad 1,5 adviezen per jaar uit op eigen initiatief. In 2013 heeft de raad 1 advies op eigen initiatief uitgebracht.

Grafiek 2: Aantal adviezen (gevraagd en op eigen initiatief) Types van adviezen Tabel 1 geeft een overzicht van de verdeling per type advies voor de adviezen van 2013.

Type van advies Aantal

Krachtlijnenadvies 8

Standaardadvies 5

Kaderadvies 0

Tabel 1: Aantal voor elk type van advies dat werd uitgebracht

14 15

29

5 10 8

13 14

6

16

8 15

4

12

1 3

2

4

2 1

1 2

0

0

3

1

0

1

0

5

10

15

20

25

30

35

To

taal aan

tal

ad

vie

zen

Jaar

gevraagd


3.1.1.2. Aanbevelingen uit de adviezen van de raad

Advies over het ontwerp-KB betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden (2013-2017)

Minister van Landbouw Laruelle heeft een adviesaanvraag ingediend bij de FRDO over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden voor de periode 2013-2017. Het gaat om het federale deel van het Nationale Actieplan ter zake.

In zijn advies betreurt de raad dat hij slechts over een federaal programma beschikt dat deel uitmaakt van een nationaal plan en is van mening dat een geïntegreerde oefening nuttiger zou zijn geweest. De FRDO oordeelt dat de voorgestelde maatregelen en toepassingen noodzakelijkerwijs zullen moeten worden gecoördineerd, waarbij de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen betrokken zullen worden, met naleving van hun respectieve bevoegdheden. Andere opmerkingen van de raad over dit ontwerp betreffen de informatieverstrekking aan de consument, de medische opvolging van de werknemers, de bescherming van specifieke zones tegen gewasbeschermingsmiddelen en de toegang tot informatie en bescherming van vertrouwelijke gegevens.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 29 januari 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a02n.pdf

Opvolging door de Minister (AV van 28 januari 2014): Mevrouw de minister wil de leden van deze raad hartelijk danken voor dit gedetailleerde en relevante advies dat vanzelfsprekend bijzonder nuttig is bij de ingewikkelde omzetting van richtlijn 2009/128 tot vaststelling van een kader voor communautaire actie ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van pesticiden. Dit is een bijzonder belangrijk advies want het gaat om een federaal plan waarbij een groot aantal ministers betrokken is en dat, rekening houdend met de begrotingssituatie, desondanks ambitieus is. In de uiteindelijke versie van het ontwerp-KB die op 23 december 2013 werd gepubliceerd, werden vanzelfsprekend enkele aanbevelingen uit het advies van de raad in aanmerking genomen. Tot de aanbevelingen die in aanmerking werden genomen behoren die omtrent de informatieverstrekking aan de consument, meer bepaald betreffende de beschikbare informatie in het verkooppunt en de wijze waarop die informatie geleverd moet worden (aanbevelingen 6 en 7). Dat is ook het geval voor het verzoek om een didactische website uit te werken (aanbeveling 8) die in samenwerking met de gewesten zal worden ontwikkeld. Wat dit laatste punt betreft, betreurt de raad dat hij slechts over een advies op federaal niveau beschikt en niet over een geïntegreerd nationaal plan. Het dient benadrukt dat dit deel uitmaakt van de Belgische institutionele realiteit. Niettemin wil ik de leden van deze raad geruststellen: het is wel degelijk de bedoeling de acties maximaal te coördineren tussen de verschillende instanties via de NAPAN task force, in overeenstemming met aanbeveling nr. 5. Het federale niveau is natuurlijk niet van plan op eigen houtje te handelen. Enkele beschouwingen die door dit advies worden aangereikt, gaan het kader van onze federale bevoegdheden te buiten (zoals de opleiding in aanbeveling nr. 10); ze werden overgemaakt aan de gewesten. Andere beschouwingen werden reeds verduidelijkt in andere koninklijke besluiten die dezelfde richtlijn omzetten (zoals het koninklijk besluit van 19 maart 2013 betreffende fytolicentie). Wat aanbeveling 16 betreft, spreekt het voor zich dat de wetgeving inzake de toegang tot informatie en de

http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a02n.pdf


bescherming van vertrouwelijke gegevens zal worden nageleefd. Wat aanbeveling 17 (benchmarking in de buurlanden) betreft, is dat reeds gebeurd door de FOD Volksgezondheid. Tot slot zullen in verband met beschouwing 2 vanzelfsprekend (kwantitatief meetbare) beoordelingsindicatoren worden gehanteerd.

Advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda

De raad ontving een adviesvraag van de ministers Magnette en Vanackere over de Post-2015 Development Agenda, dus over de opvolger van de MDGs of Millenniumdoelstellingen. In het kader van Rio+20 is afgesproken dat er SDGs zullen worden ontwikkeld: doelstellingen voor duurzame ontwikkeling. Beide processen zullen op een of andere manier geïntegreerd worden in de loop van de volgende jaren. Een tweede adviesvraag komt van minister Vanackere en gaat over de follow-up van Rio+20, en over de rol van België in de diverse opvolgprocessen van deze conferentie. De raad heeft ervoor gekozen de twee adviesvragen te combineren en op basis daarvan twee adviezen uit te werken. Dit eerste advies geeft enkele hoofdlijnen aan voor de Belgische houding in de opvolgprocessen van Rio+20 en handelt daarnaast vooral over Post-2015 en de SDGs. Door de snelle afwerking van dit eerste advies hoopt de raad tijdig input te kunnen geven aan de federale regering, aangezien de Europese Commissie begin 2013 een mededeling zal publiceren over Post-2015 en de SDGs. In een tweede advies zal dan later dieper worden ingegaan op die aspecten die niet of enkel in algemene zin behandeld zijn in dit eerste advies. In zijn advies vraagt de raad een voortrekkersrol van ons land in de verschillende processen van follow-up van Rio+20. De FRDO vraagt dat België ervoor ijvert dat de EU – als antwoord op het te zwakke akkoord over de groene economie in Rio+20 en het beperkte draagvlak voor dat akkoord – zelf ondubbelzinnig kiest voor een vergroening van de economie, vanuit een coherente visie op de drie dimensies van duurzame ontwikkeling, en binnen de planetaire grenzen. Dit houdt onder meer het bijsturen in van het Europese Semester, door – naast de stabiliteits- en convergentieprogramma’s – ook de strategie EU 2020 werkelijk in overweging te nemen zoals die oorspronkelijk was opgemaakt door de EU. In die strategie dienen sociale en ecologische doelstellingen volwaardig geïntegreerd te worden, om zo te komen tot een integrale benadering van duurzame ontwikkeling. Verder vraagt de raad aan de federale regering nieuwe of versterkte initiatieven voor de omzetting van Rio+20 in eigen land. Dit houdt onder meer een ambitieus nieuw Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling in dat via heldere doelstellingen en een bindend kader het traject naar een inclusieve lagekoolstofsamenleving in 2050 uittekent. Verder is een gezamenlijke strategie van de federale en gewestelijke overheden nodig, die werk maakt van een maximale coherentie van de verschillende beleidsdomeinen vanuit het oogpunt van duurzame ontwikkeling, en een pakket concrete beleidsmaatregelen voor een vergroening van de fiscaliteit.

De raad vraagt dat België zich overal waar mogelijk actief inzet om te komen tot een maximale integratie van de processen van enerzijds Post-2015 en anderzijds de uitwerking van SDGs als onderdeel van Rio+20. Op dit moment lopen de twee processen nog gescheiden, met een verschillende timing en verschillende aansturing (via VN of intergouvernementeel). In de loop van de volgende maanden moet dat veranderen. De raad is ervan overtuigd dat er nood is aan één set van mondiale doelstellingen. Die moeten gelden voor alle landen en moeten uitgaan van een visie op duurzame ontwikkeling. De doelstellingen moeten actiegericht zijn, compact, gemakkelijk te communiceren, beperkt in aantal, van mondiale aard en universeel toepasbaar. België zou erover moeten waken dat volgende elementen prioritair worden opgenomen: recht op voedsel, uitbanning van de armoede, waardig werk, sociale bescherming, duurzame productie en consumptie en universele toegang tot duurzame energie.


Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 29 januari 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a01n.pdf

Opvolging door de Minister (AV van 28 januari 2014): Minister Labille : Ten aanzien van het post-2015 debat, werden de adviezen van de FRDO opgenomen in het kader van het stakeholderoverleg dat de administratie (DGD) de afgelopen maanden gevoerd heeft. Dit advies hielp ons bij het uittekenen van de algemene lijnen en bepalen van de aandachtspunten in het kader van het post-2015 debat. Zo kan ik u aangeven dat de Belgische ontwikkelingssamenwerking het debat uitdrukkelijk wil plaatsen in de context van meer aandacht naar de problematiek van de toenemende ongelijkheden. De problematiek van ongelijkheden bevat zowel structurele als conjuncturele aspecten. Aandacht voor sociale bescherming en waardig werk op mondiaal niveau is volgens ons de beste garantie om de problematiek van de toegenomen ongelijkheden aan te pakken en ook daadwerkelijk te verminderen. De problematiek van de ongelijkheden raakt het debat over duurzame ontwikkeling. Vele ongelijkheden bestaan in de mate waarin de landen beslag leggen op de planetaire grondstoffen en ecosystemen. De toegang tot grondstoffen, land, arbeid, energie, gezondheidszorg, water en elementaire sanitaire voorzieningen vanuit deze invalshoek zijn fundamentele onderdelen van het post-2015-ontwikkelingskader. Met dit nieuwe ontwikkelingsmodel wordt ook een nieuw financieringskader voor ontwikkelingssamenwerking gecreëerd. Kapitaalvlucht naar het Zuiden, belastingontduiking en ontwijking moeten in dat kader ook in het vizier worden genomen. Staatssecretaris Verherstraeten: De twee adviezen over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda (september en mei 2013) werden op 29 mei 2013 voorgesteld aan de deelnemers van de werkgroep Internationaal beleid van de ICDO. Na de voorstelling volgde een gedachtewisseling met de leden van het FRDO-secretariaat. In overeenstemming met de aanbevelingen heeft de federale overheid zich actief ingezet in het opvolgingsproces van Rio+20. Dankzij de WG ICDO kan deze opvolging worden gecoördineerd en kan de nodige uitwisseling van informatie worden verzekerd om de experts van de overheidsinstellingen er maximaal bij te betrekken en erop toe te zien dat de verschillende dimensies van duurzame ontwikkeling evenwichtig worden aangepakt. Een aanpak die wij trouwens verdedigen binnen de Europese Unie. Binnen verschillende instanties werden participatieve processen ingevoerd om de op te stellen prioriteiten vast te leggen met het oog op de volgende doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling. Dit werk wordt voortgezet om een Belgisch standpunt te bepalen voordat het volgende High Level Political Forum on Sustainable Development plaatsvindt. Het is dus te vroeg om zich nader uit te spreken over de in de adviezen aangehaalde thema’s zoals het recht op voedsel, het uitroeien van de armoede, waardig werk, duurzame consumptie- en productiepatronen, gezondheid, gender of de oceanen, aangezien de formele onderhandelingen pas vanaf september 2014 van start zullen gaan - maar binnen de huidige besprekingen wordt wel degelijk rekening gehouden met de principes die in het advies van januari 2013 worden vermeld. Ik geef u een korte stand van zaken over de aan de gang zijnde processen: Integratie van MDG en SDG-processen Wat de uitwerking van een post-2015 ontwikkelingskader betreft, heeft ons land van in het begin gepleit voor een geïntegreerde set van doelstellingen die de drie dimensies van duurzame ontwikkeling omvatten én die relevant zijn voor zowel ontwikkelingslanden als geïndustrialiseerde landen. Samen met enkele andere lidstaten van de EU, heeft ons land ook aan de Europese Commissie gevraagd te kiezen voor een geïntegreerde aanpak, hetgeen de Commissie bevestigd heeft in haar mededeling van eind februari 2013 “Een waardig leven voor iedereen: armoede uitroeien en de wereld een duurzame toekomst



geven”. Over de uiteindelijke vorm en inhoud van een “post-2015 kader voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling” zal, zoals reeds gezegd, pas vanaf september 2014 onderhandeld worden in een intergouvernementele setting. Op dit moment vindt het belangrijkste werk plaats in de Open Werkgroep inzake de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. Ons land noch de EU maken echter deel uit van deze werkgroep en het zal dus een uitdaging worden te kunnen wegen op het eindrapport van deze Open Werkgroep, verwacht tegen augustus 2014. Vier maanden voor het tweede High Level Political Forum on Sustainable Development in juli 2014 en zes maanden voor de start van de formele onderhandelingen over het post-2015 ontwikkelingskader in september 2014, is het voor ons belangrijk dat we ons voorbereiden om concrete standpunten in te nemen én we er op het niveau van de Europese Unie voor pleiten om tot een gezamenlijke conclusie te komen die verder gaat dan een statement. Inhoudelijke klemtonen Zowel in de schoot van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling als in het kader van de Coormulti zal het nationaal overleg inzake de Belgische inhoudelijke klemtonen versneld moeten worden. Ik pleit er alvast voor dat voor een beperkte set van doelstellingen gekozen wordt waarin de drie dimensies van duurzame ontwikkeling bewaakt worden en dat transversale thema’s zoals duurzame consumptie en productie ook via target-setting in die doelstellingen geïntegreerd worden. Voedselzekerheid, waardig werk, universele sociale bescherming en toegang tot gezondheidszorg, biodiversiteit en duurzame energie zijn alvast domeinen die ik expliciet wens te benadrukken als prioriteiten. Besluitend Alvorens de doelstellingen op te sommen, is het belangrijk een methodologie hiervoor uit te werken op nationaal niveau. Verschillende vragen blijven immers nog onbeantwoord, zoals de keuze voor bepaalde transversale dan wel stand-alone doelstellingen, de opbouw en diepte van de doelstellingen en dergelijke meer. Optimale coördinatie tussen alle betrokken nationale actoren is hierbij fundamenteel.

Advies over 3 ontwerpen van KB betreffende de benamingen en kenmerken van benzines en diesels

In een tweede adviesvraag over productnormen vroeg Staatssecretaris Wathelet de raad om advies over 3 ontwerpen van koninklijk besluit betreffende de benamingen en kenmerken van benzines en diesels. Het gaat om een omzetting van EU-richtlijnen, die de naleving van bepaalde normen opleggen aan deze brandstoffen en het op de markt brengen verbieden van brandstoffen die er niet mee in overeenstemming zijn. In zijn advies formuleert de raad enkele bedenkingen bij de ontwerpen van KB, vooral waar het gaat om het gebruik van biobrandstoffen. Zoals het advies van de FRDO over de biobrandstoffen van 26 oktober 2011 heeft aangetoond, wordt het grootschalig gebruik van biobrandstoffen immers door vele actoren in vraag gesteld. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 29 januari 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a03n.pdf

Opvolging door Minister (AV van 28 januari 2014): De FRDO stelt vast dat de 3 ter advies voorgelegde ontwerpen van koninklijk besluit tot doel hebben een Europese harmonisatiewetgeving om te zetten en heeft bijgevolg geen opmerkingen over het genomen initiatief. De raad stelt echter ook een vertraging vast in de omzetting van de eerder vermelde richtlijn 2009/30/EG.




geen noodzaak tot wijziging ontwerpteksten. De omzetting heeft inderdaad veel vertraging opgenomen. [2] De raad benadrukt de noodzaak om deze 3 ontwerpen van koninklijk besluit zo snel mogelijk te publiceren, maar is van mening dat de normen die het mogelijk maken grotere hoeveelheden biobrandstoffen op te nemen niet overhaast en niet zonder raadpleging van alle actoren zouden mogen worden gepubliceerd. Zoals het advies van de FRDO over de biobrandstoffen van 26 oktober 2011 heeft aangetoond, leidt het grootschalig gebruik van biobrandstoffen tot heftige debatten en wordt het door vele actoren in vraag gesteld. De FRDO benadrukt dat het op de Belgische markt brengen van brandstoffen met hoge dampspanning een afwijking van de Europese Commissie2 vereist, gezien de mogelijke impact op het vlak van luchtvervuiling. Gezien de over het algemeen middelmatige luchtkwaliteit in ons land wil de raad vermijden dat België gebruik maakt van deze afwijking. de ontwerptekst voorziet niet in een bepaling waardoor BE op dit vlak een gebruik kan maken van een afwijking ter zake. De raad stelt voor na te gaan of het niet gepast is om ook de nodige maatregelen te treffen op het gebied van een duidelijke vermelding dat er metalen additieven aanwezig zijn in diesel en gasolie. De vereisten ter zake in de eerder vermelde richtlijn 98/70/EG betreffen immers niet alleen de benzines, maar de brandstoffen in het algemeen. de ontwerptekst voorziet in een duidelijke verplichting om in dat geval duidelijk te vermelden dat het product metaaladditieven bevat. De FRDO vraagt tot slot dat de motivering van het ontwerp van koninklijk besluit betreffende de benamingen en kenmerken van de benzines voor benzinemotoren als volgt wordt gewijzigd, overeenkomstig de motivering 304 en artikel 1, § 35 van de eerder vermelde richtlijn 2009/30/EG: “Overwegende dat – teneinde de beschikbaarheid op de markt te garanderen van benzine met een maximumzuurstofgehalte van 2,7 % en een maximumethanolgehalte van 5 % – een overgangsperiode moet worden voorzien, gegeven het feit dat voor sommige oudere voertuigen het gebruik van benzine met een hoog biobrandstofgehalte uitgesloten is.” de ontwerptekst werd overeenkomstig aangepast.

Advies over het Nationale Hervormingsprogramma 2013 van België

In het kader van het Europese Semester dient ons land in april zijn Nationale HervormingsProgramma (NHP) 2013 voor te leggen aan de Europese Commissie. Dit NHP wordt momenteel voorbereid door een redactiecomité onder de supervisie van een Politiek Begeleidingscomité. Ook de sociale partners en het middenveld wordt om een inbreng gevraagd. In die context bracht de FRDO dit advies uit, dat ook de basis vormde voor het overleggesprek van het middenveld over de opmaak van het NHP op het kabinet van de Premier 19 maart jl.

Het NHP dient een overzicht te bevatten van de door ons land genomen en geplande maatregelen voor het realiseren van de doelstellingen van de EU2020-strategie, en een antwoord te bieden op de landenspecifieke aanbevelingen voor België die de Commissie publiceerde naar aanleiding van het vorige NHP. In zijn advies gaat de FRDO nader in op de thema’s die verbonden zijn met zijn specifieke opdracht en waarrond in de raad reeds werk verricht werd. Hierbij maakt hij gebruik van drie bestaande consensuele adviezen: zijn advies van 2010 over het NHP, zijn advies van 2011 over energie-efficiëntie in gebouwen en zijn kaderadvies vergroening van de fiscaliteit. In zijn advies vraagt de FRDO meer bepaald dat de drie dimensies van duurzame ontwikkeling in een integrale benadering aan bod komen in het Europese Semester én in het NHP en de stabiliteitsprogramma’s van de lidstaten. Verder dient het NHP te verwijzen naar het duurzame-ontwikkelingskader voor het beleid, zoals de


langetermijnvisie in ons land en het concept van een koolstofarme samenleving tegen 2050 (zie het jongste jaarforum van de FRDO).

Wat de governance van het proces betreft, pleit de FRDO ervoor dat administraties van federale en regionale departementen in zowel het economische, sociale als milieudomein betrokken zouden worden bij de opmaak van het NHP- wat momenteel nog steeds niet het geval is. Verder vraagt de raad dat de bestaande “duurzame-ontwikkelingseffectbeoordeling” (DOEB) ingezet zou worden als instrument om korte- en langetermijn-, sociale, economische en ecologische aspecten van een beleidsvraagstuk af te wegen. Bij de opmaak van het NHP dient ook meer rekening te worden gehouden met de inhoudelijke inbreng van het middenveld dan de voorbije jaren het geval was.

In verband met aanbeveling 7 van de Europese Commissie over de verdere CO2-reductie in ons land, wijst de FRDO er op dat energiebesparing een essentiële factor is om de klimaatdoelstellingen te halen, en er hier een enorm potentieel is in België, zowel in de industrie, het transport, de huishoudens als de gebouwen (cf. de voorstellen van de FRDO in adviezen over energie-efficiëntie en mobiliteit). Ook wat aanbeveling 5 van de Commissie betreft over de verschuiving van belastingen op arbeid naar onder meer milieubelastingen, heeft de FRDO een aantal criteria en voorstellen gelanceerd, met name in zijn advies van 2009 over “een vergroening van de fiscaliteit in het kader van duurzame ontwikkeling”. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 19 maart 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a04n.pdf

Opvolging door Minister (AV van 28 januari 2014):

1. Context Het Nationaal Hervormingsprogramma (NHP) 2014 zal opnieuw een lijst van maatregelen moeten bevatten die in de periode april 2013-maart 2014 zijn genomen in het kader van de opvolging van de landenspecifieke aanbevelingen van juli 2013 en van de Europa 2020-doelstellingen die België in 2011 vastlegde. De inhoud, structuur en timing van het NHP worden vastgelegd door de Europese Commissie. De Commissie vraagt dat het NHP een ruim gedragen beleidsdocument is (“broad ownership”). In België wordt dit concreet ingevuld doordat ook de gewestelijke regeringen het rapport goedkeuren. Tevens wordt advies gevraagd aan verschillende raden. Dit jaar zijn er echter twee punten die aandacht verdienen en waarbij de adviesraden mogelijk een specifieke rol kunnen spelen. 2. Hervormingsplannen voor de volgende 12 maanden Voor het eerst vraagt de Europese Commissie om in het NHP een tabel op te nemen met “Main reform plans for the next 12 months”. Dit is nieuw omdat het NHP in principe terugkijkt naar het verleden en dus genomen maatregelen opneemt of maatregelen die in voorbereiding zijn. De genoemde tabel bevat echter de prioriteiten van de regeringen voor de volgende 12 maanden. Terwijl de titel vrij algemeen is (“main reform plans”), zijn de hoofdingen binnen de tabel meer specifiek. Zo wordt enkel gesproken over de geplande hervormingen die een relatie hebben met de landenspecifieke aanbevelingen. Tevens wordt gesproken van engagementen (“commitments”). Men zou echter de tabel een ruimere invulling kunnen geven: 1. Niet enkel de engagementen kunnen opgenomen worden, maar tevens, meer algemeen, het

beleidsvoorbereidend werk (bv. de pensioencommissie, de expertengroep m.b.t. competitiviteit, werk en relance en de werkzaamheden van het federaal parlement en de HRF m.b.t. de “tax shift”).



2. Niet enkel het beleidsvoorbereidend werk dat een relatie heeft met de landenspecifieke aanbevelingen kan opgenomen worden, maar ook het beleidsvoorbereidend werk dat een relatie heeft met de Europa 2020-strategie.

3. Voorbereidende werkzaamheden in kader van mid-term review van Europa 2020 De Europese Commissie heeft beslist om een mid-term review te doen van de Europa 2020-strategie. Dit is in lijn met eerdere oefeningen, zoals het rapport Kok dat gemaakt werd als mid-term review van de Lissabon-strategie. Het is nog wachten op concrete documenten hierover maar het ziet er naar uit dat deze review wordt opgestart onder de huidige Commissie en zal voltooid worden door de volgende Commissie, bv. tegen eind 2014. De exacte inhoud van de vraagstelling is ook niet bekend, maar, voortgaand op de ervaring van het rapport Kok, zullen vragen gesteld worden over de mate waarin de strategie heeft geleid tot het behalen van de gestelde doelstellingen en of de huidige doelstellingen moeten bijgesteld worden (o.a. thema’s van Europa 2020, meer of minder doelstellingen en hoogte van doelstellingen). Voortgaand op de ervaringen van het rapport Kok kan verwacht worden dat de inbreng van de lidstaten wordt gevraagd. Hoe België dit exact invult, zal nog moeten uitgemaakt worden. Maar een mogelijkheid is om aan verschillende instellingen een advies te vragen. Zo zouden ook de adviesraden die traditioneel betrokken worden bij het NHP (CRB, NAR en FRDO) kunnen gevraagd worden om een advies te geven. 4. Timing 1. 3 februari: communicatie naar politiek begeleidingscomité (structuur van tekst + werking + timing);

begin van werkzaamheden van redactiecomité 2. 7 maart: eerste draftversie 3. 13 maart: vergadering van redactiecomité 4. Maart: overleg met CRB, NAR en FRDO 5. Eind maart: definitieve versie naar politiek begeleidingscomité 6. 2 april: vergadering van politiek begeleidingscomité 7. 15 april: teksten klaar in 2 talen (FR + NL ; daarna EN) 8. 15 april, ten laatste 30 april: teksten worden doorgestuurd naar Europese Commissie

Advies over de studie “Towards 100% renewable energy in Belgium by 2050”

In 2011 bestelden de vier Belgische ministers die bevoegd zijn voor energie een studie over de haalbaarheid en de impact van een transformatie van het Belgisch energiesysteem naar 100% hernieuwbare energie tegen 2050. Deze studie werd uitgevoerd door het Institut de Conseil et d’Etudes en Développement Durable (ICEDD), het Federaal Planbureau en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en werd in december 2012 gepubliceerd. Staatssecretaris Melchior Wathelet vroeg de raad om advies over deze studie.

In zijn advies stelt de FRDO dat in ons land een energietransitie naar een koolstofarme samenleving dient plaats te vinden, om de broeikasgasemissies drastisch te verlagen en de bovenmatige afhankelijkheid van onze economie van fossiele energie te verminderen. Het beleid hiervoor dient een duurzame samenleving als einddoel te hebben, waarin milieu- en klimaatgrenzen gerespecteerd worden, de energiebevoorrading verzekerd wordt, onze economie performant is en sociale rechtvaardigheid gegarandeerd blijft.

De leden van de raad zijn het erover eens dat de studie elementen aanreikt om na te denken over een dergelijke energietransitie. Sommige leden menen dat “100 % hernieuwbare energie” de beste weg is om de in vorige paragraaf vermelde doelstellingen te bereiken. Andere leden stellen echter dat het om één piste gaat, waarbij het bereiken van die vier doelstellingen niet gegarandeerd is.

Hoe dan ook is de FRDO van mening dat het proces dat de vier energieministers gestart zijn met deze studie, verder gezet moet worden. Ons land heeft een toekomstvisie voor energie in het kader van duurzame ontwikkeling nodig, waarbij de verschillende beleidsniveaus gecoördineerd optreden via een nationale strategie. Sommige leden menen dat hierbij te behalen percentages vastgelegd moeten worden voor de te realiseren energie-efficiëntie en het aandeel van hernieuwbare energie. Andere leden vinden dit niet


opportuun omdat het slechts om een middel zou gaan om de vier doelstellingen te bereiken, en menen dat het belangrijk is dat ook de andere landen zich engageren voor een beleid om de CO2-uitstoot te verminderen.

De transitiestrategie zal in bepaalde sectoren tot een toegenomen activiteit leiden, terwijl andere zullen moeten omschakelen. Het is dus van fundamenteel belang een rechtvaardige transitie door te voeren die gebaseerd is op de sociale dialoog. De strategie zal ook moeten waken over de concurrentiekracht van onze ondernemingen. Technologische innovatie ondersteunen en een stabiel politiek kader garanderen dat gunstig is voor investeringen, zijn twee voorwaarden die moeten worden nageleefd om deze doelstellingen te kunnen halen. Een dergelijke strategie dient ook gericht te zijn op een integratie op Europees niveau van het Belgische beleid.

Ten slotte formuleert de raad in zijn advies nog een aantal methodologische opmerkingen over de studie. Sommige daarvan zijn consensueel, zoals de opmerking dat de studie de energietoekomst van België los van de Europese en internationale context bekijkt. Daarnaast hebben sommige leden nog specifieke opmerkingen die niet door de andere gedeeld worden. Zo wijzen de werkgevers op het probleem van de maatschappelijke aanvaarding van hernieuwbare energievormen als biomassa en windenergie en de geschatte prijs van 100% hernieuwbare energie. De vakbonden en NGO’s menen dan weer dat de studie de maatschappelijke voordelen van de hernieuwbare-energiescenario’s niet allemaal berekend heeft (betere luchtkwaliteit

en gezondheid, ...)

evenmin als de reële kosten van de niet-hernieuwbare energiesystemen en het energiebesparingspotentieel in gebouwen, transport en industrie.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 19 maart 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies:



Dankzij het advies van de raad kon men zich voor het eerst bewust worden van de voornaamste bekommernissen van de Belgische stakeholders met betrekking tot de transitie op lange termijn naar een uitsluitend op hernieuwbare energiebronnen gebaseerd energiesysteem. De studie “Scenario’s voor een koolstofarm België tegen 2050”, waarin enkele elementen uit de studie “Towards 100% renewable energy in Belgium by 2050” opgenomen zijn, heeft - binnen de perken van de door de methodologie geboden mogelijkheden – rekening gehouden met een reeks belangrijke aandachtspunten die de stakeholders in dit kader hadden geformuleerd.

Advies over het ontwerp-KB tot vaststelling van de voorwaarden van het indienen en behandelen van de vrijstelling op de REACH verordening, de biociden verordening en/of de CLP verordening wanneer dat noodzakelijk is in het belang van defensie

Op vraag van staatssecretaris Wathelet stelde de FRDO een advies op over een ontwerp van koninklijk besluit tot vaststelling van de voorwaarden van het indienen en behandelen van de vrijstelling op de REACH- verordening, de biocidenverordening en/of de CLP-verordening wanneer dat noodzakelijk is in het belang van defensie. In zijn advies vraagt de Raad dat de analyse van de risico’s voor de volksgezondheid en het leefmilieu volledig wordt uitgevoerd door het Directoraat-Generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, in samenwerking met alle federale en gewestelijke besturen die ter zake bevoegd zijn. De FRDO stelt zich vragen over het democratisch toezicht op de vrijstellingsprocedure aangezien de minister van leefmilieu een beslissing tot vrijstelling moet nemen op basis van het dwingend advies van de dienst Defensie, die niet democratisch wordt aangeduid.

Verder meent de raad dat er meer aandacht dient te gaan naar de gezondheidsrisico’s en de veiligheid op het werk, en vraagt hij dat de tekst op een aantal punten verduidelijkt zou worden.



Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO op 17 april 2013 via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a06n.pdf


Het KB ligt ter ondertekening bij de ministers. De FRDO had gevraagd de geldigheidsperiode te verlengen. Wij hebben die met 5 jaar verlengd. De FRDO uitte zijn ongerustheid omtrent de gezondheid van de werknemers. Wij hebben in het KB de nodige elementen opgenomen om de werknemers te beschermen. De FRDO vroeg het begrip ‘substantiële wijzigingen’ te verduidelijken; wij hebben het in 8 punten van het KB verduidelijkt.

Tweede advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda

Eind vorig jaar ontving de FRDO een adviesvraag van de toenmalige ministers Magnette en Vanackere over de Post-2015 Development Agenda, meer bepaald over de opvolger van de Millenniumdoelstellingen (MDGs) en de relatie ervan met de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDGs). Daarnaast was er ook een vraag van minister Vanackere over de follow-up van Rio+20. De raad heeft ervoor gekozen de twee adviesvragen te combineren en op basis daarvan twee adviezen uit te werken. Het eerste advies werd goedgekeurd door de algemene vergadering op 29 januari, het tweede op 25 april jl. via schriftelijke procedure.

Het tweede advies gaat in de eerste plaats in op de mededeling van de Europese Commissie over Post-2015 en de SDGs (februari 2013). De raad ziet een aantal positieve elementen in deze mededeling, zoals de integratie van beide processen (SDGs en Post-2015). De Commissie is duidelijk voorstander is van één set van mondiale doelstellingen. Dit kan een belangrijke bijdrage vormen voor een coherent en gemeenschappelijk optreden van de EU en de lidstaten in de lopende onderhandelingsprocessen. Andere elementen van de mededeling stemmen de raad minder tevreden. Zo blijft de tekst erg weinig concreet over de vertaling van de gekozen principes naar meer concreet beleid, met name over de manier waarop die principes zouden moeten omgezet worden op Europees niveau. Die vaagheid is er ook waar het gaat om de financiering (“Means of Implementation”). Wat zeker verder zou moeten uitgewerkt worden, is een globale visie op waardig werk en een goed uitgebouwde sociale bescherming. Wat de set van mondiale doelstellingen betreft, meent de FRDO dat men niet opnieuw kan kiezen voor een MDG-model van doelstellingen die vooral gericht zijn op de landen van het Zuiden. België en de EU dienen zelf duidelijke politieke initiatieven te nemen die bewijzen dat zij zelf vooruitgang willen maken in de uitvoering van alle bestaande internationale afspraken, onder meer over klimaat. De nieuwe set van doelstellingen wordt best ingebed in een breder internationaal-rechtelijk kader, en vereist een mondiale context die de implementatie faciliteert in plaats van bemoeilijkt. De mondiale financiële crisis, de klimaatcrisis, ongelijke machtsverhoudingen en gewapende conflicten verstoren bijvoorbeeld de realisatie van de lopende Millenniumdoelstellingen. Er zijn dan ook verhoogde inspanningen vereist om te komen tot een hervorming van de internationale financiële architectuur, tot een eerlijk handelssysteem dat sociale en ecologische dumping tegengaat, tot een fair belastingstelsel voor multinationale ondernemingen...

Ten slotte gaat de raad dieper in op enkele thema’s die een belangrijke plaats innemen in de processen van opvolging van Rio+20 en de voorbereiding van het kader Post-2015: gezondheid, oceanen, voedselveiligheid en het recht op voedsel en gendergelijkheid.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO op 25 april 2013 via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a07n.pdf







(Zie bij opvolging eerste advies over de opvolging van Rio+20 en de Agenda Post-2015.

Advies over het voorontwerp van KB betreffende het op de markt aanbieden en het gebruiken van biociden

Op vraag van staatssecretaris Wathelet bracht de FRDO een advies uit over het voorontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt aanbieden en het gebruiken van biociden. Dit KB zou het KB ter zake van 22 mei 2003 vervangen. In zijn advies onderstreept de FRDO de gedeelde verantwoordelijkheid van de verschillende actoren in de keten (overheden, producenten, verdelers en consumenten) om biociden te gebruiken op een correcte wijze, met mate en in overeenstemming met de duurzame-ontwikkelingsvisie. De raad looft de inspanning inzake transparantie in het voorontwerp, met name wat betreft de etikettering van de op de markt aangeboden producten (die onder meer informatie geeft over de eventuele aanwezigheid van nanomaterialen), en formuleert enkele aanbevelingen over informatieverstrekking, etikettering en publiciteit in verband met biocioden. De FRDO is geen voorstander van de systemen tot retroactieve toelating en kennisgeving van bepaalde biociden, bedoeld in respectievelijk artikels 30 en 31 van het ter advies voorgelegde voorontwerp. Deze systemen lijken immers in tegenspraak te zijn met het principe van de voorafgaande toelating en kennisgeving dat in die tekst is voorzien en ze kunnen leiden tot risico's voor de menselijke gezondheid en voor het leefmilieu en tot oneerlijke concurrentie ten nadele van actoren die de wetgeving naleven. De raad beveelt daarom aan om het principe van de voorafgaande toelating en kennisgeving strikt toe te passen, meer bepaald in het geval van de zogenaamde "borderline" producten die zich niet op de markt zouden mogen bevinden zolang hun statuut niet duidelijk is.

Verder vraagt de FRDO dat artikel 38 van het voorontwerp, dat in het geval van tests voor onderzoeksdoeleinden slechts een informatieverplichting aan de betrokken dienst en de minister oplegt, herzien wordt: experimenten of tests mogen slechts uitgevoerd worden op basis van een expliciete goedkeuring.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO op 7 mei 2013 via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a08n.pdf


Het ontwerp van KB bevindt zich bij de Raad van State. De FRDO was geen voorstander van een systeem met terugwerkende kracht. Dit systeem werd uit het KB verwijderd. Wat de opleiding betreft, zijn wij het eens met het principe dat de opleiding, binnen het kader van NAPAN, zou moeten worden behandeld met alle betrokken sectoren. Op één punt zijn wij de FRDO niet gevolgd: de versterking is van hetzelfde niveau als in de verordening omtrent de biociden. Dit punt is niet opgenomen want het is reeds vrij streng.

Advies over het marien ruimtelijk plan en zijn milieueffectenrapport

De FRDO ontving per brief van 27 juni 2013 een vraag om advies over het Marien Ruimtelijk Plan en zijn milieueffectenrapport van vice-eerste minister en minister van economie, consumenten en Noordzee Johan Vande Lanotte.

In zijn advies waardeert de FRDO dat er een Marien Ruimtelijk Plan (MRP) komt voor het Belgische deel van de Noordzee. In dit gebied vinden immers diverse menselijke activiteiten plaats, die elkaar beïnvloeden en ook




een impact hebben op het mariene milieu: scheepvaart, visserij en aquacultuur, natuurbehoud, energieopwekking, toerisme, zand- en grindontginning, kustverdediging tegen overstroming... Het was daarom absoluut noodzakelijk een plan tot stand te brengen dat deze verschillende activiteiten en hun impact in kaart brengt, en een regeling voorstelt voor de locatie en de omvang ervan.

Het MRP vormt niet alleen een regelgevend kader voor conflictuele activiteiten, maar ook voor meervoudig gebruik van de ruimte, complementaire projecten en win-winsituaties. De ambitie om economische, sociale en milieudimensies in het plan te integreren, is kenmerkend voor het duurzame-ontwikkelingsdenken dat de FRDO bepleit. Daarnaast beantwoordt het MRP ook aan een ander aspect van duurzame ontwikkeling, namelijk de ’governance‘-dimensie. Naast overheidsinstellingen op verschillende beleidsniveaus werden immers ook diverse maatschappelijke actoren bij het plan betrokken (onder meer via de adviesvraag aan de raad) en kregen organisaties en burgers de kans zich erover uit te spreken (via het openbaar onderzoek). Wat de duurtijd van het MRP betreft (2013-2019) is de FRDO van mening dat een periode van 6 jaar een aantal voordelen heeft – bijvoorbeeld inzake flexibiliteit om rekening te houden met gewijzigde omstandigheden in een nieuw plan. Toch zou het ook nuttig zijn om ook doelstellingen op langere termijn uitgebreider te formuleren dan in bijlage 2 van het ontwerp-MRP het geval is, onder meer om rekening te houden met de planningsduur en looptijd van sommige investeringen: de planning voor opbouw van de windenergiecapaciteit op zee tot 2050, de kustverdediging op nog langere termijn als reactie op de gevolgen van de klimaatverandering...

Naast deze algemene opmerkingen formuleert de FRDO in zijn advies nog enkele specifieke opmerkingen met betrekking tot hernieuwbare energie, biodiversiteit en natuurbehoud, visserij, scheepvaart, zand- en grindwinning en kustverdediging tegen overstromingen.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO op 28 september 2013 via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a10n.pdf


Eén van de belangrijkste beleidsinstrumenten om tot een duurzaam beleid op de Noordzee te komen is de opmaak van een Marien Ruimtelijk Plan (MRP). Minister Vande Lanotte is als Minister van Noordzee in het begin van deze Regering de uitdaging aangegaan om een bindend ruimtelijk plan op te stellen voor het Belgische deeltje van de Noordzee. Aan dit plan werd de voorbije jaren hard gewerkt met een gedegen wettelijke basis, transparante procedures en vooral vele overleg- en inspraakmomenten. Het is voor het eerst dat ons land een bindend ruimtelijk plan op de zee zal hebben. Het plan werd in december goedgekeurd door de regering en zal over enkele maanden in zijn finale vorm gepubliceerd worden. 2014 wordt dan ook het jaar van de uitvoering van het MRP. Het plan zal overigens niet alleen via het Staatsblad beschikbaar zijn maar zal ook gecommuniceerd worden via een website en we werken aan een brochure om elke burger inzicht te geven in hoe het zeebeleid wordt aangepakt. Het plan houdt rekening met nieuwe gebruiken zoals energieopslag op zee, de ontwikkeling van duurzame aquacultuur in de windmolengebieden, de locatie voor de aanleg van een stopcontact op zee, nieuwe kustverdedigingmethodes, effectieve milieubeschermingsmaatregelen in het gebied de Vlaamse Banken en een evaluatie van de scheepvaartroutes. De Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling speelt in de hele procedure om tot een finaal plan te komen een belangrijke rol. Ze worden dan ook gericht geconsulteerd om formeel hun advies uit te brengen op het ontwerpplan en op het Milieueffectenrapport. Ook voor de toekomst is die rol verzekerd: het Marien Plan moet elke zes jaar opnieuw worden opgesteld, geëvalueerd, en daarbij moet de FRDO telkens gericht geconsulteerd worden. En dat is een goede zaak. Voor ons was het dan ook een duwtje in de rug om door FRDO bevestigd te zien dat het hele proces om tot een MRP te komen in essentie een oefening in duurzaamheid is. Zo stelt de Raad dat het absoluut noodzakelijk was om een plan tot stand te brengen dat activiteiten als scheepvaart, visserij, aquacultuur, natuurbehoud, energieopwekking, toerisme, zand- en grindontginning, kustverdediging enz. in kaart brengt en een regeling




voorstelt voor de locatie en de omvang ervan. FRDO erkent dat net zoals op het vasteland, op zee een ordening nodig is waarbij voor diverse activiteiten een bestemming wordt gezocht in de schaarse ruimte. Ten slotte geeft FRDO Minister Vande Lanotte een goed rapport voor de “governance” dimensie als belangrijk aspect van duurzame ontwikkeling: het MRP brengt dit in de praktijk door alle actoren én overheidsinstellingen op verschillende beleidsniveaus nauw bij het plan te betrekken. Een puntje van kritiek was wel dat de consultatietermijn te kort is. Hier willen we op antwoorden dat de consultatieperiodes zowel zijn vastgelegd in de SEA-wet voor de MER als in het procedure KB. We hebben er met opzet voor gekozen om de ecologische bevraging over de plan-MER, die verplicht is door de wet van 2006, te laten samenvallen met een bredere socio-economische bevraging. De inspraakprocedure heeft 90 dagen geduurd, wat een redelijke termijn lijkt. FRDO merkt ook op dat een plan voor 6 jaar zeker voordelen heeft, maar mist een uitgebreide formulering van de langetermijnvisie. Dit is deels opgevangen door de langetermijnvisie in een bijlage bij het plan; het is ook zo dat een ruimtelijk plan ons inziens vooral een pragmatisch karakter moet hebben met gedegen afwegingen. Daarom houden we ons voor de langere termijn aan de algemene duurzaamheidprincipes. FRDO onderschrijft verder de maatregelen ter bescherming van het marien milieu maar geeft aan te vrezen dat ze niet afdoend zullen zijn om de natuurdoelstellingen te halen. Tezelfdertijd geeft de FRDO aan dat een aantal maatregelen inzake visserij verder onderzocht moeten worden. De genomen beslissingen werden genomen op basis van beschikbare informatie en overleg en er werden zones afgebakend om verder onderzoek naar alternatieve technieken mogelijk te maken. Verder maken wij ons hard dat de vrees met dit beleid ecologisch te kort te schieten ongegrond is en dat er een evenwicht is gevonden om duurzame groei op onze Noordzee mogelijk te maken. FRDO is verder enthousiast over de flankerende milieumaatregelen zoals de artificiële riffen in de windmolenparken en de actieve natuurmaatregelen die moeten getroffen worden bij het aanleggen van een atol. Voor kustverdediging wijst de FRDO op het belang van coördinatie en overleg tussen lokale, regionale en federale overheden. Het plan en de hele procedure die hieraan voorafgaat faciliteert dit in ruime mate. Wat hernieuwbare energie betreft onderschrijft de raad de doelstelling om tegen 2020 minstens 2000MW geïnstalleerd vermogen te hebben op zee. Ze verwijzen ook naar de wenselijkheid om de connectie met het inlandse distributienet te verzekeren. We zijn het eens met die laatste opmerking maar dit vormt uiteraard geen onderwerp van het Marien Ruimtelijk Plan. Het beleid inzake consumenten en economie spitst zich vooral toe op een aantal socio-economische aspecten om te komen tot een duurzamere samenleving. De drie pijlers van duurzame ontwikkeling worden zo stilaan horizontaal meegenomen, waardoor het al lang niet meer om specifieke duurzaamheidmaatregelen gaat maar duurzaamheid intrinsiek wordt ingebouwd in het beleid. Het consumenten-, economisch en Noordzeebeleid zijn wat dat betreft duidelijke voorbeelden. We wensen FRDO op deze gelegenheid dan ook te danken voor de constructieve insteek in het beleid in het algemeen en in het Marien Ruimtelijk Plan in het bijzonder.

Advies over het ontwerp-KB tot vaststelling van de minimumeisen voor het aanbrengen van milieuboodschappen op bouwproducten en het oprichten van een federale databank voor milieuproductverklaringen

Op vraag van staatssecretaris Wathelet stelde de FRDO een advies op over een ontwerp van koninklijk besluit dat minimumeisen vastlegt voor het aanbrengen van milieuboodschappen op bouwproducten, en een federale databank opricht voor milieuproductverklaringen. In het algemeen ondersteunt de raad de doelstelling van dit initiatief op het vlak van duurzaam bouwen, maar wil dat de context en motivering ervan nader worden bepaald. Verder vindt de FRDO dat deze materie ook op Europees niveau zou moeten worden geharmoniseerd via een initiatief van de Europese Commissie. Op die manier moet worden vermeden dat de oprichting van nationale databanken de informatie-uitwisseling zou bemoeilijken, waardoor de kosten voor de ondernemingen en eindgebruikers alleen maar zouden oplopen.


Wat het toepassingsgebied van het ontwerp-KB betreft, meent de raad dat alle bouwproducten in aanmerking komen behalve elektrische en elektronische installaties en luchtbehandelingstechnieken zoals airconditioning, verwarming en ventilatie, producten waarvan de kwestie van hun milieu-impact behandeld wordt door andere reglementeringen. De FRDO vraagt dat de vrijwillige aard van de milieuboodschappen duidelijker tot uiting zou worden gebracht in het ontwerp van koninklijk besluit. Verder stelt de FRDO voor om na enkele jaren de economische, ecologische, technische impact van dit systeem en de gevolgen ervan voor de gebruikers samen met alle betrokken stakeholders te evalueren om na te gaan of het eventueel kan worden veralgemeend. Daarbij wordt erop toegezien dat de buitenlandse producenten aan dezelfde verplichtingen worden onderworpen als de Belgische producenten om laatstgenoemden niet te benadelen. Waar het gaat om de databank voor milieuproductverklaringen, wil de raad dat overlegd wordt over het beheer ervan, de kwestie van het eigendom van de gegevens en van de financiering van het systeem. Er dient bovendien een interactie voorzien te worden met de databanken van de buurlanden (ten minste Frankrijk, Nederland en Duitsland).

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO op 2 oktober 2013 via schriftelijke procedure. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a09n.pdf


Het ontwerp van KB wordt binnenkort besproken tussen het kabinet Economie en ons kabinet. Daarna wordt het advies van de Raad van State gevraagd. Milieuboodschap = registratie en LCA. Zoals de FRDO had gevraagd, hebben wij de stakeholders (de sector, de onderzoeksinstituten, de consumenten…) uitvoerig geraadpleegd en het resultaat van deze raadplegingen staat in de tekst. Wat een gezamenlijk beheer van de databank betreft, zijn wij vrij terughoudend, misschien op middellange termijn… maar wij zullen hen om hun advies vragen. Wij volgen het advies van de FRDO en hebben een vrijstelling vastgelegd voor elektrische en elektronische toestellen en luchtbehandelinginstallaties (Ecodesign, energylabelling). Wij volgen het advies van de FRDO eveneens in de volgende gevallen:

Indien de fabrikant een milieuboodschap op zijn product aanbrengt, moet hij zich registreren en dan wordt de informatie als openbaar beschouwd (zoals in Frankrijk);

Indien de fabrikant een milieuboodschap aanbrengt in het kader van een beoordeling van een gebouw, mag hij vrij kiezen om die al dan niet openbaar te maken (zoals in Nederland).

Wij hebben de mogelijkheid geïntegreerd om een fabrikant op een meer soepele en geautomatiseerde manier aan een gezamenlijke verklaring toe te voegen. Het KB werd in die zin aangepast: elke milieuproductverklaring (EPD) werd gecontroleerd => geaccrediteerde controleur, maar momenteel geen controleur => dus in eerste instantie geen controle => overgangsperiode (5 jaar) gelijk aan de geldigheid van een verklaring. Bij de vernieuwing is er een controle. Momenteel worden de levenscyclusanalyses zoals de labels Natureplus, Blauwe Engel, Cradle-to-cradle besproken tussen kabinetten. Er is dus geen beslissing over de uitzonderingen. De registraties van de milieuverklaringen vormen het voorwerp van een betaling die rekening houdt met een afnemende tarifering van € 30/jaar per LCA.




Het principe van de wederzijdse erkenning is in het KB opgenomen.

Advies over klimaat en ontwikkelingssamenwerking

De FRDO ontving van minister Labille (ontwikkelingssamenwerking) en staatssecretaris Wathelet (leefmilieu) een vraag om advies over het beleidskader voor een meer coherent en geïntegreerd beleid rond klimaat en ontwikkelingssamenwerking (OS), en over de internationale klimaatfinanciering.

In zijn advies stelt de FRDO dat de volledige uitvoering van alle relevante internationale akkoorden een essentiële voorwaarde is voor een versterkt beleid klimaat en OS. In dit licht verwacht de raad onder meer een performant klimaatbeleid dat leidt tot een effectieve daling van de uitstoot van broeikasgassen in eigen land. Daartoe is een snel akkoord over de taakverdeling tussen de beleidsniveaus voor het klimaatbeleid tot 2020 onontbeerlijk. Een doorgedreven beleid van coherentie is een voorwaarde voor een sterker beleid klimaat en ontwikkelingssamenwerking, en vice versa. Een coherent beleid is nodig in domeinen als de biobrandstoffen of de internationale handelsakkoorden. Uiteraard moet het klimaatbeleid, net als andere beleidsdomeinen coherent zijn met en in functie staan van duurzame ontwikkeling. Wat deze coherentie betreft, verwacht de raad dat binnen de aangekondigde geïntegreerde RIA die zal worden gebruikt bij de beslissingen van de federale regering de doelstelling van de DOEB

(Duurzame-

ontwikkelingseffectbeoordeling) en de nieuwe PCD-test (Policy Coherence for Development) zal gerealiseerd worden. Om tot een sterker beleid klimaat en OS te komen, is een verbetering van de beleidscapaciteit in de afzonderlijke beleidsdomeinen nodig. Voor het klimaatbeleid is er een tekort aan harmonisatie, integratie en coördinatie tussen de federale en regionale beleidsinstanties. Voor OS is er nood aan meer visie en coördinatie over de manier waarop klimaat en milieu als transversaal thema kunnen geïntegreerd worden in het bestaande ontwikkelingsbeleid. Voor beide luiken dienen ook voldoende mensen ingezet te worden om een kwalitatief beleid te garanderen. De FRDO doet in zijn advies enkele voorstellen in dit verband. Wat klimaatfinanciering betreft, verwacht de raad van de EU een voortrekkersrol in het maken van heldere afspraken over de klimaatfinanciering op lange termijn tijdens de COP 19 in Warschau. Daartoe dient ook België zich ambitieus op te stellen en voorafgaand aan de COP 19 bekend te maken welke financiële bijdrage men wil doen voor de internationale klimaatfinanciering voor en na 2020 en welke emissiereducties – inclusief de interne taakverdeling – men wil bereiken na 2020. De raad verwacht van de regering een voorstel over hoe met inzet van innovatieve financieringmechanismen de streefcijfers van het afgesproken groeipad tot 2020 zullen gehaald worden, in samenspraak met de regio’s. Een mix van instrumenten zal hiertoe nodig zijn. De leden zijn het evenwel niet eens over de aard van deze instrumenten, noch over de besteding van de ETS-middelen. Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 25 oktober 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies: http://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2013a13n.pdf


Minister Labille :

Het advies met betrekking tot klimaat en ontwikkelingssamenwerking raakt bepaalde facetten aan van het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. Het is weliswaar belangrijk om de eigenheid van de interventies van ontwikkelingssamenwerking op de drie verschillende niveaus (met name 1) gouvernementele, 2) multilaterale samenwerking en 3) de samenwerking met de niet-gouvernementele actoren) te erkennen en correct in te vullen. De nieuwe strategienota leefmilieu is het resultaat van de aanbevelingen van de recente evaluatie van de strategienota leefmilieu. Tal van FODdiensten, instellingen, niet-gouvernementeel actoren, met inbegrip van de leden van de FRDO en het FRDO-secretariaat, universiteiten werden en worden geraadpleegd in dit proces. Deze nota zal een duidelijke visie en strategisch kader creëren voor de transversale en sectorale integratie van milieu in het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid in uitvoering van de wet van 19 maart 2013 inzake de



Belgische ontwikkelingssamenwerking. Duurzame ontwikkeling speelt een belangrijke rol in de strategienota. De Belgische ontwikkelingssamenwerking is een belangrijke speler in de versterking van de capaciteiten en de veerkracht, onder meer in respons op de negatieve gevolgen van klimaatverandering. In termen van de bevordering van beleidscoherentie ten gunste van ontwikkeling (PCD) is het bijvoorbeeld essentieel om een beleid te implementeren waarin de internationale financiële architectuur gereguleerd wordt voor een eerlijke een inclusieve mondialisering die gericht is op een menselijke duurzame ontwikkeling. De federale regering heeft in uitvoering van de aanbevelingen van de OESO-DAC Peer Review van 2010 en de Europese verplichtingen in het kader van het Lissabonverdrag inzake PCD groen licht geven voor de uitwerking en goedkeuring van het institutioneel mechanisme ter zake. Het is belangrijk dat de doelstellingen en de resultaten van het ontwikkelingsbeleid niet worden tegengewerkt door het overheidsbeleid in de andere domeinen die een impact hebben op de ontwikkelingslanden. Het gaat niet enkel om beleidscoherentie in het kader van duurzame ontwikkeling. Het gaat om het versterken van de beleidscoherentie met de doelstellingen van duurzame menselijke ontwikkeling met een focus op de gevolgen voor de ontwikkelingslanden. Het is de bedoeling dat een interministeriële conferentie de nodige politieke impuls geeft, terwijl de interdepartementale commissie PCD een informatieve en dynamiserende rol zal spelen tussen de verschillende federale departementen. Het maatschappelijk middenveld en de academische wereld zal via de Adviesraad PCD en het op te richten platform haar analysecapaciteiten en onderzoekswerk kunnen verrichten om te waken over de impact van het beleid op ontwikkeling. Het operationaliseren van dit institutioneel mechanisme zit dus weldra in de startblokken en zal een krachtig instrument zijn om de beleidscoherentie te verzekeren.

Staatssecretaris Wathelet :

Dit advies is een gezamenlijke aanvraag van de minister van Ontwikkelingssamenwerking en van de staatssecretaris. Wij laten het natuurlijk aan hem over om zich uit te spreken over een aantal kwesties die verband houden met zijn bevoegdheden. Wij zullen met de minister van Ontwikkelingssamenwerking bekijken hoe wij sommige van uw aanbevelingen structureel in acties kunnen omzetten. Wij kunnen reeds zeggen dat onze dossiers betreffende de gepaste mechanismen worden opgevolgd in samenwerking met het bestuur van de ontwikkelingssamenwerking en dat het ook zal worden geraadpleegd in het kader van de nieuwe milieubeleidsnota. Deze samenwerking zal nog worden versterkt door deelname van mijn administratie in de recent door de regering opgerichte Interdepartementale Commissie voor Beleidscoherentie ten gunste van Ontwikkeling (ICBO), die klimaatverandering als één van vijf prioritaire domeinen heeft voor zijn werkprogramma

Advies over het ontwerp-KB betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand

De FRDO publiceerde op vraag van minister van sociale zaken en volksgezondheid Onkelinx, een advies over het ontwerp van koninklijk besluit “betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand”. Dit ontwerp van KB heeft onder meer tot doel een register aan te leggen van dergelijke stoffen, onder meer om de gezondheidsrisico’s te kunnen inschatten.

In zijn advies pleit de raad ervoor het regelgevingkader bij voorkeur op EU-niveau te ontwikkelen, en te waken over de overeenstemming tussen het register en de EU-definitie van nanomaterialen. Indien het gebruik van nanomaterialen afdoende geregeld wordt door andere wetgeving, of een gelijkaardige registratieplicht voorziet, dient er een verband gelegd te worden.

De leden raakten het niet eens over het toepassingsgebied van het register, en sommigen verkiezen een follow-upsysteem a posteriori boven voorafgaande kennisgeving. Er is wel consensus dat de registratiekosten laag gehouden moeten worden, en dat er een correct evenwicht nodig is tussen de bescherming van

handelsgegevens en de toegang tot informatie voor werknemers en consumenten.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 25 oktober 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies:




Wat het koninklijk besluit betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand aangaat, wil ik graag nogmaals kort wijzen op het doel, namelijk erop toezien dat de ontwikkeling van deze nieuwe technologie in harmonie verloopt met de bescherming van de gezondheid van de werknemers en consumenten, in alle vertrouwen en met zorg voor transparantie, waarbij voordeel kan worden gehaald uit een betere kennis van de markt, van de kenmerken van nanomaterialen en van het mogelijke blootstellingrisico van mensen aan deze stoffen. Dit advies was in meer dan één opzicht interessant, in de eerste plaats omdat het aantoonde dat deze materie wel degelijk het voorwerp kon zijn van een consensus onder de leden van de Raad. Ten tweede omdat het de standpunten van de verschillende leden over het toepassingsgebied van dit ontwerp en de registratievoorschriften voor de producten goed samenvat. Sommige leden vinden immers dat het toepassingsgebied te ruim is en dat het principe van de voorafgaande registratie niet geschikt is, terwijl andere leden er daarentegen een groot voorstander van zijn om de voorafgaande registratie te behouden en een versterking van de sancties willen op basis van het principe “no data no market”, alsook een uitbreiding van het toepassingsgebied van het besluit. In dat opzicht lijkt ons ontwerp dus op een compromis tussen deze twee tegenstrijdige standpunten. Uw advies was ook bijzonder verhelderend inzake het beschermen van vertrouwelijke gegevens en de gepastheid van een opleiding die specifiek bedoeld is om de werknemers te beschermen. Onze administratie heeft deze voorstellen aandachtig onderzocht en ze werden in aanmerking genomen in het ontwerp van koninklijk besluit. Bovendien werd de bescherming van vertrouwelijke gegevens versterkt door de lijst met beschermde gegevens van rechtswege uit te breiden en ook door een tweede lijst toe te voegen. Tot slot is in ons ontwerp nog steeds de toegang tot de gegevens door de betrokken overheidsdiensten ingeschreven, maar de regels werden nader bepaald om de bevoegde overheden, in dit geval – naast de FOD Volksgezondheid – de FOD Werkgelegenheid en de FOD Economie, een werkelijke toegang te garanderen, waarbij er tegelijk wordt op toegezien dat deze overheden de vertrouwelijkheid van de gegevens respecteren. Wat de bescherming van de werknemers betreft, stelde het advies van de FRDO voor informatie over de aanwezigheid van nanomaterialen in de ondernemingen te laten verspreiden via de comités voor preventie en bescherming op het werk. Wij hebben dit voorstel uitgewerkt door een wijzigingsbepaling in te voeren van het koninklijk besluit van 3 mei 1999 betreffende de opdrachten en de werking van de comités voor preventie en bescherming op het werk. Deze nieuwe bepaling legt de werkgevers op om aan de comités voor preventie en bescherming op het werk informatie door te geven over producten die geregistreerd zijn in het kader van het ontwerp van koninklijk besluit over de nanomaterialen. Tot slot zullen onze diensten eveneens rekening houden met de vraag van de FRDO een leidraad ter beschikking te stellen. Onze administratie is die reeds aan het voorbereiden. Net zoals wij nota hebben genomen van de wens van de raad om snel de kwestie van de kostprijs van de registratie te behandelen. Dit zijn, samengevat, de gevolgen die aan dit advies zijn gegeven, waarbij het besluit ook werd aangepast aan de adviezen van andere geraadpleegde instanties; ik denk hierbij aan de uitbreiding van het toepassingsgebied van het besluit of de data van inwerkingtreding die eveneens werden aangepast. Ik wil dit punt afronden door te preciseren dat wij het koninklijk besluit ter beraadslaging willen voorleggen aan de Ministerraad van 7 februari.

Advies over de governance op het vlak van het nationale klimaatbeleid en de hervorming van de Nationale Klimaatcommissie

Op vraag van staatssecretaris Wathelet stelde de FRDO een advies op over de governance van het klimaatbeleid en de hervorming van de Nationale Klimaatcommissie. In zijn advies onderstreept de FRDO dat de governance in dit domein duidelijk lacunes vertoont. Op het vlak van het klimaatbeleid remmen deze in zeer ernstige mate de uitstippeling van een ambitieus beleid af:



belangrijke beslissingen laten op zich wachten (meer bepaald inzake de burden sharing), er is geen duidelijk beleidskader (met name voor de aankoop van emissierechten en het Nationale Klimaatplan), de beleidslijnen worden op gebrekkige wijze opgevolgd en beoordeeld, de verbintenissen worden niet nageleefd en de oplossing van fundamentele problemen wordt steeds weer op de lange baan geschoven. De FRDO betreurt dat er nog geen beslissing is genomen over de burden sharing en herinnert eraan dat dit begrip niet alleen de broeikasgassen, de hernieuwbare energie en de inkomsten uit de emissiehandel betreft, maar ook de internationale financiering van het klimaatbeleid. De verdeling van de inspanningen moet billijk gebeuren, er moet over worden beslist op basis van objectieve en transparante criteria, de klemtoon moet worden gelegd op het intern bereiken van de doelstellingen en die verdeling moet ook worden uitgevoerd voor een Europese doelstelling tot het verminderen van de uitstoot met -30% tegen 2020, een doelstelling die België ondersteunt. Wat de Nationale Klimaatcommissie betreft, meent de FRDO dat deze haar opdrachten, zoals vastgelegd door het samenwerkingsakkoord van 14 november 2002, ten volle moet uitvoeren. Dat betekent het uitwerken van de federale en gewestelijke beleidslijnen vergemakkelijken, zodat die coherent zijn en elkaar wederzijds versterken, de wederzijdse verbintenissen en acties daartoe bepalen, en een mechanisme invoeren om die verbintenissen op te volgen en te verifiëren. De FRDO vraagt hierbij een kader in te voeren dat de modaliteiten van deze structurele samenwerking tussen de Nationale Klimaatcommissie en het Overlegcomité concreet vastlegt. Daarenboven moet de NKC haar fundamentele taken blijven vervullen, met name de monitoring, de rapportering en het uitwerken en evalueren van de tenuitvoerlegging van het Nationale Klimaatplan. Die taken zijn van essentieel belang om een efficiënte besluitvorming mogelijk te maken binnen het kader van een verbeterde governance.

Dit advies werd goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de FRDO van 25 oktober 2013. Klik hier voor de volledige tekst van het advies:



Het advies over de governance op het vlak van het klimaatbeleid bevat een reeks zeer relevante aanbevelingen omtrent de coherentie van de verbintenissen en acties van de verschillende beleidsniveaus, de evaluatie van governance, de controlemechanismen en responsabilisering, de monitoring van de beleidslijnen en de transparantie; het benadrukt ook dat dringend een akkoord over “burden sharing” moet worden afgesloten.

Het meest geschikte forum om deze aanbevelingen te bespreken en toe te passen is de Nationale Klimaatcommissie (NKC), waarvan volgens het institutioneel akkoord de werking zal worden geoptimaliseerd en de rol versterkt; het uittredend voorzitterschap van de NKC vond het helaas niet gepast het advies van de FRDO onder de aandacht van de leden van de NKC te brengen; ik ben van plan er bij het nieuwe voorzitterschap, dat wordt uitgeoefend door het Vlaams gewest, op aan te dringen dat de NKC dit advies in behandeling neemt en nadenkt over de te ondernemen acties om de governance te versterken.



3.1.2. Beleidsdialoog

Regering Rondetafelgesprekken De raad organiseert rondetafelgesprekken op vraag van een minister, zodat de verschillende ledengroepen hun standpunt kunnen meedelen over een specifiek thema en de minister met het middenveld kan dialogeren over zijn beleid.

6de

Nationale Mededeling Klimaat Staatssecretaris Wathelet had een advies gevraagd over de 6de Nationale Mededeling over Klimaatverandering. De daarvoor voorziene termijn was echter te kort. Daarom werd in de plaats daarvan over dat onderwerp een rondetafelgesprek georganiseerd. Tijdens die ontmoeting konden de verschillende ledengroepen hun opmerkingen en commentaren over dat document uiteenzetten. Leden van de cel klimaat van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Milieu reageerden op die opmerkingen en brachten nog enkele verduidelijkingen aan.

De resultaten van het rondetafelgesprek werden voorgesteld door de voorzitter van de werkgroep energie en klimaat, professor van Ypersele, in de Nationale Klimaatcommissie tijdens een hoorzitting die daar plaatsvond op 17 december 2013.

COP Warschau Net als vorig jaar vond – ditmaal op 4 november – een ontmoeting plaats tussen de staatssecretaris bevoegd voor klimaat en de leden van de FRDO. Die had als doel de klimaattop van Warschau voor te bereiden die plaatsvond van 11 tot 22 november. De vertegenwoordigers van de verschillende ledengroepen van de FRDO stelden eerst hun standpunt voor, met daarbij aandacht voor belangrijke thema’s zoals de burden sharing op Belgisch niveau, de gerechtigheid in de discussies op het internationale niveau, de competitiviteit van de ondernemingen, de rechtvaardige transitie,… Staatssecretaris Wathelet reageerde daar daarna op, en herinnerde met name aan de noodzaak om te komen tot een mondiaal akkoord in 2015.

Internationale handel In 2013 vonden twee rondetafelgesprekken plaats over de ontwikkelingen in de WTO-onderhandelingen. Die vonden plaats op 14 januari en 24 oktober. Bij die gesprekken konden de ledengroepen van de FRDO hun vragen en bekommernissen uiten, waarop dan werd gereageerd door de minister of vertegenwoordigers van de administratie of het kabinet.

Daarnaast was er ook een speciaal rondetafelgesprek over de onderhandelingen voor een vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS (TTIP = Transatlantic Trade Investment Partnership). Dat vond plaats op 29 april en verliep volgens dezelfde formule als de rondetafelgesprekken over de WTO.

3.2. Draagvlakverbreding 3.2.1. Forumactiviteiten De FRDO organiseert fora, seminaries en hoorzittingen om de discussie rond duurzame ontwikkeling te stimuleren en om informatie te verzamelen voor het opstellen van adviezen.


Jaarforum 2013 Op 26 november vond het traditionele jaarforum van de FRDO plaats, onder de titel “De uitdaging voor een duurzaam België: governance, innovatie en financiering van een koolstofarme samenleving”. Dit forum bracht een vervolg op het forum van 2012, dat ook over de transitie naar een koolstofarme samenleving handelde. We gingen dit jaar nader in op de aspecten innovatie en financiering van dit toekomstproject, en op de "governance" ervan: het beleid dat op de verschillende niveaus nodig is, en de inbreng van maatschappelijke groepen en burgers. In de voormiddag lichtte Roland Moreau (FOD Leefmilieu) de studie "Low carbon scenarios for Belgium 2050" (Climact/VITO) toe, die de impact en de kosten van verschillende pistes voor een koolstoftransitie bekijkt in ons land – zowel in de industrie, de landbouw, energievoorziening, als voor mobiliteit, bouwen en wonen. Nadien bekeek Bernard Mazijn (Instituut voor Duurzame Ontwikkeling) hoe de in deze studie, en in andere langetermijnvisies, beschreven transitie vorm kan krijgen. De voormiddag werd afgerond met de visie over het thema van staatssecretaris Melchior Wathelet en Dominique Perrin (klimaatexpert minister Henry, Waalse regering), en met een debat met het publiek. In de namiddag vonden twee parallelle workshops plaats. De workshop Innovatie bekeek de plaats van innovatie in de transitie naar een koolstofarme maatschappij. Erik Paredis (UGent) had het onder meer over de relatie tussen sociale en technologische innovatie, en over de rol van overheden, bedrijven en burgers. Geert Van Hootegem (KULeuven) bekeek wat innovatie kan inhouden in een specifiek domein, met name dat van de arbeid. De workshop Financiering vertrok van de vaststelling dat de transitie naar een koolstofarm België belangrijke investeringen vergt, die soms pas op langere termijn zullen renderen. Kris Bachus (HIVA) lichtte de mogelijkheden toe van een "governance van de financiering" en innovatieve instrumenten in dit domein. Bruno Gouverneur (Synergrid) behandelde een specifiek dossier, namelijk de aanpassing van het Belgische elektriciteitsnet die een cruciaal element vormt van alle koolstofarme scenario's. Er waren ruim 200 aanwezigen op deze forumdag, die afgesloten werd met een inspirerende speech van Luc Soete (Universiteit Maastricht) over de relaties tussen duurzaamheid, innovatie en financiering. Presentaties en verslagen van de forumdag zijn beschikbaar op onze site: http://www.frdo-cfdd.be/nl/extern/jaarforum-frdo-2013 Seminarie Nationaal Hervormingsprogramma Op 23 januari organiseerde de raad samen met de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) en de Nationale Arbeidsraad (NAR) een intern seminarie over de EU 2020 strategie en het Nationaal Hervormingprogramma (NHP). Er was ook een debat voorzien tussen de deelnemers over de prioriteiten van iedere maatschappelijke groep en over de bijdrage van de raden aan het opstellen van het NHP 2013. Michel Servoz (SG van de Commissie) lichtte het Europese semester toe, en Joost Verlinden (Federaal Planbureau) gaf uitleg bij het proces van opmaak van het NHP 2013. Colloquium ter gelegenheid van de uitreiking van de Persprijs

Ter gelegenheid van de uitreiking van de Persprijs op 25 februari vond een colloquium plaats over de financiering van de transitie naar een koolstofarme samenleving, met als sprekers Bernard Bayot (Réseau Financement Alternatif), Filip Dierckx (Febelfin) en Steven Vanackere (minister Financiën en Duurzame Ontwikkeling).

http://www.frdo-cfdd.be/nl/extern/jaarforum-frdo-2013


3.2.2. Informatie en communicatie

3.2.2.1. Informatieactiviteiten

De FRDO vindt het belangrijk goed te communiceren over zijn opdracht, met name adviezen opstellen over en activiteiten organiseren rond duurzame ontwikkeling. De raad communiceert op een directe manier over zijn werking en zijn producten via een website en een elektronische nieuwsbrief, en indirect via de pers. De raad richt zich hierbij tot prioritaire doelgroepen als politici, ambtenaren en maatschappelijke organisaties, maar ook tot een ruimer publiek, om zo het draagvlak voor duurzame ontwikkeling te vergroten en het begrip meer vertrouwd te maken bij de burger. In zijn communicatie beklemtoont hij het belang van een participatieve beleidsaanpak, waarbij de raad als multistakeholderforum een toegevoegde waarde kan bieden.

3.2.2.2. FRDO-info en Update Rio+20 en EU 2020 De FRDO zond afgelopen jaar zes nummers van zijn elektronische nieuwsbrief, “FRDO-Info” naar zo’n 2.500 bestemmelingen. De nieuwsbrief verschijnt normaal na elke algemene vergadering van de FRDO, om de goedgekeurde adviezen voor te stellen. Naast de adviezen en activiteiten in de werkgroepen behandelt FRDO-Info ook andere onderwerpen zoals fora. U vindt de nieuwsbrieven chronologisch geklasseerd op onze website.

Naast de FRDO Info verzorgde het secretariaat ook een speciale nieuwsbrief “Update Rio+20 en EU 2020” over de opvolging van de conferentie Rio+20 in juni 2012, de Agenda Post-2015 en EU 2020. In 2013 werden vier nummers verstuurd van deze nieuwsbrief.

3.2.2.3. Website De website van de raad biedt informatie over duurzame ontwikkeling en de werking van de FRDO. De geschiedenis, samenstelling en werking van de raad worden toegelicht. Alle adviezen van de raad sinds zijn oprichting en die van diens voorganger, de Nationale Raad voor Duurzame Ontwikkeling, zijn er terug te vinden. De site biedt verder een aantal links naar verslagen van onderzoek, fora of andere activiteiten die de raad organiseerde, en ook naar de sites van de leden van de raad.

Het gemiddeld aantal bezoekers per maand bedroeg 660, met pieken van 1.028 in maart en 1.355 in november. Het gemiddeld aantal pageviews per maand was 1.689, met een piek van 2.824 in november. De pieken hangen steeds samen met de organisatie van forumactiviteiten.


In 2013 werd de website grondig vernieuwd. In samenwerking met FEDICT en het extern bureau MakeMeWeb werd – in het kader van het project Fast2Web van FEDICT – een geheel nieuwe website gebouwd. Die was tegen het einde van het jaar geheel operationeel. De nieuwe website oogt veel frisser en aantrekkelijker en biedt heel wat extra mogelijkheden ten opzichte van de vorige site. De site is opgemaakt in Drupal en de bestanden worden via FEDICT beheerd, wat de veiligheid van de site verhoogt. Zodra de nieuwe database volledig op punt staat, zullen we met de website een nog beter communicatie-instrument kunnen aanbieden aan onze leden en geïnteresseerde externen. De nieuwe website kan een belangrijke rol gaan spelen in een toekomstige meer proactieve communicatiepolitiek van de raad.

Samen met de nieuwe website zijn er ook verbeterde mogelijkheden voor het vergaren van statistieken via Google Analytics. Zo kunnen we een nog nauwkeuriger inzicht krijgen in het functioneren van de site. Het is de bedoeling dat onze site in de loop van 2014 ook het AnySurferlabel zal behalen. Dat label staat voor een toegankelijke website voor mensen met een handicap.

3.2.2.4. Pers Op 26 november vond een perslunch plaats in het kader van het vermelde jaarforum “2050: stappenplan voor een koolstofarme samenleving”. Tijdens deze perslunch lichtten prof. Jean-Pascal van Ypersele (vice-voorzitter IPCC) en Peter Wittoeck (FOD Leefmilieu) de resultaten toe van de klimaattop in Warschau. Verder stuurt de raad persberichten uit over zijn activiteiten (gepubliceerde adviezen, fora en andere activiteiten). In 2013 waren er 6 communiqués, met name over het voorzitterschap van de raad, het jaarforum en de persprijs. Eind november publiceerde de voorzitster ook een opiniestuk in De Morgen naar aanleiding van een advies : http://www.frdo-cfdd.be/nl/publications/opiniestuk-het-klimaat-vraagt-om-een-andere-staatshervorming .

http://www.frdo-cfdd.be/nl/publications/opiniestuk-het-klimaat-vraagt-om-een-andere-staatshervorming


Om de berichtgeving over duurzame ontwikkeling te stimuleren, reikt de raad elk jaar zijn “FRDO persprijs duurzame ontwikkeling” uit. Deze prijs gaat afwisselend naar de geschreven pers en naar de audiovisuele media. Dit jaar was de prijs bestemd voor de geschreven pers. De prijsuitreiking in het Résidence Palace vond plaats op 25 februari, en de laureaten waren: Bij de Nederlandstaligen:

Categorie “Kranten”: Barbara Debusschere en collega’s – De Morgen - Extra Bijlage Klimaat Doha 2012

Categorie «Tijdschriften» Jan Bosteels – Humo - Eigen kweek eerst: stadslandbouw

Categorie « Elektronische media» Alma De Walsche – Mo Magazine - De grijze zones van de groene economie Bij de Franstaligen:

Categorie “Kranten”: Camille Goret – Metro – Entreprendre autrement

Categorie «Tijdschriften» Thomas Lemaigre en collega’s van Alter Echos – Dossier : Social et alimentation durable : Régime équilibré ?

Buiten categorie: De jury verleende een Prijs aan Gilles Toussaint voor zijn bijdrage aan de rubriek « Planète » in La Libre Belgique. De volgende editie, met prijsuitreiking op 24 maart 2014, is bestemd voor de audiovisuele media (TV, radio, video, film). De laureaten worden aangeduid door een jury, die bestaat uit communicatie-deskundigen van de leden van de raad. Meer informatie over de persprijs vindt u op onze website.

3.3. Vertegenwoordiging en contacten 3.3.1. Op internationaal niveau Beleidsbeslissingen die op internationaal niveau worden goedgekeurd, hebben een belangrijke impact op het nationale vlak. De raad volgt dan ook de internationale agenda van dichtbij. Zo nemen de leden en het secretariaat deel aan internationale conferenties. Op die manier verwerft de raad de nodige expertise en kan een uitwisseling van ideeën en beleidsvoorstellen plaatsvinden. Dit jaar namen de leden van de raad of het secretariaat deel aan verschillende internationale conferenties. De verslagen en de eventueel bijhorende (achtergrond)informatie zijn beschikbaar op het secretariaat van de raad.


3.3.2. Het Europees netwerk van milieu- en duurzame ontwikkelingsraden EEAC

Op Europees vlak is de FRDO sinds 2004 lid van de European Environment and Sustainable Development Advisory Councils (EEAC). Dit netwerk groepeert raden voor duurzame ontwikkeling en milieuadviesraden.

De voorbije jaren verdwenen heel wat Europese adviesraden voor milieu en duurzame ontwikkeling, wat tot een ernstige crisis leidde bij de EEAC. Het EEAC-netwerk komt die crisis stap voor stap te boven en hervindt een zekere vitaliteit. De interesse van de leden verzwakt immers niet, en er zijn ook nieuwe leden kandidaat om te participeren aan het netwerk. Het permanent secretariaat wordt verzekerd door de Nederlandse RLI (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur ). Tijdens de plenaire jaarvergadering op 19 oktober in Bangor (Wales) werd beslist dat de Duitse SRU het EEAC-secretariaat zal waarnemen in de vorm van een project. Die oplossing is voorlopig en moet het mogelijk maken een meer stabiele oplossing te vinden.

De jaarconferentie van de EEAC die plaatsvond op 18 oktober (Managing Ecosystems for people, nature and economy) in Bangor in Wales was gewijd aan de druk op de verschillende ecosystemen. Er werd ook gediscussieerd over de verschillende ecosysteemdiensten waarin zij voorzien. De conferentie was georganiseerd samen met Natural Resources Wales dat verschillende Welshe milieuraden en –instellingen overkoepelt, de Universiteit van Bangor en het netwerk WISE dat de universiteiten van Aberystwyth, Bangor et Swansea overkoepelt. De meeste presentaties zijn beschikbaar op de site: http://www.wisenetwork.org/archive-conference-materials-media/. De enorme uitdaging die de klimaatverandering stelt aan de verschillende ecosystemen werd ook bediscussieerd. Ook de antwoorden die stilaan worden gegeven op die uitdaging werden voorgesteld, met name die in Europa. Het gaat om verschillende voorbeelden in Europa van nieuwe praktijken die ontstaan als antwoord op die uitdaging: wijziging van landbouwpraktijk, beheer van waterhulpbronnen, reflectie over ruimtelijke ordening, beheer van de effecten op de stedelijke kernen (ozon, hitte-eilanden, …). Tijdens de dag voor de jaarconferentie vergaderden de verschillende EEAC-werkgroepen. De werkgroep ‘energie’ had het met name over de verschillende nationale wetgevingskaders voor hernieuwbare energie en de lopende debatten over de doelstellingen 2030 op het vlak van energie- en klimaatbeleid. Het verslag van die vergadering bevindt zich op: http://www.eeac-net.org/working-groups/working-groups/energy/512-2013-annual-meeting-wg-energy

3.3.3. Op nationaal niveau Op nationaal niveau, wordt de FRDO als waarnemer uitgenodigd op de maandelijkse Coördinatie Duurzame Ontwikkeling (COORMULTI) van de FOD Buitenlandse Zaken (directie M4.1) die de Belgische deelname aan en de coördinatie van de Belgische houding bij internationale ontmoetingen in het kader van de Verenigde Naties (CSD en andere conferenties) coördineert. De meeste lidorganisaties van de raad en het secretariaat worden ook uitgenodigd op het halfjaarlijkse stakeholder-overleg van het Coördinatie Comité Internationale Milieupolitiek (CCIM) van de Federale diensten voor Leefmilieu. Het personeel van het secretariaat neemt eveneens deel aan conferenties, studiedagen, seminaries en fora in België naargelang de thema’s en de beschikbare middelen. Hieronder vindt u een overzicht van de activiteiten waaraan de leden van het vast secretariaat hebben deelgenomen:

Conférence « Inégalités sociales de santé », 11/01/2013

Annulation par la Cour constitutionnelle décret DAR, 15/01/2013

Coormulti, 21/01/2013

Séminaire-débat entre les administrations, les cellules stratégiques fédérales et régionales de l’environnement et les principales parties prenantes dans le cadre de la CCPIE, 24/01/2013

Conférence sur les carburants alternatifs, 25/01/2013

Premier congrès interdisciplinaire du développement durable, 31/01/2013 – 01/02/2013

Symposium Alpro, Sustainable diets, 21/02/2013

http://www.wisenetwork.org/archive-conference-materials-media/

http://www.eeac-net.org/working-groups/working-groups/energy/512-2013-annual-meeting-wg-energy

http://www.eeac-net.org/working-groups/working-groups/energy/512-2013-annual-meeting-wg-energy


Plan C-event Tot uw dienst, 26/02/2013

Séminaire “Vers une politique biotech innovante”, 26/02/2013

European civil society workshop on SDGs, 06/03/2013

Journée d’étude sur les indicateurs de genre, 07/03/2013


Studiedag senaat over Post-2015, 14/03/2013

Séminaire de Jorgen Randers, « 2052, a global forecast for the next forty years », 20/03/2013

Discussion « De wereldbevolkingsexplosie », 22/03/2013

Colloque « Les emplois verts », 25/03/2013


Themasessie LeuvenInc, Via materiaalinnovatie naar eco-efficiënte producten en processen, 18/04/2013

Think Global Day, 19/04/2013

Evènement annuel d’Essenscia, 24/04/2013

Staten-Generaal Ontwikkelingssamenwerking, 07/05/2013

Séminaire Advancing sustainable development post Rio, 14/05/2013

Assemblée Générale du Conseil Supérieur de la Santé, 16/05/2013

Séminaire « Climate Finance », 15/05/2013


Séminaire « Putting the EU and Belgium on track for 100% renewable energy », 16/05/2013

Colloque « Economie sociale et société en transition », 28/05/2013

Conférences tenues à Bonn dans le cadre de la Convention cadre des nations unies sur les changements climatiques, du 3 au 14/06/2013

Green Week “Clean Air for All”, du 04 au 07/06/2013

Inspiratiedag lokale besturen, 12/06/2013

Dialoogsessie transitienetwerk middenveld, 18/06/2013

Cours d’été de droit de l’environnement, du 1 au 05/07/2013


Audition du CESE sur « On the road to a global climate protocol in 2015 », 04/09/2013


Midi du DD, la Responsabilité Sociétale, 26/09/2013

Audition Transitiemanagement, 30/09/2013

Lancement de la campagne Vision LT, 04/10/2013

Innovatie Fabriek, 07/10/2013

EEAC, Managing Ecosystems, du 17 au 19/10/2013

Conférence sur les infrastructures vertes, 04/11/2013

Conférence Targeting a more resource efficiënt Europe, 05/11/2013

Conférence sur la Politique énergétique européenne, 07/11/2013

Conférence Making economics work for the global environment, 12/11/2013


Plan C Community Day 2013, 29/11/2013

Conférence sur les marchés pour la biodiversité, 10/12/2013

Vredesvrouwen spreken zich uit over de toekomst van de aarde, 10/12/2013

De verslagen van deze conferenties zijn verzameld in de nota ‘extern’ die naar de leden van de algemene vergadering wordt gestuurd en sinds juni 2011 ook naar de leden van de werkgroepen.


4. Werking van de Raad

4.1. Algemene Vergadering

De leden stemmen op de algemene vergadering over de adviezen die door de verschillende werkgroepen werden voorbereid, brengen verslag uit van internationale conferenties, bespreken de planning, beslissen over de organisatie van forumactiviteiten, nemen de eindbeslissing over het jaarverslag, het financieel verslag, de begroting, het jaarprogramma en het programma van de werkgroepen. Daarnaast rapporteren de verschillende ministers of hun vertegenwoordiger aan het begin van elk kalenderjaar over de opvolging van de door de raad uitgebrachte adviezen. In 2013 waren er vier algemene vergaderingen. Grafiek 3 geeft een overzicht van de deelname per ledengroep in de periode 2004-2012 en in 2013. De deelname van de meeste groepen blijft relatief stabiel, behalve die van de vertegenwoordigers van de federale regering (die bijna verdubbeld is) en die van de waarnemende leden (die sterk verminderd is in 2013. De deelname van vertegenwoordigers van de energiesector is logischerwijze tot nul herleid, aangezien zij geen lid meer zijn van de raad. Omgekeerd was 2013 het eerste jaar waarin vertegenwoordigers van de jongerenorganisaties hebben deelgenomen aan de algemene vergadering.

Grafiek 3: gemiddelde deelname per ledengroep in 2013 Onderstaande tabel geeft per vergadering een overzicht van de thema’s die in 2013 werden behandeld

Algemene vergadering van 29 januari 2013

Advies - Advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda - Advies over het ontwerp-KB betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden (2013-2017) - Advies over 3 ontwerpen van koninklijk besluit betreffende de benamingen en kenmerken van benzines en diesels

Opvolging van de adviezen

Opvolging van de adviezen van de raad door vertegenwoordigers van de ministers Vanackere en Onkelinx en staatssecretaris Melchior Wathelet

Toelichting Uiteenzetting door professor van Ypersele over de klimaattop van Doha

Jaarverslag 2012 Goedkeuring van het jaarverslag 2012

2,8 3,2 3,2

1,0

0,0

2,5

3,9

0,9

3,3 3,9

0,6

1,3

3,9 3,5

2,3

3,3

2,0 1,8

3,8

4,8

0,0

2,8

7,5

0,3 0,0

0,8

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

Vz e

n O

vz

NG

O -

Mili

eu

NG

O -

Ontw

.

NG

O -

Cons.

Jongere

n

Werk

n.

Werk

g.

Energ

. P

rod.

Wet. W

er.

Fed. O

H

Reg. O

H

Wet R

aadg.

Waarn

. 2004-2012

2013


Planning Goedkeuring van de planning en van de activiteiten van de werkgroepen

Algemene vergadering van 25 februari 2013

Deze algemene vergadering was de installatievergadering van de nieuwe raad, in aanwezigheid van de erevoorzitter ZKH Prins Filip en minister Vanackere.

Algemene vergadering van 19 maart 2013

Advies - Advies voor het Nationale Hervormingsprogramma 2013 van België - Advies over de studie “Towards 100% renewable energy in Belgium by 2050”

Discussie Nota over de beleidsprioriteiten van de raad 2013-2017

Planning Goedkeuring van de planning en van de activiteiten

Forumactiviteit Evaluatie van de Persprijs (editie 2012)

Algemene vergadering van 25 oktober 2013

Voorstelling van de nieuwe voorzitster van de FRDO, Magda Aelvoet, door staatssecretaris Verherstraeten

Advies - Advies over de governance op het vlak van het nationale klimaatbeleid en de hervorming van de Nationale Klimaatcommissie - Advies over klimaat en ontwikkelingssamenwerking - Advies over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand

Discussie Nota over de beleidsprioriteiten van de raad 2013-2017

Planning Goedkeuring van de planning en van de activiteiten

4.2. Bureau Het bureau bestaat uit de erevoorzitter (van wie de vertegenwoordiger wordt uitgenodigd voor de vergaderingen, de voorzitter en de ondervoorzitters. Daarnaast vaardigen sinds 2004 de werkgeversorganisaties, vakbonden, NGO’s milieu en ontwikkelingssamenwerking beleidsverantwoordelijken af om in het bureau te zetelen. Sinds dat jaar bestaat er ook een systeem van plaatsvervangers voor de bureauleden. Ook de directeur en de secretaris van de raad nemen deel aan de vergaderingen. Taken Het bureau is onder meer belast met het bepalen van de scope, output en formaat van de adviezen, het afspreken van de procedureregels, de voorbereiding en opvolging van de algemene vergadering en met het ter goedkeuring voorleggen van de ontwerpadviezen van de werkgroepen, het jaarverslag en het financieel verslag aan de algemene vergadering, met voorstellen formuleren over de organisatie van evenementen in het kader van de forumtaak van de raad, met de aanwerving van het personeel, met het nemen van belangrijke praktische beslissingen en met het leiding geven aan het secretariaat.

Samenstelling

Leden Plaatsvervangers

Voorzitter Philippe Maystadt, die werd vervangen door Magda Aelvoet, nadat hij zijn ontslag had gegeven. Mathieu Verjans nam in de tussenliggende periode het voorzitterschap waar.


Ondervoorzitters Mathieu Verjans (ACV) Lieze Cloots (BBL) Isabelle Callens (FEB), vervangen door Olivier Van der Maren

Werkgeversorganisaties Geert Vancronenburg (VBO), vervangen door Vanessa Biebel Johan Bortier (UNIZO)

Piet Vanden Abeele

Werknemersorganisaties Claude Rolin (CSC) Anne Demelenne (FGTB)

Bert De Wel (ACV) Philippe Cornelis (CSC) Sébastien Storme (FGTB)

Milieuorganisaties Marie Cors (IEW) Sabien Leemans (WWF)

Christophe Schoune (IEW)

Ontwikkelingsorganisaties Rudy De Meyer (11.11.11) Nicolas Van Nuffel (CNCD)

Vertegenwoordiger van de prins

Pierre Cartuyvels

Secretariaat Jan De Smedt (directeur) Catherine Mertens (secretaris), vervangen door Marc Depoortere vanaf 01/07/2013

Overzicht van de vergaderingen

Het bureau vergadert maandelijks met uitzondering van augustus. In 2013 kwam het bureau twaalf maal bijeen op de volgende data: 15/01, 21/01, 05/02, 12/03, 16/04, 14/05, 11/06, 10/09, 08/10, 12/11, 03/12 en 10/12. Een overlegvergadering tussen de bureauleden en de wetenschappers van de raad vond plaats op 18 maart.

4.3. Werkgroepen

De werkgroepen bereiden – elk vanuit hun specialiteit – de adviezen, rondetafelgesprekken en forumactiviteiten voor. In 2013 waren vijf werkgroepen actief:

- Strategieën voor Duurzame Ontwikkeling (ST), - Energie en Klimaat (EK), - Internationale betrekkingen (IB) - Productnormen (PN) - Biodiversiteit en bossen (BB).

Het begeleidingscomité (BC) voor de voorbereiding van het jaarforum van de raad vergaderde twee maal. De werkgroepen bestaan uit leden van de raad of hun plaatsvervangers en door hen aangeduide experts. De werkgroepen kunnen ambtenaren en andere deskundigen uitnodigen. De algemene vergadering duidt de voorzitters van de werkgroepen aan op voordracht van het bureau. De werkgroepen bereiden de adviezen grondig voor, zodat de algemene vergadering hoogstens nog enkele knelpunten dient te beslechten. Elke werkgroep wordt bijgestaan door een lid van het secretariaat.


4.3.1 Deelname aan de werkgroepen

5 van de 8 werkgroepen hadden vergaderingen in 2013. Het aantal vergaderingen benaderde het niveau van 2011. 2012 was bijzonder kalm op het vlak van uitgebrachte adviezen. Gemiddeld namen 8,9 personen deel aan een werkgroepvergadering, wat ook meer is dan vorig jaar. De verschillende ledengroepen zijn steeds goed vertegenwoordigd (rekening houdend met hun gewicht in de raad), en dit op een evenwichtige manier. De werkgevers- en werknemersorganisaties waren het best vertegenwoordigd in 2013 (zie tabel 2).

Werkgroepen ST EK IB PN BB BC 2013 2012 2011

Vergaderingen 1 11 10 10 2 2 36 20 45

NGO Milieu 1 23 10 8 3 3 48 42 85

NGO Ontwikkeling 0 7 27 1 0 2 37 28 38

NGO consumenten*

0 0 0 9 0 0 9 1 15

Werkgevers-organisaties

2 15 7 33 2 2 61 26 114

Werknemers-organisaties

2 25 20 16 3 2 68 28 68

Energie-producenten*

- - - - - - - 0 11

Jongeren* 0 7 11 1 2 21 - -

Wetenschappe-lijke raadgevers/wereld*

1 10 11 11 2 1 36 14 50

Totaal 1 6 87 86 78 11 12 280 139 381

Overheid/ administratie

1 19 16 5 0 0 41 13 47

Andere waarnemers

0 0 0 0 2 0 2 4 0

Totaal 2 1 19 16 5 2 0 43 17 47

Externe experten 0 0 0 0 0 0 0 2 13

Totaal Deelnemers 7 106 102 83 13 12 323 158 441

Gemiddelde per vergadering

7 9,6 10,2 9,3 6,5 6 8,9 7,9 9,8


Tabel 2: Aantal deelnemers per werkgroep en per ledengroep

*Sinds de nieuwe samenstelling van de raad vanaf einde 2012 zijn de energieproducenten geen lid meer van de raad. De jongeren kregen stemrecht en de consumenten en de wetenschappelijke wereld verloren hun stemrecht. Bijgevolg werden de twee categorieën wetenschappers samengevoegd.

Grafiek 4: Gemiddelde deelname aan de werkgroepvergaderingen per ledengroep

4.3.2 Werkgroep Strategieën Voorzitter: / Ondervoorzitter: prof. Tom Bauler (ULB)

Advies: Publicatie:

Advies voor het Nationale Hervormingsprogramma 2013 van België

Uitgenodigde experts: /

Bijdrage van de raad Inbreng voor het NHP van België en voorbereiding van een seminarie over dit onderwerp (met de CRB en de NAR)

Rondetafelgesprek: Rondetafelgesprek op 19 maart 2013 in de Kanselarij van de eerste minister over het Nationaal Hervormingsprogramma (met de CRB en de NAR)

Aantal vergaderingen: 1

4.3.3 Werkgroep Energie en Klimaat Voorzitter: Prof. Jean-Pascal van Ypersele de Strihou (UCL) Ondervoorzitter: prof. Nathalie Crutzen (ULg)

1,7 1,6

0,3

1,9

1,3

0,3

0,9 0,9

0,4

0,7

1,33

1,03

0,25

1,69

1,89

0

0,58

1 1,19

0 0 0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

gemiddelde participatie per ledengroep aan werkgroepvergaderingen

gemiddelde 1998 - 2012

Gemiddelde 2013


Advies - Advies over de studie “Towards 100% renewable energy in Belgium by 2050” - Advies over de governance op het vlak van het nationale klimaatbeleid en de hervorming van de Nationale Klimaatcommissie

Brief, publicatie - Brief aan minister Courard over de toekomst van het IPCC, in antwoord op zijn adviesvraag - Verslag van het rondetafelgesprek van 27 augustus over de Nationale Mededeling over Klimaatverandering, opgemaakt op grond van Kaderconventie van de VN over de klimaatverandering

Rondetafelgesprek Rondetafelgesprek van 27 augustus 2013 over de Nationale Mededeling over Klimaatverandering, opgemaakt op grond van Kaderconventie van de VN over de klimaatverandering Rondetafelgesprek van 4 november 2013 met staatssecretaris Wathelet ter voorbereiding van de COP van Warschau

Uitgenodigde experts: Danielle Devogelaer (Federaal Planbureau), Dominique Gusbin (Federaal Planbureau), Wouter Nijs (VITO) en Yves Marenne (ICEDD), Michel Degaillier (kabinet Wathelet), Laurence De Clock (FOD VVVL), Etienne Hanon (FOD VVVL)


4.3.4 Werkgroep Internationale Betrekkingen Voorzitter: Prof. Dries Lesage (UGent) Ondervoorzitter: Daniel Van Daele (FGTB)

Advies: - (Eerste) Advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda - Tweede advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda - Advies over klimaat en ontwikkelingssamenwerking

Uitgenodigde experts: Elisabeth Ellegaard (kabinet minister Labille) en Aart Geens (kabinet staatssecretaris Wathelet)

Rondetafelgesprek: - rondetafelgesprek van 14 januari 2013 over de wereldhandelsproblematiek (minister Reynders) - rondetafelgesprek van 29 april 2013 over het vrijhandelsakkoord EU-VS (administratie en kabinet Reynders) - rondetafelgesprek van 24 oktober 2013 over de wereldhandelsproblematiek (als voorbereiding op ministeriële conferentie van de WTO in Bali)(minister Reynders)


4.3.5 Werkgroep Biodiversiteit en Bossen Voorzitter: Prof. Reinhart Ceulemans Ondervoorzitter: /

Advies: Advies over het marien ruimtelijk plan en zijn milieueffectenrapport


Uitgenodigde experts: Marijn Rabaut (kabinet Vande Lanotte)


4.3.6 Werkgroep Productnormen Voorzitter: Prof. Luc Lavrysen (UGent) Ondervoorzitster: Prof. Delphine Misonne (USLB)

Adviezen: - Advies over 3 ontwerpen van koninklijk besluit betreffende de benamingen en kenmerken van benzines en diesels

- Advies over het ontwerp-KB betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden (2013-2017)

- Advies over het ontwerp van koninklijk besluit tot vaststelling van de voorwaarden van het indienen en behandelen van de vrijstelling op de REACH verordening, de biociden verordening en/of de CLP verordening wanneer dat noodzakelijk is in het belang van defensie

- Advies over het voorontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt aanbieden en het gebruiken van biociden

- Advies over het ontwerp van koninklijk besluit tot vaststelling van de minimumeisen voor het aanbrengen van milieuboodschappen op bouwproducten en het oprichten van een federale databank voor milieuproductverklaringen

- Advies over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand

Uitgenodigde experts: Michel Degaillier (kabinet Wathelet), Dalia Louhibi (kabinet Wathelet), Herlinde Vanhoutte (FOD VVVL), Brecht Vercruysse (FOD VVVL)


4.4. Secretariaat

4.4.1 Taken Het secretariaat is verantwoordelijk voor:

de redactie van de ontwerpadviezen op basis van de discussies binnen de verschillende werkgroepen

organiseren van vergaderingen: algemene vergaderingen, bureau, werkgroepen, rondetafels en symposia georganiseerd door de raad

redactie van de verslagen van de vergaderingen: algemene vergaderingen, bureau, werkgroepen, rondetafels en symposia

redactie van de FRDO-Info (vijf maal per jaar)

redactie van het jaarverslag en van het financieel verslag

organisatie van persconferenties en redactie van perscommuniqués

samenstelling en voortdurende actualisering van de website van de raad

opvolging van conferenties over duurzame ontwikkeling in België en in het buitenland, en de redactie van verslagen voor de leden

het verzamelen van de nodige documentatie voor de werkgroepen

de vertaling van documenten

de dagelijkse werking, onder de verantwoordelijkheid van het Bureau

de boekhouding


de voorbereiding en opvolging van de begroting

het onthaal

de administratie

het milieumanagementsysteem.

4.4.2. Milieuverslag

Label “Ecodynamische onderneming” Sinds 2009 werkt het vast secretariaat van de FRDO met een milieumanagementsysteem (MMS), een beheerstool om de milieuprestaties van de organisatie die het invoert continu te verbeteren. Dit systeem werkt als volgt: de onderneming stelt een stand van zaken op over haar werking om na te gaan welke van haar activiteiten het milieu aantasten. Op basis daarvan bepaalt zij dan welke acties moeten worden ondernomen om de risico’s te beheersen en haar negatieve impact op het milieu te beperken. Daarna evalueert de onderneming de ingevoerde maatregelen om hun efficiëntie te verifiëren en stelt zij een nieuwe stand van zaken over haar werking op. Op basis van deze nieuwe stand van zaken kan zij weer nieuwe verbeteringen invoeren. Door deze 4 stappen te herhalen, kan de organisatie in de loop van de cycli haar prestaties continu verbeteren.

Na een audit door een verantwoordelijke van het BIM – Leefmilieu Brussel werd het label "Ecodynamische onderneming met drie sterren" op 4 oktober 2011 aan het vast secretariaat van de FRDO toegekend voor een periode van 3 jaar voor zijn kantoren in de Liefdadigheidsstraat. Om dit label te behouden besloot het bureau van de FRDO om in februari 2013 een nieuw kandidatuurdossier in te dienen voor de lokalen van de FRDO die in de Financietoren gevestigd zijn. Dat initiatief was succesvol. Het label “Ecodynamische onderneming met twee sterren” werd ons op 4 juni 2013 toegekend voor een periode van 3 jaar (licentienummer 2011/243/2). Het verlies van een ster is te verklaren door het gebrek aan indicatoren waarover we beschikken om de verschillende vormen van verbruik op te volgen.

Elektriciteitsverbruik

Daar de Financietoren maar over een enkele meter beschikt voor het geheel van het gebouw, werd ons een quotiteit van het totale elektriciteitsverbruik van het gebouw toegekend, berekend op basis van een ratio die rekening houdt met de oppervlakte van de ruimtes die we gebruiken vergeleken met de totale oppervlakte van het gebouw.

Totaalverbruik van 01/01/2013 tot 31/12/2013 geraamd op basis van de ratio = 44,1 MWh

Gasverbruik De Financietoren beschikt over een algemene meter voor de verwarming van het gebouw. Aan ons werd een quotiteit toegekend, berekend op basis van een verdeelsleutel.

Totaalverbruik van 01/01/2013 tot 31/12/2013 geraamd op basis van de ratio = 26,24 MWh

Papierverbruik


De voornaamste grondstof die wij verbruiken is papier. Ook al spannen wij ons enorm in om zoveel mogelijk op de computer te werken en om de documenten via elektronische weg naar onze leden te sturen, toch moeten wij vaak documenten printen voor een vergadering, bijvoorbeeld wanneer een bijdrage pas kort ervoor is ontvangen. Bovendien moeten wij ervoor zorgen dat onze adviezen worden verspreid bij de ministers, parlementsleden en de verschillende belanghebbende personen. Dit gebeurt via de post. Wij beperken evenwel de impact van ons papiergebruik door gerecycleerd papier te gebruiken en door de documenten recto verso te printen.

Jaartotaal van kopieën en prints = 29.600 pagina’s

Waterverbruik De Financietoren beschikt over 4 watermeters. Een aandeel van het gecumuleerde verbruik van die vier meters werd ons toegekend op basis van een verdeelsleutel.

Totaalverbruik van 01/01/2013 tot 31/12/2013 geraamd op basis van de ratio = 145,68 m³

Afvalbeheer Wij passen een sorteersysteem toe voor het afval dat wij produceren. Papier, plastic, glas, blikjes en restafval worden verzameld in afzonderlijke vuilnisbakken en daarna verzameld door het schoonmaakbedrijf, dat ook zorgt voor de recyclage. Tot slot wordt ook afval dat als gevaarlijk moet worden beschouwd speciaal behandeld.

Mobiliteit Alle personeelsleden van het secretariaat van het FRDO komen met het openbaar vervoer naar het werk. Zij krijgen alle daaraan verbonden kosten volledig terugbetaald (individuele jaarabonnementen). Wanneer zij naar congressen of externe conferenties moeten gaan, gebruiken de personeelsleden van het FRDO-secretariaat eveneens uitsluitend het openbaar vervoer, op de uitzonderingen na. Zo moest 1 personeelslid in het kader van zijn beroepsactiviteiten het vliegtuig nemen om naar twee conferenties in het buitenland te gaan. Hiervoor legde hij in totaal 3.420 km af, wat een uitstoot van ongeveer 1,07 ton CO2 inhoudt.

4.4.3. Sociaal verslag

Personeel Het vast secretariaat van de FRDO bestaat uit 7 voltijdse medewerkers, verdeeld als volgt:

Statutair Contractueel

FR NL FR NL

Mannen 2 2 0 1

Vrouwen 1 1 0 0

De contractuele medewerker heeft een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd voor bedienden.


In 2013 werkten de volgende personen voor het secretariaat:

Jan De Smedt, directeur (NL), licentiaat in de sociologie, speciaal baccalaureaat in de filosofie en aanvullende opleiding aan het instituut voor de ontwikkelingslanden: verantwoordelijk voor de algemene werking van het secretariaat, de externe vertegenwoordiging en de communicatie

Catherine Mertens, (tot 31/05/2013) secretaris (FR), licentiaat in de biologie: verantwoordelijk voor de administratieve organisatie van het secretariaat, van het financiële beleid en de opmaak van het budget, wetenschappelijk medewerkster van de werkgroep sensibilisatie en communicatie, verslaggever van de statutaire vergaderingen van de raad

Marc Depoortere, senior wetenschappelijk medewerker (FR), burgerlijk natuurkundig ingenieur, DEA sociologie: wetenschappelijk medewerker van de werkgroepen Energie en Klimaat en Wetenschappelijk Onderzoek

Alexis Dall’Asta, wetenschappelijk medewerker (FR), licentiaat in de rechten, gespecialiseerde studies in milieuwetenschappen en -beheer: wetenschappelijk medewerker van de werkgroep Productnormen en Energie en Klimaat. Hij beheert eveneens ons milieumanagementsysteem.

Koen Moerman, senior wetenschappelijk medewerker (NL), licentiaat in de filosofie en communicatie: wetenschappelijk medewerker voor de werkgroep Strategieën Duurzame Ontwikkeling, verantwoordelijk voor de redactie van de FRDO-Info

Jan Mertens, wetenschappelijk medewerker (NL), licentiaat Germaanse Filologie: wetenschappelijk medewerker van de werkgroepen Internationale Betrekkingen, Biodiversiteit en Bossen.

Chris Schuurmans, directiesecretaresse (NL), master in de familiale en seksuologische wetenschappen.

Vakanties en ziekteverzuim In 2013 hebben de personeelsleden 2 ziektedagen opgenomen.

Veiligheid op het werk De brandevacuatie van de Financietoren vond plaats op 16 april 2013. Het verslag hierover, opgemaakt door de dienst beheer van het Administratief Centrum Kruidtuin, is in het algemeen positief. Toch werden enkele problemen gesignaleerd (met name rond de vlotheid van de evacuatie naar de verzamelplaats in de Kruidtuin). De verschillende betrokken actoren zullen worden gecontacteerd met het oog op een verbetering van de evacuatieprocedure. Tot slot bestaan de enige mogelijkerwijs gevaarlijke stoffen waarmee in het FRDO-secretariaat wordt gewerkt uit afvalproducten (toners, lege inktpatronen, neonlampen en spaarlampen). Tot zij worden opgehaald, worden zij op een veilige manier opgeslagen in een lokaal dat afgezonderd is van de bureaus waar de secretariaatsmedewerkers werken.

Welzijn op het werk Er wordt alles aan gedaan om de werksfeer in de lokalen van het FRDO-secretariaat zo aangenaam mogelijk te maken. De situering van de kantoren maakt het mogelijk dat iedereen daglicht heeft. Dankzij het dubbel glas kan geluidshinder worden beperkt. In de lokalen staan heel wat groene planten en de personeelsleden kunnen in alle rust eten in een zaaltje dat hun ter beschikking wordt gesteld.


Het telewerk wordt zoveel als mogelijk aangemoedigd. Door de medewerkers de mogelijkheid te geven van thuis uit te werken, kan men ook de dienst verzekeren wanneer het openbaar vervoer verstoord is, zonder terug te moeten vallen op de eigen wagen, en kan men het aantal verplaatsingen verminderen. In 2013 hebben alle personeelsleden van het FRDO-secretariaat gebruik gemaakt van dit systeem. Tot slot hebben de medewerkers glijdende werkuren, zodat zij een bepaalde beweegruimte hebben om hun werkrooster aan te passen aan dat van het openbaar vervoer.

Interne communicatie Om ervoor te zorgen dat er een goede interne communicatie is, vergaderen de personeelsleden van het FRDO-secretariaat om de twee weken op maandag. Op deze stafvergaderingen worden de agenda’s van de verschillende werkgroepen overlopen, wordt een samenvatting gemaakt van de conferenties en seminaries waaraan leden van het secretariaat hebben deelgenomen en worden de nog te verwezenlijken projecten besproken. Bovendien vindt elk jaar na het zomerreces een stafvergadering plaats buiten de FRDO. Deze vergadering duurt een hele dag. In 2013 vond deze vergadering op 5 september plaats in het Afrikamuseum in Tervuren. Tijdens deze dag bekijkt men de activiteiten van de raad volgens de doelstellingen op middellange termijn, de werking van de werkgroepen, het verloop van de voorbereiding van de adviezen, de taken die in het voorbije jaar zijn uitgevoerd (bijvoorbeeld het behalen van het milieumanagementsysteem, de inspanningen op het vlak van communicatie, de aankopen, de rekeningen…).

Opleidingen Omdat duurzame ontwikkeling een multidisciplinair begrip is dat voortdurend evolueert en waarin regelmatig nieuwe concepten opduiken, moeten de leden van het FRDO-secretariaat op de hoogte blijven over de ontwikkelingen van de thema’s die hun aangaan. Bijscholing is dus van essentieel belang om de kwaliteit van de werkzaamheden van het secretariaat te garanderen en zijn taak als kenniscentrum te verzekeren. Daarom nemen de leden van het FRDO-secretariaat regelmatig deel aan conferenties en congressen over thema’s die verband houden met de werkgroep waarin zij actief zijn. Onder de rubriek ‘Externe vertegenwoordiging’ van dit jaarverslag vindt u een lijst van deze conferenties en congressen terug.

Loopbaan Elke medewerker heeft in april een gesprek gehad met zijn of haar functionele chef in het kader van de ontwikkelcirkels. Deze procedure, die in de verschillende FOD’s is ingevoerd, streeft naar een betere persoonlijke en organisatorische werking door de doelstellingen te bepalen die het personeelslid moet halen en door een follow-up van zijn of haar werk te verzekeren in overleg met de directe chef.


5. Financieel verslag Het budget van de raad bedroeg in 2013 € 229.000. Dit bedrag is als volgt verdeeld :

- Bij het begin was er € 260.000 voor werkingskosten (basisallocatie 12.11.01). Een vermindering werd

opgelegd aan alle departementen (blokkeringen). Voor ons was het te schrappen bedrag € 44.000. Verder werd een herverdeling tussen basisallocaties uitgevoerd: € 20.000 werd verschoven naar de AB 12.11.04 (voor de uitbreiding van de database en de nieuwe website) en € 1.000 naar de AB 12.11.99 (voor de uitbetaling van adsl en telewerk). Zo bleef er dus € 195.000 op de AB 12.11.01. - € 28.000 voor informatica (AB 12.11.04), i.e. € 9.000 initieel voorzien, waarvan € 1.000 geblokkeerd

werden, en € 20.000 toegevoegd werden via de hierboven vermelde transfer - € 2.000 voor investeringen (AB 74.22.01) - € 2.000 voor investeringen in informatica (AB 74.22.04) - € 2.000 voor verplaatsingen en terugbetaling van adsl voor telewerk. Zoals ieder jaar werd een deel van de vastgelegde bedragen van het vorige jaar pas het volgende jaar betaald. Het saldo van het jaar 2013 is behoorlijk groot (bijna € 30.000 vastlegging, 13% van het budget, en bijna € 57.000 vereffening, 22% van het budget). Dat is te verklaren door verschillende oorzaken:

Er werd geen studie besteld in 2013.

Bij het einde van het jaar heeft de budgettaire blokkering ervoor gezorgd dat sommige uitgaven zijn verschoven naar 2014.

Men heeft minder beroep gedaan op het vertaalbureau, door de vertalingen te rationaliseren en zelf te vertalen indien mogelijk.

Volgende tabel geeft uitgaven en vastleggingen voor 2013 in detail weer.

229.000223.000

1. Werking (zonder informatica) AB 55.42.12.11.01 195.000

Initieel budget 260.000

blokkering -44.000

herv. naar 55.42.12.11.04 (database+website): -20.000

herv. naar 55.42.12.11.99 (internet télétravail): -1.000

2. Werking informatica AB 55.42.12.11.04 28.000

Initieel budget 9.000

blokkering -1.000

herverdeling vanuit AB 55.42.12.11.01 20.000

B. INVESTERINGEN 4.000

1. Investeringen (niet informatica) AB 55.42.74.22.01 2.000

2. Investeringen informatica AB 55.42.74.22.04 2.000

C. Betaald via CDVU AB 55.42.12.11.09 2.000

Verplaatsingen/internet personeel 2.000

FEDERALE RAAD VOOR DUURZAME ONTWIKKELING

FINANCIEEL VERSLAG 2013

BUDGET 2013A. WERKING


Vastgelegd 2013 Vereffend 2013

1. Werking (zonder informatica) AB 55.42.12.11.01

1.1 uitrekeningen en terugbetaling van onkosten

22.000 19.567

verplaatsingskosten 2de sem.N-1; 1ste sem. N 2.500 1.708

32.000 32.538

800 329

conferenties met inschrijving 2.000 872

4.000 3.795

63.300 58.808

onderhoud lokalen 10.410 10.564

indicatieborden 594 594

huurlasten finance tower 25.400 23.840

36.404 34.998

kleine onkosten dienst 3.000 2.486

8.000 8.735

leasing (nieuw contract fotokopieerapparaat) 1.261 389

550 523

4.000 3.080

gsm dienst 0 0

Mobistar 2.200 865

3.256 2.708

ADSL personeelsleden 500 153

kluwer 0 0

20.000 12.582

42.766 31.519

recurrente uitgaven (1.1 + 1.2 + 1.3) 142.470 125.325

718 718

779 779

1.497 1.497

1.5 sensibilisatie en communicatie

13.990 13.990

jaarlijks forum 6.776 6.305

seminaries 2.000 0

22.766 20.295

1.4 goederen en diensten (niet-recurrente uitgaven)

recepties, kosten AV en BU

kleine kantoorbenoodigheden, papier

subtotaal

Persprijs DO 2012 (25/02/13)

subtotaal

leasing (fotokopieerapparaat, fax)

portkosten

Belgacom (tel. + internet)

gagbladen, tijdschriften

vertalingen

subtotaal

deelname internationale conferenties

vergoeding experts

subtotaal

1.2 lokalen secretariaat

subtotaal

1.3 goederen en diensten (recurrente uitgaven)

deelname conferenties in België (secretariaat)

REALISATIES 2013A. WERKING

zitpenningen 2de sem.N-1; 1ste sem. N


Vastgelegd 2013 Vereffend 2013

1. Werking (zonder informatica) AB 55.42.12.11.01

3.500 3.500

3.500 3.500

Totaal A1 170.233 150.617

Saldo AB 55.42.12.11.01 24.767 44.383

2. Werking informatica

375 375

462

690 690

nieuw website 14.204 14.204

verbetering D-base 8.059 8.059

webhosting database 80 80

Totaal 23.407 23.870

Saldo AB 55.42.12.11.04: 4.593 4.130

B. INVESTERINGEN

1. Investeringen (niet informatica)

projector + installatie 1.685 1.685

Totaal 1.685 1.685

Saldo AB 55.42.74.22.01: 315 315

2. Investeringen (niet informatica)

laptop systemat 640 640

laptop systemat 1.292 1.292

Totaal 1.932 1.932

Saldo AB 55.42.74.22.04: 68 68

C. Betaald via CDVU (Verplaatsingen/Internet personeel)

Verplaatsingen België 201

internet (6 maanden 2013) 900

Totaal 1.101

Saldo AB 55.42.12.11.99: 899

REALISATIES 2013A. WERKING

1.6 financiële bijdrage

bijdrage EEAC

subtotaal

onderhoud, klein materiaal ( cisco…)

licencies anti-virus

audit D-base (specificatie)


Bijlage 1: Samenstelling van de Raad in 2013

Z.K.H. Prins Filip (Erevoorzitter) Stemgerechtigde leden De voorzitster

Magda Aelvoet (voorzitster – lid van het Bureau vanaf 4 oktober 2013), in opvolging van Philippe Maystadt (voorzitter tot 23 maart 2013)

3 ondervoorzitters

Lieze Cloots (ondervoorzitster – lid van het Bureau)

Olivier Van der Maren (ondervoorzitter – lid van het Bureau)

Mathieu Verjans (ondervoorzitter – lid van het Bureau)

3 vertegenwoordigers van de NGO's voor milieubescherming

Sabien Leemans (World Wildlife Fund for Nature – Belgium – Lid van het Bureau)

Mathias Bienstman (Bond Beter Leefmilieu, BBL)

Marie Cors (Inter-Environnement Wallonie, IEW – Lid van het Bureau) 3 vertegenwoordigers van de NGO’s voor ontwikkelingssamenwerking

Brigitte Gloire (Oxfam-Solidarité)

Véronique Rigot (CNCD)

Rudy De Meyer (11.11.11) – lid van het Bureau

6 vertegenwoordigers van de werknemersorganisaties

Bert De Wel (Algemeen Christelijk Vakverbond, ACV)

Diana Van Oudenhoven (Algemene Centrale van Liberale Vakbonden in België, ACLVB - CGSLB)

Sébastien Storme (Fédération Générale du Travail de Belgique, FGTB)

Caroline Verdoot (Algemeen Belgisch Vakverbond, ABVV)

Claude Rolin (Confédération des Syndicats Chrétiens de Belgique, CSC)

Daniel Van Daele (Fédération Générale du Travail de Belgique, FGTB) 6 vertegenwoordigers van de werkgeversorganisaties

An Nachtergaele (Fédération de l'Industrie Alimentaire, FEVIA)

Françoise Vantiggelen (DETIC, Essenscia)

Capucine Debuyser (Union des Classes Moyennes, UCM)

Marie-Laurence Semaille (Fédération Wallonne de l'Agriculture, FWA)

Piet Vanden Abeele (Unie van Zelfstandige Ondernemers, UNIZO)

Vanessa Biebel (VBO)

2 vertegenwoordigers van de jeugdorganisaties

Olivier Beys (Vlaamse Jeugdraad)

Laurent Fastrez (Conseil de la Jeunesse)


Waarnemers Wetenschappelijke raadgevers

Associate professor Pierre M. Stassart (U Liège)

Professeur Nathalie Crutzen (U Liège)

Professor Leo SLEUWAEGEN (K.U. Leuven en UGent) tot

X

Vertegenwoordigers van de wetenschappelijke milieus

Professeur Delphine Misonne (Facultés Universitaires Saint-Louis)

Professor Reinhart Ceulemans (Universiteit Antwerpen, UA)

Professor Luc Lavrysen (Universiteit Gent, UGent)

Professeur Jean-Pascal van Ypersele de Strihou (Université Catholique de Louvain, UCL)

Professor Dries Lesage (Universiteit Gent, UGent)

Professeur Tom Bauer (Université Libre de Bruxelles, ULB)

2 vertegenwoordigers van de sector van het verbruik

Anaïs Deville opgevolgd door Thomas Moureau (Centre de Recherche et d'information des Organisations de Consommateurs, CRIOC)

Christian Rousseau (Test Achat) Vertegenwoordigers van de ministers en staatssecretarissen

Frédéric Pirard (Premier Ministre, Elio Di Rupo)

Sven Vaneycken (Vice-Premier en Minister van Financiën en Duurzame Ontwikkeling Vanackere en vervolgens voor Vice-Eerste Minister en Minister van Landsverdediging, Pieter De Crem)

Jihane Annane (Vice Premier Ministre et Ministre des Affaires étrangères, du Commerce extérieur et des Affaires européennes, Didier Reynders)

Marijn Rabaut (Vice-Eerste Minister en Minister van Economie, Consumenten en Noordzee, Johan Vande Lanotte)

Nele Roobrouck (Vice-Eerste Minister en Minister van Pensioenen, Alexander De Croo)

X (Vice-Première Ministre et Ministre de l'Intérieur, Joëlle Milquet)

Pierre Du Ville (Vice-Première Ministre et Ministre des Affaires Sociales et de Santé Publique, chargée de Beliris et des Institutions Culturelles Fédérales, Laurette Onkelinx)

Emmanuel Auquier (Ministre des Classes Moyennes, des PME, des Indépendants et de l'Agriculture, Sabine Laruelle)

Elisabeth Ellegaard (Ministre des Entreprises publiques et de la Coopération au développement, chargé des Grandes Villes, Jean-Pascal Labille)

Jean-Marie Michiels (Minister van Justitie, Annemie Turtelboom)

Amélie Derbaudrenghien (Ministre du Budget et de la Simplification Administrative, Olivier Chastel)

Kevin Vandendorpe (Minister van Werk, Monica De Coninck)

X (Minister van Financiën, belast met Ambtenarenzaken, Koen Geens)

Benoit Pitance (Secrétaire d'Etat à l'Environnement, à l'Energie et à la Mobilité, adjoint à la Ministre de l'Intérieur, et Secrétaire d'Etat aux Reformes Institutionelles, adjoint au Premier Ministre, Melchior Wathelet)

Philippe Dubois (Secrétaire d'Etat aus Affaires Sociales, aux Familles et aux Personnes Handicapées, chargé des Risques Professionnels, adjoint à la Ministre des Affaires Sociales et de la Santé Publique, Philippe Courard)


Remi Lepape (staatssecretaris voor staatshervorming, toegevoegd aan de eerste minister, staatssecretaris voor de Regie der gebouwen, toegevoegd aan de minister van Financiën, staatssecretaris voor Duurzame Ontwikkeling, toegevoegd aan de minister van Financiën, Servais Verherstraeten)

Cedric Verschooten (Staatssecretaris voor Asiel, Immigratie en Maatschappelijke Integratie, toegevoegd aan de Minister van Justitie, Maggie De Block)

Emmanuel Lerno (Staatssecretaris voor Ambtenarenzaken en Modernisering van de Openbare Diensten, toegevoegd aan de Minister van Financiën en Duurzame Ontwikkeling, Hendrik Bogaert)

Andries Vienne (Staatssecretaris voor de Bestrijding van de Sociale en Fiscale Fraude, toegevoegd aan de Eerste Minister, John Crombez)

Vertegenwoordigers voor elk Gewest of elke Gemeenschap

Ingrid Inselberger (Deutschsprachige Gemeinschaft)

X (Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

Pierre Moureaux (Communauté française)

X (Vlaams Gewest)

Brigitte Mouligneau (Vlaamse Gemeenschap)

Nicolas Desablin (Région wallonne)

Andere waarnemers

Pierre Cartuyvels (raadgever van ZKH Prins Filip) - waarnemend lid bureau in naam van ZKH Prins Filip

Sophie Sokolowski (Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling)

Nadine Gouzée (Federaal Planbureau)

Jean-Louis Canieau (Conseil Wallon de l'Environnement pour le Développement Durable, CWEDD)

Fabienne Dideberg (Conseil Économique et Social de la Région Wallonne, CESRW)

Jan Verheeke (Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen, MiNa-raad)

Kris Degroote (Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, CRB)

X (Conseil Economique et Social de la Région de Bruxelles-Capitale)

Peter Kerremans (Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen, SERV)

Amélie Nassaux (Raad voor het Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest)


Bijlage 2: Aanwezigheid op de Algemene Vergadering in 2013

x: aanwezig

Stemgerechtigde leden

29/01 25/02 19/03 25/10

Prins Filip X

Maystadt Philippe X X X

Aelvoet Magda X

Cloots Lieze X X X X

Van der Maren Olivier X X

Mathieu Verjans X X X

NGO leefmilieu

Bienstman Mathias X X

Cors Marie X X X

Leemans Sabien X X X

Schoune Christophe X

NGO ontwikkeling

De Meyer Rudy X X

Gloire Brigitte X X X X

Lamote Sarah X

Rigot Véronique X X X X

Van Nuffel Nicolas X X

Werknemersorganisaties

Cornelis Philippe X X X

De Wel Bert X

Sébastien Storme X X X X

Van Daele Daniel X X X


Rolin Claude

Van Oudenhoven Diana X X X

Verdoot Caroline X

Werkgeversorganisaties

Biebel Vanessa X

Callens Isabelle X X

De Vidts Freekje X

Debuyser Capucine X X

Defourny Anne X X

Ann Nachtergaele X X X X

Semaille-Dodion Marie-Laurence X

Van Tiggelen Françoise X X X

Vancronenburg Geert X

Vanden Abeele Piet X X X

Jongeren

Beys Olivier X X X X

Fastrez Laurent X X X

Waarnemers zonder stemrecht

Consumenten

Braem Steve X

Deville Anaïs X X

Moureau Thomas X

Rousseau Christian X X X X

Vertegenwoordiger vrouwen

Poppe Maggi X

Wetenschappelijke milieus

Ceulemans Reinhart X

Lavrysen Luc X

Lesage Dries X X X

Misonne Delphine X X

van Ypersele de Strihou Jean-Pascal X X X X

Federale regering

Vanackere Steven – Vice-Premier en Minister van Financiën en Duurzame Ontwikkeling

X

Verherstraeten Servais – Staatssecretaris voor Staatshervorming en Regie der Gebouwen en Duurzame Ontwikkeling

X


Pirard Frédéric – Vertegenwoordiger Eerste Minister Di Rupo

Van Eycken Sven – Vertegenwoordiger Vice-Eerste Minister en Minister van Financiën Vanackere en vervolgens Vice-Eerste Minister en Minister van Landsverdediging, Pieter De Crem

X X

Annane Jihane - Vertegenwoordiger Vice-Eerste Minister en Minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken Reynders

Du Ville Pierre - Vertegenwoordiger minister van Sociale Zaken Onkelinx

X X X

Michiels Jean-Marie - Vertegenwoordiger minister van Justitie Turtelboom

Vandendorpe Kevin – Vertegenwoordiger Minister van Werk De Coninck

NN –Vertegenwoordiger Vice-Eerste Minister en Minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen Millequet

Auquier Emmanuel – Vertegenwoordiger minister van Middenstand, KMO’s, Zelfstandigen en Landbouw Laruelle

X

Roobrouck Nele –

Vertegenwoordiger Vice-Eerste Minister en Minister van Pensioenen De Croo

NN – Minister van Financiën, belast met Ambtenarenzaken Geens

Ellegaard Elisabeth - Vertegenwoordiger Minister van Overheidsbedrijven en Ontwikkelingssamenwerking, belast met Grote Steden Labille

X X

Rabaut Marijn –

Vertegenwoordiger Vice-Eerste Minister en Minister van Economie, Consumenten en Noordzee Vande Lanotte

Derbaudrenghien Amélie – Vertegenwoordiger Minister van Begroting en Administratieve Vereenvoudiging Chastel

X X

Degaillier Michel – Vertegenwoordiger Staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit Wathelet

X X

Dubois Philippe – Vertegenwoordiger Staatssecretaris voor Sociale Zaken, Gezinnen en Personen met een handicap Courard

Justaert Arnout

Lepape Remi – Vertegenwoordiger Staatssecretaris voor Staatshervorming en Regie der Gebouwen en Duurzame Ontwikkeling Verherstraeten

X X

X X


Verschooten Cedric – Vertegenwoordiger voor Staatssecretaris voor Asiel, Migratie, Maatschappelijke Integratie en Armoedebestrijding De Block

X

Lerno Emmanuel – Vertegenwoordiger staatssecretaris voor Ambtenarenzaken en Modernisering van de Openbare Diensten Bogaert

Vienne Andries – Vertegenwoordiger Staatssecretaris voor de Bestrijding van de Sociale en Fiscale Fraude Crombez

X

Vertegenwoordigers gewesten en gemeenschappen en andere

Inselberger Ingrid

Moureaux Pierre

Dideberg Fabienne

Lebrun André X

Moureaux Pierre

Mouligneau Brigitte

Nicolas Desablin

Nassaux Amélie

Canieau Jean-Louis

Cartuyvels Pierre X

Gouzée Nadine X X X X

Kerremans Peter

Sokolowski Sophie Van De Walle Cédric

X X

X X X

Verheeke Jan X


Bijlage 3: Adviezen van de Raad in 2013

Adviezen

Advies over klimaat en ontwikkelingssamenwerking

- 25 oktober 2013 - gevraagd door minister van ontwikkelingssamenwerking Pascal Labille en staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Advies over de governance op het vlak van het nationale klimaatbeleid en de hervorming van de Nationale Klimaatcommissie (2013a12n)

- 25 oktober 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Advies over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand

- 25 oktober 2013 - gevraagd door minister van sociale zaken en volksgezondheid, mevrouw Laurette Onkelinx

Advies over het ontwerp-KB tot vaststelling van de minimumeisen voor het aanbrengen van milieuboodschappen op bouwproducten en het oprichten van een federale databank voor milieuproductverklaringen

- 2 oktober 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Advies over het marien ruimtelijk plan en zijn milieueffectenrapport

- 28 september 2013 - gevraagd door vice-eerste minister en minister van economie, consumenten en Noordzee Johan Vande Lanotte

Advies over het voorontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt aanbieden en het gebruiken van biociden

- 7 mei 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Tweede advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda

- 25 april 2013 - gevraagd door minister van duurzame ontwikkeling Steven Vanackere en minister van ontwikkelingssamenwerking Paul Magnette

Advies over het ontwerp-KB tot vaststelling van de voorwaarden van het indienen en behandelen van de vrijstelling op de REACH verordening, de biociden verordening en/of de CLP verordening wanneer dat noodzakelijk is in het belang van defensie

- 17 april 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Advies voor het Nationale Hervormingsprogramma 2013 van België

- 19 maart 2013 - op eigen initiatief

http://www.frdo-cfdd.be/nl/publicaties/advices/advies-over-klimaat-en-ontwikkelingssamenwerking


Advies over de studie "Towards 100% renewable energy in Belgium by 2050”

- 19 maart 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en institutionele hervormingen Melchior Wathelet

Advies over 3 ontwerpen van koninklijk besluit betreffende de benamingen en kenmerken van benzines en diesels

- 29 januari 2013 - gevraagd door staatssecretaris voor leefmilieu, energie, mobiliteit en staatshervorming Melchior Wathelet

Advies over de opvolging van Rio+20 en de Post-2015 Development Agenda

- 29 januari 2013 - gevraagd door minister van duurzame ontwikkeling Steven Vanackere en minister van ontwikkelingssamenwerking Paul Magnette

Advies over het ontwerp-KB betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden (2013-2017)

- 29 januari 2013 - gevraagd door minister van landbouw Sabine Laruelle


Bijlage 4: Consultatie van de website van de Raad

Jaarverslag FRDO 2013Pagina 4 van 57 FRDO Jaarverslag 2013 1. Woord vooraf Geachte lezer, In 2013...

Documents

Transcript of Jaarverslag FRDO 2013Pagina 4 van 57 FRDO Jaarverslag 2013 1. Woord vooraf Geachte lezer, In 2013...