Jaarverslag 2011 - PMT...Voorwoord Begin 2011 tekende zich voor pmt een krachtig herstel van de...

Jaar

vers

lag

2011

Jaar

vers

lag

2011

Jaar

vers

lag

2011

Inhoud

Voorwoord 4

Kerncijfers 7

Bestuursverslag 111. Algemene Ontwikkelingen 12 2. Pensioenbeleid 15 3. Inhoud pensioenregeling pmt 18 4. Financieel overzicht 23 5. Vermogensbeheer 26 6 Integraal risicomanagement 42 7. Uitbesteding 48 8. Communicatie 50 9. Pension Fund Governance 51 10. Naleving Principes voor goed pensioenfondsbestuur 59

Jaarrekening 63 Balans per 31 december 2011 64 Staat van Baten en Lasten 65 Kasstroomoverzicht 66 Algemene toelichting 67 Risicoparagraaf 75 Toelichting op de balans per 31 december 2011 88 Toelichting op de staat van baten en lasten 104 Actuariële analyse 111 Overige gegevens 113 Accountantsverklaring 114 Actuariële verklaring 116

Profiel 119 Klanten 120; Organisatie van pmt 121; Bestuur en functionarissen per 31 december 2011 122; Werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur 124; Werknemersvertegenwoordigers in het bestuur 125; Begrippenlijst 126

Inho

ud

Voorwoord

Begin 2011 tekende zich voor pmt een krachtig herstel van de financiële positie af. Terugkijkend op het jaar moeten we helaas vaststellen, dat het herstel ruw is verstoord door een verdieping van de financiële crisis.Ondanks alle inspanningen in Europees verband lijkt een oplossing van de schuldencrisis in 2011 niet dichterbij te zijn gekomen. Verder verlies van vertrouwen in de Europese financiële markten door beleggers en afwaarderingen van verschillende landen door internationale ratingbureaus zorgden voor een nog verder dalende rente. Juist deze lage rente brengt het gehele pensioenstelsel in Nederland, pmt niet uitgezonderd, in grote problemen.De verstoring van de marktrente was zelfs voor de toezichthouder aanleiding tot een hoogst ongebruikelijke stap: het middelen van de rekenrente over een periode van 3 maanden voor het bepalen van de stand van 31 december 2011, in plaats van het hanteren van de dagstand. De maatregel brengt enige verlichting, maar is geen werkelijke oplossing voor de huidige problemen. Ondanks de turbulente tijden heeft pmt een beleggingsrendement van 7% behaald. Maar door de sterk dalende rente stegen de verplichtingen van pmt nog harder dan het vermogen toenam.

pmt eindigde, ondanks de verzachtende maatregel van DNB, het jaar met een dekkingsgraad van 88,5%. Dat was veel te laag ten opzichte van het herstelpad uit het herstelplan van het fonds. Het nemen van extra maatregelen waaronder het aankondigen van een voorgenomen verlaging van de pensioenen en opgebouwde pensioenrechten is dan ook onafwendbaar, hoewel pmt een dergelijke pijnlijke maatregel altijd heeft willen voorkomen.

In 2011 is ook het pensioenakkoord door sociale partners verder uitonderhandeld. Toenemend verzet vanuit verschillende vakorganisaties zorgde ervoor dat de politiek enkele versoepelingen ten aanzien van de ophoging van de AOW-leeftijd doorvoerde. In het najaar van 2011 leidde dit in politiek Den Haag tot een akkoord. Dit heeft tot grote spanningen binnen de vakbeweging geleid. Minister Kamp gaf na de totstand-koming van het akkoord diverse werkgroepen opdracht om het pensioen-akkoord verder uit te werken en in 2012 met adviezen te komen hoe het akkoord omgezet kan worden in weten regelgeving.

De maatschappelijke belangstelling voor pensioenen is de laatste jaren groeiende. In 2011 was dat niet anders. pmt heeft ervoor gekozen om zich meer in het publieke debat te mengen. Enerzijds om nuancering te geven aan de soms eenzijdige berichtgeving, anderzijds om transparant te zijn over de wijze waarop pmt met de uitdagingen van deze tijd omgaat en op welke wijze pmt reageert op de huidige economische situatie.

4 | Voorwoord Jaarverslag 2011 | Voorwoord | 5

pmt is in omvang het derde pensioenfonds van Nederland en het grootste pensioen-fonds in de marktsector. pmt vertegenwoordigt een bedrijfstak die zeer divers is. Zo vinden er bijvoorbeeld loodgieters, automonteurs en metaalbewerkers onderdak. Maar ook installateurs, isolatiebedrijven, schadeherstelbedrijven en goud- en zilversmeden. De bedrijfstak Metaal en Techniek kenmerkt zich vooral als midden- en kleinbedrijf. En een bedrijfstak waarin mensen vaak op jonge leeftijd zijn begonnen en een lange loopbaan hebben. De ruggengraat van onze bedrijfstak wordt gevormd door bedrijven die minder dan 20 personeelsleden hebben. Vaak zijn het innovatieve bedrijven die zich goed weten aan te passen aan voortdurend wisselende markt-omstandigheden, maar waar de economische situatie zijn sporen nalaat en de winstgevendheid niet tot de hoogste van Nederland behoort.

Dat alles vraagt om een pensioenregeling die recht doet aan bedrijven en werknemers die hard werken, onmisbaar zijn voor de BV Nederland, maar die financieel geen grote speelruimte hebben.

In dat licht bezien staat pmt voor de uitdaging om de problemen als gevolg van de financiële crisis op te lossen in een politiek klimaat, waarin nog geen zekerheid is over de nieuwe kaders waarin de pensioenregelingen zich moeten ontwikkelen. De beperkte financiële speelruimte van het fonds en de bedrijven is daarbij een extra complicerende factor.

Het jaar 2011 werd afgesloten met een wrange nasmaak. Niet eerder bevond pmt zich in een situatie waarin het fonds voorgenomen kortingen moet aankondigen.De economische ontwikkelingen bieden op dit moment nog geen uitzicht op verbetering waardoor het herstel van pmt uitblijft. Sociale partners zullen in 2012 het pensioenakkoord verder uitwerken. Het bestuur benadrukt het belang dat de contouren van een nieuwe toekomstbestendige pensioenregeling voor pmt in 2012 zichtbaar worden.

Rijswijk, 22 mei 2012

Het bestuurJ. Berghuis, voorzitter namens de werknemersK.B. van Popta, voorzitter namens de werkgevers

Jaarverslag 2011 | Voorwoord | 5

Ker

nci

jfer

s

Werkgevers en deelnemers

(aantallen) 2011 2010 2009 2008 2007

Aangesloten werkgevers met personeel

34.079 33.938 34.420 34.516 33.735

Deelnemers

Actieve deelnemers 404.388 400.689 410.842 424.940 417.772

Slapers 658.158 655.369 642.259 617.322 606.568

Pensioengerechtigden

Ouderdomspensioen 113.088 103.158 96.592 90.471 84.738

Vervroegd ouderdomspensioen 14.776 16.160 12.888 8.735 5.032

Vroegpensioen 600 1.291 5.053 8.987 12.617

Partnerpensioen 50.973 49.789 48.579 47.467 48.531

Wezenpensioen 2.006 1.978 1.994 2.031 1.996

Totaal pensioengerechtigden 181.443 172.376 165.106 157.691 152.914

Totaal deelnemers 1.243.989 1.228.434 1.218.207 1.199.953 1.177.254

Deelnemers met anw-uitkering 1) 1.006 940 871 824 747

Afkopen 2) 14.133 10.421 10.759 13.668 10.455

Actieve deelnemers

Gemiddeld salaris (* 1 euro) 32.320 33.694 32.555 31.213 32.039

Gemiddelde leeftijd (in jaren) 40,4 40,4 39,9 39,6 39,4

Pensioenverplichtingen en pensioenvermogen

(x 1 miljoen euro) 2011 2010 2009 2008 2007

Pensioenverplichtingen

Actieve deelnemers 21.475 17.730 14.842 16.036 10.812

Slapers 8.497 6.870 5.537 5.340 3.651

Pensioengerechtigden 16.252 14.224 12.685 11.776 10.177

Totaal pensioenverplichtingen (a) 46.224 38.824 33.064 33.152 24.640

Marktrente verplichtingen 2,75% 3,44% 3,86% 3,51% 4,85%

Algemene reserve (b) - 5.310 - 1.242 9 - 5.064 10.057

Pensioenvermogen (c = a+b) 40.914 37.582 33.073 28.088 34.697

Dekkingsgraad (d = c/a) 88,5% 96,8% 100,0% 84,7% 140,8%

1) Deelnemers met partnerpensioen die tevens een uitkering hebben op grond van hun vrijwillige deel-name aan het herverzekerde pro-duct plus ‘ANW-gat’ zijnde Alge-mene Nabestaandewet.

2) De afkopen zijn inclusief AVP, of-wel afkoop voor pensioendatum.

Jaarverslag 2011 | Kerncijfers | 9 8 | Werkgevers en deelnemers | Pensioenverplichtingen en pensioenvermogen | Premies | Uitkeringen | Andere resultaten | Beleggingen

3) Dit premiepercentage wordt ge-heven over het pensioengevende jaarsalaris minus de franchise ad 15.295 euro (2010: 15.295 euro). Hierbij geldt in 2011 een ‘grens-bedrag’ van 75.486 euro (2010: 75.486 euro). Over het pensi-oengevend jaarsalaris boven het grensbedrag wordt een premie van 21,3% geheven.

4) Het gepresenteerde gemiddelde betreft de totale uitkeringslasten ten opzichte van het ultimo aan-tal pensioengerechtigden.

Premies

2011 2010 2009 2008 2007

Premiepercentages

Premie ouderdoms- en partnerpensioen 3) 30,3 28,6 27,3 25,2 26,0

Premiebijdragen (x 1 miljoen euro)

Premie ouderdoms- en partnerpensioen

2.071 1.935 1.840 1.644 1.599

Premie vroegpensioen – – – – 2

Premie-inkomen totaal 2.071 1.935 1.840 1.644 1.601

Premievorderingen (x 1 miljoen euro)

Te vorderen premiebijdragen op werkgevers

56 58 42 51 84

Uitkeringen

(x 1 miljoen euro) 2011 2010 2009 2008 2007

Uitkeringen ouderdomspensioen 642 570 515 472 404

Uitkeringen vervroegd ouderdomspensioen

439 422 315 200 146

Uitkeringen vroegpensioen 15 67 175 278 351

Uitkeringen partnerpensioen 169 161 153 145 138

Uitkeringen wezenpensioen 3 3 3 3 3

Uitkeringen inzake anw 11 11 10 9 8

Subtotaal uitkeringen 1.279 1.234 1.171 1.107 1.050

Afkopen 25 18 18 18 15

Uitkeringen totaal 1.304 1.252 1.189 1.125 1.065

(x 1 euro)

Gemiddelde uitkeringen 4)

Uitkeringen ouderdomspensioen 5.677 5.526 5.332 5.217 5.151

Uitkeringen vervroegd ouderdomspensioen

29.710 26.114 24.444 22.896 22.533

Uitkeringen partnerpensioen 3.310 3.227 3.153 3.061 2.844

Uitkeringen wezenpensioen 1.442 1.437 1.424 1.434 1.503

Afkopen 1.751 1.738 1.660 1.330 1.435

Jaarverslag 2011 | Kerncijfers | 9 Werkgevers en deelnemers | Pensioenverplichtingen en pensioenvermogen | Premies | Uitkeringen | Andere resultaten | Beleggingen

5) In de kerncijfers en het bestuurs-verslag worden de beleggings-categorieën (vermogen en resul-taat) gepresenteerd conform de wijze waarop het (strategisch) beleggingsbeleid wordt vormge-geven. Dit betekent dat deriva-ten, liquide middelen en valuta-resultaten (inclusief afdekking) worden toegerekend aan de be-leggingscategorie waarop het betrekking heeft. Hierdoor wij-ken het belegd vermogen en de beleggings opbrengsten per cate-gorie in de kerncijfers af van de jaarrekening. Op de balans en de staat van baten en lasten zijn de beleggingen gepresenteerd naar de aard van de financiële instru-menten. Een gevolg hiervan is ook dat een deel van het belegd ver-mogen op de balans onder ove-rige activa en passiva is gerubri-ceerd (in plaats van de post be-leggingen). In de toelichting in de jaarrekening op de posten be-leggingen (6) en beleggingsop-brengsten (16) is een nadere spe-cificatie opgenomen.

6) Inclusief durationoverlay.

Andere resultaten

(x 1 miljoen euro) 2011 2010 2009 2008 2007

Opbrengst beleggingen 2.647 3.854 4.301 - 7.277 1.911

Waardeoverdrachten inkomend - 2 20 77 316 819

Waardeoverdrachten uitgaand 23 1 2 118 99

Kosten (inclusief beleggingskosten) 120 117 103 101 111

Beleggingen

(x 1 miljoen euro) 2011 2010 2009 2008 2007

Samenstelling portefeuille ultimo 5, 6)

Vastrentende waarden 23.392 19.897 17.443 15.013 13.385

Aandelen 8.135 8.468 7.464 5.234 11.919

Vastgoedbeleggingen 4.448 4.290 3.753 3.874 4.644

Alternatieve beleggingen 4.908 4.870 4.358 3.975 4.587

Totaal belegd vermogen 40.883 37.525 33.018 28.096 34.535

Samenstelling portefeuille ultimo 5)

Vastrentende waarden 57,2% 53,0% 52,8% 53,4% 38,8%

Aandelen 19,9% 22,6% 22,6% 18,6% 34,5%

Vastgoedbeleggingen 10,9% 11,4% 11,4% 13,8% 13,4%

Alternatieve beleggingen 12,0% 13,0% 13,2% 14,2% 13,3%

Totaal belegd vermogen 100% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Totaal rendement per categorie beleggingen 6)

Vastrentende waarden 15,5% 6) 9,6% 6) 11,3% 6) -7,1% -0,3%

Aandelen -5,9% 20,3% 39,3% -43,1% 8,7%

Vastgoedbeleggingen 2,7% 10,1% -2,0% -15,6% 6,3%

Alternatieve beleggingen 1,1% 8,0% 13,3% -26,6% 25,3%

Splitsing rendement over totaal belegd vermogen

Direct rendement 3,6% 3,2% 3,6% 3,3% 3,2%

Totaal rendement 6,9% 11,6% 15,1% -20,7% 5,9%

Z-score

Z-score per jaar 0,76 1,40 1,06 - 4,25 1,14

Performance toets 1,33 1,47 1,56 1,31 3,09

10 | Werkgevers en deelnemers | Pensioenverplichtingen en pensioenvermogen | Premies | Uitkeringen | Andere resultaten | Beleggingen

1. Algemene Ontwikkelingen

Herstelplannen / dreigende korting

Sinds eind 2008 de kredietcrisis in volle hevigheid losbarstte, heeft de financiële positie van Nederlandse pensioenfondsen, en dus ook van pmt, gevoelige klappen geleden. Omdat de dekkingsgraad onder de grens van 105% zakte, maakte pmt in 2009 een herstelplan dat is goedgekeurd door De Nederlandsche Bank. In dit plan laat het fonds zien hoe het in vijf jaar tijd weer terug denkt te komen op het minimaal vereiste eigen vermogen.Het herstel verliep aanvankelijk voorspoedig. Begin 2011 was de dekkingsgraad van pmt 101% en dat percentage liep zelfs nog iets verder op. Vanaf de zomer van 2011 daalde de dekkingsgraad echter weer scherp. Door de toenemende en lang aan-houdende onrust in de eurozone daalde de marktrente tot historisch lage waarden. Hierdoor sloot pmt het jaar 2011 af met een dekkingsgraad van 88,5%. Dit is ruim onder het herstelpad, waarin staat dat de dekkingsgraad eind 2011 circa 96% moest zijn.Het bestuur van pmt is sinds september 2011 bezig met het verkennen van mogelijke noodzakelijke aanvullende maatregelen om de financiële positie van het fonds te versterken. Hierover is afstemming met de sociale partners nodig, omdat aanpassing van de pensioenregeling of extra financiële bijdragen (mede) de verantwoordelijkheid zijn van CAO-partijen.Om ook de deelnemers van het fonds vroegtijdig te informeren over mogelijke aanvullende maatregelen, waaronder in het ergste geval een verlaging van de pensioenen, heeft het bestuur in oktober 2011 alle deelnemers een brief gestuurd met daarin een uitleg over de stand van zaken, de mogelijk te nemen maatregelen en het tijdpad dat hieraan gekoppeld is.Bij evaluatie van het herstelplan (situatie 31-12-2011) bleek dat pmt een voorgenomen kortingsmaatregel moest aankondigen van 7%. De deelnemers en gepensioneerden zijn hierover eind februari 2012 per brief geïnformeerd.Wanneer eind 2012 de dekkingsgraad nog steeds onder het herstelpad ligt, zullen aanvullende maatregelen of noodmaatregelen zoals een verlaging van de pensioen-uitkeringen en opgebouwde rechten, onvermijdelijk zijn. Hierover zal op basis van de situatie per eind 2012 definitief besloten worden.

dnb besluit marktrente te middelen

De marktrente die pensioenfondsen gebruiken voor het berekenen van hun verplichtingen was eind 2011 uitzonderlijk laag. Omdat er onzekerheid was over de juistheid van de prijsvorming op de interbancaire swapmarkt, heeft De Nederlandsche Bank (dnb) besloten dat pensioenfondsen tijdelijk moeten werken met een driemaandse middeling van de rente. Deze middeling beperkt de volatiliteit van de dekkingsgraad enigszins. Door de maatregel kwam de dekkingsgraad per 31 december 2011 iets hoger uit dan anders het geval zou zijn geweest.

12 | Jaarverslag 2011 | Bestuursverslag | 13 Algemene ontwikkelingen | Pensioenbeleid | Inhoud pensioenregeling pmt | Financieel overzicht | Vermogensbeheer | Integraal risicomanagement | Uitbesteding | Communicatie | Pension Fund Government | Naleving Principes voor goed pensioenfondsbestuur

Pensioenakkoord

Nadat sociale partners in 2010 een landelijk akkoord afsloten over de toekomst van de AOW en de aanvullende pensioenen, bereikten zij na ruim een jaar verder onderhandelen in juni 2011 een uitwerking van dit akkoord. Omdat ook deze uitwerking nog veel onduidelijkheden bevat, is het voor pmt nog niet mogelijk geweest hier in 2011 al beleid voor te ontwikkelen.

Cruciaal zijn de keuzes die nog gemaakt moeten worden over de te gebruiken discontovoet en andere bepalingen in een nieuw Financieel Toetsingskader (FTK). In de uitwerking van het akkoord wordt als mogelijke variant een discontovoet uitgewerkt waar het toekomstig verwachte fondsrendement als uitgangspunt wordt genomen, omdat dat een stabieler beeld zou geven van de verplichtingen en het beleid van pensioenfondsen daarmee minder afhankelijk wordt van dagkoersen. Hierover is politiek en maatschappelijk veel discussie ontstaan, omdat bij sommige deelnemers aan dat debat de angst bestaat dat dit een prikkel zou kunnen zijn om meer risicovol te beleggen, om zo met een hogere discontovoet te kunnen rekenen. De verwachting is dat in 2012 hierover door de politiek meer duidelijkheid wordt gegeven.

AOW vanaf verjaardag

Vanaf 1 april 2012 wordt de AOW niet meer betaald vanaf het begin van de maand waarin iemand 65 wordt, maar pas vanaf de dag van de verjaardag. Dit betekent dat iemands inkomen in de eerste maand van pensionering (afhankelijk van de datum verjaardag) fors lager kan uitvallen. Met deze maatregel bespaart de overheid circa 60 miljoen euro op jaarbasis. Voor mensen die nu nog gebruik maken of gaan maken van vervroegd pensioen betekent dit dat zij in de maand waarin zij 65 worden, minder inkomsten zullen krijgen. Het is van belang dat pmt hierover aan betrokkenen duidelijkheid biedt. Compenseren van deze versobering van de AOW door de overheid kan en wil het fonds echter niet doen.

Uitvoeringskosten transparant

In 2011 is door de Pensioenfederatie een rapport aangeboden aan de Tweede kamer over het transparant maken van de kosten van pensioenuitvoering en vermogens-beheer. pmt is voorstander van het zo transparant mogelijk maken van de kosten. In dit jaarverslag is hierover een apart hoofdstuk opgenomen.

Jaarverslag 2011 | Bestuursverslag | 13

Ontwikkelingen bedrijfstak Metaal en Techniek

De bedrijfstak Metaal en Techniek heeft de afgelopen jaren veel invloed ondervonden van de financiële en economische crisis. Tot juli 2011 konden bedrijven nog gebruik maken van deeltijd-WW. Het belang van deze regeling voor de metaalbranche is groot geweest: bijna de helft van de mensen die gebruik maakten van deeltijd-WW was werkzaam in de Metaal en Techniek. Tijdens deeltijd-WW liep de pensioenopbouw en dus ook de premiebetaling voor gedeeltelijk werklozen gewoon door.Vanaf het derde kwartaal van 2011 zijn de economische prognoses voor de Metaal en Techniek pessimistisch. Met name bouwgerelateerde activiteiten nemen af, door de verdere verzwakking van de woningmarkt. Deze ontwikkelingen vertaalden zich echter nog niet meteen in dalende werkgelegenheid. Hierop vooruitlopend pleiten sociale partners wel al voor herinvoering van de deeltijd-WW. In vergelijking met de eerdere crisis van 2008 is de verwachting dat veel kleinere bedrijven nu kwetsbaarder zijn, omdat eerdere reserves inmiddels zijn opgebruikt. Overigens zijn de prognoses voor export georiënteerde bedrijven in de sector gunstiger.

In april 2011 werd voor de werknemers in de Metaal en Techniek een nieuwe cao afgesloten. Naast een loonsverhoging in termijnen bevat deze cao onder meer maatregelen om vaklieden op een aantrekkelijke en gezonde manier aan het werk te houden tot het einde van hun loopbaan. Voor de pensioenopbouw is verder van belang dat is afgesproken dat voor werk-nemers, die als gevolg van de crisis hun baan verliezen tussen 2011 en 2013, over-gangs rechten herleven op het moment dat zij binnen 3 jaar opnieuw aan het werk gaan in de Metaal en Techniek.


2. Pensioenbeleid

Evaluatie herstelplan

Het jaar 2011 werd afgesloten met een dekkingsgraad van 88,5%. Ondanks de versoepeling van dnb inzake de te hanteren rekenrente, is dit ruim onder het herstelpad. In dit plan was voor eind 2011 een dekkingsgraad voorzien van 95,5%. Door het grote verschil tussen de gerealiseerde dekkingsgraad en het geplande herstelpad is het aankondigen van extra maatregelen niet te vermijden. In februari 2012 heeft het bestuur aan dnb bekend gemaakt welke aanvullende maatregelen nodig zijn. Naast een versobering van de overgangsregelingen en een extra bijdrage van werkgevers, is een verlaging van 7% van de pensioenen aangekondigd. Deze voorgenomen verlaging wordt geëffectueerd wanneer eind 2012 onvoldoende herstel is ingetreden. Alle deelnemers en werkgevers zijn hierover eind februari 2012 persoonlijk bericht.

Onderzoek dnb naar juistheid aanspraken

In de zomer van 2011 is dnb gestart met een onderzoek naar de juistheid van de geadministreerde pensioenaanspraken bij pensioenfondsen. Het onderzoek is een vervolg op een soortgelijk onderzoek bij verzekeraars. Voor het onderzoek is aan tien pensioenfondsen gevraagd een uitgebreide steekproef uit te voeren. pmt is één van de fondsen die aan het onderzoek meegewerkt heeft. Er is een volledige reconstructie gedaan van de totstandkoming van de aanspraken van 30 deelnemers uit een steekproef, elk met diverse kenmerken en historie.

Bij één van de betrokken 30 deelnemers is een bevinding uit het onderzoek voort-gekomen. Het betreft het ten onrechte niet toekennen van indexatie voor een gewezen deelnemer in 1992 en 1993. Naar aanleiding van deze bevinding is een vervolg-onderzoek gedaan waarbij de groep gewezen deelnemers voor wie in 1992 of 1993 geen indexatie heeft plaatsgevonden in kaart is gebracht. In het voorjaar van 2012 zal een herstelactie plaatsvinden.

Einde FVP en vrijwillige voortzetting

Sinds 1 januari 2011 bestaat de FVP-regeling niet meer. Dit was de regeling waarbij tijdens een periode van werkloosheid toch pensioen werd opgebouwd, waarbij de premie ten laste kwam van een speciaal daarvoor opgezet fonds. Als vervanging van de FVP-regeling van de overheid, heeft het bestuur van pmt besloten om een vervangende regeling in te voeren. Net als bij de FVP-regeling van de overheid het geval was, geldt bij deze regeling een wachttijd van een half jaar. pmt neemt bij deze FVP-vervangende regeling 75% van de pensioenpremie voor haar rekening.


In tegenstelling tot de FVP-regeling, geldt voor deze regeling geen leeftijdsgrens. Tijdens de zes maanden wachttijd loopt de dekking voor partnerpensioen wel gewoon door.

Zelfstandigen

In het Belastingplan 2012 is geregeld dat de vrijwillige voortzetting van pensioen-opbouw voor zelfstandigen verlengd kan worden naar een periode van tien jaar. Bij pmt kunnen zelfstandigen de pensioenregeling voortzetten tegen een doorsnee-premie zolang zij aan de fiscale eisen voor voortzetting blijven voldoen. Op deze manier kunnen zij inmiddels dus tien jaar lang de pensioenregeling vrijwillig voortzetten. In 2011 is door pmt een verkennend onderzoek uitgevoerd (in samenwerking met onderzoeksbureau IG & H) naar eventuele overige behoeften op het gebied van pensioen van zelfstandigen in de bedrijfstak. Door het bestuur wordt onderkend dat aan de pensioenopbouw van zelfstandigen het nodige te verbeteren valt. Echter, de individuele wensen en onderlinge verschillen van zelfstandigen zijn groot en de oplossingen liggen vaak niet direct op het terrein van het pensioenfonds, zo was de conclusie van dit verkennend onderzoek.

Verlenging maatregelen in verband met kredietcrisis

In 2009 heeft het bestuur een tweetal maatregelen genomen die de bedrijfstak ondersteunen bij het opvangen van de gevolgen van de kredietcrisis: de ‘ouderen-regeling’ en de ‘verlengde onderbreking’. Deze regelingen hebben een tijdelijk karakter. In 2011 is besloten om beide maatregelen opnieuw met een jaar te verlengen zodat zij blijven gelden voor deelnemers die in 2012 ontslagen worden.De ‘ouderenregeling’ maakt het voor deelnemers die kort voor hun beoogde pensioen-datum door economische omstandigheden werkloos worden mogelijk om vanuit de WW alsnog met vervroegd pensioen te gaan.De regeling ‘verlengde onderbreking’ is er voor deelnemers die als gevolg van de kredietcrisis ontslagen zijn en binnen drie jaar na hun ontslag in de bedrijfstak terugkeren. Zij behouden daarmee het uitzicht op overgangsaanspraken voor vervroegd pensioen.

Werken naast pensioen

De fiscale regels rondom werken naast (vervroegd) pensioen zijn in de zomer van 2011 verruimd. Dit betekent dat deelnemers van pmt geen intentieverklaring meer hoeven af te geven over het aantal uren dat zij naast hun vervroegde pensionering willen blijven werken. Verschillende combinaties van werken en gedeeltelijk pensioneren worden daarmee toegankelijker. Het is bij pmt mogelijk om het pensioen gedeeltelijk vervroegd te laten ingaan. Van deze mogelijkheid wordt steeds meer gebruik gemaakt.


Als ondergrens geldt dat bij de pensioeningangsdatum tenminste 20% van het beschikbare bedrag aan pensioenaanspraken wordt benut, overeenkomend met een dag per week met pensioen voor een voltijds werknemer. De flexibiliteit van de regeling stimuleert het (in deeltijd) langer doorwerken van werknemers in de bedrijfstak.

Einde Pensioenbeleggen

Het jaar 2011 was het laatste jaar waarin nog sprake is van de aanvullende module Pensioenbeleggen. Inleggen was sinds 1 juli 2010 niet meer mogelijk. pmt heeft eind 2009 besloten dit product te beëindigen, waarbij de bestaande saldi tot uiterlijk 31 december 2011 aangehouden konden worden. Op die datum zijn de resterende saldi omgezet in pensioenaanspraken. De reden dat pmt is gestopt met Pensioen-beleggen ligt in strengere wetgeving op het gebied van zorgplicht en advisering van deelnemers. Ook de geringe interesse van deelnemers in het product speelde een rol.Ter vervanging van Pensioenbeleggen is in 2009 de mogelijkheid van Pensioeninkoop geïntroduceerd. Hierbij kunnen deelnemers extra geld inleggen, waarvoor nu direct pensioenaanspraken worden ingekocht. De deelnemer loopt daarmee geen individueel beleggingsrisico.

Opschorten waardeoverdrachten

Wanneer een pensioenfonds een dekkingsgraad heeft lager dan 100%, is het niettoegestaan waardeoverdrachten uit te voeren. De waardeoverdrachten van pmt zijn daarom opgeschort tot en met maart 2011. Eind maart lag de dekkingsgraad boven de 100%, waardoor waardeoverdrachten konden worden hervat, maar al in mei daalde de dekkingsgraad weer onder de 100%. In juni werden voorbereidingen getroffen om de waardeoverdrachten te hervatten, maar omdat in augustus de dekkingsgraad opnieuw onder de 100% zakte, is dit wederom opgeschort.


3. Inhoud pensioenregeling pmt

Pensioenregeling in de Metaal en Techniek

pmt biedt deelnemers in de bedrijfstak Metaal en Techniek een ouderdomspensioen en een partnerpensioen. Onder voorwaarden hebben deelnemers daarnaast uitzicht op voorwaardelijke overgangsregelingen.Naast deze verplichte basisonderdelen, die gelden voor alle deelnemers, kent pmt een aantal flexibele vrijwillige onderdelen: Pensioeninkoop, ANW Pensioen en het herschikken van pensioen. Deelnemers kunnen met één of meer van deze onderdelen zelf de pensioendatum en de hoogte van het pensioeninkomen bepalen. Dit en meer staat omschreven in het pensioenreglement dat is ingegaan op 1 januari 2006.

Verplichte onderdelen

OuderdomspensioenHet ouderdomspensioen gaat in op 65-jarige leeftijd en is gebaseerd op het gemiddelde verdiende salaris. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen is afhankelijk van de hoogte van het pensioengevend inkomen.Tot het zogeheten grensbedrag (in 2011: € 75.486) onder aftrek van een franchise (in 2011: € 15.295) is de jaarlijkse opbouw gelijk aan 2,236%. Voor het deel van het pensioengevend salaris boven het grensbedrag is de opbouw 1,75%. Voor de opbouw van het ouderdomspensioen geldt geen maximumsalaris.

PartnerpensioenIn geval van overlijden van de (gewezen) deelnemer bestaat doorgaans recht op een partnerpensioen. De hoogte van het partnerpensioen hangt af van het moment waarop de deelnemer overlijdt. Indien hij overlijdt vóór pensioeningang, is het partnerpensioen 50% van het ouderdomspensioen. Indien de deelnemer overlijdt ná pensioeningang is het partnerpensioen in principe 70% van het ouderdomspensioen vanaf 65 jaar, tenzij een andere verdeling van het pensioen met de partner is overeengekomen.

OvergangsbepalingenDe pensioenregeling kent een tweetal overgangsbepalingen. Dit zijn de compensatie-regeling en de overbruggingsregeling.

CompensatieregelingDeelnemers die op 1 januari 1999 ouder dan 25 jaar waren, kunnen geen volledig pensioen vanaf 62 jaar opbouwen, omdat tot die datum uitsluitend werd opgebouwd voor een pensioen ingaande op 65 jaar. Om deze deelnemers toch een volledig pensioen te kunnen bieden is de compensatieregeling in het leven geroepen. De compensatieregeling vult het opgebouwde pensioen aan tot de tussen cao-partijen afgesproken niveaus.


OverbruggingsregelingDe overbruggingsregeling zorgt ervoor dat oudere deelnemers al eerder dan op 62 jaar met pensioen kunnen. Voor 2011 gold een uittreedleeftijd van 61 jaar en 2 maanden.

Voor zowel de compensatieregeling als de overbruggingsregeling geldt dat hier slechts aanspraak op kan worden gemaakt indien:• een deelnemer voldoet aan de voorwaarden zoals deze in het reglement zijn

beschreven;en• voor zover de middelen van het fonds dit naar het oordeel van het bestuur

toelaten. Het bestuur besluit jaarlijks of de middelen toereikend zijn om de overgangsbepalingen voor het volgende jaar toe te kennen.

Vrijwillige elementen

PensioenbeleggenHet product Pensioenbeleggen is per 31 december 2011 beëindigd en wel als volgt:• Vanaf 1 januari 2010 werden geen nieuwe deelnemers meer toegelaten tot

Pensioenbeleggen• Tot 1 juli 2010 konden toenmalige deelnemers nog extra bedragen inleggen• Tot en met 31 december 2011 konden bestaande deelnemers het saldo van hun

beleggingsrekening omzetten in pensioen. Indien deelnemers dat op deze datum nog niet gedaan hadden, werd hun saldo definitief omgezet in pensioen-aanspraken.

PensioeninkoopMet Pensioeninkoop legt de deelnemer via zijn werkgever geld in voor een hoger pensioen. In ruil voor het ingelegde geld krijgt de deelnemer direct een aanvulling op zijn ouderdomspensioen en partnerpensioen. Voor de aanvulling gelden dezelfde regels als voor het gewone pensioen.

ANW PensioenANW Pensioen is een vrijwillige overlijdensverzekering. Als de deelnemer komt te overlijden is zijn/haar partner verzekerd van extra inkomen tot de partner 65 jaar wordt en een AOW-uitkering ontvangt.

HerschikkenHet opgebouwde pensioen kan flexibel worden ingevuld. Het is mogelijk om een deel van het ouderdomspensioen naar voren te halen. De deelnemer kan jaarlijks een groter deel van zijn ouderdomspensioen eerder laten ingaan. Daarnaast kan (een deel van) het partnerpensioen worden uitgeruild tegen een hoger of eerder ingaand ouderdomspensioen. Hier moet de partner mee instemmen. Ook kan het pensioen na de 65-jarige leeftijd in twee perioden gesplitst worden, waarbij de hoogte varieert (in een verhouding van 100:75). Herschikken is aan fiscale beperkingen gebonden.


Beleidskader

Het beleidskader is leidraad voor het beoordelen van de financiële positie, maar geeft geen absolute of bindende voorschriften. Het bestuur weegt in de besluitvorming ook andere relevante omstandigheden mee. Evenwichtige belangenbehartiging voor alle betrokken partijen staat daarbij voorop.

Premie- en toeslagenbeleid 2012In lijn met het herstelplan en volgens het beleidskader van het fonds is de premie in 2012 opnieuw verhoogd met 1% van de salarissom. De premie bedraagt daarmee nu 18,1% van de salarissom. Dit is een kostendekkende premie die bijdraagt aan het herstel van het fonds. Dit resulteert in een te heffen premiepercentage van 32,2% van de pensioengrondslag in 2012. De pensioengrondslag is het deel van het salaris dat boven de franchise van € 15.632 uitkomt, tot het grensbedrag van € 77.388. De verhoging van de franchise met 2,2% is conform de gemiddelde stijging van de AOW en de cao-lonen.Voor het deel van het salaris dat boven het grensbedrag van 77.388 euro ligt, wordt een premie van 22,5% geheven. In 2011 bedroegen deze premiepercentages respectievelijk 30,3 en 21,3%.

De gedempte kostendekkende premie voor 2012 bedraagt 30,5% van de pensioen-grondslag, uitgaande van een gedempte rentevoet van 3,75%.

Toeslagen- en premiebeleid

190%

180%

170%

160%

150%

140%

130%

120%

110%

100%

90%

80%

dec

2007

mar

200

8

jun

2008

sep

2008

dec

2008

mar

200

9

jun

2009

sep

2009

dec

2009

mar

201

0

jun

2010

sep

2010

dec

1010

mar

201

1

jun

2011

sep

2011

dec

2011

Volledige toeslag plus eventueel ruimte voor inhalen gemi ste verhogingen

Verlaging premie max. -1% of -2%

Volledige toeslag plus eventueel ruimte voor inhalen gemiste verhogingen

Kostendekkende premie, aanpassing max. +1%

Gedeeltelijke toeslagverlening

Stijging premie max. +1%, doch min. kostendekkend

Geen toeslagen Stijging premie max. +1%, doch min. kosten dekkend

Toeslagenbeleid Premiebeleid

Premiekortingsgrens

Dekkingsgraad

Centrale spilwaarde

Minimaal vereiste dekkingsgraad


Toeslagverlening binnen het beleidskaderpmt streeft ernaar om de pensioenen waardevast te laten blijven. Daarom probeert pmt de opgebouwde pensioenen jaarlijks met een bepaald percentage te verhogen. Deze verhoging wordt ook wel ‘toeslag’ genoemd. Er is geen recht op de jaarlijkse toeslag. Toeslagverlening vindt alleen plaats wanneer de financiële situatie van pmt dit naar de mening van het bestuur toelaat. pmt betaalt de toekomstige verhogingen uit beleggingsrendement. Toeslagverlening heeft betrekking op het ouderdoms- en het nabestaandenpensioen (partner- en wezenpensioen) en ANW Pensioen.

Voor actieve deelnemers probeert het pensioenfonds ieder jaar het pensioen te verhogen met de algemeen voor de Metaal en Techniek geldende loonontwikkelingen volgens de betreffende cao’s, zoals opgegeven door de Vakraad Metaal en Techniek (de loonindex), berekend over de periode januari van een jaar ten opzichte van januari het jaar ervoor. In de afgelopen drie jaar zijn de pensioenen van de actieve deelnemers niet verhoogd. In 2008 werd een toeslag verleend inclusief 1,36% inhaaltoeslag. De gemiste toeslag van de afgelopen jaren zal worden ingehaald zodra de financiële positie van het pensioenfonds dat weer toelaat.

Voor gepensioneerden en niet-actieve deelnemers worden de pensioenen zo mogelijk verhoogd met het consumentenprijsindexcijfer voor alle huishoudens (afgeleid) (de prijsindex), berekend over de periode juli van een jaar ten opzichte van juli het jaar ervoor. De pensioenen van de niet-actieve deelnemers en de pensioenuitkeringen van de gepensioneerden zijn in de afgelopen drie jaar ook niet verhoogd. Ook aan hen werd in 2008 een toeslag verleend inclusief inhaaltoeslag van 1,5%. De gemiste toeslag van de afgelopen jaren zal worden ingehaald zodra de financiële positie van het pensioenfonds dat weer toelaat.


Voor de toeslagen (de verhoging van de pensioenen om de gestegen prijzen of lonen te compenseren) geldt dat zowel het beleidskader als het herstelplan geen ruimte bieden voor het verlenen van toeslagen in 2012. Dit betekent dat de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers niet verhoogd worden met de cao-stijging van de lonen. Ook worden de aanspraken van gewezen deelnemers en alle lopende pensioenuitkeringen niet aan de prijsstijging aangepast.

Toeslagverlening

Per 1 januari LoonindexToeslag* actieven

PrijsindexToeslag*

niet-actieven

2000 3,00% 3,00% 1,53% 1,53%

2001 2,75% 2,75% 2,35% 2,35%

2002 4,00% 4,00% 3,68% 3,68%

2003 4,02% 2,01% 3,37% 1,69%

2004 0,00% 0,00% 1,98% 0,99%

2005 2,50% 1,88% 0,65% 0,49%

2006 3,22% 3,72% 1,38% 1,88%

2007 1,25% 2,20% 1,72% 2,71%

2008 1,00% 2,36% 1,29% 2,79%

2009 3,50% 0,00% 2,96% 0,00%

2010 3,00% 0,00% 0,00% 0,00%

2011 0,00% 0,00% 1,38% 0,00%

2012 2,52% 0,00% 2.42% 0,00%

*De toeslagverlening heeft betrekking op het voorgaande jaar

De laatste jaren zijn de pensioenen van zowel actieve deelnemers als van gepensioneerden en gewezen deelnemers niet verhoogd. Met ingang van 2012 is de gemiste toeslag (cumulatief) voor actieven 9,29% en voor gepensioneerden en gewezen deelnemers 6,91%.


4. Financieel overzicht

Inleiding

Het vermogen van pmt is vooral door de positieve beleggingsresultaten in 2011 opnieuw gegroeid. Het belegd vermogen is hoger dan ooit, maar het is op dit moment niet genoeg. De scherp gedaalde rente zorgde voor een sterke stijging van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad eind 2011 onder het herstelpad geëindigd is.

Resultaten 2011

Samengevat zijn de resultaten over 2011 als volgt:

Resultaten

(x 1 miljoen euro) 2011 2010

Premiebijdragen 2.071 1.935

Beleggingsopbrengsten 2.647 3.854

Uitkeringen -1.304 -1.252

Mutatie voorziening

pensioenverplichtingen -7.400 -5.760

Pensioenuitvoeringskosten -55 -51

Overige baten en lasten -27 23

Saldo van baten en lasten -4.068 -1.251

Dekkingsgraad ultimo 88,5% 96,8%

PremiebijdragenDe premiebijdragen zijn toegenomen als gevolg van de verhoging van het premie-percentage van 28,6% van de pensioengrondslag in 2010 naar 30,3% in 2011.

BeleggingsopbrengstenDe beleggingsopbrengsten waren in 2011 € 2,6 miljard. De resultaten per beleggings-categorie worden in hoofdstuk 7 nader toegelicht.


UitkeringenDe pensioenuitkeringen die in 2011 zijn verstrekt kunnen als volgt uitgesplitst worden:

Uitkeringen naar soort


Ouderdomspensioen 642 570

Vervroegd ouderdomspensioen 439 422

Partnerpensioen 169 161

Afkoopsommen 25 18

Vroegpensioen 15 67

Wezenpensioen 3 3

ANW Pensioen 11 11

Totaal uitkeringen 1.304 1.252

Mutatie voorziening pensioenverplichtingenNet als in 2010 is in 2011 de marktrente in de eerste maanden eerst nog toegenomen naar niveaus van tegen de 4%, waarna een daling volgde in juli die scherp doorzette in augustus tot een niveau van onder de 3%. In de tweede helft van het jaar bleef de rente ruim onder de 3%, om aan het eind van het jaar zelfs uit te komen op 2,5%. Door de gewijzigde voorschriften van dnb om aan het eind van 2011 de verplichtingen te waarderen op een over drie maanden gemiddelde rentetermijnstructuur, bedroeg de feitelijk te hanteren interne rekenrente aan het eind van 2011 2,75%.

Het effect van de wijziging van de marktrente tussen ultimo 2010 (3,43%) en ultimo 2011 (2,75%) op de voorziening is dat per saldo 6,5 miljard euro moet worden toegevoegd aan de pensioenverplichtingen.


Ontwikkeling pensioenverplichtingen

Mutatie pensioenverplichtingen naar oorzaken


Wijziging van marktrente 6.526 3.558

Rentetoevoeging aan VPV 502 432

Aangroei door nieuwe pensioenaanspraken

1.685 1.573

Onttrekking voor uitkeringen -1.313 -1.265

Wijziging grondslagen 0 1.462

Totaal mutatie voorzieningpensioenverplichtingen (VPV) 7.400 5.760


5. Vermogensbeheer

Algemeen

2011: Financiële markten gedreven door eurocrisisHet jaar 2011 begon in een positieve sfeer en de economische groeivoorspellingen waren relatief gunstig. Als gevolg van de Arabische lente en de tsunami en nucleaire ramp in het Japanse Fukushima liep echter in het voorjaar de olieprijs op. In een situatie waarin de werkloosheid hoog is en de lonen amper stijgen, staat het effect van een hogere energie- en brandstofkosten gelijk aan dat van een belasting-verhoging; minder consumptie. Bovendien liet de ECB zich door de – door de hogere olieprijs – oplopende inflatie verleiden tot het verhogen van de rente, daar waar de economie juist aanhoudende stimulering behoefde. Hierdoor vielen de economische groei(verwachtingen) terug. Minder florissante groeivooruitzichten verhoogden al snel de zorg over de schuldsituatie van veel EMU-landen.

Aanhoudende zorgen over kredietwaardigheid GriekenlandNiemand kon in 2011 om de problemen van Griekenland heen. De lethargie van Griekse en andere Europese leiders om tot oplossingen te komen zorgde voor steeds heftigere reacties van de financiële markten. Achtereenvolgende Europese toppen creëerden een reputatie van ‘te weinig en te laat’ ingrijpen. In de zomer bereikte men een compromis waarbij naast extra hulp van de overheden, de particuliere sector moest meebetalen aan de oplossing voor Griekenland. Beleggers op de financiële markten bestempelden dat al snel als een halfbakken compromis en dreven de rentes ook in de andere mediterrane landen in het najaar steeds verder omhoog. Italië, Spanje en zelfs Frankrijk en de Franse banken kwamen onder vuur te liggen. Het verschil tussen Franse en Duitse staatsrentes liep op tot 2%, niveaus die sinds begin jaren negentig niet meer gezien waren. De zorgen over de solvabiliteit van Griekenland en de terugvallende economische groei leidden er uiteindelijk toe dat de fiscale situatie van alle eurolanden onder de loep werd genomen.

Zoektocht naar veiligheidDe rendementen van (vrijwel) alle beleggingscategorieën werd in 2011 gedomineerd door de macro-economische risico’s die voortkomen uit de eurocrisis. Ten eerste presteerden veilige beleggingscategorieën beter dan risicovolle: zo rendeerde Duits staatspapier sterk, terwijl Europese aandelen fors in waarde daalden. Ten tweede behaalden Amerikaanse beleggingsmarkten een beter rendement dan Europese. Een opvallende ontwikkeling was ook het verschil tussen de rendementen van staatsobligaties van opkomende landen enerzijds en aandelen van dezelfde landen anderzijds. Blijkbaar geldt de veelbesproken ‘ontkoppeling’ van opkomende landen wel voor staatspapier, maar niet voor aandelen. Ook was het relatief sterke rendement van grondstoffen opmerkelijk, omdat grondstoffen over het algemeen tot de risico-volle beleggingen worden gerekend. Een andere ontwikkeling hield verband met de zoektocht naar ‘veilige havens’. Deze leidde tot de unieke situatie dat er op meerdere continenten negatieve nominale rentes werden betaald: van Singapore tot


Zwitserland en zelfs in Nederland. Begin december kon de Nederlandse staat tegen -6 basispunten geld lenen.

BeleggingsresultatenDe hierna getoonde vermogenssamenstelling en rendementen zijn gebaseerd op de economische positie. Dit is de positie inclusief indirect (door middel van derivaten) ingenomen posities.

Ontwikkeling vermogenssamenstelling 2011 2010

Vastrentende waarden 57% 53%

Aandelen 20% 23%

Vastgoedbeleggingen 11% 11%

Alternatieve beleggingen 12% 13%

Totaal 100% 100%

In onderstaande tabel is naast het feitelijk rendement, het resultaat opgenomen van de maatstaf die het fonds hanteert om de beleggingsresultaten mee te vergelijken (ook genoemd normrendement in de Z-score bepaling. Zie kerncijfers). Het feitelijke resultaat van het fonds bedroeg in 2011 6,9%. Het feitelijke rendement lag in 2011, evenals in 2009 en 2010, op een hoger niveau dan de maatstaf die daarvoor wordt gehanteerd. Het rendement van deze maatstaf kwam over 2011 op totaal niveau uit op 6,8%. Ook voor de verschillende asset categorieën behaalde het fonds een vergelijk-baar of hoger rendement dan de gehanteerde maatstaf, met uitzondering van alternatieve beleggingen.

Rendement per beleggingscategorie Rendement Maatstaf/normrendement

Vastrentende waarden 15,5% 15,5%

Aandelen -5,9% -6,4%

Vastgoedbeleggingen 2,7% 2,5%

Alternatieve beleggingen 1,1% 1,4%

Totaal 6,9% 6,8%

Rendementen van pensioenfondsen lopen vaak sterk uiteen vanwege verschillenin omvang, verplichtingenstructuur, de beleggingsmix en andere factoren. Het rendement van 6,9% wordt met name veroorzaakt door het rendement van de vastrentende waarden, deze is te danken aan de daling van de lange rente.


pmt behaalde in 2011 een gemiddeld beleggingsresultaat in vergelijking met andere grote Nederlandse pensioenfondsen. De rendementsverschillen tussen de grote Nederlandse pensioenfondsen in 2011 houden direct verband met de verschillen in de mate van de afdekking van het renterisico. pmt hanteert op grond van haar sterkere herstelkracht een beperktere renteafdekking dan een aantal andere grote Nederlandse pensioenfondsen. Het jaar 2011 kenmerkte zich door de tot extreme niveaus gedaalde rente. Pensioenfondsen die een groter deel van het renterisico hebben afgedekt, behaalden over het algemeen een hoger beleggingsrendement dan pmt, fondsen die voor een lagere rente-afdekking hebben gekozen, behaalden over het algemeen een lager beleggings resultaat. pmt behoort over een langere periode van tien jaar wel tot de hoogst scorende fondsen in Nederland qua rendement.

Strategische beleggingsportefeuilleIn de figuren hierna wordt de samenstelling van de strategische beleggings-portefeuille getoond. Het diversificatiebeleid komt met name tot uitdrukking in de categorie alternatieve beleggingen, die bestaat uit private equity, hedge funds en grondstoffen (commodities). Met de vergaande diversificatie binnen de portefeuille streeft het fonds naar het zoveel mogelijk verlagen van het totale beleggingsrisico van het fonds. Naast onderstaande verdeling over beleggingscategorieën gaat het strategisch beleid ook uit van een renteafdekking van 35%.

pmt hanteert een beleidsmatig onderscheid in de beleggingsportefeuille tussen de matchingportefeuille en de returnportefeuille. De matchingportefeuille is gericht op waardebehoud en het veiligstellen van (een deel van) de verplichtingen door te beleggen in vastrentende waarden in de meest kredietwaardige overheden en hoog-waardige bedrijven. Door middel van renteswaps en langlopende obligaties wordt de gewenste renteafdekking van 35% verkregen. De returnportefeuille is gericht op het behalen van extra rendement door wereldwijd gespreid te beleggen in onder ander aandelen, vastgoed, grondstoffen en hoogrentende bedrijfsobligaties.

De werkelijke beleggingsmix week eind 2011 af van de strategische mix. De reden is dat de werkelijke beleggingsmix een lager en daarmee passender risicoprofiel heeft, gegeven de teruggekeerde crisissfeer op de financiële markten en de financiële positie van pmt. Afhankelijk van het toekomstige herstel van de financiële markten en het hieruit resulterende risicoprofiel voor pmt zal pmt op de gecontroleerde wijze terugkeren naar de strategische mix.


Strategische beleggingsmix

28% Aandelen

42% Vastrentende waarden

15% Vastgoed

15% Alternatieve beleggingen

Werkelijke beleggingsmix

20% Aandelen

57% Vastrentende waarden

11% Vastgoed

12% Alternatieve beleggingen

Vastrentende waardenIn omvang is de vastrentende waarden portefeuille de grootste portefeuille van het fonds. Ook binnen de vastrentende waarden portefeuille streeft het fonds naar diversificatie en daarmee risicoreductie. Spreiding vindt plaats over obligaties (staats- en bedrijfsobligaties) Europa, hoogrentende Amerikaanse en Europese bedrijfsobligaties en staatsobligaties van opkomende economieën. Daarnaast sluit het fonds renteswaps af ten behoeve van de strategische rente afdekking. Vanaf medio 2011 belegt het fonds in verband met de eurocrisis ook in non-euro staatsobligaties. Inflatiegerelateerde obligaties werden in het begin van het jaar verkocht vanwege de afgenomen inflatieverwachtingen. Ook de zogenoemde bankloans werden verkocht om de blootsteling aan de bankensector verder te beperken.

Nog nooit was de renteontwikkeling binnen Europese staatsleningen zo divers als in 2011. De Duitse 10-jaars rente daalde met 1% naar 1,90%, de Franse rente daalde marginaal, terwijl de Griekse rente steeg van 11% naar maar liefst 32%. Gedurende het jaar breidde de eurocrisis zich verder uit. Er werd niet alleen aan de Griekse kredietwaardigheid getwijfeld, maar langzaam sloop de crisis via Italië en Spanje naar het noorden waar zelfs de AAA-rating van Frankrijk niet meer zeker is.


De verwevenheid van het bankwezen met overheden en de politieke impasse binnen de EU zorgt ervoor dat er geen snel einde aan de crisis lijkt te komen.

De belangrijkste gebeurtenissen voor investment grade bedrijfsobligaties in 2011 waren de ontwikkelingen in de Europese periferie en de daaruit voortvloeiende problemen voor het Europese bankwezen. Spreads op leningen van ondernemingen uit de periferie stegen tot niveaus die eigenlijk bij High Yield horen, en de prijs-vorming van achtergesteld papier van banken deed meer denken aan de aandelen- dan aan de vastrentende markt. Een defensieve positionering was in 2011 dan ook van essentieel belang. Het fonds behaalde met credits relatief goede beleggings-resultaten dankzij een defensieve positionering.

Net als alle andere beleggingscategorieën kenden ook obligaties van opkomende landen in 2011 veel volatiliteit, waarbij de eurocrisis natuurlijk een centrale rol speelde. De angst voor een tegenvallende ontwikkeling van de wereldeconomie heeft spreads ten opzichte van Amerikaans staatspapier dit jaar omhoog geduwd voor zowel harde (USD) als voor lokale valuta. Ondanks dit alles hebben obligaties van opkomende landen in 2011 goede beleggingsresultaten laten zien, daarbij enigszins geholpen door de dalende rente op Amerikaans staatspapier. Het zijn ditmaal de ontwikkelde landen die te maken hadden met verlagingen van hun kredietstatus, terwijl de opkomende landen juist werden opgewaardeerd. De resultaten van de vastrentende waarden portefeuilles lieten een positief, maar wisselend beeld zien. Als gevolg van de door de eurocrisis ingegeven rentedaling werd een relatief hoog positief rendement op staatsobligaties behaald. Staatsobligaties opkomende landen, investment grade bedrijfsobligaties en beleggingen in Amerikaanse en Europese hoogrentende obligaties behaalden gematigd positieve rendementen. Op de afgesloten renteswaps werd een zeer hoog positief resultaat behaald. Het totaal rendement op vastrentende waarden kwam voor het fonds uit op 15,5%.

Verdeling vastrentende waarden

Staatsobligaties Europa 46%

Emerging Markets Debt 15%

Bedrijfsobligaties Europa 20%

Deposito’s 6%

US High Yield 10%

Europa High Yield 3%


Verdeling vastrentende waardenNaast regionale spreiding en spreiding over segmenten is de spreiding over verschillende debiteurenkwaliteiten van groot belang binnen de vastrentende waarden portefeuille. De krediet- en eurocrisis en de gevolgen daarvan voor de reële economie bevestigt het belang dat het fonds hieraan hecht. Het in 2010 geformu-leerde landenbeleid binnen de vastrentende waarden werd begin 2011 verder aangescherpt. Het nieuwe beleid houdt in dat indien spreads van staatsobligaties boven een bepaalde veilige bandbreedte komen, deze beleggingen op grond van het te hoog geworden risico worden verkocht. Gevolg van dit vernieuwde beleid is dat de hoeveelheid in relatief veilige Duitse en Nederlandse staatsobligaties is toegenomen.

Verdeling debiteurenkwaliteit

Investment Grade (BBB- en hoger) 81%

Hoogrentend (BB+ en lager) 19%

AandelenNaast de omvangrijke portefeuille vastrentende waarden nemen aandelen een belangrijke plaats in de beleggingsportefeuille in. Dit is gebaseerd op het hogere verwachte rendement van aandelen in vergelijking met andere beleggings-categorieën. Spreiding binnen de aandelenportefeuille vindt plaats over regio’s en over segmenten. Het fonds belegt in aandelen in Europa, de Verenigde Staten, het Verre Oosten en in opkomende markten. Eveneens wordt belegd in zogenaamde small cap aandelen in Europa, de Verenigde Staten en Japan. Aandelen kennen een duidelijke hoger risicoprofiel dan bijvoorbeeld vastrentende waarden. De resultaten van aandelen kunnen over de jaren heen sterk schommelen. Ook de afgelopen jaren lieten forse schommelingen zien.

Aanvankelijk begon 2011 voor Europese aandelen nog sterk met een koersstijging tot ongeveer 6%. De ontwikkelingen in Noord-Afrika en het Midden Oosten, de stijgende olieprijzen, de tsunami in Japan en de sluimerende dreiging van een grote nucleaire ramp zorgden voor een kentering in de risicobereidheid van beleggers. De sterk verslechterde markt voor overheidspapier en de bezuinigingsdrift van overheden zorgden voor een terugval in het vertrouwen van consumenten en het vertrouwen tussen banken onderling. In de tweede helft van 2011 leidde dit tot een forse daling van de Europese aandelenmarkten.


Amerikaanse aandelen stegen in waarde in 2011, ondanks de hoge volatiliteit op de markten. Daarmee presteerden de Amerikaanse aandelenbeurzen, tegen de verwachting in van menig belegger, beter dan vele andere internationale beurzen. Beleggers hadden een sterke voorkeur voor aandelen van hoge kwaliteit en bedrijven die hoge dividenden uitkeren. Aan de ene kant was er de grote onzekerheid over de impact en het mogelijk overslaan van onder andere de Europese schuldencrisis en mogelijke afkoeling van de Chinese economie. Aan de andere kant werden er recordwinsten behaald door vele ondernemingen en bleef de rente op een zeer laag niveau. Dit tezamen leidde ertoe dat de meer defensieve sectoren de hoogste rendementen lieten noteren.

In het begin van het jaar lag de focus van de aandelenmarkten in het Verre Oosten op de monetaire politiek en inflatie, maar gedurende het jaar verschoof de aandacht steeds meer naar de financiële crisis in Europa en de gevolgen daarvan voor de wereldwijde groei. De politieke onrust in de Arabische landen en de tsunami en dreigende kernramp in Japan versterkten de volatiliteit op de Aziatische beurzen. De haperende groei en de hoge werkloosheid in de ontwikkelde landen dwong de centrale banken tot actie. Pas aan het eind van het jaar had dit een positief effect op de aandelenbeurzen. Dit kon echter niet voorkomen dat over de gehele aandelen-portefeuille Verre Oosten een duidelijk negatief rendement werd behaald.

Ook voor aandelen uit opkomende landen was 2011 een teleurstellend jaar met negatieve rendementen, zeker gezien de positieve verwachtingen voor deze markten aan het begin van het jaar. De opkomende landen bleven hiermee achter bij de ontwikkelde landen. Halverwege het jaar was er sprake van een scherpe correctie waardoor met name de meer risicovolle landen en sectoren hard geraakt werden. De belangrijkste redenen voor de correctie waren de angst voor een recessie en de angst voor een verdere verslechtering van de situatie in Europa. De ontkoppeling tussen de ontwikkelde en opkomende landen bleek in 2011 niet uit te komen. De export van opkomende landen werd geraakt door vraaguitval uit de ontwikkelde landen. De rendementsverschillen tussen opkomende landen onderling waren aanzienlijk, zelfs binnen regio’s. India, Turkije en Polen werden afgestraft voor grote tekorten op de lopende rekening. Brazilië en Rusland werden geraakt door dalende grondstofprijzen. De Chinese beurs daalde onder meer vanwege het beperken van de kredietverlening aan het bedrijfsleven. Een aantal kleinere landen zoals Maleisië, Thailand en Colombia presteerden relatief goed. De aandelenweging werd in 2011 niet aangepast. Op de gehele aandelenportefeuille werd een negatief rendement behaald van -5,9%. Omdat vastrentende waarden wel fors in waarde stegen nam het gewicht van de aandelenportefeuille af. In 2011 is overgestapt op passief beheer voor Europese aandelen. De Amerikaanse aandelen-portefeuille werd reeds grotendeels passief beheerd. In 2011 werd, evenals voor Europese aandelen, overgestapt op volledig passief beheer. Ook in het Verre Oosten besloot het fonds om het gedeeltelijk actieve beheer van deze portefeuille om te zetten naar volledig passief beheer. De portefeuille aandelen opkomende landen wordt wel actief beheerd.


In onderstaande figuur is de huidige regioverdeling binnen de aandelenportefeuille weergegeven.

Regioverdeling aandelen

Noord Amerika 37,9%

Europa 23,9%

Opkomende landen 25,7%

Verre Oosten 12,5%

VastgoedOok binnen de portefeuille vastgoed streeft het fonds naar spreiding. Dat gebeurt met directe beleggingen in Nederland (woningen, kantoren en winkels) en met zowel private als beursgenoteerde beleggingen in Europa, Amerika en het Verre Oosten. In de jaren voor de kredietcrisis leverde de portefeuille vastgoed goede en stabiele resultaten op. Sinds 2008 kent ook de vastgoedmarkt roerige jaren.

Op de Nederlandse vastgoedmarkt staan vrijwel alle sectoren onder druk. De malaise op de woningmarkt en op de kantorenmarkt duurt onverminderd voort, terwijl door de economische crisis de winkelbestedingen steeds verder onder druk komen te staan. Internationaal lieten de meeste sectoren en kernmarkten als New York, Londen en Parijs in 2011 wel weer enig herstel zien. Op een enkele plaats is er nog sprake van stagnatie. Met name Europa laat een wisselend beeld zien wat betreft de huurprijs-ontwikkeling. Direct vastgoed in Noord-Amerika ontwikkelt zich over het algemeen positief in alle segmenten. Ook voor winkelcentra geldt dat de markt herstelt, zij het op een lager niveau dan vóór de crisis. In Japan zijn de winkelomzetten weer terug op het niveau van vóór de aardbeving en in Hongkong blijven vastgoedprijzen stijgen. Voor internationaal beursgenoteerd vastgoed startte 2011 goed, maar halverwege het jaar sloeg het sentiment om, in lijn met de gewone aandelenmarkten. Er was wereldwijd een vlucht naar vastgoed van hoge kwaliteit. Het onderscheid tussen topkwaliteit en mindere kwaliteit werd daardoor gedurende het jaar steeds groter.

Ook de beleggingen van het fonds in vastgoed maakten in 2011 een moeilijk jaar door. De directe vastgoedportefeuille in Nederland kent relatief weinig leegstand, maar kreeg toch te maken met afwaarderingen in de kantorensfeer. Het totaal rende ment was desondanks licht positief. De internatonale directe vastgoed portefeuille presteerde, in lijn met het zichtbare herstel, beter. De beursgenoteerde beleggingen van het fonds in vastgoed behaalden daarentegen negatieve beleggings resultaten.


Het totaal rendement van de portefeuille vastgoed (direct en beursgenoteerd, Nederland en internatonaal) kwam in het verslagjaar uit op 2.7%.

Regioverdeling vastgoedbeleggingen

Azië 18% Nederland 35%

Europa (exclusief Nederland) 23%

Noord Amerika 24%

Alternatieve beleggingenDe sinds 2008 gestabiliseerde portefeuille is een belangrijk onderdeel van het diversificatiebeleid van pmt, omdat de rendementen van de alternatieve beleggingen zich vaak onafhankelijk bewegen van het resultaat op traditionele investeringen als aandelen en obligaties. Binnen deze portefeuille wordt door het fonds belegd in private equity, hedge funds en grondstoffen (commodities). 2011 was voor private equity een jaar met twee gezichten. In de eerste helft maakte de sterke financieringsmarkt veel herfinancieringen mogelijk tegen aantrekkelijke rentes. In de tweede helft van het jaar veranderde dit beeld volledig en leenden banken veel minder geld uit. De IPO-markt voor venture capital bedrijven is het hele jaar door sterk gebleven. Uitzonderlijk veel private-equityfondsen zochten in 2011 naar investeerders. De waarderingen voor bestaande private equity beleggingen bleven gedurende het jaar stabiel. De portefeuille behaalde daardoor een substantieel beter resultaat dan publiek genoteerde aandelen.

De belangrijkste drijfveren voor de positieve start van 2011 voor hedge funds waren de verlenging van de fiscale stimuli in de VS eind 2010, de sterke macro-economische cijfers en positieve data vanuit Europa die erop duidden dat het herstel zich ook naar de perifere landen uitstrekte. De resultaten van de hedge funds portefeuille waren in het eerste halfjaar nog goed met positieve rendementen in bijna alle substrategieën. Naarmate het jaar vorderde, nam de volatiliteit toe en sloeg de markt om, voornamelijk door de aanhoudende Europese kredietcrisis. Het rendement over heel 2011 bleef echter positief.

De grondstoffenmarkten hebben in 2011 ondanks de tegenvallende macro-economische omgeving weinig negatieve effecten te verwerken gehad. Met name de olieprijs is door de onrusten in het Midden-Oosten sterk gestegen. Graanprijzen daalden juist, doordat het aanbod toenam na de eerdere krapte die was ontstaan door


slechte weersomstandigheden, exportbeperkingen en lage voorraden. De enige sector binnen de grondstoffenmarkt die meer in lijn met en op basis van de conjunctuur-cyclus beweegt, zijn industriële metalen. Deze maken echter maar een klein gedeelte (7%) van de totale grondstoffenportefeuille uit.

Samenvattend werd in 2011 de private equity portefeuille, na een investeringsstop na de val van Lehman in 2008, met enkele nieuwe investeringen uitgebreid. De beleggingen in private equity behaalden, in tegenstelling tot de publieke aandelenmarkten, positieve resultaten. Ook de hedge funds portefeuille kwam uiteindelijk uit op een licht positief rendement. De omvang van de hedge funds portefeuille bleef gedurende het jaar stabiel. De investeringen in grondstoffen bestaan voor een belangrijk deel uit energie dragers. Onder invloed van de stijgende olieprijs namen grondstoffen in waarde toe, maar de neerwaartse prijsdruk op landbouwproducten zorgde ervoor dat op de portefeuille grondstoffen nauwelijks rendement werd behaald. Het rendement op de totale portefeuille alternatieve beleggingen kwam in 2011 uit op 1,1%.

Verdeling alternatieve beleggingen

Private Equity 59%

Hedge Funds 41%

Valuta-afdekking Het verwachte resultaat op vreemde valuta is naar verwachting op de lange termijn gelijk aan nul. Ook voor de Amerikaanse dollar gaat dit op. Op korte termijn is de beweging van de Amerikaanse dollar ten opzichte van de euro echter zeer grillig en moeilijk te voorspellen. Het fonds dekt daarom het valutarisico op de dollar structureel af. Vanwege het liquiditeitsrisico wordt het valutarisico binnen illiquide portefeuilles (private equity, vastgoed, infrastructuur) sinds 2010 niet meer afgedekt. Eind 2011 besloot het fonds om de dollarafdekking ten behoeve van liquide dollarbeleggingen te reduceren van de 100% tot ca. 75%. Dit besluit werd genomen op basis van de zich voortslepende eurocrisis en de geleidelijke waarde stijging van de dollar ten opzichte van de euro in de tweede helft van het jaar. Ook de Britse Pond en de Japanse Yen worden grotendeels afgedekt.


Valutaverdeling beleggingen ultimo 2011

US Dollar 10,5%

Britse Pond 0,4%

Overige valuta 10,9%

Euro 78,2%

VermogensbeheerkostenDe kosten van vermogensbeheer krijgen steeds meer maatschappelijke aandacht. In dat licht heeft de Pensioenfederatie de ‘Aanbevelingen Uitvoeringskosten’ uitgebracht om de transparantie en het inzicht in de uitvoeringskosten, waaronder de vermogens-beheerkosten, te bevorderen. pmt streeft naar een transparante weergave van de vermogensbeheerkosten en volgt in dit jaarverslag de aanbevelingen van de Pensioenfederatie.

Vermogensbeheerkosten kunnen niet op zich zelf worden bezien, maar zijn onlosmakelijk verbonden met het beleggingsbeleid. Om het vermogensbeheer prudent uit te voeren zijn kosten noodzakelijk. pmt streeft binnen de beleidskaders naar minimalisatie van vermogensbeheerkosten. Een eenvoudige kostenratio (bijvoorbeeld de totale beheerskosten gedeeld door het gemiddeld beheerde vermogen) geeft daarom onvoldoende basis voor de beoordeling van de vraag of de gemaakte kosten passend zijn. Voor die beoordeling moet de relatie worden gelegd tussen vermogensbeheerkosten, het risicoprofiel, het rendementspotentieel van de gekozen beleggingsmix, alsmede de beleggingsfilosofie van het fonds.

pmt streeft transparantie in vermogensbeheerkosten na en neemt daarom al jarenlang deel aan de kostenmeting die wordt uitgevoerd door Cost Effectiveness Measurement (CEM). Deze kostenvergelijking kent een wereldwijde deelname van pensioenfondsen. Uit de meest recente rapportage van CEM blijkt dat het kosten-niveau van pmt in lijn ligt met een groep van vergelijkbare pensioenfondsen.

De totale beheerkosten van het vermogensbeheer bedragen in 2011 ongeveer 0,54% van het gemiddelde beheerd vermogen. Dit percentage omvat de kosten voor het beheer van de beleggingsportefeuille van zowel de vermogenstitels in eigen bezit als het vermogen in beleggingsfondsen. De kosten voor beleggingsfondsen worden ingehouden op het fondsvermogen. De totale vermogensbeheerkosten in 2011 komen lager uit dan in 2010. Voor een oordeelsvorming over de hoogte van de totale beheerkosten is het raadzaam om deze af te zetten tegen de nettorendementen van 6,9% in 2011 en 11,6% in 2010 en het bijbehorende risicoprofiel zoals deze in het jaarverslag zijn opgenomen.


In de aanbevelingen 2011 van de Pensioenfederatie staat beschreven dat er waar mogelijk een verdere “doorkijk” gegeven dient te worden naar de operationele kosten in onder liggende beleggingsfondsen. pmt heeft een eerste indicatieve schatting van deze kosten in de onderliggende beleggingsfondsen gemaakt. In 2011 bedroegen de operationele kosten in de onderliggende beleggingsfondsen ongeveer 0,08% tegen 0,09% in 2010.

De Pensioenfederatie geeft in de aanbevelingen aan dat transactiekosten, welke samenhangen met de aankoop of verkoop van vermogenstitels, geschat dienen te worden. Afhankelijk van de soort vermogenstitel worden (delen van) de transactie-kosten separaat in rekening gebracht, bijvoorbeeld bij aandelen, of zit de vergoeding voor de tegenpartij in de aankoopprijs of verkoopprijs verdisconteerd, bijvoorbeeld bij vastrentende waarden. De omvang van de verdisconteerde transactiekosten kan alleen worden geschat, waarbij de aanbevelingen van de Pensioenfederatie zijn gevolgd.

In 2011 is uitvoering gegeven aan het beleid om van actief beheer binnen een aantal aandelenportefeuilles naar goedkopere passieve beheersvormen over te stappen, waardoor besparingen op beheer- en transactiekosten zijn gerealiseerd. De transactiekosten voor het operationeel beheer van de beleggingsportefeuille zijn gedaald van 0,14% in 2010 naar 0,12% van het gemiddeld belegd vermogen in 2011. Daarnaast heeft het fonds als gevolg van de zich verdiepende eurocrisis een strategische herallocatie binnen de vastrentende waarden doorgevoerd om risico’s te verlagen (reeds in 2010 ingezet) waardoor extra transactiekosten zijn gemaakt. De transactiekosten voor deze strategische herallocatie bedroegen 0,09% in 2011 tegenover 0,06% in 2010. De totale transactiekosten (inclusief strategische her-allocatie) komen met 0,21% op een vergelijkbaar niveau uit als in 2010.


Ontwikkeling totale kosten vermogensbeheer (in basispunten ten opzichte van het gemiddelde belegd vermogen)

Ontwikkeling totale kosten vermogensbeheer

2011 2010% beheerd vermogen

netto rendement

% beheerd vermogen

netto rendement

Directe kosten 1) 0,17 0,16

vaste beheerkosten 0,25 0,26

prestatie afhankelijke beheerkosten 0,11 0,12

In fondsen verwerkte kosten 2) 0,36 0,38

Overige kosten 3) 0,01 0,01

Totaal beheerkosten 0,54 0,55

Behaald netto rendement 4) 6,9% 11,6%

Vermogensbeheer en EurocrisisEen veranderende wereld vraagt om dynamisch beleid. pmt voert daarom sinds begin 2011 een dynamisch beleggingsbeleid op basis van een vaste set markten risico indicatoren (het dashboard). De Beleggingscommissie van het fonds kwam in 2011 tien keer bij elkaar. Een belangrijke pijler onder dit dynamisch beleggingsbeleid is het landenbeleid dat pmt sinds 2010 voor vastrentende waarden hanteert. De swapspread wordt in dit beleid als bepalende indicator gehanteerd voor aan- en of verkoop in de portefeuille. Het landenbeleid heeft in 2011 geleid tot de verkoop van staatsobligaties van landen waarvan de kredietwaardigheid afnam en de swapspread boven de signaalgrens uitkwam. De vrijkomende gelden werden in eerste instantie herbelegd in relatief veilige euro staatsobligaties. Daarnaast heeft pmt een uitwijkbeleid ontwikkeld, voor het geval de eurocrisis verder zou escaleren. Dit uitwijkbeleid maakte het mogelijk om in staatsobligaties van niet-euro landen als een aantal Skandinavische landen, Australie, Canada en Singapore te beleggen. In de tweede helft van 2011 is met de opbouw van deze zogenoemde uitwijkportefeuille een start gemaakt. In het kader van de euro- en schuldencrisis werd ook de strategie met betrekking tot euro bedrijfsobligaties herijkt. Deze herijking leidde vanaf medio 2011 tot de verkoop van financiële bedrijven in deze portefeuille ten gunste van meer defensieve bedrijven die naar verwachting minder te lijden zouden hebben van de schulden-crisis. Verder werd eind 2011, met het oog op een mogelijke escalatie van de eurocrisis, de afdekking van het dollarrisico teruggebracht van 100% van de liquide dollarbeleggingen tot 75%.

1) De directe beheerkosten zijn kos-ten waarvoor facturen zijn ont-vangen. In de regelgeving voor het opstellen van een jaarreke-ning, bijvoorbeeld in de Richtlij-nen voor de Jaarverslaggeving, is bepaald dat alleen gefactureerde bedragen mogen worden opgeno-men in de jaarrekening. Deze di-recte beheerkosten worden van het bruto-rendement van desbe-treffende belegging afgetrokken zodat het netto-rendement in de jaarrekening zichtbaar is.

2) De indirecte beheerkosten zijn kosten welke ten laste van het be-heerde vermogen zijn gebracht, bijvoorbeeld beheersvergoedin-gen van beleggingsfondsen. Deze kosten zijn verwerkt zodat het ge-realiseerde netto-rendement van desbetreffende belegging in de jaarrekening is opgenomen.

3) De overige kosten zijn kosten wel-ke noodzakelijk zijn voor het ver-mogensbeheer van het pensioen-fonds, maar niet tot de beheer-kosten horen. Deze kosten zijn gebaseerd op een toedeling van alle kosten in het onderliggende beleggingsfonds naar rato van ons aandeel in de belegging. Dit betreffen onder andere bewaar-kosten en kosten van adviseurs, taxateurs en controleurs.

4) Het netto rendement is het be-haalde rendement waarbij alle kosten van het bruto rendement zijn afgehaald. De netto rende-menten worden berekend in lijn met de daarvoor geldende richt-lijnen en gecontroleerd door de externe accountant.


Tot slot heeft pmt het liquideiten- en tegenpartijenbeleid verder uitgewerkt en aangescherpt om het in 2011 sterk toegenomen liquiditeits- en tegenpartijenrisico te beperken.

Verantwoord rendementpmt kiest voor een maatschappelijk verantwoord rendement. pmt is ondertekenaar van de Principles of Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties. pmt heeft, onder andere met het oog op het uitoefenen van haar stemrechten, de ‘leidende beginselen’ voor verantwoord beleggen ontwikkeld. Ondernemingen die producten maken die in strijd zijn met deze beginselen (clustermunitie en anti persoon mijnen) zijn uitgesloten voor belegging. Ook landen waartegen door Nederland ondertekende sancties zijn uitgevaardigd, worden door pmt uitgesloten. In 2011 werden door pmt in totaal 21 bedrijven en 12 landen uitgesloten. pmt stemt op alle aandeelhoudersvergaderingen wereldwijd. Er is een op maat van pmt gesneden stembeleid ontwikkeld, dat aansluit bij de ‘leidende beginselen’ en in 2008 operationeel werd. pmt was in 2011 actief op aandeelhoudersvergaderingen van diverse Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. pmt investeert daarnaast sterk in actief aandeelhouderschap. pmt heeft beleid ontwikkeld om met een aantal ondernemingen de dialoog aan te gaan. Naast enkele ondernemingen op de thuismarkt gaat het onder andere om ondernemingen die in strijd handelen met de eerder genoemde ‘leidende beginselen’. Over de specifieke zaken met betrekking tot het stemgedrag van pmt en tot bezoeken van aandeelhoudersvergaderingen en dialoog wordt op kwartaalbasis gerapporteerd, ook via de website.


Praktijkcases maatschappelijk verantwoord beleggen

pmt tegen beloning voor falen Op 20 april 2010 was er een zeer grote explosie op het Deepwater Horizon booreiland in de Golf van Mexico. Daarbij vielen 11 doden en 17 gewonden. Tijdens bluspogingen zonk het platform, waarbij de boorstang brak. De “blowout preventer”, die het uitstromen van de olie had moeten stoppen, bleek niet te werken en de gebeurtenis mondde uit in de grootste olieramp ooit. Na diverse pogingen is op 15 juli 2010 een kap op de drie afzonderlijke bronnen geplaatst waardoor er geen olie meer de oceaan in stroomde. De bronnen zijn op 5 augustus met cement gesloten. BP zal de komende jaren vele miljarden moeten reserveren voor schadeclaims van particulieren en bedrijven, boetes en voor claims wegens beleggingsverliezen. Op de aandeelhouders-vergadering van 2011 (waarin het bestuur verantwoording aflegt over 2010) stond een verhoging van het vaste salaris en de bonus van de top van de onderneming op de agenda. Naast het feit dat de voorgestelde ontslagvergoeding niet in lijn met het stembeleid was, vond pmt een salarisverhoging na de grootste olieramp ooit geen goed idee. Uiteraard heeft pmt hier tegen gestemd. De olieramp in de Golf van Mexico staat niet op zichzelf. In 2005 is een BP raffinaderij in Texas ontploft waarbij 15 mensen om het leven zijn gekomen. Een jaar later kwam het bedrijf negatief in het nieuws als gevolg van een ernstig lekkende oliepijpleiding in Alaska. Op de aandeel-houdersvergadering werd Sir William Castell voorgedragen als voorzitter van het Safety, Ethics & Environmental Assurance Committee (SEEAC). Aangezien het managen van veiligheidsrisico’s van zeer groot belang is terwijl Sir William Castell geen ervaring in de olie-industrie heeft, heeft pmt tegen zijn benoeming gestemd.

pmt komt op voor vakbondsvrijheid In mei 2011 werd de aandeelhoudersvergadering van Ahold overheerst door een groot aantal sprekers namens de werknemers in de Amerikaanse vestigingen van Ahold. De belangrijkste klachten richtten zich op de sociale misstanden bij toeleveranciers van Ahold in de VS en vakbondsvijandige activiteiten in enkele van de vestigingen van Aholds dochter Martin’s. De onderneming gaf aan dat zij, in overeenstemming met de kernverdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), de vakbonds-vrijheid respecteert en zich aan de Amerikaanse wet houdt. De voorbeelden van brieven die werknemers van Martin’s van de onderneming ontvangen laten echter duidelijk zien dat het lokale management zich niet houdt aan die door de ILO opgestelde internationaal overeengekomen standaarden voor het respecteren van vakbonds vrijheid. Daarom is er bij Ahold op aangedrongen te zorgen dat het door Ahold vastgestelde beleid ook daadwerkelijk in de praktijk wordt uitgevoerd, ook door het lokale management van Martin’s.

Shell: te rooskleurige voorstellingBegin 2004 kwam aan het licht dat managers om hun bonus veilig te stellen de bewezen oliereserves van Royal Dutch Shell veel te hoog hadden ingeschat. Shell maakte bekend dat de bewezen reserves van olie en gas 20% lager waren dan eerder aangenomen. De olie- en gasreserves die in de boeken stonden waren niet allemaal daadwerkelijk bewezen winbaar. Volgens de regels van de Amerikaanse


beurstoezichthouder de SEC mogen alleen de olievondsten worden opgenomen die met een investeringsplan in de praktijk rendabel te exploiteren zijn. Proefboringen alleen mogen niet de basis vormen van de hoeveelheid oliereserves. Deze regels moeten beleggers beschermen tegen olieconcerns die de zaken te rooskleurig voorstellen. Bij Shell ontbraken adequate interne controles om op een juiste manier met de schattingen van de olie- en gasvoorraden om te gaan. Na onderzoek van de onbewezen voorraden is een derde als voorraad geschrapt en twee derde terug-gekeerd in de boeken als bewezen voorraden. Van bewuste fraude en misleiding is overigens geen sprake geweest. Bij de bekendmaking van de lagere olie- en gas-voorraden daalde de beurskoers 8% en werd het bedrijf 12 miljard euro minder waard.

In april 2007 werd bekendgemaakt dat Shell een schadevergoeding zal betalen van in totaal USD 352,6 miljoen aan de Europese beleggers die tussen 8 april 1999 en 18 maart 2004 aandelen gekocht hebben van de onderneming. De begindatum van deze termijn is gekozen omdat destijds de onzorgvuldigheden met de reserves zijn begonnen. Nadat deze schikking in 2009 door het Gerechtshof Amsterdam verbindend is verklaard, hebben beleggers een jaar de tijd gehad om hun claims in te dienen. Na verificaties van de claims is eind 2011 een begin gemaakt met de uitbetaling van het schikkingsbedrag. pmt kreeg een bedrag van USD 458.485 uitbetaald.


6 Integraal risicomanagement

Algemeen

pmt werkt voor de bedrijfstak Metaal en Techniek op een vooruitstrevende, trans-parante en toegankelijke wijze aan een toekomstbestendig collectief pensioen met een beleggingsbeleid waarin het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is verankerd (de zogenoemde ESG uitgangspunten). Om dat te bereiken, moet het fonds ervoor zorgen dat het over voldoende vermogen beschikt om de pensioen verplich-tingen te dekken. Het belangrijkste risico voor het fonds, de deelnemers en gepensioneerden, is dan ook het ontbreken van voldoende vermogen om (op de lange termijn) aan de verplichtingen te voldoen. Dit wordt ook wel het solvabiliteits-risico genoemd. Onvoldoende solvabiliteit kan vele oorzaken hebben. Een aantal van deze oorzaken is te beïnvloeden door het fonds, andere oorzaken spelen zich af buiten de invloed van het fonds. Tot de eerste categorie behoren zaken als het heffen van minimaal een kostendekkende premie en het slechts verhogen van de pensioen-uitkeringen als (en voor zover) de financiële positie van het fonds dat toe laat. Ook het vastzetten van de middelen in solide beleggingen is een maatregel die het fonds neemt om de solvabiliteit te waarborgen. Geen invloed heeft het fonds op zaken als de ontwikkeling van de financiële markten of de stijging van de levens-verwachting van deelnemers (wanneer de levensverwachting van deelnemers toeneemt, betekent dit dat het fonds rekening moet houden met extra toekomstige pensioen lasten). Hoewel deze ontwikkelingen door het fonds niet direct zijn te beïnvloeden, houdt pmt er vanzelfsprekend wel rekening mee bij de beheersing van de risico’s die het fonds loopt.

Het belang van een goede risicobeheersing is de afgelopen jaren verder toegenomen. Vooral de zware economische omstandigheden vragen om steeds verdere verfijning van de beheersing van alle relevante risico’s. In 2010 was verdere uitbouw van het beleid met betrekking tot risicomanagement een van de speerpunten. Tevens is in 2010 een risicomanager in dienst van het fonds getreden en werd een vernieuwd integraal risicomanagementbeleid vastgesteld. Een belangrijk onderdeel hiervan was het opnieuw herijken en waar nodig uitbreiden van de risicorapportages op het gebied van vermogensbeheer. Het jaar 2011 stond in het teken van verdere risico-beheersing en waar nodig risicoreductie binnen de beleggingsportefeuille. Daarnaast werden naast een overkoepelend dashboard ook risicodashboards specifiek voor illiquide beleggingscategorieën ontwikkeld.

ComplianceOnderdeel van het integrale risicomanagementbeleid is het zogenoemde compliance program waarin het geheel aan beleid(-voornemens), interne en externe regelgeving, voorlichtingsactiviteiten en het monitoringprogramma ten aanzien van compliance worden behandeld. Belangrijke onderdelen hiervan zijn een gedragscode en een incidentenbeleid. De gedragscode en het incidentenbeleid worden jaarlijks


geactualiseerd en bestuurlijk vastgesteld. In 2011 is in aanvulling daarop een crisisplan ontwikkeld. Om invulling te geven aan de naleving van het compliance program en in het bijzonder de gedragscode wordt door de compliance officer jaarlijks getoetst en gerapporteerd of de gedragscode nageleefd wordt. Bij pmt zijn deze activiteiten toegewezen aan een externe compliance officer, te weten het Nederlands Compliance Instituut (NCI). Crisisplan pmtBegin 2011 heeft het bestuur van pmt een nieuw crisisplan vastgesteld. pmt beschrijft in dit crisisplan de kaders waarbinnen het in een crisissituatie handelt en – indien nodig – tot afgewogen maatregelen komt. Omdat de oorsprong en het tijdstip van mogelijke crisissituaties zeer divers kunnen zijn en een nieuwe crisis vaak uit een nog onbekende hoek kan komen, is de opzet van het crisisplan bewust breed gehouden. Het crisisplan omvat daarom dan ook analyse- en beoordelingskaders en is geen restrictief, geautomatiseerd draaiboek. Een crisisplan moet vooral ook openstaan voor nog volledig onbekende gebeurtenissen en ontwikkelingen. Dit geldt zowel voor het in werking stellen van het plan, als voor de (volgorde van de) te nemen maatregelen. Hierdoor verschilt het crisisplan duidelijk van een herstelplan. Een herstelplan is uitsluitend gericht op het weer op peil brengen van de dekkings-graad, in lijn met alle regels en voorwaarden die hieraan worden gesteld. Een crisisplan moet juist ook op situaties zijn gericht vóór een mogelijke onder dekking/herstelperiode, met onder andere het doel om onderdekking/herstelperiodes te voorkomen en zo veel mogelijk te beperken. Echter, omdat pmt – op het moment van opstellen van het plan – zich in een hersteltraject bevindt, vormt het niet-halen van het herstelplan op korte termijn een belangrijke onderdeel van het crisisplan.

Het crisisplan van pmt geeft vooral aan in welke situaties of onder welke kritische omstandigheden:• het bestuur moet beoordelen of het crisisplan in werking treedt;• hoe de in werking stelling plaatsvindt en wie het crisis team vormen;• volgens welke principes en kaders een mix van maatregelen tot stand zal komen,

die voldoet aan een evenwichtige belangenafweging;• welke effecten een bepaalde mix van mogelijke maatregelen met zich mee brengt;• hoe het bestuur de maatregelen communiceert.

Hiernaast wordt in het crisisplan beschreven:• hoe het financiële uitgangspunt wordt bepaald;• welke scenarioanalyses gebruikt worden om inzicht in extreme risico’s te krijgen;• welke mogelijke maatregelen het bestuur ter beschikking heeft om bij te sturen;• hoe de vinger aan de pols wordt gehouden, om zo snel mogelijk een crisissituatie

te herkennen en hierop te reageren.


Bevordering deskundigheidBevordering van de deskundigheid van het bestuur is een permanent aandachtspunt. In het deskundigheidsplan van pmt worden middelen benoemd om dit te realiseren. Naast het reguliere bezoek van het bestuur aan seminars en congressen en het bijhouden van vakliteratuur, zijn tijdens bestuursvergaderingen regelmatig externe deskundigen uitgenodigd om hun visie en advies ten aanzien van het herstel van pmt te geven. Deze input is onder meer meegenomen in de evaluatie van het herstelplan.Daarnaast is in 2011 het deskundigheidsplan van pmt geactualiseerd. Mede door het verschijnen van een beleidslijn van de toezichthouders dnb en AFM en de adviezen van de Pensioenfederatie op dit terrein werd in 2011 het deskundigheidsplan verder vernieuwd. Ook heeft het bestuur in 2011 haar kennis getest via de periodieke kennisreflector.

Verzekeringstechnische risico’sOnder de verzekeringstechnische risico’s van het fonds vallen risico’s die verband houden met het feit dat de demografische ontwikkeling afwijkt van de aannames en grondslagen bij de bepaling van de premiestelling en vaststelling van de verplichtingen van het fonds. Het belangrijkste verzekeringstechnische risico is de ontwikkeling van de levensverwachting. De snel toenemende levensverwachting in Nederland brengt voor het fonds hogere lasten met zich mee. De gemiddelde verwachte duur dat een deelnemer geniet van zijn pensioen, neemt daardoor immers toe.Bij de vaststelling van de verplichtingen houdt pmt rekening met de levens-verwachting binnen de verschillende groepen deelnemers en pensioengerechtigden, inclusief de verwachte toekomstige verbetering van overlevingskansen. pmt hanteert de meest recente sterftegrondslagen. pmt houdt met deze meest recente sterfte-grondslagen op verantwoorde wijze rekening met het verzekeringstechnisch risico.

Renterisico en inflatierisicoHet renterisico vormt een belangrijk risico voor de financiële positie van het fonds. Sinds de invoering van het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK), moet de waarde van de pensioenverplichtingen worden berekend aan de hand van de voor het fonds relevante actuele marktrente. De marktrente schommelt echter sterk in de tijd.Wanneer de rente daalt, neemt de waarde van de pensioenverplichtingen toe. Er moet bij een lagere rente dus meer vermogen worden gereserveerd om de toekomstige pensioenen te dekken. Omdat de rente extreem lage niveaus heeft bereikt, heeft dnb bepaald dat per eind 2011 incidenteel de gemiddelde marktrente over het laatste kwartaal van 2011 gehanteerd dient te worden bij de berekening van de waarde van de verplichtingen. Het lange termijn beleid met betrekking tot renteafdekking is in 2011 niet aangepast. De renteafdekking wordt binnen band-breedtes (32-38%) gehandhaafd op ca. 35% van het renterisico. Dit beleid houdt in dat het fonds in beginsel voor zo’n 35% bescherming heeft tegen rentedaling. pmt heeft daardoor overigens in dezelfde mate ook geen voordeel van rentestijging. pmt kiest expliciet voor deze beperkte renteafdekking op grond van de grote lange termijn herstelkracht die het fonds heeft door het relatief jonge deelnemersbestand van het fonds en daardoor een langere beleggingshorizon. Volledige renteafdekking zou op langere termijn ten koste gaan van de mogelijkheid tot indexatie van de


pensioenaanspraken bij hoge rentes en inflatie. Door de beperkte renteafdekking was pmt in 2011 beperkt beschermd tegen de effecten van de tot extreem lage niveaus gedaalde rente. Tegenover dit nadelig effect in 2011 staat echter een grotere herstelkracht op langere termijn. Een renteafdekking van circa 35% leidt zo tot een evenwichtigere verdeling tussen de korte en lange termijn risico’s op basis van het deelnemersprofiel.

Beleggingsrisico’s

Beleggingsbeleid: spreiding van risico’sOp strategisch niveau wordt een verdeling over diverse beleggingscategorieën voor de lange termijn gekozen. Door middel van spreiding over deze categorieën wordt een zo hoog mogelijk rendement nagestreefd tegen zo beheerst mogelijke risico’s, gegeven de ambities van het fonds en de structuur van de verplichtingen. Ook binnen de verschillende beleggingscategorieën vindt omwille van risicobeheersing een uitgebreide spreiding plaats, zowel over verschillende (wereldwijde) regio’s,als over verschillende subcategorieën, bijvoorbeeld sectoren.

Aandelenrisico en vastgoedrisicoAnders dan bijvoorbeeld het renterisico, is het risico dat gelopen wordt op de aandelen- en vastgoedportefeuille een bewust gekozen risico. Dit risico levert het fonds op de langere termijn naar verwachting extra rendement op. De afgelopen tientallen jaren lieten dat ook zien. Dit extra rendement zorgde in het verleden voor een betaalbaar pensioen voor de sector, dat bovendien kon meegroeien met de stijging van de prijzen. pmt beheerst het risico op aandelenbeleggingen onder meer door een uitgebreide spreiding over regio’s en sectoren. Het extra verwachte rendement op aandelen blijft in de komende jaren noodzakelijk, zeker om de komende jaren de reserves weer op het vereiste peil te brengen. Ook om de lange termijn ambities van pmt waar te kunnen maken waar het gaat om het laten mee-groeien van de pensioenen met de stijgende prijzen, is het verwachte extra rendement op aandelen nodig. Voor het vastgoedrisico geldt in grote lijnen hetzelfde als voor het aandelenrisico, al is het vastgoedrisico minder dominant aanwezig in de portefeuille door de geringere omvang van de vastgoedportefeuille.

Valutarisicopmt belegt een belangrijk deel van zijn vermogen in landen met een andere munt-soort, zoals de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en het Britse pond. Wanneer die valuta meer of minder waard worden ten opzichte van de euro, heeft dat invloed op de waarde van de betreffende beleggingen, uitgedrukt in euro’s. Het verwachte resultaat op deze koersschommelingen van vreemde valuta is naar verwachting op de lange termijn gelijk aan nul. Op korte termijn is de waardeontwikkeling van vreemde valuta echter moeilijk te voorspellen en zeer beweeglijk. Het fonds dekt daarom eengroot deel van het valutarisico op de belangrijkste valuta structureel af. In 2010 is er voor gekozen om het valutarisico binnen illiquide beleggingen (waaronder vastgoed, private equity en infrastructuur) niet meer af te dekken vanwege het liquiditeitsrisico dat met de afdekking van het valutarisico gepaard gaat. Eind 2011 is besloten om, met


het oog op een mogelijke verdere verdieping van de eurocrisis, de afdekking van het Amerikaanse dollarrisico voor liquide beleggingen binnen de strategische band-breedtes terug te brengen tot ca. 75%.

KredietrisicoKredietrisico was in 2011 een van de meest prominente thema’s. Kredietrisico kan in verschillende gedaantes optreden. Ten eerste treedt kredietrisico op wanneer een debiteur niet meer in staat is te voldoen aan zijn verplichting tot het betalen van rente over of aflossing van de aan hem verstrekte lening. Dit type risico wordt voor een deel bewust door het fonds genomen, omdat een hoger risico zich vertaalt in een hoger verwacht rendement. pmt stelt uiteraard grenzen aan de mate waarin het fonds zich aan dit type risico mag blootstellen, onder meer door een duidelijke maximering van de beleggingen per zogenoemde rating categorie. Toch kunnen zich echter ook dan nog faillissementen in de portefeuille voordoen.

Een tweede manier waarop pmt wordt geconfronteerd met kredietrisico, doet zich voor bij algemene wijzigingen in de zogenoemde credit spread. Deze spread geeft aan welk extra rendement, bovenop het rendement op relatief veilige staatsobligaties, mag worden verwacht op leningen met een per definitie lagere kredietwaardigheid dan de staat. De mate waarin dit risico wordt beloond, is geen vast gegeven: de marktwaarde van een lening daalt (stijgt) als de credit spread – het kredietrisico – stijgt (daalt). Op grond van de verdieping van de financiële problemen in Zuid-Europese landen en het daarmee gepaard gaande fors hogere kredietrisico werd het landenbeleid binnen de vastrentende waarden portefeuille in 2011 verder aangescherpt. Kern van dit beleid is dat, indien de spread van een vastrentende belegging boven een bepaalde ‘veilige’ bandbreedte uitkomt, deze belegging wordt afgebouwd. Daarnaast werd in 2011 het gewicht van obligatieleningen aan banken in de portefeuille sterk gereduceerd.

Liquiditeitsrisico en tegenpartijrisicoOnder normale omstandigheden speelt het liquiditeitsrisico voor pmt een beperkte rol. Het fonds krijgt immers premies binnen, die het volume van de lopende uitkeringen overtreffen. Een gebrek aan contanten zal daardoor niet eenvoudig optreden. Het overgrote deel van de beleggingsportefeuille wordt bovendien belegd in liquide beleggingsinstrumenten die, indien noodzakelijk, op zeer korte termijn (dagelijks) kunnen worden verkocht. In de afgelopen jaren is het gebruik van afgeleide instrumenten (derivaten) in de beleggingsportefeuille toegenomen. Een belangrijk nadeel van het gebruik van afgeleide instrumenten is dat deze een liquiditeitsrisico met zich mee brengen; er ontstaat immers de verplichting om – bij nadelige waardeontwikkeling - onderpand te storten aan de tegenpartij. In het geval dat de waarde van derivaat zich in de voordeel van pmt ontwikkelt – pmt moet onderpand ontvangen – ontstaat tegenpartijrisico, of te wel het risico dat de tegenpartij niet aan zijn verplichting voldoet.


In het kader van de eurocrisis zijn deze twee risico’s in 2011 toegenomen en steeds meer met elkaar verweven. pmt heeft in 2011 een vernieuwd integraal beleid ten behoeve van liquiditeiten en tegenpartijen ingevoerd om de liquiditeitsrisico’s in directe relatie tot het tegenpartijrisico versterkt te monitoren en te beheersen.

GrondstoffenrisicoDe beleggingen in grondstoffen worden voornamelijk aangehouden als een zekere bescherming tegen oplopende inflatie en uit hoofde van spreiding. Het grondstoffenrisico betreft het risico op fluctuaties in grondstoffenprijzen. De belegging wordt passief beheerd; dit betekent dat een vaste beleggingsmix is gekozen en wordt aangehouden om de prijsontwikkeling van grondstoffen over de tijd te volgen. In het verlengde hiervan is de risicobeheersing vooral vormgegeven door specifieke restricties met betrekking tot de samenstelling van deze mix. Grondstoffen vormen een beleggingscategorie waarin veelal via afgeleide instrumenten (index futures en/of swaps) wordt geïnvesteerd in met name energiedragers zoals olie en gas en daarnaast in metalen, edelmetalen en landbouwproducten. Binnen de portefeuille grondstoffen is energie de belangrijkste component. De beweeglijkheid van energieprijzen houdt direct verband met de olieprijs. Om het liquiditeitsrisico door het gebruik van afgeleide producten te mitigeren is de positie volledig onderlegd met kasgeld.


7. Uitbesteding

pmt besteedt de uitvoering van de pensioenadministratie en het vermogensbeheer uit aan Mn Services. Het bestuur van het fonds is volledig verantwoordelijk voor het beleid en toetst periodiek de uitvoering daarvan door de uitvoerder. Het bestuurs-bureau van pmt controleert de kwaliteit van de uitvoering intensief. Dat gebeurt aan de hand van periodiek en ad-hoc overleg, en aan de hand van week-, maanden kwartaal rapportages volgens een vooraf vastgesteld format.

De bestuurlijke commissie Financiën & Risico’s toetst in het geval van (voorgenomen) uitbesteding van werkzaamheden of met alle relevante aspecten verbonden aan uitbesteding op adequate wijze rekening wordt gehouden. Dit betreft zaken als het in kaart brengen van de risico’s, de beoordeling van de organisatie waaraan wordt uitbesteed, en de vraag of er sprake is van een concrete, juiste en volledige vast-legging van voorwaarden in overeenkomsten en of de controle op de uitvoering in relatie tot gemaakte afspraken op adequate wijze vormgegeven is. De commissie Financiën & Risico’s bestaat uit zes leden van het bestuur.

pmt stelt hoge eisen aan integraal risicomanagement. Daaruit vloeit voort dat ook veel aandacht uitgaat naar de interne risicobeheersing van Mn Services N.V. Binnen de gehele organisatie van Mn Services N.V. zijn alle kernprocessen beschreven en de belangrijkste risico’s geïdentificeerd en beheersingsmaatregelen getroffen. De identificatie vindt plaats op basis van de vier risicocategorieën zoals die zijn verwoord door het Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commission (coso). Het gaat om de categorieën strategische risico’s, operationele risico’s, de betrouwbaarheid van financiële rapportages en compliance, ofwel het naleven van de van de relevante weten regelgeving. Aan de hand van dit raamwerk heeft Mn Services een beheers omgeving ingericht. De belangrijkste aspecten daarvan zijn: integriteit en ethiek van de medewerkers en de organisatie als geheel, een regeling voor klokkenluiders, de toekenning van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden en een personeels beleid dat is gericht op aanname en behoud van integer handelend, deskundig en ervaren personeel.

De totale kosten voor de aansturing en uitvoering van het pensioenfonds bedroegen in 2011 € 55 miljoen, zie ook de toelichting op de Staat van Baten en Lasten. Van dit bedrag is € 47,5 miljoen besteed aan kosten voor de uitvoering van de pensioen-regeling voor het gehele deelnemersbestand. De overige kosten zijn evenredig toerekenbaar tussen activiteiten voor pensioenuitvoering en voor vermogensbeheer. De Pensioenfederatie adviseert om bij de beoordeling van de kosten van de pensioen-uitvoering de samenstelling van het deelnemersbestand in ogenschouw te nemen. De samenstelling van het deelnemersbestand van pmt is opgenomen onder de kerncijfers. Gezien deze samenstelling hanteert pmt de systematiek voor de kosten per ‘Normdeelnemer’ conform de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. Met deze berekeningswijze zijn de kosten per Normdeelnemer € 78 in 2011.


ISAE 3402pmt heeft zowel het vermogensbeheer als de pensioenuitvoering aan mn uitbesteed. In de ISAE 3402 verklaring geeft mn aan welke risico’s op strategisch, tactisch en operationeel niveau zijn onderkend en op welke wijze de getroffen beheersmaatregelen deze risico’s ondervangen. Per beheersmaatregel toetst mn periodiek de werking hiervan en legt dit vast in een rapportage. Aanvullend verklaart de directie van mn dat zij ‘in control’ is over het geheel van beheersmaatregelen. De externe accountant van mn controleert aan de hand van deze rapportage, de verklaring van de directie en eigen waarnemingen of het samenstel van beheers-maatregelen voldoende is om de risico’s af te dekken (opzet) en toetst of deze beheersmaatregelen daadwerkelijk over de periode effectief zijn uitgevoerd (bestaan en werking). Op basis van zijn bevindingen verstrekt de externe accountant van mn een ISAE 3402 type II verklaring aan de externe accountant van pmt. De verklaring geeft aan dat de getroffen beheersmaatregelen van de benoemde processen hebben gefunctioneerd en dat er geen materiële fouten vanuit de procesgang in de jaarrekening staan. Over 2011 heeft pmt een ISAE 3402 type II verklaring over de vermogensbeheer processen en de pensioenuitvoering vanuit mn ontvangen.

Start- en eindbrievenNa balansdatum is pmt door haar uitvoerder mn op de hoogte gebracht van een probleem bij het (tijdig) verzenden van start- en eindbrieven. Hiervan is inmiddels melding gemaakt bij de toezichthouder. pmt heeft opdracht gegeven tot een diepgaande analyse van het probleem en geeft, in samenspraak met andere fondsen die bij mn met hetzelfde probleem geconfronteerd worden, leiding aan een plan van aanpak.


8. Communicatie

Communicatie stond dit jaar in het teken van de missie van het bestuur van pmt waarin de begrippen ‘transparant’ en ‘toegankelijk’ kernbegrippen zijn. Dit uitte zich in heldere communicatie over de financiële situatie van pmt via verschillende kanalen. Doel was om deelnemers, gepensioneerden en werkgevers continu te informeren over de verschillende stappen die pmt nam op haar herstelpad en ook om steeds weer de verwachtingen te managen. Het brengen van nieuws over mogelijk te nemen kortingsmaatregelen is het laatste dat een fonds wil. Maar als het dan toch moet, dan liever zo open, vroeg en duidelijk als maar kan. Daarbij vond pmt het ook belangrijk om toegankelijk te zijn. Om die reden werden er extra gepensioneerden-bijeenkomsten gehouden. Ruim 5.000 gepensioneerden maakten daar gebruik van. Men was, terecht, niet blij met de boodschap die werd gebracht, maar de uitleg die we erbij gaven en de schets van het proces, maakte dat de boodschap wel kon worden geplaatst. De pensioenconsulenten en werkgeversconsulenten hadden in 2011 20.000 unieke contacten met deelnemers en werkgevers. Dat waren zo’n 5.000 contacten méér dan het jaar daarvoor. Onderwerpen als beleggingen in Europa, kosten van pensioen en vermogensbeheer, beloningen van bestuurders waren actueel in 2011.pmt zocht in 2011 nadrukkelijk de media en ontving daar ook gehoor. Ook werkten we actief mee aan verzoeken van de media. Dit heeft ertoe geleid dat de berichtgeving rond pmt is verbeterd. Meer feitelijke en juiste informatie en ook meer nuancering en duiding bij de boodschap van pmt. Ondanks dat de boodschap niet prettig was.

In hektische tijden is het extra belangrijk dat de communicatie over de administratie en de pensioenregeling soepel verloopt. Vanuit het fonds is daar aan gewerkt door het proces van het toekennen van het pensioen grondig tegen het licht te houden. Dit leverde een aanpassing van het proces op, nieuwe brieven en uiteindelijk minder telefoontjes van deelnemers die bezig waren hun pensioen aan te vragen. Ook op het gebied van werkgeverscommunicatie zijn aanpassingen verricht, waarbij het doel vooral is het werkgevers de administratieve verwerking gemakkelijker te maken. Tijdens deelnemerspanels en werkgeverspanel zijn de verbetervoorstellen eerst getoetst. Want als fonds kan pmt misschien wel bedenken hoe het zou moeten, belangrijker is het wat de klanten ervan vinden. De website werd flink aangepast, een meer intuïtieve zoekfunctie en een verbeterde portaal maken het makkelijker om informatie te vinden. Ook werd de e-mail nieuws-brief geïntroduceerd, waarvoor veel mensen zich in korte tijd hebben aangemeld. Men heeft behoefte aan snelle communicatie door het fonds. Het Pensioenjournaal is in een vernieuwde vormgeving verschenen die, blijkens de reacties, goed is aangekomen bij deelnemers. Tevens is een aantal andere projecten opgestart om in de toekomst deelnemers via digitale kanalen veel sneller van (persoonlijke) informatie te voorzien.


9. Pension Fund Governance

pmt kent een aantal waarborgen voor een goed bestuur van het fonds. De interne organisatie van pmt is volledig in overeenstemming met de Pensioenwet en de door de Stichting van de Arbeid opgestelde principes voor goed pensioenfondsbestuur. Naast het algemeen bestuur van het fonds, dat wordt gevormd door vertegen-woordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties, kent het fonds een aantal organen die invulling geven aan medezeggenschap en verantwoording.

Deelnemersraad

De medezeggenschap van het fonds berust bij de deelnemersraad, die het bestuur gevraagd en ongevraagd adviseert over al het beleid van algemene strekking. De deelnemersraad van pmt is actief sinds 2001 en bestaat uit 4 gepensioneerden en 10 actieve deelnemers. Per 1 januari 2010 is de huidige deelnemersraad geïnstalleerd, die zitting heeft tot en met 31 december 2012. De deelnemersraad was in 2011 nauw betrokken bij de advisering omtrent de besluitvorming over de vaststelling van de franchise, de premie, de verleende toeslagen, het toekennen van de overgangs-bepalingen en de parameters. Ook bij de evaluatie van het in 2009 ingediende korte termijn herstelplan bij dnb is de deelnemersraad nauw betrokken geweest. Er is sprake van een constructieve relatie tussen bestuur en deelnemersraad, waarbij de deelnemersraad, meer dan wettelijk verplicht, inzicht krijgt in de vergaderstukken van het bestuur. Tevens krijgt de deelnemersraad alle ruimte van het bestuur om de deskundigheid te ontwikkelen. De deelnemersraad beschikt als geheel momenteel over deskundigheidsniveau 1.In 2011 is de deelnemersraad 9 keer bij elkaar gekomen en is er tweemaal een thema-dag georganiseerd. Door middel van thema bijeen komsten wordt de pensioenkennis bij de deelnemersraadsleden geactualiseerd. De themadag van april stond in het teken van het pensioenakkoord, pensioenen en de Europese Unie, en de ontwikkelde missie en visie van pmt. De themadag van november stond in het teken van een zelfevaluatie. Op 23 juni heeft de deelnemersraad een zelfevaluatie gehouden onder professionele begeleiding om de onderlinge verwachtingen met elkaar uit te spreken. Tijdens de themadag van november is dit verder uitgewerkt waarbij de deelnemersraad de taken, verantwoordelijkheden, tijdsbesteding, persoonlijke ambities en aandachts-gebieden verder in kaart heeft gebracht. Tevens heeft de deelnemersraad tijdens deze dag een eigen competentievisie opgesteld. De huidige deelnemersraad heeft zitting tot en met 31 december 2012. Het jaar 2012 staat dan ook in het teken van verkiezingen bij de voordragende organisaties om nieuwe kandidaten aan te dragen.


Visitatiecommissie

Het interne toezicht van het fonds berust bij de visitatiecommissie. De visitatie-commissie heeft tot taak het functioneren van het fonds kritisch te bezien en te beoordelen of het bestuur zijn taak op de juiste wijze vervult. pmt heeft sinds 2008 een permanente visitatiecommissie, die bestaat uit 3 onafhankelijke leden. Benoeming was voor een termijn van 4 jaar. Door de visitatie te laten plaatsvinden door steeds dezelfde personen, kiest pmt voor visitatie als een duurzaam proces, in plaats van als eenmalige voorbijgaande actie.

De leden van de in 2008 opgerichte visitatiecommissie konden de werkzaamheden voor de visitatiecommissie niet meer combineren met hun andere werkzaamheden. pmt is daarom in 2011 op zoek gegaan naar kandidaten voor een nieuwe visitatiecommissie.

Het Bestuur heeft daarbij opnieuw gekeken naar het profiel van de visitatie-commissie. Er is gekeken naar hetgeen het bestuur geleerd heeft van het werken met de vorige visitatiecommissie. Op basis daarvan is een nieuw profiel samen-gesteld voor de leden van de visitatiecommissie met de volgende elementen:• Ervaring op toezicht;• Kennis van het werken c.q. functioneren van pensioenfondsen;• Kennis en ervaring in relaties met uitvoerders; en• Eventueel ervaring op het gebied om met cao-partijen te werken.

Aan de hand hiervan is door het bestuursbureau een lijst met kandidaten opgesteld. De voorzitters van het bestuur hebben hieruit een voordracht opgesteld, waarna in de bestuursvergadering d.d. 22 september 2011 het bestuur akkoord is gegaan met de benoeming van de leden van de nieuwe visitatiecommissie. Het verantwoordings-orgaan heeft terzake een positief advies gegeven.

De visitatiecommissie 2011 is als volgt samengesteld:• De heer J.P.W. Klopper (voorzitter)• De heer A. van der Veen• De heer G. Verheij

In 2011 heeft de commissie haar derde visitatie uitgevoerd. De hoofdonderwerpen van deze visitatieronde waren als volgt:• Reageert pmt adequaat op de huidige economische omstandigheden?• Hoe heeft de governance van pmt zich ontwikkeld?• Hoe verloopt de (corporate) communicatie van pmt met haar belanghebbenden?• Hoe heeft pmt opvolging gegeven aan de adviezen van de vorige visitatie-

commissie, met name in de aansturing van de uitvoeringsorganisatie mn?• Hoe verloopt de follow-up van de verbeteragenda naar aanleiding van het dnb-

onderzoek inzake de beleggingen?


De visitatiecommissie is gekomen tot haar observaties en aanbevelingen op basis van het bestuderen van een groot aantal documenten, gesprekken met de individuele leden van het bestuur, gesprekken met (delegaties uit) het bestuur, de bestuurs-commissies en het verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad, gesprekken met de directeur en specialisten van het bestuursbureau, met de accountant en de adviserend actuaris, met de compliance officer en met vertegenwoordigers van uitvoeringsorganisatie mn. Voorwaarden voor succes daarbij zijn volledige transparantie en medewerking, in een omgeving waarin de juiste vragen kunnen en mogen worden gesteld. Aan deze voorwaarden is voldaan.

Samenvatting rapport visitatiecommissie 2011De visitatiecommissie is van mening dat het bestuur, onder moeilijke omstandig-heden, in 2011 er goed in geslaagd is om grote stappen te zetten om processen te formaliseren en de interne organisatie duidelijk te verbeteren. Het bestuur is daardoor procesmatig nog meer ‘in control’ om daadwerkelijk leiding te geven aan het fonds. Een aantal punten bevindt zich nog in de implementatiefase. De visitatiecommissie moedigt het bestuur dan ook aan om door te gaan op de ingeslagen weg en hierbij in het bijzonder aandacht te besteden aan onderstaande punten.

Het implementeren van een strategische en gedeelde langetermijnvisie is gewenst. De inzet daarbij moet zijn ook onder moeilijke omstandigheden de ambitie van het fonds te realiseren. De urgentie moet bij een ieder gevoeld worden. De handelings-snelheid moet bij deze urgentie aansluiten.

Er moet voldoende aandacht zijn voor balans binnen het bestuur. Daarbij moet worden gedacht aan deskundigheid en draagvlak, mede tussen beide geledingen, en de rolverdeling van het bestuur en het dagelijks bestuur.

In de sector Metaal en Techniek is er een beperkt aantal mensen uit de sfeer van de sociale partners die in verschillende hoedanigheden verschillende rollen vervult. Dit kan voor- en nadelen met zich meebrengen. Het is van belang dat het bestuur in het kader van strategisch risico hier goed op blijft letten. Voor het bestuur van het fonds blijft het belangrijkste dat hij het bestuur van het fonds is en vanuit die verantwoordelijkheid opereert.

pmt zou zeker moeten stellen dat mn zijn strategische beleid en investeringskeuzes goed afstemt op de toekomstvisie van pmt. Gezien de uitbestedingrelatie zijn beide organisaties, met name voor wat de pensioenuitvoering betreft, immers langjarig met elkaar verbonden. Het is daarom noodzakelijk de relatie in te richten op een duurzame samenwerking.

Met betrekking tot bovenstaande punten heeft de visitatiecommissie in haar eindrapport het bestuur een aantal aanbevelingen gedaan.


Reactie van bestuur op het visitatierapport 2011Het bestuur van pmt kan zich vinden in de opmerking van de visitatiecommissie dat de geformuleerde visie en missie meer systematisch moeten worden doorvertaald naar een strategische langetermijnvisie van beleid. Op dit moment is het bestuur dan ook bezig om de visie en missie van pmt te betrekken in het herijken van zowel zijn eigen strategie als de strategie van mn als uitvoeringsorganisatie. Met betrekking tot handelingssnelheid en urgentie speelt, in deze crisistijd, de complexiteit over de coördinatie over die thema’s waarbij enerzijds de rol van het bestuur bepalend is en anderzijds er een afhankelijke relatie is van de besluitvorming bij de sociale partners, een belangrijke rol.

Per 1 januari 2012 zijn er een aantal mutaties binnen het bestuur geweest. De balans op het gebied van kennis, ervaring en deskundigheid is momenteel in evenwicht.De rol van het DB is vastgelegd in het huishoudelijk reglement van pmt en is, naar mening van het bestuur, beperkt. De verslaglegging van de vergaderingen van het dagelijks bestuur maakt onderdeel uit van de agenda voor het algemeen bestuur. Op deze wijze wordt getracht te voorkomen dat het dagelijks bestuur onbedoeld een grotere rol zal gaan spelen.

Het bestuur ziet geen nadelen in het gegeven dat sommige bestuurders tevens participeren in andere organen binnen de sector Metaal en Techniek. Zo kan het bestuur op de hoogte worden gehouden over recente ontwikkelingen in bijvoorbeeld de arbeidsvoorwaarden en blijft het bestuur op de hoogte van wat er zich in de sector afspeelt. Het bestuur is het wel met de visitatiecommissie eens dat zaken die op een andere tafel thuis horen, niet de bestuurstafel zouden moeten beïnvloeden.

Momenteel wordt er gewerkt aan een herijking van de strategie van mn. Dat zal onder meer betekenen dat pmt via modernisering van Service Level Agreements (SLA’s) een meer op de klant gerichte relatie met mn gaat afdwingen, in plaats van de ontwikkeling van een uitvoeringsorganisatie volgens een niet geconditioneerde groeistrategie. In 2011 heeft zich dit vooral geconcentreerd op volledigheid van de dienstverlening in de gehele breedte van pensioenbeheer (de dienstencatalogus). In 2012 is dit traject voortgezet en hierbij heeft het bestuur, naast volledige vastlegging van de dienst-verlening, ook al aanvullende uitgangspunten vastgelegd waaraan die nieuwe afspraken met betrekking tot uitbesteding moeten voldoen. Gedacht wordt aan een sterke koppeling van afspraken in de SLA met het ‘gedachtegoed’ van pmt (bijvoorbeeld via heldere investment-beliefs) en het gelijkschakelen van belangen tussen mn en pmt.

Het bestuur heeft kennis genomen van de aanbevelingen in het visitatierapport 2011 van de visitatiecommissie en zal deze vertalen in concrete acties.


Verantwoordingsorgaan

Volgens de Principes voor goed Pensioenfondsbestuur legt het bestuur verantwoor-ding af aan het verantwoordingsorgaan over het beleid, de wijze waarop het beleid is uitgevoerd en over de naleving van de Principes voor goed Pensioen fonds bestuur. Dit alles in het licht van evenwichtige belangenafweging.

Samenstelling Het verantwoordingsorgaan bestaat uit 4 vertegenwoordigers van de bij de pensioen-regeling van pmt aangesloten werkgevers, 4 vertegenwoordigers van actieve deelnemers en 4 vertegenwoordigers van gepensioneerden. De vertegenwoordigers van de bij de pensioenregeling van pmt aangesloten werkgevers worden voor-gedragen door de werkgeversvakverenigingen, die in de Vakraad Metaal en Techniek zijn vertegenwoordigd. De genoemde vertegenwoordigers van actieve deelnemers en gepensioneerden worden voorgedragen uit de leden van de deelnemersraad. Door het aantreden van de deelnemersraad per 1 januari 2010, heeft er tevens een wisseling plaatsgevonden in de samenstelling van het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan is in 2011 vier maal bijeengekomen en is er gelijktijdig met de deelnemersraad een themadag georganiseerd over het pensioenakkoord, pensioenen en de Europese Unie, en de ontwikkelde missie en visie van pmt. Het verantwoordingsorgaan heeft het bestuur in 2011 van advies voorzien inzake voorgenomen bestuurlijke besluiten inzake de hoogte van de bestuurlijke vergoeding en het installeren van de nieuwe visitatiecommissie.

In 2010 al heeft het verantwoordingsorgaan een speciale opleiding voor leden van het verantwoordingsorgaan gevolgd, waarmee met name nader is ingegaan op de rol, taken en bevoegdheden van het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan beschikt hiermee over deskundigheidsniveau 1.

In 2012 heeft het verantwoordingsorgaan zijn oordeel uitgebracht over het bestuurlijk handelen in 2011. Op 23 mei 2012 heeft het verantwoordings orgaan overleg gehad met zowel de certificerend actuaris als de externe accountant van het fonds. Op 31 mei heeft het verantwoordingsorgaan overleg gehad met de visitatiecommissie.Vervolgens heeft het verantwoordingsorgaan – mede aan de hand van de abtn 2011, het concept jaarverslag over 2011, het concept actuarieel verslag over 2011, het concept accountantsverslag over 2011, het visitatie rapport 2011, een lijst met bestuursbesluiten over 2011, het beleggingsplan 2011 en beleggingsrapportages uit 2011 – een aantal vragen geformuleerd voor het bestuur. Op 31 mei 2012 heeft een vergadering plaatsgevonden met een delegatie van het bestuur, waarbij het bestuur nader is ingegaan op de gestelde vragen en een toelichting heeft gegeven op het handelen van het bestuur, het uitgevoerde beleid en de gemaakte beleidskeuzes voor de toekomst.

Hierna volgen de bevindingen van het verantwoordingsorgaan per beleidsterrein.


Premiebeleid• Het premiebeleid is evenwichtig en conform het beleidskader vastgesteld :

werkgevers en actieve deelnemers dragen beide bij aan de premie.• De deelnemersraad heeft positief geadviseerd• Het VO pleit voor helderheid en transparantie inzake de communicatie over de

opbouw van de kostendekkende premie

Toeslagenbeleid• Het toeslagenbeleid is evenwichtig en conform het beleidskader vastgesteld: het

bestuur streeft zowel naar toeslagenverlening voor actieve deelnemers (o.b.v. looninflatie) en gepensioneerden en oud-deelnemers (o.b.v. prijsinflatie)

• De deelnemersraad heeft positief geadviseerd

Beleggingsbeleid• Het beleggingsbeleid is evenwichtig; het bestuur belegt in het belang van alle

belanghebbenden bij het fonds• Het beleggingsbeleid is conform het beleidskader met dien verstande dat het

bestuur besloten heeft de afdekking van het renterisico op 35% te handhaven. • De deelnemersraad heeft positief geadviseerd op het beleggingsplan 2011

Pensioenbeleid (solidariteitsbeleid/evenwichtige belangenafweging)• Het pensioen is evenwichtig: er vindt belangenafweging plaats tussen de

verschillende groepen belanghebbenden bij het fonds. • De toekenning van overgangsmaatregelen is conform het beleidskader. In 2011

zijn, vanwege de slechte economische omstandigheden, een aantal maatregelen gecontinueerd waardoor bepaalde groepen deelnemers, onder voorwaarden, recht kunnen blijven behouden op de overgangsmaatregelen.

• De deelnemersraad heeft positief geadviseerd op alle voorgenomen besluiten die het bestuur heeft genomen inzake het pensioenbeleid.

• Het VO maakt zich, bij voortzetting van de huidige economische omstandigheden, grote zorgen over de financiële situatie van het pensioenfonds, aangezien dit alle belanghebbenden van het pensioenfonds treft (actieve deelnemers, inactieve deelnemers, gepensioneerden en werkgevers).

Integraal risicobeleid • Het risicobeleid is aangescherpt; het bestuur streeft naar een grotere mate van

inzicht en transparantie• Gezien het balansrisico wijkt de feitelijke beleggingsmix bewust af van de

strategische beleggingsmix • Er is een risicodashboard opgesteld, waarbij inzicht verschaft kan worden in de

risico’s die het fonds loopt.

Communicatiebeleid• Het communicatiebeleid is conform de Communicatierichtlijnen van pmt• Het bestuur werkt aan verbetering van het imago van pmt en de pensioensector.

In 2011 is in Pensioenfederatie-verband en in samenwerking met de vier andere


grootste pensioenfondsen van Nederland over bepaalde onderwerpen gecommuniceerd.

• Het bestuur heeft in 2011 extra aandacht besteed aan ‘corporate communicatie’ en zijn de missie en visie geherformuleerd.

• Het VO pleit voor aanscherping van het communicatiebeleid, waarbij ‘moderne communicatie’ (social media) onderdeel van dit beleid moet gaan worden.

Bevindingen van het intern toezicht• De visitatiecommissie is deskundig en onafhankelijk• De visitatiecommissie levert een waardevolle bijdrage aan het fonds• De visitatiecommissie heeft alle bevindingen met het bestuur besproken.

Alle aanbevelingen zijn of worden opgevolgd.

Naleving van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur• De Principes voor goed pensioenfondsbestuur worden nageleefd

OordeelHet verantwoordingsorgaan is positief over het handelen van het bestuur in 2011. Het verantwoordingsorgaan constateert dat besluiten zijn genomen binnen het beleidskader, de deelnemersraad om advies is gevraagd en er sprake is van even-wichtige belangenbehartiging. Het verantwoordingsorgaan maakt zich echter wel grote zorgen over de huidige financiële positie van het pensioenfonds, waarbij onder voortzetting van de huidige omstandigheden alle betrokkenen bij het pensioenfonds worden geraakt (actieve deelnemers, slapers, gepensioneerden en werkgevers). Voorts vraagt het verantwoordingsorgaan het bestuur volledig en helder te communiceren over de opbouw van de kostendekkende premie en de kosten van het vermogensbeheer.

AanbevelingenHet verantwoordingsorgaan heeft het bestuur in de twee voorgaande jaren geadviseerd om extra aandacht te besteden aan de communicatie met alle deelnemers over het beleggingsbeleid, de risico’s en de belangenafwegingen die daarbij worden gemaakt en om op korte termijn proactief met alle belanghebbenden bij het fonds te gaan communiceren, waarbij naast de klassieke schriftelijke communicatie en internet, ook nadrukkelijk nieuwe sociale media zou moeten worden ingezet.Het verantwoordingsorgaan erkent dat er op het gebied van communicatie stappen zijn gezet, maar de verwachtingen die het verantwoordingsorgaan op dit gebied had zijn momenteel nog niet gerealiseerd. Het verantwoordingsorgaan doet de aanbeveling hier nogmaals voortvarend mee te werk te gaan, zeker nu er voorgenomen kortingsmaatregelen afgekondigd zijn.

Reactie van het bestuurHet bestuur heeft kennis genomen van het oordeel en de aanbevelingen van het Verantwoordingsorgaan over het bestuurlijk handelen in het jaar 2011.


Uit het oordeel en de aanbevelingen blijkt dat het Verantwoordingsorgaan een kritische en constructieve houding ten aanzien van het bestuur heeft. De waardering van het bestuur hiervoor is groot.

De al eerder door het verantwoordingsorgaan gedane aanbeveling van intensievere communicatie met deelnemers is door het bestuur in 2010 en 2011 wel degelijk ter harte genomen. Het bestuur erkent dat er op het gebied van communicatie zeker nog stappen te nemen zijn en dan met name op het gebied van sociale media.

In 2011 zijn de werknemers- en werkgeverspanels geïntroduceerd, waarbij getoetst wordt of een aantal communicatieve uitingen die gedaan worden op de goede manier worden ontvangen en blijven hangen bij de ontvanger. Daarnaast zijn pensioen-consulenten een ‘toetssteen’ om te kijken of de boodschap duidelijk is. Begin 2012 is de website verder uitgebouwd, waarbij een interactieve zoekmachine is geïntroduceerd, die hierdoor toegankelijker is geworden. Tevens is er een database met e-mailadressen van deelnemers aangelegd, waardoor er voor het eerst een e-mailnieuwsbrief is verzonden. pmt merkt dat de interactie met de deelnemers veel hoger is door het aantal responses dat het fonds binnen krijgt. pmt zal dit verder uitbouwen.

pmt is momenteel de social media (Twitter, Facebook) verder aan het ontwikkelen om dit onderdeel te laten worden van de communicatiebeleid van het fonds. Hiermee wordt momenteel geëxperimenteerd, maar dit is echter nog niet operationeel. Ook het plaatsen van filmpjes op de website met allerlei informatie gaat tot de mogelijkheden behoren. Het bestuur gaat in 2012 verder met de verbeteringen op het gebied van communicatie en hoopt de verwachtingen van het verantwoordingsorgaan te realiseren.


10. Naleving Principes voor goed pensioenfondsbestuur

pmt past de Principes voor goed pensioenfondsbestuur toe in het beleid. De Principes zijn in te delen in 3 categorieën, te weten Bestuur, Verantwoording en Intern toezicht. Hieronder wordt op hoofdlijnen aangegeven op welke wijze pmt de Principes naleeft.

Bestuur

Algemeen• Het bestuur is en blijft verantwoordelijk voor het pensioenfonds en al hetgeen

door het pensioenfonds wordt gedaan of nagelaten. Dit betekent bijvoorbeeld dat het pensioenen het vermogensbeheer zijn uitbesteed, maar dat het bestuur verantwoordelijk blijft voor deze uitbestede activiteiten.

• Het bestuur is verantwoordelijk voor de naleving van statuten, reglementen en relevante weten regelgeving, alsmede voor het beheersen van risico’s verbonden aan de activiteiten van het pensioenfonds. De statuten zijn in 2011 twee maal geactuali seerd in het kader van aansprakelijkheid, de invulling van bestuurlijke commissies en het aantal zittingsperiodes. Om de risico’s van het pensioenfonds te helpen beheersen is er reeds per 1 april 2010 een onafhankelijk risico manager werkzaam op het bestuursbureau.

• Het fonds beperkt zijn activiteiten tot het uitvoeren van de pensioenregeling, zoals deze door cao-partijen wordt overeen gekomen.

• Het bestuur stelt zich bij het uitoefenen van zijn taak onafhankelijk op en draagt er zorg voor dat het pensioenfonds uitsluitend handelt ten behoeve van alle belang hebbenden van het fonds. Het bestuur weegt zijn belangen op een zorg-vuldige en evenwichtige wijze tegen elkaar af. Het fonds heeft een Verklaring inzake Beleggingsbeginselen, een interne klachten- en geschillenprocedure en uitbestedingsovereenkomsten die voldoen aan de eisen. In het in 2011 bij dnb ingediende crisisplan is evenwichtige belangenbehartiging de belangrijkste pijler geweest waarop het crisisplan geënt moest worden. De Verklaring inzake de Beleggingsbeginselen is in 2010 vernieuwd en staat op de website. In 2012 is er op de website een transparantiedocument verschenen, waarin inzicht wordt gegeven hoe het bestuur omgaat met zijn rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht.

Transparantie, openheid en communicatie • Het bestuur geeft inzicht in het beleid en de besluitvormingsprocedures.

Het beleid en de besluitvormingprocedures zijn vastgelegd in de Beleidsregels, het Huishoudelijk Reglement en de Statuten van het fonds. De deelnemersraad krijgt toegang tot nagenoeg alle beleidsdocumenten van het bestuur.

• In de statuten zijn de benoemings- en schorsingsprocedures voor bestuursleden opgenomen.

• Het jaarverslag voldoet aan de eisen van de Raad voor de Jaarverslaglegging. Het jaarverslag wordt ieder jaar door het bestuur vastgesteld, nadat de deel-


nemers raad hier advies over heeft gegeven. Het Jaarverslag wordt ieder jaar vóór 1 juli bij dnb ingeleverd.

• Het communicatiebeleid is gericht op communicatie met alle belanghebbenden en is vastgelegd in de Communicatierichtlijnen. De communicatierichtlijnen worden ieder jaar door het bestuur vastgesteld.

Deskundigheid en functioneren van het bestuur • Het bestuur draagt er zorg voor dat wordt voldaan aan alle deskundigheidseisen

die op basis van weten regelgeving door De Nederlandsche Bank worden gesteld. Het bestuur stelt aanvullend hierop een eigen deskundigheidsplan vast, waarin de eisen die aan de bestuursleden worden gesteld, zijn vastgelegd. Tijdens de bestuursvergadering van 4 april 2011 is het nieuwe deskundigheidsplan van het bestuur vastgesteld, waarbij de deskundigheidseisen nog strenger worden toegepast. Het deskundigheidsplan is gebaseerd op het ‘Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering bij Pensioenfondsen (versie juni 2010)’ van de koepels, de ‘Beleidsregel Deskundigheid’ van dnb en AFM (januari 2011) en de notitie ‘Opzet naar Goed Pensioenfondsbestuur’ van de Pensioenfederatie (januari 2011). Het bestuur heeft ook nadere eisen geformuleerd voor de deskundigheid van de leden van de deelnemersraad, het verantwoordingsorgaan en de visitatie-commissie zodat zij hun taken goed kunnen uitvoeren. Het bestuur stelt alle organen en commissie van het fonds ter waarborging van een professionele uitvoering van hun taken voldoende middelen ter beschikking.

• Het bestuur heeft in 2011 de kennisreflector van SPO gemaakt. Dit is een deskundig heidstoets die veel op feitenkennis geënt is. Uit de reflector bleek dat er op de deskundigheidsgebieden ‘besturen van een pensioenfonds’ en ‘AO/IC’ er mogelijkheden tot verbetering waren. Middels een tweedaagse masterclass op 27 en 28 oktober 2011 is aanvullende scholing verzorgd en bevindt het bestuur zich momenteel collectief (ook op deze deskundigheidsgebieden) op kennisniveau 2. Op 29 februari 2012 is er voor het bestuur een scholingsdag georganiseerd die betrekking heeft op de onderwerpen governance, derivaten en uitbesteding. Voor november 2012 staat er nog een scholingsdag gepland. Tevens worden er voor het bestuur jaarlijks twee themadagen georganiseerd waar actuele zaken uit de pensioen wereld worden bediscussieerd. Naar aanleiding van de uitkomsten van de kennisreflector, het volgen van de masterclass en enkele bestuurlijke wisselingen, is het deskundigheidsplan tijdens de bestuursvergadering van 28 februari 2012 opnieuw vastgesteld.

• Periodiek vindt externe toetsing van de deskundigheid van het bestuur als geheel en van de individuele bestuursleden plaats. Dit is eveneens vastgelegd in het deskundigheidsplan.

• Periodiek vindt er eveneens een evaluatie plaats over het functioneren van het bestuur als geheel en over het functioneren van de individuele bestuursleden. In 2011 heeft deze evaluatie plaatsgevonden op 19 december onder leiding van een onafhankelijke begeleider.


Een bestuurslid dat naar het oordeel van het bestuur onvoldoende functioneert, kan – conform de statuten – door het bestuur voor ontslag worden voorgedragen aan de organisatie die het desbetreffende bestuurslid heeft benoemd.

Verantwoording

Algemeen pmt heeft een verantwoordingsorgaan, dat bestaat uit 4 vertegenwoordigers namens de actieve deelnemers, 4 vertegenwoordigers namens de gepensioneerden en 4 vertegenwoordigers namens de aangesloten werkgevers. De vertegen woor digers namens de actieve deelnemers en de gepensioneerden worden voor gedragen uit de leden van de deelnemersraad. Het lidmaatschap van het verantwoordings orgaan is niet verenigbaar met het lidmaatschap van het pensioen fondsbestuur of met het interne toezicht. Het bestuur legt verant woording af over het beleid, de wijze waarop dit beleid is uitgevoerd en over de naleving van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur. Tenminste eenmaal per jaar overlegt het bestuur met het verantwoordingsorgaan. Het oordeel van het verantwoordingsorgaan en de reactie van het bestuur worden opgenomen in het jaarverslag. Het verantwoordingsorgaan heeft in 2011 vier maal vergaderd, waarbij op 30 mei 2011 een gezamenlijk overleg met een afvaardiging van het bestuur is geweest. In 2012 heeft dit overleg op 31 mei plaatsgevonden, waarin het verantwoordingsorgaan een oordeel over het bestuurlijk handelen in 2011 heeft gegeven.

Rechten en bevoegdheden van het verantwoordingsorgaan De rechten en bevoegdheden van het verantwoordingsorgaan zijn door het bestuur vastgelegd in het Reglement Verantwoordingsorgaan. Tevens is er sprake van een huishoudelijk reglement voor het verantwoordingsorgaan.

Intern toezicht

Algemeen Het bestuur heeft een intern toezicht ingesteld dat betrekking heeft op het kritisch bezien van het functioneren van (het bestuur van) het pensioenfonds door onafhankelijke deskundigen. Rechten en taken van het intern toezicht zijn vastgelegd in het Reglement Visitatiecommissie. Het intern toezicht rapporteert na visitatie aan het bestuur en bespreekt de bevindingen met het bestuur. De bevindingen van het interne toezicht worden in het jaarverslag opgenomen. Tijdens de bestuurs-vergadering van 3 april 2012 heeft het bestuur het visitatie rapport over boekjaar 2011 met de visitatiecommissie besproken.

Invoering Het bestuur heeft het intern toezicht geregeld door de instelling van een visitatie-commissie, die bestaat uit 3 onafhankelijke deskundigen. De visitatiecommissie is een vaste commissie, waarvan de leden worden benoemd voor een periode van 4 jaar. De visitatiecommissie voert minimaal eenmaal per jaar een visitatie uit.


In 2011 is er een nieuwe visitatiecommissie benoemt, omdat de leden van de visitatiecommissie die in 2008 is gevormd, hun werkzaamheden niet meer konden combineren met werkzaamheden voor de visitatiecommissie van pmt. De visitatie-ronde 2011 had betrekking op de onderwerpen economische omstandig heden, governance, (corporate) communicatie, opvolging adviezen vorige visitatie commissie en de verbeteragenda.

Bestuurlijke evaluatie

Tijdens de bestuursvergadering van 28 februari 2012 heeft het bestuur het functioneren van de deelnemersraad, het verantwoordingsorgaan en de visitatie-commissie in boekjaar 2011 geëvalueerd. Het bestuur is van mening dat de deel-nemers raad van belangrijke toegevoegde waarde voor het fonds is. Gebleken is dat de deelnemersraad zijn verantwoordelijkheid en adviestaak zeer serieus neemt. Het bestuur is van mening dat de deelnemersraad zich kritisch, maar altijd constructief opstelt. De deelnemersraad geeft op juiste wijze invulling aan de medezeggenschap. Het bestuur vindt het een goede zaak dat de deelnemersraad werkt aan de versterking van zijn deskundigheid.

Na een wat moeizame opstartfase in 2008 functioneert het verantwoordingsorgaan inmiddels steeds beter. Voor het verantwoordingsorgaan wordt zijn taak steeds duidelijker, waarbij het zich kritisch opstelt richting het bestuur. Ook zijn advies-functie wordt door het verantwoordingsorgaan goed opgepakt. Zo is er in 2011 advies gegeven over het beloningsbeleid van het bestuur en over de samenstelling van het interne toezicht. Voor het goed functioneren van het verantwoordingsorgaan vindt het bestuur het van belang dat alles in het werk wordt gesteld om te voorkomen dat er een informatie achterstand ontstaat bij de werkgeversgeleding in het verantwoordingsorgaan, ten opzichte van de werknemers- en gepensioneerdengeleding, waarvan de individuele leden immers allen lid zijn van de deelnemersraad die bovendien veel frequenter vergadert dan het verantwoordingsorgaan.

In 2011 is de visitatiecommissie veranderd van samenstelling, waardoor een evaluatie nog niet op zijn plaats is. Het bestuur spreekt de verwachting uit, en heeft er alle vertrouwen in, dat de nieuwe samenstelling van de visitatiecommissie van grote waarde voor het fonds is.

In 2011 heeft het bestuur, onder externe begeleiding, zijn eigen functioneren geëvalueerd. Het bestuur functioneert in algemene termen goed, waarbij er draagvlak bestaat voor de genomen beslissingen en steeds het belang van het fonds voor ogen wordt gehouden.

62 | Algemene ontwikkelingen | Pensioenbeleid | Inhoud pensioenregeling pmt | Financieel overzicht | Vermogensbeheer | Integraal risicomanagement | Uitbesteding | Communicatie | Pension Fund Government | Naleving Principes voor goed pensioenfondsbestuur

Jaar

reke

nin

g

Balans per 31 december 2011

Activa (x 1 miljoen euro) 2011 2010

Beleggingen

•Vastrentendewaarden (1) 24.058 20.469

•Aandelen (2) 8.111 8.552

•Vastgoedbeleggingen (3) 4.421 4.228

•Alternatievebeleggingen (4) 4.200 3.880

•Derivaten (5) 1.937 655

Totaal beleggingen (6) 42.727 37.784

Vorderingen uit hoofde van beleggingen (7) 159 198

Overige vorderingen en overlopende activa (8) 72 122

Liquide middelen (9) 145 392

Totaal activa 43.103 38.496

Passiva (x 1 miljoen euro) 2011 2010

Algemene reserve (10) - 5.310 - 1.242

Voorziening pensioenverplichtingen (11) 46.224 38.824

Pensioenvermogen (12) 40.914 37.582

Verplichtingen uit hoofde van beleggingen (13) 2.148 849

Overige schulden en overlopende passiva (14) 41 65

Totaal passiva 43.103 38.496

Jaarverslag 2011 | Jaarrekening | 65 64 | Balans per 31 december 2011 | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | Risicoparagraaf | Toelichting op de balans per 31 december 2011 | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyse | Niet in de balans opgenomen verplichtingen | Overige gegevens | Accountants verklaring | Actuariële verklaring

Staat van Baten en Lasten


Baten

Premiebijdragen (15) 2.071 1.935

Beleggingsopbrengsten (16) 2.647 3.854

Inkomende waardeoverdrachten (17) - 2 20

Overige baten (18) 30 29

Totaal baten 4.746 5.838

Lasten

Uitkeringen (19) 1.304 1.252

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen (20)

•Pensioenopbouw 1.442 1.218

•Toeslagen – 2

•Toekenningovergangsregelingen 420 440

•Rentetoevoeging 502 432

•Onttrekkingvooruitkeringen - 1.313 - 1.265

•Wijzigingmarktrente 6.526 3.558

•Schattingswijziging – 1.462

•Wijziginguithoofdevan waardeoverdrachten

- 2 26

•Overigemutaties - 175 - 113

Totaal mutatie voorziening pensioenverplichtingen

7.400 5.760

Uitgaande waardeoverdrachten (21) 23 1

Pensioenuitvoeringskosten (22) 55 51

Overige lasten (23) 32 25

Totaal lasten 8.814 7.089

Saldo van baten en lasten - 4.068 - 1.251

Het saldo van baten en lasten over 2011 is volledig onttrokken aan de algemene reserve.

Jaarverslag 2011 | Jaarrekening | 65

Kasstroomoverzicht


Pensioenactiviteiten

Premies 2.059 1.913

Van herverzekeraars ontvangen uitkeringen 44 8

Ontvangsten wegens overgenomen verplichtingen 18 49

Uitgekeerde pensioenen -1.281 -1.231

Afkopen -25 -18

Uitgaven wegens overgedragen verplichtingen -23 -1

Betaalde premies herverzekeringen -42 -8

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten -53 -53

Overige mutaties 14 8

Totale kasstroom uit pensioenactiviteiten 711 667

Beleggingsactiviteiten

Verkopen en aflossingen van beleggingen 13.681 23.560

Verkopen uit hoofde van valutamanagement 194.586 100.659

Directe beleggingsopbrengsten 1.313 1.062

Aankopen van beleggingen -15.878 -26.344

Aankopen uit hoofde van valutamanagement -194.607 -99.475

Kosten van vermogensbeheer -65 -80

Overige mutaties -6 67

Totale kasstroom uit beleggingsactiviteiten -976 -551

Mutatie in geldmiddelen -265 116

De mutatie in geldmiddelen bestaat uit de volgende balansposten:

Liquide middelen 145 392

Verplichtingen aan bancaire instellingen -136 -118

Stand per einde boekjaar 9 274

Stand per einde vorig boekjaar 274 158

Mutatie in geldmiddelen -265 116


Algemene toelichting

Algemeen

Activiteit Pensioenfonds Metaal en Techniek (pmt), statutair gevestigd te Rijswijk, is een bedrijfstakpensioenfonds ten behoeve van de werknemers in de Metaal en Techniek.

Overeenstemmingsverklaring De jaarrekening is opgesteld op basis van in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening, zoals deze zijn vermeld in Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ), in het bijzonder Richtlijn 610 Pensioenfondsen.

Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening

Algemene waarderingDe beleggingen zijn gewaardeerd op marktwaarde, tenzij hierna anders is vermeld. Per categorie is aangegeven hoe deze waarde is bepaald. De overige balansposten zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Alle bedragen in de balans luiden in miljoenen euro’s. De baten en lasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop ze betrekking hebben, tenzij anders vermeld. Alle bedragen in de staat van baten en lasten luiden in miljoenen euro’s.

OmrekeningskoersenIn de balans zijn alle niet-euro bedragen naar euro’s omgerekend tegen de valuta-koersen aan het einde van het jaar. De ontvangsten en uitgaven in de loop van het jaar worden omgerekend tegen de dagkoers. Valutaresultaten zijn verantwoord onder de beleggingsopbrengsten.

Grondslagen voor de balans

BeleggingenDe beleggingen zijn gerubriceerd naar de aard van de financiële instrumenten. In de toelichting is de aansluiting op de indeling volgens het strategisch beleggingsbeleid van het fonds weergegeven. Deze laatste indeling is gehanteerd in de kerncijfers en het bestuursverslag. De beleggingen zijn inclusief de beleggingen voor risico van deelnemers aan het vrijwillige product Pensioenbeleggen.

In de toelichting op de balans (6) is de splitsing van het totaal belegd vermogen in beleggingen voor risico van het pensioenfonds respectievelijk voor risico van


deelnemers vermeld. Ultimo 2011 zijn de beleggingen voor risico van deelnemers nihil, omdat het vrijwillige product Pensioenbeleggen per 31 december 2011 geen onderdeel meer is van de pensioenregeling.

Vastrentende waardenDe post vastrentende waarden bestaat uit: • Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapieren met een

variabele of vaste rente. Hierbij zijn ook inflatiedekkende contracten verantwoord;• Participaties in beleggingsinstellingen die beleggen in vastrentende waarden;• Deposito’s.

Obligaties, leningen en andere waardepapierenObligaties zijn gewaardeerd tegen de biedkoers op balansdatum inclusief de lopendeinterest ultimo jaar. Leningen op schuldbekentenis en inflatie dekkende contracten zijn gewaardeerd tegen marktwaarde op basis van de contante waarde van toekomstige kasstromen.

BeleggingsinstellingenParticipaties in beleggingsinstellingen worden gewaardeerd tegen de beurskoers (bied) op balansdatum. Voor niet aan een beurs genoteerde fondsen betreft het de actuele waarde op basis van de door de vermogensbeheerder van dat fonds laatste afgegeven intrinsieke waarde, zijnde een benadering van de reële waarde.

Deposito’sDeposito’s zijn gewaardeerd tegen reële waarde op balansdatum.

AandelenOnder de post aandelen zijn verantwoord: • Beursgenoteerde aandelen;• Participaties in beleggingsinstellingen die beleggen in aandelen.

Beursgenoteerde aandelen zijn gewaardeerd tegen de slotkoers op balansdatum. Aan deze beurswaarde worden de ultimo jaar betaalbaar gestelde maar nog niet ontvangen dividenden toegevoegd.

Niet aan een beurs genoteerde aandelenfondsen zijn gewaardeerd tegen de actuele waarde op basis van de door de vermogensbeheerder van dat fonds laatste afgegeven intrinsieke waarde, zijnde een benadering van de reële waarde.

Onder de aandelen is tevens opgenomen de deelneming in Mn Services N.V. Waardering vindt plaats tegen netto vermogenswaarde, conform artikel 379 BW 2. Omdat er geen sprake is van overheersende zeggenschap heeft geen consolidatie plaatsgevonden.


VastgoedbeleggingenOnder de post vastgoedbeleggingen zijn opgenomen: • Directe vastgoedbeleggingen;• Indirecte vastgoedbeleggingen. De vastgoedbeleggingen in ontwikkeling zijn van te verwaarlozen betekenis en worden om die reden niet apart toegelicht, maar verantwoord bij directe vastgoedbeleggingen.

Directe vastgoedbeleggingenDe waardering van binnenlandse directe vastgoedbeleggingen vindt plaats tegen marktwaarde op basis van de contante waarde van toekomstige kasstromen. Hierbij wordt verondersteld dat het desbetreffende object aan het einde van het tiende jaar wordt verkocht. Een uitzondering betreft woningen. Hierbij wordt óf de eerder vermelde methode gebruikt van verkoop na afloop bij tien jaar doorexploiteren, òf ‘uitponden’, dat wil zeggen het verkopen van de woningen in een periode van tien jaar volgens een vooraf bepaald schema. Deze methodiek is in overeenstemming met de richtlijnen van ROZ-IPD. Alle directe vastgoedbeleggingen worden jaarlijks extern getaxeerd. Ultimo verslagjaar is 100% van de directe vastgoedbeleggingen gewaardeerd op grond van een externe taxatie. De waardering van buitenlandse beleggingen vindt plaats tegen de netto vermogens-waarde. Deze is gebaseerd op de ultimo jaaropgave van de beheerder of, indien die niet tijdig beschikbaar is, een gefundeerde inschatting op basis van marktanalyse door de fiduciaire vermogensbeheerder (Mn Services N.V.).

Indirecte vastgoedbeleggingenDe indirecte vastgoedbeleggingen betreffen de aandelen in vastgoedmaatschappijen of vastgoedbeleggingsinstellingen. Deze aandelen worden gewaardeerd tegen marktwaarde, gebaseerd op de beurskoers per balansdatum, inclusief de ultimo jaar toegezegde maar nog niet verrekende dividenden.

Ook de belangen in niet-beursgenoteerde vastgoedmaatschappijen of vastgoed-beleggingsinstellingen zijn onder deze post opgenomen. Waardering daarvan vindt plaats tegen de netto vermogenswaarde. Deze is gebaseerd op de ultimo jaaropgave van de fondsmanager of, indien die niet tijdig beschikbaar is, een gefundeerde inschatting op basis van marktanalyse door de fiduciaire vermogensbeheerder (Mn Services N.V.).

Alternatieve beleggingenOnder de alternatieve beleggingen zijn opgenomen Private Equity en Hedge Funds. Private Equity en Hedge Funds worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde, zijnde een benaderde marktwaarde. Bij afwezigheid van een tijdige ultimo jaaropgave van de fondsmanager maakt de fiduciaire vermogensbeheerder (Mn Services N.V.) een gefundeerde inschatting op basis van marktanalyse.


DerivatenDerivaten zijn financiële instrumenten die zijn afgeleid van meer traditionele producten als aandelen en obligaties. Het betreft valutatermijncontracten, interest rate swaps, futures, swaptions, credit default swaps, contracts for differences en commodities.

De ultimo jaar bestaande rechten en verplichtingen worden per derivatencontract gesaldeerd. Positieve posities uit hoofde van derivatencontracten ultimo verslagjaar worden gepresenteerd onder derivaten. Negatieve posities uit hoofde van derivaten-contracten ultimo verslagjaar worden gepresenteerd onder verplichtingen uit hoofde van de beleggingen. Onder deze laatste post zijn ook creditposities uit hoofde van credit support annexen (CSA) verantwoord.

De nominale waarde van derivaten geeft het bedrag aan waarover het contract is afgesloten. De marktwaarde is de waarde als het contract ultimo jaar zou worden verkocht of teruggedraaid. De waarde wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen.

De CSA-contracten hebben betrekking op derivatencontracten. De openstaande vorderingen en verplichtingen van de derivatencontracten worden periodiek per tegenpartij gesaldeerd. Bij een saldo boven de contractueel vastgestelde grens wordt er onderpand gestort door c.q. ontvangen van de tegenpartij. De ultimo jaar bestaande rechten en verplichtingen worden per tegenpartij gesaldeerd, waarbij een positief saldo per tegenpartij op de debetzijde van de balans terechtkomt en een negatief saldo per tegenpartij op de creditzijde van de balans (onder verplichtingen uit hoofde van beleggingen).

Vorderingen uit hoofde van beleggingenDe post vorderingen uit hoofde van beleggingen betreft de waarde van het verstrekte onderpand inzake Credit Support Annexen en onderhanden beleggingstransacties.

Overige vorderingen en overlopende activaDe overige vorderingen en overlopende activa omvatten onder meer de te vorderen premiebijdragen op werkgevers. De te vorderen premies zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid.

Tevens zijn onder de overige vorderingen en overlopende activa twee langlopende vorderingen opgenomen. Het betreft een annuïtaire vordering die is gewaardeerd tegen de aflossingswaarde volgens de afgesproken annuïteit en een achtergestelde lening aan de deelneming Mn Services N.V. die gewaardeerd is tegen de aflossings-waarde, welke gelijk is aan de nominale waarde.

Liquide middelenDe liquide middelen betreffen positieve rekening-courantposities bij bancaire instellingen die zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.


PensioenvermogenHet pensioenvermogen is volledig beschikbaar voor de uitvoering van de pensioen-regeling. Het pensioenvermogen bestaat uit de algemene reserve en de voorziening pensioenverplichtingen.

Voorziening pensioenverplichtingenDe omvang van de voorziening pensioenverplichtingen wordt gebaseerd op de contante waarde van de verwachte toekomstige uitkeringen. Deze zijn gebaseerd op de ultimo verslagjaar opgebouwde pensioenen van de actieven, slapers en pensioen-gerechtigden, alsmede de totaal te bereiken pensioenopbouw van arbeidsongeschikte deelnemers met een premievrije pensioenopbouw, alsmede het ten behoeve van pensioenbeleggen opgebouwde kapitaal van de actieven. De voorziening voor pensioen beleggen is gelijk aan de som van de bij pmt aangehouden saldi per deel-nemer. Ultimo 2011 zijn alle pensioenbelegsaldi omgezet in aanspraken omdat het vrijwillige product Pensioenbeleggen per 31 december 2011 geen onderdeel meer is van de pensioenregeling.

RekenrenteVoor de rekenrente wordt uitgegaan van de actuele rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door De Nederlandsche Bank (dnb). Ultimo 2011 heeft dnb besloten om deze vast te stellen als een gemiddelde van de rts van alle handelsdagen in de laatste drie maanden van 2011.

OverlevingskansenDe overlevingskansen zijn ontleend aan de pmt generatietafel, pmt2010. Dit is een fondsspecifieke afleiding van de AG Prognosetafel 2010-2060 van het Actuarieel Genootschap.

Veronderstellingen partnerpensioenBij de berekening van de voorziening voor het partnerpensioen wordt verondersteld dat een (gewezen) deelnemer bij overlijden vóór pensioeningang altijd een partner heeft. Voor gepensioneerden wordt alleen een voorziening voor het partnerpensioen berekend, indien en zolang zij een partner hebben. Met betrekking tot de voorziening van het partnerpensioen wordt verondersteld dat de man drie jaar ouder is dan de vrouw.

ArbeidsongeschiktheidVoor de arbeidsongeschikte deelnemers in het eerste of tweede ziektejaar wordt een voorziening gevormd voor het premievrijstellingsrisico. Deze voorziening is gelijk aan twee maal 0,4% van de premiegrondslag voor ouderdoms- en partnerpensioen. Omdat de wachttijd in de Wet Inkomen op Arbeid (WIA) twee jaar is, worden er twee jaarpremies voorzien.

Voor arbeidsongeschikte deelnemers voor wie de pensioenopbouw premievrij wordt voortgezet, wordt voorzichtigheidshalve verondersteld dat zij niet zullen revalideren. Om die reden wordt de contante waarde van de in de toekomst te verwerven aanspraken nu reeds als voorziening opgenomen.


ToeslagenDe per 1 januari van het volgende jaar toegezegde toeslagen op de aanspraken zijn opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen.

Dekking excassokostenTer dekking van excassokosten van ingegane pensioenen is in de voorzieningpensioenverplichtingen een opslag van 1,65% opgenomen.

Risico’s en herverzekeringpmt draagt alle risico’s voor de basisregeling (ouderdoms-, partner- en vroeg-pensioen) voor eigen rekening. Het overlijdensrisico van het ANW Pensioen is volledig herverzekerd. Tijdens de opbouwperiode liggen risico’s (waaronder het rendements risico) van pensioenbeleggen bij de deelnemer. Bij pensionering wordt het saldo omgezet in pensioenaanspraken, waarna alle risico’s worden gedragen door het fonds. Tijdens de uitkeringsperiode worden alle risico’s gedragen door het fonds.

Algemene reserveDe algemene reserve dient als ‘buffer’ ter dekking van algemene risico’s, zoals het risico van een toenemende levensverwachting van de deelnemers. Tevens dient de algemene reserve als ‘buffer’ voor opvang van jaarlijkse schommelingen in de baten en lasten, vooral de beleggingsopbrengsten.

Ultimo 2011 is de algemene reserve negatief. Ondanks een stijging van het belegd vermogen met bijna 9% tot € 40.883 miljoen is de algemene reserve gedaald. De stijging van het vermogen was niet voldoende om het effect van de gedaalde rentevoet op de verplichtingen op te vangen. In 2009 heeft pmt een herstelplan ingediend bij De Nederlandsche Bank. Ultimo 2011 ligt de ontwikkeling achter op het herstelpad. Het bestuur heeft het herstelplan geëvalueerd.

Uit deze evaluatie moet blijken dat er nog steeds sprake is van een concreet en haalbaar herstelplan en dat het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) en het vereist eigen vermogen (VEV) binnen de gestelde termijnen worden bereikt. Als uit de berekening blijkt dat pmt niet in staat is binnen de gestelde termijn het MVEV te bereiken dient het bestuur zodanige maatregelen te nemen dat weer tijdig wordt hersteld. Uit berekeningen ten behoeve van de evaluatie blijkt dat pmt niet in staat is binnen de gestelde termijn het MVEV te bereiken. Het bestuur dient daarom zodanige maatregelen te nemen dat er sprake is van een concreet en haalbaar herstelplan en dat het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) en het vereist eigen vermogen (VEV) binnen de gestelde termijnen worden bereikt.

Verplichtingen uit hoofde van beleggingenDe post verplichtingen uit hoofde van beleggingen betreft vooral de waarde van het ontvangen onderpand inzake Credit Support Annexen en onderhanden beleggings-transacties.


Overige schulden en overlopende passivaDe overige schulden en overlopende passiva omvatten de posten verschuldigd aan externe partijen en zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Grondslagen voor de staat van baten en lasten

PremiebijdragenAls premiebijdragen is vermeld het totaal van de in het verslagjaar gefactureerde premies, rekening houdend met per balansdatum nog te factureren premies.

BeleggingsopbrengstenOnder de beleggingsopbrengsten zijn opgenomen de directe en de indirecte beleggings opbrengsten, onder aftrek van de kosten van vermogensbeheer. Tevens zijn opgenomen de koersresultaten op de beleggingen voor risico van deelnemers aan het vrijwillige product Pensioenbeleggen. Deze beleggings-opbrengsten voor risico van deelnemers zijn in de toelichting op de staat van baten en lasten apart vermeld.

Directe beleggingsopbrengstenAls directe beleggingsopbrengsten zijn verantwoord: • de aan het verslagjaar toe te rekenen interest, (netto)huren en dergelijke;• de in het verslagjaar gedeclareerde dividenden, inclusief stockdividend.

Indirecte beleggingsopbrengstenAls indirecte beleggingsopbrengsten zijn verantwoord alle gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten.

Kosten vermogensbeheerDe kosten van vermogensbeheer worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. In de regelgeving voor het opstellen van een jaarrekening is bepaald dat alleen gefactureerde bedragen worden opgenomen in de jaarrekening. De jaarrekening toont derhalve de ‘directe beheerkosten’ waarvoor facturen zijn ontvangen. In het bestuursverslag worden de totale kosten voor het vermogensbeheer nader toegelicht.

Inkomende en uitgaande waardeoverdrachtenDe bij overdrachten van pensioenen bepaalde overdrachtswaarden van de individuele waardeoverdrachten zijn gebaseerd op de wettelijke berekenings-grondslagen. Voor collectieve waardeoverdrachten zijn de overdrachtswaarden gebaseerd op grondslagen van pmt.

De waardeoverdrachten worden toegerekend aan het verslagjaar waarin de bijbehorende pensioenaanspraken zijn verwerkt.


UitkeringenDe uitkeringen pensioenen betreffen de opeisbare uitkeringen inzake het ouderdoms-pensioen, vervroegd ouderdomspensioen, partnerpensioen, vroegpensioen en de afkopen.

Mutatie voorziening pensioenverplichtingenTen aanzien van toeslagen en wijziging van de rentevoet wordt de marktrente ultimo verslagjaar gehanteerd. Voor alle overige mutatiesoorten van de voorziening pensioen verplichtingen geldt de marktrente primo verslagjaar.

De omrekening van de waarde van de verplichtingen naar de marktwaarde ultimo verslagjaar wordt gerealiseerd via de post wijziging marktrente.

PensioenuitvoeringskostenVoor pensioenuitvoeringskosten die hun oorsprong in het verleden hebben, maar waarvan de uitgaven pas in de toekomst zullen plaatsvinden, is een reservering getroffen.

Grondslagen voor het kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode, waarbij onderscheid is gemaakt tussen kasstromen uit pensioenen beleggingsactiviteiten. De aan- en verkopen uit hoofde van valutamanagement zijn in het kasstroomoverzicht afzonderlijk van de overige aan- en verkopen van beleggingen verantwoord.

De geldmiddelen bestaan uit de mutatie van de posten Liquide middelen en Schulden bij bancaire instellingen (als onderdeel van Verplichtingen uit hoofde van beleggingen). De mutaties in het kasstroomoverzicht zijn indirect afgeleid uit de staat van baten en lasten en de balansmutaties.


Risicoparagraaf

In het bestuursverslag is ingegaan op de strategische en operationele risico’s en op het beleid ter beheersing van de risico’s. Onderstaand wordt meer kwantitatieve informatie betreffende de risico’s weergegeven.

SolvabiliteitsrisicoHet belangrijkste risico voor fonds en deelnemers betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. Indien de solvabiliteit van pmt zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het fonds de premie moet verhogen, dat er geen ruimte is voor (volledige) toeslagverlening en dat er geen volledige uitkering mogelijk is.

Voldoende vermogen houdt niet alleen in dat het vermogen ten minste gelijk is aan de verplichtingen. Er moet ook sprake zijn van een toereikende algemene reserve voor het opvangen van tegenvallers. Die tegenvallers kunnen te maken hebben met de ontwikkeling van de rente en de koersen op de financiële markten, maar ook met actuariële zaken (zoals de levensverwachting van deelnemers) of de inflatie (bij oplopende inflatie nemen de kosten toe om de pensioenen waardevast te houden).

De Nederlandsche Bank (dnb) heeft als toezichthouder een standaardmethode vastgesteld om te toetsen of in het fonds voldoende vermogen aanwezig is om beschermd te zijn tegen genoemde risico’s. In de standaardmethode wordt elk risicoomgerekend naar een bepaalde vermogenseis. De combinatie van deze factoren geeft de vereiste solvabiliteit. Omdat de risico’s onderling gecorreleerd zijn – sommige risico’s zullen zich simultaan manifesteren terwijl andere risico’s dat nu juist nietdoen – vindt nog een aftrek vanwege diversificatie plaats.

Op grond van het standaard risicomodel bepaalt pmt het geldende vereiste eigen vermogen. Het toepassen van het standaard risicomodel leidt tot een adequate inschatting van het totale risicoprofiel van pmt. Als norm hanteert pmt hierbij de werkelijke asset mix van de beleggingen op balansdatum. Daarnaast is het vereiste eigen vermogen te bepalen op grond van de strategische asset mix. Voor pmt geldt het volgende vereiste eigen vermogen als percentage van de pensioenverplichtingen:

Totaal vereist eigen vermogen (% van voorziening pensioenverplichting)

Op basis van asset mix 2011 2010

werkelijke 19,2% 19,9%

strategische 22,1% 22,5%


Op basis van het standaard risicomodel heeft pmt ultimo 2011 op basis van de werkelijke asset mix een vereist vermogen van € 8.891 miljoen van de voorziening pensioenverplichtingen (2010: € 7.728 miljoen) nodig. Het vereiste eigen vermogen per eind 2011 op basis van de strategische asset mix bedraagt € 10.226 miljoen (2010: € 8.724 miljoen). Als buffer ten behoeve van het solvabiliteitsrisico hanteert pmt het bedrag op grond van de werkelijke asset mix (norm). Vanuit prudentieel oogpunt wordt het bedrag op grond van de strategische asset mix als buffer gehanteerd indien deze hoger is dan die op grond van de werkelijke asset mix. Ultimo 2011 en 2010 is het als buffer gehanteerde vereiste eigen vermogen gebaseerd op de strategische asset mix. De volgende tabel laat de uitkomsten van het dnb standaard risicomodel per risicofactor zien.

Vereist eigen vermogen (x 1 miljoen euro)

Solvabiliteit (na iteratie)

Risicofactor 2011 2010

werkelijke mix strategische mix werkelijke mix strategische mix

S1 Renterisico (inclusief inflatie) 3.969 3.877 3.362 3.980

S2 Aandelen- en vastgoedrisico 5.618 6.992 4.894 5.713

S3 Valutarisico 2.415 3.053 2.387 1.503

S4 Grondstoffenrisico 389 846 323 713

S5 Kredietrisico 1.116 1.149 787 725

S6 Verzekeringstechnisch risico 1.478 1.478 1.261 1.261

S7 Liquiditeitsrisico 0 0 0 0

S8 Concentratierisico 0 0 0 0

S9 Operationeel risico 0 0 0 0

Subtotaal van alle risico’s 14.985 17.395 13.014 13.895

Diversificatie-effect -6.094 -7.169 -5.286 -5.171

Vereist eigen vermogen 8.891 10.226 7.728 8.724

Aanwezige algemene reserve -5.310 -5.310 -1.242 -1.242

Saldo -14.201 -15.536 -8.970 -9.966

RenterisicoHet renterisico is het risico dat de waarden van vastrentende beleggingen en de pensioenverplichtingen veranderen als gevolg van veranderingen in de marktrente. De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van de duration. De duration is een maat voor de gewogen gemiddelde resterende looptijd van de kasstromen in jaren. Indien de duration van de beleggingen niet ‘matcht’ met de duration van de pensioenverplichtingen, betekent dit dat de pensioenverplichtingen gevoeliger zijn voor renteveranderingen van de beleggingen.


Ultimo 2011 bedraagt de durationbijdrage van de totale beleggingsportefeuille (exclusief hoogrentende waarden) 2,8 jaar. De duration van de verplichtingen bedraagt 19,8 jaar. Met inachtneming van de verhouding van de beleggingen ten opzichte van de verplichtingen, is er sprake van een ‘duration mismatch’. Dit houdt in dat de waarde van de verplichtingen gevoeliger is voor renteontwikkelingen dan de waarde van de beleggingen. Door middel van rentederivaten met in totaal een durationbijdrage van 4,9 jaar is de durationbijdrage van de totale beleggingen verlengd van 2,8 tot 7,7 jaar. Hierdoor wordt het risico op een daling van de dekkingsgraad voortvloeiend uit een rentedaling verkleind.

Duration balansposities(in jaren)

Betreft ultimo 2011 ultimo 2010

Duration beleggingen exclusief rentederivaten 2,8 3,0

Duration rentederivaten 4,9 3,6

Duration beleggingen inclusief rentederivaten 7,7 6,6

Duration pensioenverplichtingen 19,8 19,0

Het verschil in rentegevoeligheid tussen de beleggingen en de verplichtingen kan ook zichtbaar worden gemaakt door de invloed op de dekkingsgraad van een renteschok van 100 basispunten (= één procentpunt):

Gevoeligheid dekkingsgraad voor veranderingen in de marktrente (x 1 miljoen euro)

Renteschok 1% dalingStand

31/12/111% stijging

Vastrentende waarden 18.680 15.083 12.354

Overige beleggingen 25.800 25.800 25.800

Overige balansposten 31 31 31

Totaal pensioenvermogen 44.511 40.914 38.185

Verplichtingen 56.871 46.224 38.252

Dekkingsgraad (percentage) 78,3% 88,5% 99,8%


Aandelen- en vastgoedrisico

Aandelen- en vastgoedrisicoHet aandelen- en vastgoedrisico (marktrisico) is het risico dat de waarde van deze zakelijke waarden verandert als gevolg van veranderingen in de desbetreffende marktprijzen. Het aandelenrisico wordt voornamelijk gemitigeerd door het diversi-ficeren van de beleggingsportefeuille ofwel het spreiden van de beleggingen over regio’s.

De onderstaande tabel geeft weer de spreiding van de aandelenportefeuille van pmt naar regio’s:

Regionale verdeling aandelen (x 1 miljoen euro)

Regio ultimo 2011 ultimo 2010

Aandelen Europa 1.941 2.143

Aandelen Noord Amerika 3.074 2.793

Aandelen Verre Oosten 1.011 1.128

Aandelen Emerging Markets 2.085 2.488

Totaal 8.111 8.552


De vastgoedbeleggingen van pmt zijn deels direct en deels indirect. Het betreft voor 34% beleggingen in Nederland. Deze beleggingen in Nederland zijn vervolgens verspreid over verschillende soorten vastgoedbeleggingen. Uit de onderstaande tabel blijkt de spreiding van de vastgoedportefeuille naar binnen- en buitenland:

Verdeling vastgoed naar binnen- en buitenland (x 1 miljoen euro)

Direct/indirect 1) ultimo 2011 ultimo 2010

Direct vastgoed 3.291 3.084

Indirect vastgoed 1.130 1.144

Totaal 4.421 4.228

Binnen-/buitenland

Nederland 1.525 1.612

Europa (exclusief Nederland) 1.027 992

Verenigde staten 1.053 848

Azië 805 776

Overig 11 0

Totaal 4.421 4.228

Het percentage zakelijke waarden (aandelen, vastgoed en alternatieve beleggingen) in de beleggingsportefeuille van pmt ultimo 2011 is circa 43% (ultimo 2010: 47%). De samenstelling van de zakelijke waarden is in 2011 licht verschoven van aandelen naar vastgoedbeleggingen en alternatieve beleggingen.

Een waardevermindering van de zakelijke waarden met 10% houdt in dat het vermogen ten opzichte van ultimo jaar met circa 4% daalt. In 2011 is de waarde van de zakelijke waarden afgenomen met € 400 miljoen, wat 1% van het vermogen primo 2011 betreft (2010: stijging met € 2.627 miljoen).

ValutarisicoHet valutarisico betreft het risico dat de waarde van de beleggingen en de verplich-tingen vermindert als gevolg van veranderingen van vreemde valutakoersen. Aangezien de pensioenverplichtingen van pmt in euro luiden en een aanzienlijk deel van de beleggingsportefeuille in vreemde valuta, loopt pmt valutarisico. De voor pmt belangrijkste valuta is de Amerikaanse Dollar. Het strategisch beleid van pmt in 2011 was om valutaposities in liquide Amerikaanse Dollar beleggingen voor 100% af te dekken. Vanwege het met valuta-afdekking verband houdende liquiditeitsrisico wordt sinds medio 2011 het valutarisico voor de illiquide beleggingen van pmt (private equity, internationaal vastgoed en infrastructuur) niet meer afgedekt.

1) Directe vastgoedbeleggingen De waardering van binnenland-

se directe vastgoedbeleggingen vindt plaats tegen marktwaarde op basis van de contante waar-de van toekomstige kasstromen. Hierbij wordt verondersteld dat het desbetreffende object aan het einde van het tiende jaar wordt verkocht. Een uitzondering be-treft woningen. Hierbij wordt óf de eerder vermelde methode ge-bruikt van verkoop na afloop bij tien jaar doorexploiteren, òf ‘uit-ponden’, dat wil zeggen het ver-kopen van de woningen in een periode van tien jaar volgens een vooraf bepaald schema. Deze methodiek is in overeenstem-ming met de richtlijnen van ROZ-IPD. Alle directe vastgoedbeleg-gingen worden jaarlijks extern getaxeerd. Ultimo verslagjaar is 100% van de directe vastgoedbe-leggingen gewaardeerd op grond van een externe taxatie.

De waardering van buitenland-

se beleggingen vindt plaats tegen de netto vermogens waarde. Deze is gebaseerd op de ultimo jaarop-gave van de beheerder of, indien die niet tijdig beschikbaar is, een gefundeerde inschatting op basis van marktanalyse door de fidu-ciaire vermogensbeheerder (Mn Services N.V.).

Indirecte vastgoedbeleggingen De indirecte vastgoedbeleggin-

gen betreffen de aandelen in vastgoedmaatschappijen of vast-goedbeleggingsinstellingen. Deze aandelen worden gewaardeerd tegen marktwaarde, gebaseerd op de beurskoers per balansda-tum, inclusief de ultimo jaar toe-gezegde maar nog niet verreken-de dividenden.

Ook de belangen in niet-beursgenoteerde vastgoed-maatschappijen of vastgoed-beleggingsinstellingen zijn onder deze post opgenomen. Waarde-ring daarvan vindt plaats tegen de netto vermogenswaarde. Deze is gebaseerd op de ultimo jaarop-gave van de fondsmanager of, in-dien die niet tijdig beschikbaar is, een gefundeerde inschatting op basis van marktanalyse door de fiduciaire vermogensbeheer-der (Mn Services N.V.).


Ultimo 2011 bedraagt de totale marktwaarde van de valutaderivaten die zijn aangegaan om de valutapositie af te dekken ruim € 200 miljoen negatief (2010: € 100 miljoen negatief). De afdekking van valutaposities bij pmt blijkt uit de volgende tabel:

Valutaderivaten naar valuta (x 1 miljoen euro)

ultimo 2011 ultimo 2010

Valutacontractencontract-

omvangreële

waardecontract-

omvangreële

waarde

Verkopen Amerikaanse Dollar USD 8.324 -194 8.642 -90

Verkopen Japanse Yen (JPY) 642 -4 101 -3

Verkopen Britse Pond (GBP) 547 0 82 -7

Verkopen Zweedse Kroon (SEK) 384 -6 0 0

Verkopen Noorse Kroon (NOK) 370 1 3 0

Verkopen Singaporese Dollar (SGD) 195 -2 0 0

Verkopen Australische Dollar (AUD) 299 -11 0 0

Verkopen Canadese Dollar (CAD) 198 -4 0 0

Verkopen Zuid-Afrikaanse Rand (ZAR) 0 0 3 0

Aankopen Deense Kroon (DKK) 6 0 0 0

Aankopen Zwitserse Frank (CHF) 0 0 4 0

Aankopen Turkse Lira (TRY) 0 0 3 0

Aankopen Zweedse Kroon (SEK) 0 0 3 0

Totaal 10.965 -220 8.841 * -100

* De contractomvang is in tegenstelling tot vorig jaar absoluut weergegeven.

Daarnaast is de valuta-afdekking via valutaderivaten als volgt te specificeren:

Valuta-afdekking

Exposure per valuta ultimo 2011 ultimo 2010

Valutavoor

derivatenvaluta -

derivatenna

derivatenreële waarde

x 1 miljoen euroreële waarde

x 1 miljoen euro

Euro 54,8% 23,4% 78,2% 0 0

Amerikaanse Dollar 30,9% -20,4% 10,5% -194 -90

Britse Pond 1,8% -1,4% 0,4% 0 -7

Overige valuta 12,5% -1,6% 10,9% -26 -3

Totaal 100,0% 0,0% 100,0% -220 -100


GrondstoffenrisicoGrondstoffen ofwel commodities vormen een beleggingscategorie waarin veelal via indexfutures en swaps wordt geïnvesteerd in energie (olie), metalen, edelmetalen en agroprodukten. De marktwaarde ultimo 2011 van de derivatenpositie in commodities bedraagt € 12 miljoen positief (2010: € 67 miljoen positief). De positie is gefinan cieerd/onderlegd met kasgeld. De onderliggende waarde van de beleggingen in grondstoffen is € 944 miljoen ofwel circa 2,3% van de totale beleg-gingen. Het grondstoffenrisico betreft het risico op fluctuaties in grond stoffenprijzen.

KredietrisicoKredietrisico is het risico van financiële verliezen voor pmt als gevolg van het feit dat een tegenpartij in gebreke blijft om aan haar verplichtingen te voldoen, bijvoorbeeld als gevolg van faillissement of betalingsonmacht. Dit kunnen verplichtingen zijn tot het betalen van rente, maar het kan ook om de terugbetaling van de uitgeleende bedragen zelf gaan. Voor pmt betreft het voornamelijk de beleggingen in obligaties en leningen. Het kredietrisico wordt gemitigeerd door spreiding van de vastrentende waarden naar regio en sector.

De samenstelling van de vastrentende waarden kan als volgt worden samengevat:

Samenstelling vastrentende waarden (x 1 miljoen euro) *

Soortcredit

spread ultimo 2011 ultimo 2010

Staatsobligaties Europa -0,1% 11.034 6.242

Bedrijfsobligaties Europa 1,5% 4.964 4.464

Inflatie obligaties 0,0% 0 885

Europa High Yield 8,3% 695 700

US High Yield 7,4% 2.304 1.865

Emerging Markets Debt 4,0% 3.512 3.070

Bankloans 0,0% 0 399

Deposito's 0,0% 1.549 2.844

Totaal 24.058 20.469

* Inclusief de netto positie inzake onderpand van voornamelijk OTC derivaten.

De creditspread is een maatstaf voor kredietrisico en geeft de opslag aan die de markt vraagt boven de risicovrije rente. De risicovrije rente is de Europese swaprente. Des te hoger de opslag, des te hoger de markt het kredietrisico op een partij beoordeelt en des te hoger de vergoeding (de spread) is die de markt wil ontvangen voor het nemen van dit kredietrisico.

De Europese obligaties zijn uitgegeven door landen en het bedrijfsleven. Obligaties kunnen luiden in verschillende Europese valuta, zoals euro, Zweedse Kroon, Noorse


Kroon en Zwitserse Frank. Voor de afdekking van de valutarisico’s wordt verwezen naar de paragraaf Valutarisico.

De Staatobligaties Europa bestaat, conform pmt beleid, alleen uit landen met een hoge kredietwaardigheid (voor 48% met rating AAA).

Ten aanzien van het kredietrisico voor Europese landen is in 2010 nieuw landenbeleid geformuleerd en begin 2011 verder aangescherpt. Conform dit beleid zijn de staats-obligaties van de perifere Europese landen gedurende 2011 verkocht.

De High Yield vastrentende waarden portefeuilles Europa en US bestaan uit hoog-rentende obligaties uitgegeven door het bedrijfsleven. Het gaat hier om een markt van bedrijfsobligaties met een creditrating lager dan of gelijk aan BBB.

De Emerging Markets Debts betreft obligaties die zijn uitgegeven door landen in opkomende regio’s zoals Latijns Amerika, Azië, Pacific en Afrika.

Deposito’s worden aangehouden om tijdelijke overtollige liquide middelen kort-stondig uit te zetten.

Onderhandse leningen zijn opgenomen in de Europese obligaties. De samenstelling van de onderhandse leningen (inclusief lopende interest) kan als volgt worden samengevat:

Samenstelling onderhandse leningen (x 1 miljoen euro)

Soort ultimo 2011 ultimo 2010

Algemene banken 5 10

Hypotheekbanken en bouwfondsen 6 8

Woningcorporaties 0 0

Lagere overheid 1 3

Overige 6 3

Totaal 18 24

Het kredietrisico wordt primair beperkt door te beleggen in bedrijven of staten met een hoge kredietwaardigheid. In onderstaande tabel is de verdeling naar krediet-waardigheid weergegeven zoals deze door internationale rating agencies wordt toegekend. Het betreft de portefeuille vastrentende waarden:


Kredietwaardigheid portefeuille vastrentende waarden

Rating categorie 2011 2010

AAA 48% 40%

AA 8% 4%

A 13% 16%

BBB 12% 14%

<BBB 17% 22%

Geen rating 2% 4%

Totaal 100% 100%

Het kredietrisico hoeft niet alleen te worden beperkt door de keuze van de bedrijven waarin wordt belegd. Het is ook mogelijk om het risico af te dekken door de aanschaf van credit default swaps (CDS). Een CDS is een soort kredietverzekering. Tegen betaling van een bepaald bedrag garandeert de ene partij jegens de andere dat hij het kredietrisico over een afgesproken hoofdsom overneemt. pmt treedt ultimo 2011 zowel op als koper als verkoper van CDS. Ultimo jaar zijn de volgende posities ingenomen:

Posities in Credit Default Swaps (x 1 miljoen euro)

Exposure 2011

Exposure 2010

Protectie gekocht met behulp van CDS 34 112

Protectie verkocht met behulp van CDS -32 -85

Per saldo protectie gekocht respectievelijk verkocht 2 27

Een laatste vorm van kredietbescherming speelt bij zogeheten ‘Over The Counter’ (OTC) derivaten. Dit zijn financiële instrumenten waarbij een afspraak wordt gemaakt met een tegenpartij zonder tussenkomst van een beursinstantie. De marktwaarde van OTC derivaten is niet gegarandeerd. Er is sprake van een kredietrisico tussen beide partijen. Dit risico wordt beperkt door zogeheten ‘collateral management’ waarbij liquide middelen of obligaties worden gebruikt als onderpand ter bescherming tegen het kredietrisico.

Verzekeringstechnische risico’sHet verzekeringstechnisch risico bestaat uit risico’s van negatieve resultaten op de verzekeringstechnische (actuariële) grondslagen die worden gebruikt voor de vaststelling van de technische voorzieningen en de hoogte van de premie.


pmt keert ouderdoms- en partnerpensioen levenslang uit. Daarom is de gemiddelde levensverwachting van de actieven, slapers en pensioengerechtigden een zeer belang rijk gegeven voor het fonds. De levensverwachting van de Nederlandse bevolking is de afgelopen decennia gestaag omhoog gegaan. pmt houdt rekening met deze ontwikkeling door de omvang van de verwachte uitkeringen steeds af te stemmen op recente informatie inzake de levensverwachting. Daarnaast doet pmt regel matig onderzoek naar de sterfteontwikkeling specifiek in de bedrijfstak Metaal en Techniek.

Ultimo 2011 hanteert pmt de generatietafel die is afgeleid van de AG Prognosetafel 2010-2060. Deze tafels gelden voor de gehele Nederlandse bevolking. Uit onderzoek is gebleken dat deelnemers in de Metaal en Techniek een hogere levensverwachting hebben dan de gemiddelde Nederlander. Hiermee is rekening gehouden in de pmt-generatietafel.

Vooral de verwachte gemiddelde levernsduur voor een 65-jarige is van belang omdat pensioenen veelal worden uitgekeerd vanaf de 65-jarige leeftijd:

Actuariële grondslagen pmt verwachte levensduur

65-jarige 2011 2010 2009

man 85,3 85,2 83,6

vrouw 87,6 87,5 85,7

De stijging van de gemiddelde verwachte levensduur van 2010 ten opzichte van 2009 komt door de gewijzigde overlevingstabel in 2010.

LiquiditeitsrisicoLiquiditeitsrisico is het risico dat de beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaard bare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. pmt houdt een liquiditeits-buffer aan op rekening-courant en via kort-uitgezette gelden om altijd aan haar korte termijn verplichtingen te kunnen voldoen. Liquiditeitsrisico’s worden op verschillende wijzen ondervangen: • In periodieke liquiditeitsprognoses wordt rekening gehouden met premie inkom-

sten, pensioenuitkeringen, afgegeven commitments en (mogelijke) margin calls.• Aan de hand van periodieke overzichten met liquide en illiquide beleggingen,

wordt bepaald of er in voldoende mate en zonder irreële afslag voldaan kan worden aan margin calls onder stressed market scenario’s.

• Illiquiditeit van beleggingen komt tot uitdrukking in de marktwaarde.Het risicoprofiel en de risicobeheersing van pmt zijn dusdanig dat het standaard risico model kan worden toegepast (er is geen additionele risicobuffer benodigd).


ConcentratierisicoConcentratierisico is het risico dat een te groot deel van het vermogen bij één debiteur geconcentreerd is. Concentratierisico’s worden in voldoende mate beheerst in het reguliere beleggings proces, zoals: • Beleid voor concentratierisico voor deposito’s.• Beleid voor concentratierisico voor counterparties voor OTC derivaten.• Bestaan van een landenbeleid om de negatieve gevolgen van concentratierisico’s

in staatsobligaties tijdig te ondervangen.• Restricties in mandaten voor de maximale exposure naar een individueel

waardepapier.• Periodiek inzicht in de grootste aandelen- en obligatieposities. Als gevolg van de vermelde beheersingsmaatregelen is in 2011 de concentratie in staatsobligaties van relatief veilige AAA-landen toegenomen tot 23%. Alle andere posities in vastrentende waarden zijn 1% of minder dan het totale vermogen. Het risicoprofiel en de risicobeheersing van pmt zijn dusdanig dat het standaard risico model kan worden toegepast (er is geen additionele risicobuffer benodigd). Operationeel risicoOperationele risico’s worden in voldoende mate beheerst in de reguliere processen: • De inrichting van een administratieve organisatie en interne controle (AO/IC)

inclusief generieke procesbeschrijvingen in combinatie met aanwezige controle-maatregelen.

• De periodieke uitvoering van Risk Self Assessments op de ISAE3402-processen, waarover tevens In Control Statements (ICS) worden afgegeven.

• Het opstellen van een jaarlijkse verklaring ISAE3402 voor vermogensbeheer en pensioenuitvoering bij mn.

• Het bestaan van due diligence-procedures en -criteria bij het selecteren van (externe) vermogensbeheerders.

• Het bestaan van een incidentenprocedure en -rapportage, waaronder action tracking.

• De inrichting van een Risk Management Framework binnen mn en pmt op basis van het ‘three lines of defence-model’.

Het risicoprofiel en de risicobeheersing van pmt zijn dusdanig dat het standaard risico model kan worden toegepast (er is geen additionele risicobuffer benodigd). Risico marktwaardebepalingDe beleggingen zijn gewaardeerd op marktwaarde. Niet voor alle beleggings-instrumenten zijn frequente marktnoteringen beschikbaar. Dat levert een hoger risico op ten aanzien van de ‘juiste’ waardering van een belegging. In de tabel op de volgende bladzijde is het totale belegd vermogen van € 40.883 miljoen uitgesplitst naar drie soorten ‘levels’ van waardering. Dit betreft het belegd vermogen, inclusief de vorderingen en verplichtingen uit hoofde van beleggingen én de liquide middelen, dat ook is vermeld in de toelichting op post 6 van de balans (onder de kop ‘relatie jaarrekening en beleggingsbeleid’).


De drie levels zijn als volgt toe te lichten: Level 1 Directe marktwaardering De biedkoers van de beursnotering in een actieve markt (waarop geen

prijsaanpassingen worden uitgevoerd).Level 2 Afgeleide marktwaardering Geen directe beursnotering maar andere uit de markt waarneembare

data danwel een prijs gebaseerd op een transactie in een niet actieve markt met een niet-significante prijsaanpassing (gebaseerd op aannames en schattingen).

Level 3 Modellen en technieken Marktwaardebepaling niet gebaseerd op marktdata, maar gebaseerd op

aannames en schattingen die de prijs significant beïnvloeden.


Marktwaardebepaling (x 1 miljoen euro) *

ultimo 2011 ultimo 2010

level 1 level 2 level 3 totaal level 1 level 2 level 3 totaal

Beleggingscategorieën directe markt-

notering

afgeleide markt-

notering

niet gebaseerd

op marktdata

directe markt-

notering

afgeleide markt-

notering

niet gebaseerd

op marktdata

Vastgoedbeleggingen

Directe vastgoedbeleggingen 0 0 3.291 3.291 0 0 3.084 3.084

Indirecte vastgoedbeleggingen 679 411 40 1.130 713 388 43 1.144

Aandelen

Beursgenoteerde aandelen 5.318 15 0 5.333 5.425 0 22 5.447

Beleggingsinstellingen aandelen 0 2.778 0 2.778 0 3.086 0 3.086

Beleggingen voor risico van deelnemers

0 0 0 0 0 19 0 19

Vastrentende waarden

Obligaties 21.970 17 12 21.999 16.777 0 27 16.804

Deposito’s 0 1.510 0 1.510 0 2.844 0 2.844

Beleggingsinstellingen vastrentende waarden

0 530 0 530 0 777 0 777

Leningen 0 19 0 19 0 24 0 24

Beleggingen voor risico van deelnemers

0 0 0 0 0 20 0 20

Alternatieve beleggingen

Private Equity 0 0 2.469 2.469 0 0 2.453 2.453

Hedge Funds 0 1.731 0 1.731 0 1.427 0 1.427

Derivaten

Rentederivaten 0 1.912 0 1.912 0 346 0 346

Swaptions 0 -4 0 -4 0 155 0 155

Commodities 0 12 0 12 0 67 0 67

Credit Default Swaps 0 1 0 1 0 3 0 3

Valutaderivaten 0 -220 0 -220 0 -100 0 -100

Totaal 27.967 8.712 5.812 42.491 22.915 9.056 5.629 37.600

Niet in de beleggingscategorieën meegenomen onderdelen van het belegd vermogen:

Vorderingen inzake Credit Support Annexen (level 1) 104 127

Verplichtingen inzake Credit Support Annexen (level 1) -1.680 -528

Kortlopende vorderingen beleggingen 55 71

Kortlopende schulden beleggingen -96 -19

Liquide middelen positief 145 392

Liquide middelen negatief -136 -118

Totaal belegd vermogen 40.883 37.525



Toelichting op de balans per 31 december 2011

Activa

(1) Vastrentende waarden

De post vastrentende waarden bestaat uit:


Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapieren

22.018 16.848

Beleggingsinstellingen vastrentende waarden 530 777

Deposito’s 1.510 2.844

Waarde 31 december * 24.058 20.469


De balanswaarde van obligaties (en ander rentedragend waardepapier) per 31 december bestaat voor € 18 miljoen uit leningen op schuldbekentenis (2010: € 24 miljoen). Ultimo 2011 waren obligaties uitgeleend met een beurswaarde van € 4.517 miljoen (2010: € 3.616 miljoen). Voor het risico van niet-teruglevering worden adequate zekerheden gevraagd en verkregen. Deze zekerheden worden niet in de balans opgenomen.

De obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapieren zijn inclusief de lopende interest ultimo 2011 ad € 393 miljoen (2010: € 323 miljoen).

Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapierenHet verloop van de post Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapieren is als volgt:


Waarde 1 januari 16.848 15.425

Aankopen 11.704 12.892

Verkopen en ontvangen aflossingen - 7.497 - 12.011

Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 891 483


Waarde 31 december 22.018 16.848

Jaarverslag 2011 | Jaarrekening | 89 88 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | Risicoparagraaf | Toelichting op de balans per 31 december 2011 | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyse | Niet in de balans opgenomen verplichtingen | Overige gegevens | Accountants verklaring | Actuariële verklaring

Beleggingsinstellingen vastrentende waardenHet verloop van de post Beleggingsinstellingen vastrentende waarden is als volgt:


Waarde 1 januari 777 794

Aankopen 177 1

Verkopen en ontvangen aflossingen - 391 - 132

Waarderingsverschillen en verkoopresultaten - 33 114

Waarde 31 december 530 777

Deposito’sDe deposito’s die ultimo verslagjaar zijn uitgezet hebben allemaal een looptijd van korter dan één jaar en kennen een hoge omloopsnelheid. Om die reden wordt het verloop van de deposito’s niet nader gespecificeerd.

(2) Aandelen

De post aandelen bestaat uit:


Beursgenoteerde aandelen 5.333 5.466

Beleggingsinstellingen aandelen 2.778 3.086


Ultimo 2011 waren aandelen uitgeleend met een beurswaarde van € 306 miljoen (2010: € 229 miljoen). Voor het risico van niet terug levering worden adequate zekerheden gevraagd en verkregen. Deze zekerheden worden niet in de balans opgenomen. De waarde van aandelen is inclusief de ultimo 2011 nog te ontvangen dividenden ad € 2,5 miljoen (2010: € 1,6 miljoen).

Onder de aandelen is opgenomen het 78% belang in Mn Services N.V. gevestigd te Rijswijk.


Beursgenoteerde aandelenHet verloop van de post Beursgenoteerde aandelen is als volgt:



Aankopen 4.289 1.747

Verkopen - 3.611 - 2.017




Beleggingsinstellingen aandelenHet verloop van de post Beleggingsinstellingen aandelen is als volgt:



Aankopen 375 456

Verkopen - 761 - 1.112



(3) Vastgoedbeleggingen

Onder Vastgoedbeleggingen zijn per 31 december begrepen:


Directe vastgoedbeleggingen 3.291 3.084

Indirecte vastgoedbeleggingen 1.130 1.144



Directe vastgoedbeleggingenHet verloop van de Directe beleggingen in vastgoed is als volgt:



Investeringen en aankopen 479 248

Verkopen - 366 - 82



Indirecte vastgoedbeleggingenHet verloop van de Indirecte beleggingen in vastgoed is als volgt:


Waarde 1 januari 1.144 899

Aankopen 126 239

Verkopen - 50 - 182


Overige mutaties – 1


De waarde van indirecte vastgoedbeleggingen is inclusief de ultimo 2011 nog te ontvangen dividenden ad € 1,4 miljoen (2010: € 1,5 miljoen).

(4) Alternatieve beleggingen

Onder de Alternatieve beleggingen zijn per 31 december begrepen:


Private equity 2.469 2.454

Hedge funds 1.731 1.426



Private equityHet verloop van de post Private equity is als volgt:



Investeringen 546 405

Verkopen - 740 - 406



Hedge fundsHet verloop van de post Hedge funds is als volgt:



Investeringen 365 676

Verkopen - 137 - 743



(5) Derivaten

De door middel van derivaten verkregen posities zijn in de balans gesplitst weergegeven. De positieve posities uit hoofde van derivatencontracten zijn opgenomen onder de post Derivaten (als onderdeel van de Beleggingen). De negatieve posities zijn opgenomen onder de post Verplichtingen uit hoofde van beleggingen.

Per 31 december betreft het de volgende posities:


Saldo positie in derivaten (5) 1.701 471

Verplichtingen inzake derivaten (13) 236 184

Derivaten (5, Vorderingen) 1.937 655


Het verloop van de per saldo posities in derivaten is als volgt:


Waarde 1 januari 471 444

Aankopen 195.013 108.051

Verkopen - 194.698 - 107.537

Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 915 - 569

Overige mutaties – 82

Waarde 31 december 1.701 471

De getoonde aan- en verkopen inzake derivaten bestaan onder andere uit transacties in verband met de portefeuillebrede afdekking van de Amerikaanse Dollar. De totale aankooptransacties inzake derivaten 2011 zijn € 315 miljoen hoger dan de totale verkooptransacties (2010: € 514 miljoen hogere aankooptransacties).

Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid maakt pmt gebruik van financiële derivaten. Derivaten worden in beginsel defensief gebruikt om risico’s af te dekken, maar afgeleide instrumenten worden ook ingezet ten behoeve van de asset allocatie en het snel en flexibel (tijdelijk) kunnen inspelen op veranderende markt omstandig-heden. Voor wat betreft de risicoafdekking worden derivaten specifiek ingezet ten behoeve van afdekking van het renterisico (rente swaps en swaptions) en afdekking van het valutarisico (valutatermijncontracten). De omvang waarin deze instrumenten zijn ingezet blijkt uit de navolgende tabel.


De met betrekking tot de beleggingsportefeuille door middel van derivaten per saldo verkregen positie op balansdatum is als volgt te specificeren naar onderliggende waarde:


Beleggingscategorie en soort instrument (activa en passiva gesaldeerd) 1)

Nominalewaarde2

Markt- waarde3

Nominalewaarde2

Markt- waarde3


Renteswaps 8.122 1.912 5.650 346

Swaptions – – 4.000 155

Future Bonds 359 - 4 295 –

Credit default swaps - gekocht 34 – 112 2

Credit default swaps - verkocht 32 1 85 1

Aandelen

Futures – – – –

Contract for differences – – – –


Index futures (commodities) 944 12 736 67

Valuta

Valutatermijncontracten 10.953 - 220 8.821 - 100

Totaal derivaten (per saldo) 1.701 471

1 Het betreft saldo posities van activa en passiva en dus niet de exposure (die in totaal is verantwoord onder Derivaten respectievelijk Verplichtingen uit hoofde van beleggingen).

2 De nominale waarde geeft het absolute bedrag aan waarover het contract is afgesloten. 3 De marktwaarde is de waarde als het contract ultimo jaar zou worden verkocht of teruggedraaid.

(6) Totaal beleggingen

De totale beleggingen bestaan uit:


Beleggingen voor risico pensioenfonds 42.727 37.745

Beleggingen voor risico deelnemers – 39

Totaal 42.727 37.784

De beleggingen voor risico van deelnemers bestaan volledig uit het product pensioenbeleggen.


PensioenbeleggenTot 31 december 2011 voerde pmt het vrijwillige product Pensioenbeleggen. Het betrof volledig beleggingen in een leeftijdsafhankelijke mix van aandelen- en obligatiefondsen. Per 31 december 2011 is dit product geen onderdeel meer van de pensioenregeling van pmt. Ultimo 2011 is het resterende pensioenbeleggingssaldo omgezet in pensioenverplichtingen voor risico van het fonds. De tot dat moment aangehouden beleggingen zijn per einde 2011 verantwoord als beleggingen voor risico pensioenfonds. Daarom zijn de beleggingen voor risico van de deelnemers per 31 december 2011 nihil (2010: € 39 miljoen).

Relatie jaarrekening en beleggingsbeleidDe beleggingscategorieën zoals opgenomen in de jaarrekening wijken af van de categorieën zoals die worden gehanteerd in het beleggingsbeleid van pmt. In de jaarrekening worden de beleggingen gepresenteerd naar de aard van de financiële instrumenten. In de kerncijfers en het bestuursverslag worden de beleggings-categorieën gepresenteerd conform de wijze waarop het (strategisch) beleggings-beleid wordt vormgegeven. Het betreft vooral de toerekening van de derivaten en de liquide middelen. In het strategisch beleggingsbeleid is een nulweging toegekend aan de liquide middelen. Uiteraard heeft het fonds wel altijd de beschikking over een bepaalde positie in liquide middelen. Voor het beleggingsbeleid worden deze liquide posities toegewezen aan de beleggingscategorieën waar wel een strategische weging aan is toegekend. In de jaarrekening staan de liquide middelen als een aparte post (9) verantwoord, buiten de beleggingen. Uit het volgende overzicht blijkt de aansluiting tussen de jaarrekening enerzijds en het beleggingsbeleid anderzijds.

(x 1 miljoen euro) Jaarrekening Beleggingsbeleid

Belegd vermogen 1) Totaal Vastrentende-waarden

Aandelen Vastgoed-beleggingen


Vastrentende waarden 24.058 23.158 – – 900

Aandelen 8.111 – 8.099 12 –

Vastgoedbeleggingen 4.421 24 – 4.397 –

Alternatieve beleggingen 4.200 - 48 31 11 4.206

Derivaten 1.937 1.937 – – –

Vorderingen 2) 159 150 1 7 1

Verplichtingen 2) - 2.148 - 2.033 – – - 115

Liquide middelen 145 204 4 21 - 84

Totaal 40.883 23.392 8.135 4.448 4.908

Portefeuillesamenstelling ultimo 2011 57,2% 19,9% 10,9% 12,0%

Portefeuillesamenstelling ultimo 2010 53,0% 22,6% 11,4% 13,0%

1 Inclusief de netto positie inzake onderpand van voornamelijk OTC derivaten.2 Vorderingen respectievelijk verplichtingen uit hoofde van beleggingen. De verplichtingen zijn inclusief negatieve posities uit hoofde van

derivatencontracten ad € 236 miljoen.


(7) Vorderingen uit hoofde van beleggingen

Onder de post Vorderingen uit hoofde van beleggingen zijn per 31 december opgenomen:


Vorderingen inzake Credit Support Annexen 104 127

Kortlopende vorderingen 55 71

Totaal 159 198

(8) Overige vorderingen en overlopende activa

Onder de post Overige vorderingen en overlopende activa zijn per 31 december begrepen:


Langlopende vorderingen 13 14

Te vorderen premiebijdragen op werkgevers 39 45

Overige overlopende activa 20 63

Totaal 72 122

Langlopende vorderingenPer 31 december bestaan de Langlopende vorderingen uit:


Annuïtaire vordering afkoop herverzekering 7 8

Achtergestelde lening aan deelneming Mn Services N.V. 6 6

Totaal 13 14

De oorspronkelijke looptijd van de annuïtaire vordering is 23 jaar en de resterende looptijd 7 jaar. De annuïteit is bepaald op basis van een rekenrente van 4%. De achtergestelde lening aan de deelneming Mn Services N.V. heeft een looptijd tot en met 1 december 2020, zodat de resterende looptijd 9 jaar bedraagt. mn is over vervroegde aflossingen boeterente verschuldigd.


Te vorderen premiebijdragen op werkgeversDe samenstelling per 31 december is als volgt:


Te vorderen van werkgevers 56 58

Af: Voorziening voor oninbare vorderingen - 17 - 13

Bedrag van de vorderingen nà aftrek van de voorziening

39 45

Het verloop van de voorziening voor oninbare vorderingen is als volgt:


Voorziening 1 januari 13 12

Mutatie vanwege oninbaarheid - 8 - 1

Mutatie via resultaat 12 2

Voorziening 31 december 17 13

De te vorderen premies en de toevoeging aan de voorziening voor oninbare premievorderingen zijn exclusief de heffingen waarvan de werkgever de verplichtstelling betwist ad € 68 miljoen (2010: € 67 miljoen).

Overige overlopende activaPer 31 december bestaan de Overige overlopende activa uit:


Nog te ontvangen inzake winstdeling anw 13 7

Nog te ontvangen inzake waardeoverdrachten 3 25

Nog te verrekenen premieontvangsten met Mn Services 2 30

Diverse vorderingen en overlopende activa 2 1

Totaal 20 63

Ten aanzien van de ANW-herverzekering bestaat het te ontvangen bedrag ultimo 2011 uit de voorlopige afrekening voor de winstdeling over het vierde kwartaal 2011 (ad € 2 miljoen). Het bedrag van het vorig boekjaar bestaat uit de afrekening voor de winstdeling over de jaren 2004-2010 (ad € 30 miljoen), welke in 2011 is ontvangen.


(9) Liquide middelen

De liquide middelen ad € 145 miljoen betreffen posities in rekening-courant bij bancaire instellingen. De schulden in rekening-courant aan bancaire instellingen zijn verantwoord onder de verplichtingen uit hoofde van beleggingen.


Passiva

(10) Algemene reserve

Het verloop van de Algemene reserve is als volgt:


Beginstand - 1.242 9


Totaal - 5.310 - 1.242

Op basis van de Pensioenwet is het minimaal vereiste vermogen voor pmt 4,3% van de voorziening pensioenverplichtingen, zijnde € 1.975 miljoen ultimo 2011. Het vereiste vermogen inclusief solvabiliteitsbuffer is in principe gebaseerd op het dnb standaard risicomodel uitgaande van de werkelijke asset mix van de beleggingen. Indien de uitkomst van het dnb standaard risicomodel uitgaande van de strategische asset mix van de beleggingen tot een hogere uitkomst leidt, dan wordt deze vanuit prudentieel oogpunt als solvabiliteitsbuffer gehanteerd. Ultimo 2011 en 2010 is dat het geval, zodat het vereiste vermogen ultimo 2011 en 2010 is gebaseerd op de strategische asset mix.

Ultimo 2011 bedraagt het vereiste vermogen inclusief solvabiliteitsbuffer (afgerond) 22,1% van de voorziening pensioenverplichtingen, zijnde € 10.226 miljoen (2010: 22,5%). De algemene reserve ultimo 2011 bedraagt € 5.310 miljoen negatief, zodat het aanwezige vermogen lager is dan het vereiste vermogen. Daardoor is er zowel sprake van een dekkingstekort als een reservetekort.

Bij een reservetekort is er te weinig eigen vermogen om toekomstige tegenvallers op te vangen. Op 31 maart 2009 heeft pmt een herstelplan bij de toezichthouder ingediend, welke in juli 2009 is goedgekeurd. Het toeslagbeleid en het premiebeleid worden ingezet om het herstel te realiseren. In de situatie van dekkingstekort verleent het pensioenfonds in principe geen toeslagen. In geval van reservetekort zal de premie jaarlijks stijgen met 1% van de loonsom tot het maximum van 18% (zoals vastgesteld in het beleidskader). Wegens de invoering van de FVP-vervangende regeling is de premie over de loonsom met 0,1 procentpunt verhoogd tot 18,1%. Met de recente verhoging wordt de maximale premie binnen het beleidskader in 2012 bereikt. Het bestuur volgt de ontwikkeling van de dekkingsgraad nauwlettend en beraadt zich op aanvullende maatregelen indien tussentijds blijkt dat de financiële ontwikkeling zodanig is dat het vereiste herstel niet tijdig meer kan worden gerealiseerd. Op grond van het Evaluatie Herstelplan per einde 2011 heeft het bestuur geconcludeerd dat de ontwikkeling achter loopt op het beoogde herstelplan. Daartoe heeft het bestuur een besluit genomen dat tijdig herstel beoogt.


Het bestuur heeft bij de ingediende Evaluatie Herstelplan op 10 februari 2012 bij dnb de volgende maatregelen opgenomen dan wel aangekondigd: • Het bestuur van pmt heeft een voorgenomen kortingsbesluit genomen om de

ingegane en opgebouwde pensioenen van (ex)-deelnemers te verlagen met maximaal 7% per 1 april 2013, als de dekkingsgraad eind 2012 nog steeds te laag is;

• De overgangsregelingen die vervroegd met pensioen gaan mogelijk maken, worden dan ook met 7% verminderd;

• De CAO-partijen hebben afgesproken dat werkgevers maximaal 0,65% van het salaris extra gaan meebetalen als de kortingen worden doorgevoerd.

De financiële positie ultimo 2012 is uiteindelijk bepalend of de voorgenomen korting daadwerkelijk moet worden doorgevoerd. In de evaluatie over 2012 kan pmt aantonen dat een voorgenomen korting per 1 april 2013 niet of slechts gedeeltelijk geëffectueerd dient te worden, of dat aanvullende korting noodzakelijk is. De verwachting is dat pmt, door deze voorgenomen maatregelen ultimo 2013 aan de minimaal vereiste dekkingsgraad voldoet. De indexatiestaffel is specifiek voor het Evaluatie Herstelplan verlaagd, zodat pmt ultimo 2023 (einde lange termijn herstelperiode) uit reservetekort is.

(11) Voorziening pensioenverplichtingen

De voorziening pensioenverplichtingen is in 2011 toegenomen met € 7.400 miljoen (2010: toegenomen met € 5.760 miljoen). De samenstelling en de ontwikkeling van de voorziening is als volgt nader toe te lichten.

Voorziening pensioenverplichtingen per groep van deelnemersDe voorziening pensioenverplichtingen kan als volgt worden gespecificeerd naar groep van deelnemers:


Werknemers 21.047 17.326

Arbeidsongeschikten 428 365

Pensioenbeleggen – 39

Actieve deelnemers 21.475 17.730

Pensioengerechtigden 16.252 14.224

Slapers 8.497 6.870

Totaal 46.224 38.824

Per 31 december 2011 is de voorziening pensioenverplichtingen berekend uitgaande van de door dnb gepubliceerde rentetermijnstructuur. De daarvan afgeleide marktrente ultimo 2011 bedraagt 2,75% (2010: 3,44%).


Tot en met 2010 was de voorziening pensioenverplichtingen inclusief het product pensioenbeleggen. Dit product werd tot 31 december 2011 voor risico van de deel-nemers gevoerd. Ultimo 2011 is het resterende pensioenbeleggingssaldo omgezet in pensioenverplichtingen voor risico van het fonds, zodat het obligo inzake Pensioen-beleggen ultimo 2011 nihil is (2010: € 39 miljoen). De voor pensioenbeleggen aangehouden saldi zijn per einde 2011 volledig omgezet in aanspraken. De daaruitvolgende voorziening is ultimo 2011 opgenomen onder de categorie ‘Werknemers’.

Ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingenDe Ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingen in het verslagjaar kan als volgt worden gespecificeerd:


Stand 1 januari 38.824 33.064

Pensioenopbouw 1.442 1.218

Toeslagen – 2

Toekenning overgangsregelingen 420 440

Rentetoevoeging 502 432

Onttrekking voor uitkeringen - 1.313 - 1.265

Wijziging marktrente 6.526 3.558

Schattingswijziging – 1.462

Wijziging uit hoofde van waardeoverdrachten - 2 26

Overige mutaties - 175 - 113

Mutatie van de voorziening 7.400 5.760

Voorziening 31 december 46.224 38.824

De toeslagen betreffen correcties op voorgaande jaren. Zie de toelichting op de mutatie voorziening pensioenverplichtingen (20).

De toekenning van de overgangsregelingen vervroegd ouderdomspensioen aan deelnemers die hier in 2011 gebruik van hebben gemaakt (in totaal: € 420 miljoen), wordt volledig gefinancierd uit de premie die voor dit doel is geheven.

De schattingswijziging betreft het effect van de wijziging van de waarderings grond-slagen van de voorziening pensioenverplichtingen voor wat betreft de overlevings-kansen. Zie ook de toelichting op de mutatie voorziening pensioen verplichtingen (20).

De overige mutaties ad € 175 miljoen negatief betreffen onder andere het resultaat op pensionering ad € 74 miljoen negatief, een vrijval inzake excassokosten ad € 55 miljoen negatief en een vrijval van de reserveringen inzake onderhanden


waarde overdrachten van € 27 miljoen negatief. De overige effecten bedragen per saldo € 19 miljoen negatief.

(12) Pensioenvermogen

Om de dekkingsgraad van het vermogen van pmt ten opzichte van de lange termijn verplichtingen te bepalen, is op de balans het pensioenvermogen zichtbaar gepresenteerd. Het betreft het totale vermogen van pmt dat bestaat uit het belegd vermogen en het saldo van de overige vorderingen en overige schulden op de balans. Dit pensioenvermogen komt overeen met de voorziening voor pensioenverplichtingen en de algemene reserve.

Ultimo 2011 bedraagt het pensioenvermogen € 40.914 miljoen (2010: € 37.582 miljoen). Op basis van het pensioenvermogen en de voorziening pensioenverplichtingen kan de dekkings graad als volgt worden berekend:


Pensioenvermogen 40.914 37.582

Voorziening pensioenverplichtingen 46.224 38.824

Dekkingsgraad 88,5% 96,8%

Door uitzonderlijke marktomstandigheden en gebrekkige liquiditeit in het lange eind van de interbancaire swapmarkt bestaat er volgens dnb onzekerheid omtrent juiste prijsvorming op de interbancaire swapmarkt. Als gevolg hiervan heeft dnb – in lijn met artikel 126 van de Pensioenwet – besloten de rts (rentetermijnstructuur) per ultimo 2011 vast te stellen als een gemiddelde van de rts van alle handelsdagen in de periode 1 oktober tot en met 31 december 2011. De pensioenverplichtingen van pmt per 31 december 2011 zijn berekend op basis van deze door dnb gepubliceerde rts.

(13) Verplichtingen uit hoofde van beleggingen

Onder de post Verplichtingen uit hoofde van beleggingen zijn per 31 december opgenomen:


Verplichtingen inzake Credit Support Annexen 1.680 528

Verplichtingen inzake derivaten 236 184

Bancaire instellingen 136 118

Kortlopende schulden 96 19

Totaal 2.148 849


(14) Overige schulden en overlopende passiva

Onder de post Overige schulden en overlopende passiva zijn per 31 december opgenomen:


Verschuldigde loonheffing 29 31

Af te rekenen uit hoofde van herverzekering 3 26

Af te rekenen met mn 3 1

Nog toe te kennen rechten inzake waardeoverdrachten 2 1

Handelscrediteuren – 2

Te betalen aan externe vermogensbeheerders – 2

Diverse schulden en overlopende passiva 4 2

Totaal 41 65


Toelichting op de staat van baten en lasten

Baten

(15) Premiebijdragen

De totale Premiebijdragen in 2011 zijn € 2.071 miljoen (2010: € 1.935 miljoen). Deze baten bestaan uit:


Pensioenpremies 2.049 1.910

Premie anw pensioen 21 22

Stortingen vrijwillige inkoop 1 2

Inleg pensioenbeleggen – 1

Totaal 2.071 1.935

Voor de vaststelling van de verschuldigde pensioenpremie voor deelnemers aan het fonds gelden twee premiepercentages, afhankelijk van de hoogte van het pensioengevend salaris. In 2011 is over het pensioengevend jaarsalaris tot het grensbedrag van € 75.486 (2010: € 75.486) minus de franchise ad € 15.295 (2010: € 15.295) 30,3% premie geheven (2010: 28,6%). Voor het deel van het pensioengevende jaarsalaris boven het grensbedrag van € 75.486 was dat 21,3 procent (2010: 18,7%).

Premies die zijn gefactureerd aan werkgevers die de verplichte aansluiting bij pmt betwisten, zijn niet opgenomen in de post Premiebijdragen.

Als premiebijdragen zijn tevens verantwoord de geaccepteerde stortingen van werkgevers in het kader van vrijwillige inkoop pensioenen ad € 1 miljoen (2010: € 2 miljoen). Vanaf 1 juli 2010 is het niet meer mogelijk om in te leggen in het product Pensioenbeleggen.

Kostendekkende premiepmt hanteert in haar beleid een gedempte premie, dat wil zeggen dat voor de bepaling van de kostendekkende premie wordt uitgegaan van een gemiddeld voor de komende jaren verwachte marktrente. Deze rente is voor 2011 gesteld op 4,0% voor de reguliere pensioenaanspraken en voor de kosten van de overgangsregelingen. Voor de bepaling van de kostendekkende premie voor 2012 is de gedempte rentevoet vastgesteld op 3,75%.


De kostendekkende premie kan achteraf als volgt worden becijferd:

(x 1 miljoen euro) 2011 2010op basis van de marktrente op basis van de marktrente

feitelijke gedempte feitelijke gedempte

Totale lasten pensioenopbouw 1.829 1.602 1.623 1.442

Kostenopslag 34 34 33 33

Solvabiliteitsopslag 411 361 346 307

Totaal 2.274 1.997 2.002 1.782

De premie op basis van de feitelijke marktrente is bepaald op basis van de grond-slagen en de rentetermijnstructuur primo 2011. De gedempte kostendekkende premie gaat uit van de grondslagen primo 2011 met een rekenrente van 4% voor de reguliere pensioenaanspraken en voor de toegekende overgangsregelingen.

In de totale lasten pensioenopbouw zijn opgenomen de jaarinkoop, kosten over-gangs regelingen en de risicopremies. De solvabiliteitsopslag zorgt ervoor dat door de inkoop van nieuwe aanspraken de dekkingsgraad niet verwatert, maar op het benodigde peil blijft. Deze solvabiliteitsopslag hangt af van het vereiste vermogen en deze bedraagt voor pmt primo 2011 22,5%.

De post premiebaten 2011 inzake pensioenpremie voor deelnemers ad € 2.049 miljoen (2010: € 1.910 miljoen) is hoger dan de kostendekkende premie 2011 op basis van de gedempte marktrente ad € 1.997 miljoen (2010: € 1.782 miljoen).


(16) Beleggingsopbrengsten

De beleggingsopbrengsten bestaan uit:


Beleggingsresultaat risico pensioenfonds 2.648 3.853

Beleggingsresultaat risico deelnemers - 1 1

Totaal 2.647 3.854

Beleggingsresultaat risico pensioenfondsDe beleggingsopbrengsten (op de fondsportefeuille) kunnen als volgt worden gespecificeerd:


Beleggings-categorie

Directresultaat

Indirectresultaat

Kosten

Totaalresultaat

Directresultaat

Indirectresultaat

Kosten

Totaalresultaat


942 831 - 27 1.746 799 614 - 27 1.386

Aandelen 149 - 719 - 18 - 588 124 1.616 - 25 1.715

Direct vastgoed-beleggingen

107 105 - 11 201 109 166 - 7 268

Indirect vastgoed-beleggingen

45 - 90 – - 45 55 187 - 1 241


– 282 - 9 273 – 703 - 6 697

Derivaten 146 915 – 1.061 114 - 568 – - 454

Totaal 1.389 1.324 - 65 2.648 1.201 2.718 - 66 3.853

pmt past een portefeuillebrede valuta-afdekking van de Amerikaanse dollar toe. De bijbehorende resultaten en het resultaat op andere valuta-afdekkingen en andere derivaten zijn verantwoord onder de categorie ‘Derivaten’. Dit geldt voor alle derivaten (ook als de positie negatief is).

Onder de beleggingskosten zijn begrepen de kosten waarvoor facturen zijn ontvangen. Kosten die vermogensbeheerders direct ten laste van beleggingsfonds hebben gebracht zijn niet als kosten verantwoord. Zie hoofdstuk 7 van het bestuursverslag voor een nadere toelichting op de uitvoeringskosten van vermogensbeheer.


Relatie jaarrekening en beleggingsbeleidIn de jaarrekening zijn de beleggingen gerubriceerd naar de aard van de financiële instrumenten. De beleggingsresultaten worden op overeenkomstige manier verantwoord. In de kerncijfers en het bestuursverslag worden de beleggings-categorieën en de resultaten daarop gepresenteerd conform de wijze waarop het (strategisch) beleggingsbeleid wordt vormgegeven. Uit het volgende overzicht blijkt de aansluiting tussen de jaarrekening enerzijds en het beleggingsbeleid anderzijds.

(x 1 miljoen euro) Jaarrekening Beleggingsbeleid

TotaalVastrentende-

waardenAandelen

Vastgoed-beleggingen


Vastrentende waarden 1.746 1.746 – – –

Aandelen - 588 – - 588 – –

Direct vastgoedbeleggingen 201 – – 201 –

Indirect vastgoedbeleggingen - 45 – – - 45 –

Alternatieve beleggingen 273 – – – 273

Derivaten 1.061 984 – – 77

Totaal 2.648 2.730 - 588 156 350

Rendement 2011 6,9% 15,5% -5,9% 2,7% 1,1%

Rendement 2010 11,6% 9,6% 20,3% 10,1% 8,0%

Beleggingsresultaat risico deelnemersHet koersresultaat voor risico van deelnemers betreft volledig het vrijwillige product Pensioenbeleggen. Het negatieve resultaat van € 1 miljoen (2010: € 1 miljoen positief) betreft de resultaten die zijn behaald op het aandelenfonds (-8,2% rendement) en het obligatiefonds (4,3%) waarin tot 31 december werd belegd voor deelnemers die sparen via de individuele leeftijdsafhankelijke mix van aandelen en obligaties. Het per deelnemer daadwerkelijk gerealiseerde rendement was hierbij afhankelijk van de leeftijdsafhankelijke mix waarin wordt belegd. Vanaf 31 december 2011 is het vrijwillige product Pensioenbeleggen volledig beëindigd. De beleggingen voor risico van de deelnemers per 31 december 2011 zijn omgezet in beleggingen voor risico van het pensioenfonds.

(17) Inkomende waardeoverdrachten

De afhandeling van nieuwe waardeoverdrachten is afhankelijk van de hoogte van de dekkingsgraad. Vanaf 1 november 2008 liet de dekkingsgraad van pmt in principe geen afhandeling van waardeoverdrachten toe. Echter, in 2011 heeft pmt gedurende een beperkte periode wel nieuwe waardeoverdrachten in behandeling kunnen nemen. Er is € 20 miljoen aan inkomende waardeoverdrachten gerealiseerd ten gunste van boekjaar 2011. Daarnaast was er eind 2010 € 22 miljoen verantwoord aan onderhanden zijnde getekende offertes die voor 1 november 2008 zijn aangevraagd.


Deze zijn in 2011 niet afgerekend en per einde 2011 niet als te vorderen waardeover-drachten verantwoord. Dit heeft een negatief effect op de post inkomende waarde-overdrachten in 2011, zodat deze per saldo uitkomt op € 2 miljoen negatief (2010: € 20 miljoen).

(18) Overige baten

De post Overige baten bestaat uit:


Claims herverzekering ANW pensioen 9 8

Opgelegde boete 9 4

Winstdeling herverzekering ANW pensioen 7 11

Interest 5 6

Totaal 30 29

De claims en de winstdeling herverzekering ANW pensioen van € 9 respectievelijk € 7 miljoen bestaan uit de voorlopige eindafrekening over het jaar 2011.De opgelegde boete betreft de boetebedragen die pmt conform het incassobeleid oplegt aan de werkgevers die de premienota niet tijdig voldoen.Onder de interest is verantwoord de rente inzake inkomende waardeoverdrachten en de rente die is ontvangen van werkgevers in verband met de premieheffing.

Lasten

(19) Uitkeringen

De post Uitkeringen is als volgt opgebouwd:


Ouderdomspensioen 642 570

Vervroegd ouderdomspensioen 439 422

Partnerpensioen 169 161

Vroegpensioen 15 67

Wezenpensioen 3 3

anw Pensioen 11 11

Subtotaal uitkeringen 1.279 1.234

Afkoopsommen 25 18

Totaal 1.304 1.252


(20) Mutatie voorziening pensioenverplichtingen

In 2011 is de voorziening pensioenverplichtingen met € 7.400 miljoen toegenomen (2010: € 5.760 miljoen toegenomen). De grootste invloed op de mutatie van de voorziening betreft de wijziging van de marktrente. Het gaat hierbij om de omrekening van de rentetermijnstructuur primo verslagjaar naar de rente termijn-structuur ultimo verslagjaar. Ten aanzien van 2011 betreft het de omrekening van een benaderde rekenrente van 3,44% naar 2,75% ad € 6.526 miljoen (last). In 2010 was dat de omrekening van 3,86% naar 3,44% ad € 3.558 miljoen (last).

De voorziening wordt ultimo jaar in principe verhoogd met de toeslagen die primo het volgende verslagjaar zijn toegekend. De toeslagen worden toegepast indien en voor zover de middelen van het fonds dit naar het oordeel van het bestuur toelaten. Jaarlijks neemt het bestuur hieromtrent een besluit. Gezien de financiële positie van pmt zijn de pensioenen van enerzijds actieven en anderzijds slapers en pensioen-gerechtigden ultimo 2011 niet verhoogd met de looninflatie respectievelijk de prijsinflatie.

De mutatie van de voorziening pensioenverplichtingen is inclusief het negatieve effect van € 11 miljoen vanwege het omzetten van de saldi uit Pensioenbeleggen in pensioenaanspraken per einde 2011. Dit effect wordt veroorzaakt door de opvoer in de voorziening pensioenverplichtingen (categorie werknemers) op basis van de benaderde marktrente van 2,75%, terwijl bij de saldi uit Pensioenbeleggen werd uitgegaan van een rentevoet van 4%.

(21) Uitgaande waardeoverdrachten

Ondanks de lage dekkingsgraden bij pensioenfondsen zijn er in 2011 gedurende een beperkte periode wel nieuwe aanvragen tot uitgaande waardeoverdrachten afgehandeld. Dit heeft in boekjaar 2011 tot een gerealiseerde last van € 23 miljoen geleid (2010: € 1 miljoen).

(22) Pensioenuitvoeringskosten

De kosten van de pensioenuitvoering ad € 55 miljoen (2010: € 51 miljoen) zijn exclusief de beleggingskosten. De beleggingskosten worden direct ten laste gebracht van het beleggingsresultaat (16). De uitvoering van het vermogensbeheer en de pensioenregeling is net als voorgaande jaren uitbesteed.


De post Pensioenuitvoeringskosten is als volgt te splitsen (in duizenden euro’s ten behoeve van benodigde specificatie):

(x 1 duizend euro) 2011 2010

Uitvoering pensioenregeling 47.531 43.621

Personeelskosten 2.838 2.418

Bezoldiging bestuurders 261 228

Accountantskosten 101 98

Kosten actuaris 37 53

Overige kosten 4.282 4.799

Totaal 55.050 51.217

De accountantskosten ad € 101.000 (2010: € 98.000) zijn als volgt te splitsen naar soort:

(x 1 duizend euro) 2011 2010

Onderzoek van de jaarrekening 101 98

Andere controleposten – –

Adviesdiensten op fiscaal terrein – –

Andere niet-controle diensten – –

Totaal 101 98

Het fonds heeft ultimo 2011 een eigen bezetting van 28 werknemers (2010: 27).

(23) Overige lasten

Onder de Overige lasten zijn opgenomen:


Herverzekeringspremie anw pensioen 19 23

Mutatie van de voorziening voor oninbare vorderingen 12 1

Overige 1 1

Totaal 32 25

De herverzekeringspremie ANW pensioen in 2011 is € 4 miljoen lager dan in 2010. Het betreft voor € 3 miljoen een lager afgesproken vergoeding voor de administratie-voering.


Actuariële analyse

De actuariële resultaten over het verslagjaar kunnen als volgt worden gespecificeerd:


Premies ten behoeve van pensioenopbouw 2.050 1.912

Pensioenopbouw - 1.442 - 1.218

Toekenning overgangsregelingen - 420 - 440

Resultaat op premie 188 254

Beleggingsopbrengsten 2.652 3.860

Rentetoevoeging - 502 - 432

Resultaat op beleggingen 2.150 3.428

Resultaat op toeslagen – - 2

Resultaat op sterfte en gezinssamenstelling 36 - 6

Resultaat op arbeidsongeschiktheid - 16 9

Resultaat op kosten 1 3

Werkelijke uitkeringen - 1.304 - 1.252

Onttrekking voor uitkeringen 1.313 1.265

Resultaat op uitkeringen 9 13

Resultaat op waardeoverdrachten - 1 - 10

Wijziging marktrente - 6.526 - 3.558

Schattingswijziging – - 1.462

Overige resultaten 91 80


pmt heeft per 1 januari 2011 geen toeslagen verleend.


Niet in de balans opgenomen vorderingen

pmt heeft een krediet faciliteit van 12,5 miljoen euro verstrekt aan de deelneming Mn Services N.V. De kredietfaciliteit heeft een looptijd tot en met 31 december 2020. Er zijn geen beperkingen gesteld aan opnamen en aflossingen door Mn Services N.V.

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Ultimo 2011 bedroegen de niet in de balans opgenomen beleggingsverplichtingen inzake alternatieve beleggingen € 860 miljoen (2010: € 1.002 miljoen). Deze verplichtingen zijn maximale bedragen die op basis van afgesloten contracten kunnen worden gevraagd te storten. De uiteindelijk hieruit voortvloeiende beleggingen zijn onzeker voor wat betreft werkelijke omvang en moment van opvragen. Voor 2012 geldt dat ten aanzien van de normportefeuille rekening is gehouden met de verwachte opvragingen in 2011. Daarnaast staan ultimo 2011 voor € 401 miljoen aan toekomstige verplichtingen uit in verband met vastgoed-beleggingen (2010: € 634 miljoen).

Ultimo 2011 heeft pmt bij ING Bank N.V. een kredietfaciliteit van € 60 miljoen. Hiervan wordt ultimo 2011 geen gebruik gemaakt.

De rechtspersoon maakt deel uit van een fiscale eenheid voor de omzetbelasting en is daarom hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel.




Overige gegevens

Gebeurtenissen na balansdatum

Op 10 februari 2012 heeft het bestuur in de ingediende Evaluatie Herstelplan aan dnb een drietal maatregelen opgenomen dan wel aangekondigd, ten aanzien van het herstel van de financiële positie. Deze zijn toegelicht bij post (10) Algemene reserve en in het Bestuursverslag.




Accountantsverklaring

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de jaarrekening 2011 van Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek te Rijswijk gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011 en de staat van baten en lasten over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaar-rekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), met inachtneming van het bepaalde in artikel 146 Pensioenwet. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeels-vorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controle werkzaam-heden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Jaarverslag 2011 | Jaarrekening | 115 Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | Risicoparagraaf | Toelichting op de balans per 31 december 2011 | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyse | Niet in de balans opgenomen verplichtingen | Overige gegevens | Accountants verklaring | Actuariële verklaring

114 |

Oordeel betreffende de jaarrekeningNaar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, met inachtneming van het bepaalde in het artikel 146 Pensioenwet.

Paragraaf ter benadrukking van aangelegenhedenWij vestigen de aandacht op pagina 15 van het bestuursverslag en pagina 99 van de jaarrekening alsmede pagina 113 van de overige gegevens, waarin het bestuur meldt besloten te hebben dat tenzij de dekkingsgraad op 31 december 2012 voldoende zal zijn verbeterd per 1 april 2013 zal worden overgegaan tot het korten van de opgebouwde aanspraken en rechten. Deze situatie doet geen afbreuk aan ons oordeel.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekort-komingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Den Haag, 22 mei 2012

Ernst & Young Accountants LLPw.g. drs. J. Niewold RA


Actuariële verklaring

Opdracht

Door Pensioenfonds Metaal en Techniek te Den Haag is aan Mercer Certificering B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2011.

Gegevens

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogens-positie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekerings-instellingen’ heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn.

Werkzaamheden

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet.

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: − heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal

vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en

− heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds.

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioen-fonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.


Oordeel

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een dekkingstekort.

Op basis van het door het pensioenfonds uitgevoerde evaluatie van het herstelplan constateer ik, dat naar verwachting het dekkingstekort niet tijdig zal worden opgeheven. Het pensioenfonds heeft daarom het voorgenomen besluit genomen om de pensioenrechten en pensioenaanspraken per 1 april 2013 te zullen korten. Deze korting is niet in aanmerking genomen bij de vaststelling van de technische voorzieningen.

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet met uitzondering van de artikelen 131, 132 en 133 waaraan niet wordt voldaan vanwege een dekkingstekort.De vermogenspositie van Pensioenfonds Metaal en Techniek is naar mijn mening slecht, vanwege een dekkingstekort.

Amstelveen, 22 mei 2012

Drs. W. Brugman AAG

verbonden aan Mercer Certificering B.V.


Pro

fiel

Klanten

De klanten van Pensioenfonds Metaal en Techniek zijn de werkgevers en werknemers die vallen onder de verplichtstellingsbeschikking.

De werkgeversleden worden benoemd door de Federatie Werkgeversorganisaties Techniek (FWT), waar verschillende werkgeversorganisaties uit de Metaal en Techniek bij zijn aangesloten. Bedrijven die onderdeel uitmaken van één van de volgende organisaties zijn verplicht aangesloten bij pmt:• de Nederlandse vereniging van ondernemers in het carrosseriebedrijf (FOCWA)• UNETO-VNI• de Nederlandse vereniging van ondernemingen op het gebied van de

koudetechniek en luchtbehandeling NVKL• de Vereniging Edelmetaalindustrie• de Vereniging Goud- en Zilversmeden• de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf

(VIB)• de Koninklijke Metaalunie, Nederlandse organisatie van ondernemers in het

midden- en kleinbedrijf in de metaal• de Nederlandse vereniging van Modelmakerijen• Vereniging van ondernemingen in de Galvano-technische industrie NGO-SBG• de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Graveerbedrijf• de BOVAG• Nederlandse Vereniging van Bergingsspecialisten• Vereniging van Rolluiken-, Markiezen- en Zonweringbedrijven (RoMaZo)• de Vereniging van werkgevers in de diamantindustrie• Stichting Scheepsbenodigdhedenhandelaren, zeilmakers en scheepstuigers• Nederlandse vereniging van Orthopedisten en bandagisten Orthobanda

De werknemers worden vertegenwoordigd door de volgende vakorganisaties:• FNV Bondgenoten• CNV Vakmensen• De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening

De Vakraad Metaal en Techniek is de overkoepelende organisatie van werkgevers en werknemers voor alle branches in de sector. Binnen de Vakraad wordt periodiek het CAO-overleg gevoerd.

120 | Jaarverslag 2011 | Profiel | 121 Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2011 | Werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het bestuur | Begrippenlijst

Organisatie van pmt

Pensioenfonds Metaal en Techniek heeft een bestuur, een deelnemersraad, een verantwoordingsorgaan, een visitatiecommissie en een bestuursbureau. Het bestuur bestaat uit tien leden, met een gelijk aantal vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers. Dit bestuur is verantwoordelijk voor beleidsbepaling en dagelijks toezicht. Uit en door het bestuur zijn drie commissies gevormd: de commissie beleggingen (CBL), de commissie pensioenen (CPS) en de commissie financiën er risico’s (CFR). Per 1 januari 2012 is deze laatste commissie opgericht ter vervanging van de commissie uitbesteding (CUB).

De deelnemers van pmt hebben een eigen stem in de vorm van een adviesorgaan: de deelnemersraad. Deze raad telt veertien afgevaardigden, naar evenredigheid verdeeld over actieve deelnemers en pensioengerechtigden. In 2010 is de huidige deelnemers-raad geïnstalleerd die tot en met 31 december 2012 zitting zal hebben. Het jaar 2012 staat in het teken van verkiezingen bij de voordragende organisaties voor de samen-stelling van de deelnemersraad per 2013. Het bestuur benoemt uiteindelijk de leden van de deelnemersraad.

Het verantwoordingsorgaan geeft een oordeel over het handelen van het bestuur, over het door het bestuur gevoerde beleid en over beleidskeuzes voor de toekomst. Het verantwoordingsorgaan telt twaalf afgevaardigden, die de werkgevers, de deelnemers en de gepensioneerden vertegenwoordigen. In 2009 is het verantwoor-ings orgaan geïnstalleerd (toen nog bestaande uit 21 afgevaardigden). Vanaf 1 januari 2010 bestaat de samenstelling uit 12 afgevaardigden.

Het intern toezicht van pmt berust bij de visitatiecommissie. De visitatiecommissie heeft tot taak het functioneren van het fonds kritisch te bezien en te beoordelen of het bestuur zijn taak op de juiste wijze heeft vervuld. pmt heeft sinds 2008 een permanente visitatiecommissie, die bestaat uit drie onafhankelijke personen. In 2011 heeft het bestuur een nieuwe visitatiecommissie benoemd.

Het bestuur wordt ondersteund door een bestuursbureau, dat bestaat uit deskundigen op de gebieden vermogensbeheer, risicomanagement, pensioenbeleid, actuariaat, financiën en communicatie. Aan het bestuursbureau zijn tevens werkgevers- en werknemerspensioenconsulenten verbonden. De leiding van het bestuursbureau ligt bij de directeur van het pensioenfonds, die tevens optreedt als dagelijkse representant van het bestuur.

De uitvoering van de pensioenregeling en het vermogensbeheer zijn volledig uitbesteed aan mn. Hoewel de uitvoering van de pensioenregeling en het vermogensbeheer is uitbesteed, blijft het bestuur eindverantwoordelijk.

Jaarverslag 2011 | Profiel | 121

Bestuur en functionarissen per 31 december 2011

Bestuur

Leden van werkgeverszijdeF.S. von Balluseck Federatie Werkgeversorganisaties TechniekK.B. van Popta Federatie Werkgeversorganisaties Techniek voorzitter namens werkgeversH.J. Van Luunen Federatie Werkgeversorganisaties TechniekJ. Naborn Federatie Werkgeversorganisaties TechniekA.Th. van Rhijn Federatie Werkgeversorganisaties TechniekM. Kortbeek 1) Federatie Werkgeversorganisaties Techniek

Leden van werknemerszijdeJ. Berghuis FNV Bondgenoten voorzitter namens werknemersE.H.W. Bosman FNV BondgenotenJ.P.M. Brocken FNV BondgenotenI. Slikkerveer De Unie, vakbond voor industrie en dienstverleningP. Swart 2) CNV Vakmensen

Commissie BeleggingenF.S. von Balluseck voorzitter namens werkgeversE.H.W. Bosman vice-voorzitter namens werknemersM. KortbeekK.B. van PoptaP. Swart 3)

Vacature 4)

Commissie Pensioenen E.H.W. Bosman vice-voorzitter namens werknemersH.J. Keijer 5)

H.J. van Luunen voorzitter namens werkgeversJ. Naborn 6)

I. SlikkerveerP. Swart 7)

Commissie Uitbesteding 8)

J. Naborn vice-voorzitter namens werkgevers 9)

H.J. van LuunenA.Th. van Rhijn 10)

I. SlikkerveerP. Swart voorzitter namens werknemers 11)

Vacature 12)

1) In 2011 is de heer Kortbeek benoemd als bestuurslid zonder stemrecht. Op deze manier heeft BOVAG, die geen deel meer uitmaakt van FWT, in 2011 toch zitting in het bestuur. Per 1 januari 2012 is de heer Kortbeek benoemd als bestuurslid met stemrecht, als opvolger van de heer Naborn.

2) Per 1 januari 2012 is de heer Swart opgevolgd door de heer Hulsegge in het bestuur, namens CNV Vakmensen.

3) De heer Swart heeft per 1 januari 2012 zitting in de CBL als externe deskundige.

4) De vacature in de CBL is per 1 januari 2012 ingevuld door de heer Suarez Menendez, als externe deskundige.

5) De heer Keijer heeft zitting in de CPS als externe deskundige.

6) De heer Naborn heeft per 1 januari 2012 geen zitting meer in de CPS en is opgevolgd door de heer Van Rhijn.

7) Per 1 januari 2012 is de heer Swart opgevolgd in de CPS door de heer Hulsegge.

8) De Commissie Uitbesteding is per 1 januari 2012 omgevormd tot de Commissie Financiën en Risico’s.

9) Per 1 januari 2012 is de heer Naborn opgevolgd door de heer Van Luunen als vice-voorzitter namens de werkgevers. De heer Naborn heeft per deze datum zitting in de CFR als externe deskundige.

10) Per 1 januari 2012 heeft de heer Van Rhijn geen zitting meer in de CFR en is er een vacature aan werkgeverskant ontstaan die later in 2012 ingevuld wordt.

11) De heer Swart heeft per 1 januari 2012 geen zitting meer in de CFR en is opgevolgd door de heer Hulsegge, die per die datum tevens voorzitter van de CFR is.

12) De openstaande vacature aan werknemerskant is per 1 januari 2012 ingevuld door mevrouw Van Stigt, als externe deskundige.


DeelnemersraadP.D. Amels (vice-voorzitter) CNV VakmensenW.A. Beijer FNV Bondgenoten W. Beljaars FNV BondgenotenH.F. van de Graaf (voorzitter) FNV BondgenotenC. de Kleine FNV BondgenotenG. Leebeek FNV BondgenotenP. de Jong ( secretaris) De UnieC. van Rijswijk (plv. secretaris) CNV VakmensenH.T.J. Seegers FNV BondgenotenJ.P.T. Stappers FNV BondgenotenW.H. Tubben CNV VakmensenH.J. de Waal CSOH.C. Wienesen FNV BondgenotenA. Zantingh FNV Bondgenoten

VerantwoordingsorgaanW. Beljaars FNV BondgenotenH.F. van de Graaf (voorzitter) FNV BondgenotenJ.P.T. Stappers FNV BondgenotenW.H. Tubben CNV VakmensenR. Dries FocwaP. de Jong (plv. secretaris) De UnieE. Dons (secretaris) UNETO-VNIP. Tolsma (plv. voorzitter) Koninklijke MetaalunieH.J. de Waal CSOC. van Rijswijk CNV VakmensenA. Zantingh FNV BondgenotenJ. van den Bos VIB

VisitatiecommissieJ.P.W. Klopper (voorzitter)A. van der VeenG. Verheij

DirectieA.H.M. Wouters

Uitvoerende organisatiemn

AccountantJ. Niewold, Ernst & Young

Certificerend actuarisW. Brugman, Mercer Certificering B.V.


Werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur

F.S. von Balluseckleeftijd 70 | in bestuur sinds 2010 | beroep Gepensioneerd | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Vice voorzitter Raad van Toezicht Stichting Amaris – Lid bestuur, Stichting Ledencertificaten Rabobank

M. Kortbeekleeftijd 60 | in bestuur sinds 2011 | beroep Voorzitter Kamer van Koophandel Midden-Nederland | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Voorzitter van de Raad van Commissarissen van PGA Nederland nv – Voorzitter Stichting Het Utrechts Landschap – Lid van de Raad van Commissarissen van Aannemingsbedrijf Jurriëns – Lid van de Raad van Commissarissen van Innovam (kennis- en opleidingscentrum voor de mobiliteits branche) – Voorzitter Platform Utrecht Bereikbaar – Lid van de Raad van Toezicht van De Utrechtse Spelen – Bestuurslid Taskforce Innovatie Regio Utrecht

H.J. van Luunenleeftijd 63 | in bestuur sinds 2002 | beroep Secretaris Federatie Werkgevers-organisaties Techniek (FWT) | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Werkgeversvoorzitter van de Vakraad Metaal en Techniek – Eerste onderhandelaar cao-Metaal en Techniek – Bestuurslid van de diverse sociale fondsen binnen de Metaal en Techniek

J. Nabornleeftijd 73 | in bestuur sinds 1995 | beroep Lid dagelijks bestuur van de Stichting Jong Ondernemen | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid CINI (Stichting Commissie Isolatie Nederlandse Industrie)

K.B. van Poptaleeftijd 59 | in bestuur sinds 2011 | beroep Pensioenfondsbestuurder: Werkgevers-voorzitter Pensioenfonds voor de Detailhandel – Werkgeversvoorzitter pmt – Werkgeversvoorzitter Vereniging van bedrijfstak pensioenfondsen VB, bestuurslid Pensioenfederatie – Werkgeversbestuurslid Bpf Schilders – Adviseur strategische vraagstukken directie VNO-NCW-MKB-Nederland – Vice-president UEAPME – Co-president International Small Business Conference - Bestuurslid van de Europese Pensioenfederatie EFRP, Vice-voorzitter van de Occupational Pensions Stakeholdergroup EIOPA | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Lid van budgetcomité van UEAPME – Lid van het Europese Pensioenforum (namens UEAPME) – Lid van Commissie Parameters (Don) – Lid Pensioencommissie SER – Lid van de Werkgroep pensioenen van de STAR

A.Th. van Rhijnleeftijd 53 | in bestuur sinds 2011 | beroep Director Human Resources & Social Relations GDF Suez Energy Europe


Werknemersvertegenwoordigers in het bestuur

J. Berghuisleeftijd 60 | in bestuur sinds 2002 | beroep Landelijk Bestuurder FNV Bondgenoten voor Metaal en Techniek en Metalektro | nevenfunctie(s) relevant voor bestuurs-functie Werknemersvoorzitter Vakraad Metaal en Techniek – Bestuurslid pensioen-fonds Metalektro (PME), Bestuurslid Stichting Raad van Overleg voor de Metalektro (ROM) – Bestuurslid Kenteq – Bestuurslid Europese Metaal Bond (EMB) –Bestuurslid Internationale Metaal Bond (IMB)

E.H.W. Bosman actuaris leeftijd 45 | in bestuur sinds 2006 | beroep Directeur Pensum B.V., certificerend en adviserend actuaris | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Voorzitter Bedrijfstakpensioenfonds van de Textielgroothandel en Aanverwante artikelen – plaatsvervangend voorzitter Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf/voorzitter beleggingscommissie – voorzitter Stichting Vervroeg Uittreden Kappersbedrijf – bestuurslid TKP PPI – bestuurslid Stichting Pensioenfonds van de Grolsche Bierbrouwerij – bestuurslid Stichting Pensioenfonds C1000 – docent Actuarieel Instituut – adviseur politieke partij

J.P.M. Brockenleeftijd 53 | in bestuur sinds 2006 | beroep Landelijk Bestuurder FNV Bondgenoten voor Metaal en Techniek en Metalektro | nevenfunctie(s) relevant voor bestuurs-functie Bestuurslid Vakraad Metaal en Techniek – Werknemersvoorzitter Raad van Overleg in de Metalektro (ROM) – Bestuurslid Pensioenfonds Metalektro (PME) – Bestuurslid Europese Metaal Bond (EMB)

I. Slikkerveerleeftijd 48 | in bestuur sinds 2008 | beroep Stafmedewerker Pensioenen - De Unie | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid in een 9-tal pensioen-fondsen, waaronder Pensioenfonds Nederlandse Groothandel – Algemeen Pensioenfonds KLM P. Swartleeftijd 63 | in bestuur sinds 1990 | beroep Vakbondsbestuurder CNV Vakmensen | nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid Pensioenfonds Metalektro (PME) – Pensioenfonds Beroepsvervoer over de Weg


Begrippenlijst

Asset & Liability Management (ALM)Het op elkaar afstemmen van de beleggingen, de verplichtingen en het premie- en toeslagbeleid. Een ALM-studie wordt gebruikt om het meerjarig financieel beleid te optimaliseren uitgaande van verschillende economische scenario’s.

ANW Pensioen Vrijwillige overlijdensverzekering (keuze uit drie vaste pensioenbedragen), onderdeel van de pensioenregeling Metaal en Techniek.

Asset mix Samenstelling van de beleggingsportefeuille; bijvoorbeeld aandelen, obligaties en onroerend goed.

BenchmarkEen objectieve meetlat waarmee het beleggingsresultaat wordt vergeleken.

Commodities Beleggingscategorie gericht op grondstoffen zoals graan, metalen en voedsel.

CSOKoepel van Ouderenorganisaties.

DekkingsgraadDe dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen (= beleggingen) en de pensioenverplichtingen. Een dekkingsgraad van 100% wil zeggen dat het fonds precies aan zijn pensioenverplichtingen van dat moment kan voldoen.

De Nederlandsche Bank (dnb)dnb verzorgt het onafhankelijk (prudentieel) toezicht op pensioenfondsen.

Grensbedrag Een op gehele euro’s naar boven afgerond bedrag dat jaarlijks door het Bestuur wordt vastgesteld. Indien het pensioengevend salaris hoger is dan het grensbedrag geldt een ander premiepercentage. Daarnaast bepaalt het grensbedrag de maximale waarde waarvoor overgangsregelingen worden toegekend.

FranchiseEen op gehele euro’s naar boven afgerond bedrag dat jaarlijks wordt vastgesteld. Pensioenopbouw vindt plaats over het loon bóven de franchise.

Financieel Toetsingskader (FTK)Het financieel toetsingskader is onderdeel van de Pensioenwet en stelt voorschriften aan premiehoogte en de omvang van de aan te houden reserves.


Hedge Funds Beleggingscategorie waarbij gebruik wordt gemaakt van een brede selectie van beleggingsstrategieën en -instrumenten om onder alle (markt-)omstandigheden een positief rendement te halen.

Internal Rate of Return (IRR)De Internal Rate of Return, ofwel interne rentevoet, is een risicovrije aan de markt ontleende ‘rentevoet’ voor de pensioenverplichtingen, die rekening houdt met de verschillende aanvangsmomenten en verwachte looptijden van de uitkeringen.

ISEA 3402 Assurance-rapporten betreffende interne beheersingsmaatregelen bij een service-organisatie is een standaard van de International Federation of Accountants (IFAC). De ISAE 3402 verklaring beschrijft voor een serviceorganisatie in welke mate het interne beheersingsproces adequaat is vormgegeven (type I) en functioneert (type II). Deze verklaring is de vervanger van de SAS 70 verklaring.

LoonindexHet peil van de lonen op 1 januari van enig jaar ten opzichte van 1 januari van het daaraan voorafgaande jaar. Deze index wordt gebaseerd op de voor de Metaal en Techniek geldende loonontwikkeling volgens de cao.

Partnerpensioen Levenslange uitkering aan een nabestaande partner, vanaf het overlijden van de deelnemer.

PensioenbeleggenVrijwillig onderdeel van de pensioenregeling Metaal en Techniek. Met Pensioen-beleggen kon worden gespaard voor extra of eerder ingaand pensioen. Dit is in 2010 afgeschaft voor nieuwe deelnemers. Eind 2011 zijn de beleggingssaldo’s omgezet in pensioenaanspraken.

Pensioengrondslag Pensioengevend jaarsalaris minus franchise.

PensioeninkoopVrijwillig onderdeel van de pensioenregeling Metaal en Techniek. Met Pensioen-inkoop kan geld worden ingelegd voor extra pensioen. Het extra pensioen kan eventueel gebruikt worden om eerder met pensioen te gaan.

PensioenrichtdatumDe eerste dag van de maand waarin de (gewezen) deelnemer of gepensioneerde 65 jaar wordt.

PensioeningangsdatumDe eerste dag van de maand waarop een pensioenuitkering aan een (gewezen) deelnemer van het Fonds ingaat.


Pension Fund Governance (PFG)Pension Fund Governance ofwel goed pensioenfondsbestuur. PFG stelt pensioen-fondsen eisen op het gebied van transparantie, verantwoording, intern toezicht en zeggenschap.

Prijsindex Het peil van de prijzen op 1 juli van enig jaar ten opzichte van 1 juli van het daaraan voorafgaande jaar, blijkens de CBS-opgave van de consumenten prijsindex voor alle huishoudens (afgeleid).

Private EquityBeleggingscategorie waarbij wordt geïnvesteerd in aandelen van niet-beurs-genoteerde bedrijven.

Principles for Responsible Investment (PRI)Deze Principes richten zich op Environmental, Social en Corporate Governance (ESG) factoren. Het gaat om globale richtlijnen (best-pratices), die ingevuld worden met verschillende maatregelen.

Service Level Agreement (SLA)In een Service Level Agreement worden afspraken gemaakt over het niveau van de dienstverlening.

Z-scoreEen maatstaf voor de mate waarin het werkelijk rendement van een pensioenfonds afwijkt van het rendement van de door het bestuur vastgestelde normportefeuille. Een positieve z-score geeft aan dat het rendement hoger was dan dat van de norm-porfefeuille. De performance-toets betreft de cumulatieve Z-score over de laatste vijf jaar.

128 | Jaarverslag 2011 | Profiel | PB Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2011 | Werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het bestuur | Begrippenlijst

ContactPensioenfonds Metaal en TechniekTreubstraat 1B2288 eg RijswijkTelefoon (070) 319 84 61Fax (070) 319 84 70E-mail [email protected] www.bpmt.nl

OntwerpProforma | visual identity, Rotterdam (Joop Ridder, Paul Scholte)

FotografieChris Pennarts, MontfoortGidn Hendriksen, Den Haag

RealisatieBestuursbureau Pensioenfonds Metaal en Techniek

TekstBestuursbureau Pensioenfonds Metaal en Techniek en Backscratch, Amsterdam

DrukSchefferdrukkerij, Dordrecht

Oplage 1.500

© 2012

Jaarverslag 2011 - PMT...Voorwoord Begin 2011 tekende zich voor pmt een krachtig herstel van de...

Documents

Transcript of Jaarverslag 2011 - PMT...Voorwoord Begin 2011 tekende zich voor pmt een krachtig herstel van de...