Jaarverslag 2011

Een van de nieuwe aanwinsten in de Van Oord-vloot:

de grote, zelfvarende cutterzuiger Athena tijdens het

proefdraaien in het Rotterdamse havengebied.

44

1) EBIT = winst voor interest en belastingen2) Vanaf 2008 zijn de opgeschorte projecten in Dubai in mindering gebracht op de orderportefeuille 3) EBIT plus rentebaten gedeeld door gemiddeld totaal vermogen 4) Nettowinst gedeeld door gemiddeld eigen vermogen5) EBITDA = winst voor interest, belastingen, afschrijvingen en amortisatie

(Alle bedragen in EUR 1.000.000)

2011 2010 2009 2008 2007

Netto-omzet 1.715 1.578 1.424 1.896 1.652

EBITDA 287 289 260 332 268

Afschrijvingen materiële vaste activa 107 109 91 103 77

Amortisatie goodwill 7 7 7 7 7

EBIT 1) 174 174 161 222 184

Nettowinst 118 165 120 165 148

Totaal eigen en vreemd vermogen 2.230 2.017 1.928 1.857 1.645

Eigen vermogen 635 695 580 545 500

Garantievermogen 635 745 630 595 550

Leningen en andere kredietfaciliteiten 426 156 235 202 160

Liquide middelen 198 200 297 166 346

Orderportefeuille 2) 1.694 1.856 1.777 1.798 3.725

Rendement op totaal vermogen 3) 8,3% 8,9% 8,7% 13,0% 12,3%

Rendement op eigen vermogen 4) 17,7% 25,9% 21,4% 31,6% 31,6%

EBITDA 5) / netto-omzet 16,8% 18,3% 18,2% 17,5% 16,2%

Nettowinst / netto-omzet 6,9% 10,5% 8,4% 8,7% 8,9%

Eigen vermogen / totaal vermogen 28,5% 34,5% 30,1% 29,3% 30,4%

Garantievermogen / totaal vermogen 28,5% 37,0% 32,7% 32,0% 33,4%

Kasstroom uit operationele activiteiten 208 279 397 209 279

Kasstroom uit investeringsactiviteiten -302 -247 -213 -313 -162

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 91 -129 -52 -77 -94

Verschuldigd dividend 56 77 57 89 79

Aantal medewerkers in full time equivalents 5.085 4.410 4.060 4.613 3.933

Veiligheid

Ongevalsfrequentie (ongevallen met verzuim

per 100 medewerkers) 1,02 1,08 1,28 1,52 1,79

Kengetallen

5

Cutterzuiger Athena en valpijpschip Stornes tijdens de

presentatie aan medewerkers, opdrachtgevers en pers

in Rotterdam.

6

Kengetallen / 5

Voorwoord van de Executive Board / 8

De wereld van Van Oord / 10

Resultaten in lijn met strategie / 12

Marktontwikkelingen en vooruitzichten / 14

Bericht van de Raad van Commissarissen / 16

Verslag van de Executive Board / 18

Activiteiten per area en business unit / 22

Veilig werken / 36

Kennisoverdracht speerpunt / 40

Toenemende vraag naar ondersteuning op projectniveau / 44

Kwaliteitsslag door outsourcing IT / 46

De omgeving van Van Oord / 48

Een uitdagende en afwisselende werkomgeving: our people / 50

Terugdringen Carbon Footprint: our planet / 54

Duurzaamheid als voorwaarde: our prosperity / 56

Van Oord in bedrijf / 58

Activiteiten / 58

Besturingsmodel / 60

Vlootoverzicht / 62

Jaarrekening / 64

Verslaggeving 2011 / 64

Geconsolideerde balans (vóór winstbestemming) / 66

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening / 67

Geconsolideerd kasstroomoverzicht / 68

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening / 69

Toelichting op de geconsolideerde balans / 71

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening / 77

Vennootschappelijke balans (vóór winstbestemming) / 80

Toelichting op de vennootschappelijke balans / 81

Overige gegevens / 83

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant / 84

Onze medewerkers / 85

Begrippenlijst / 93

Organisatieschema / 95

Inhoud

7

Veiligheid, duurzaamheid, milieu

Onze prestaties op het gebied van veiligheid hebben

in 2011 een verdere opgaande lijn te zien gegeven.

De ongevallenfrequentieindex (IF) bleef ruim onder

het gestelde doel. Het aantal verzuimdagen als

gevolg van ongevallen is de afgelopen vier jaar

aanzienlijk gedaald. Aan de hand van deze cijfers

kunnen wij vaststellen dat de meerjarige inspannin-

gen voor het ontwikkelen van een veiligheidscultuur

in onze gehele onderneming hebben geleid tot

substantieel minder ongevallen en verzuim.

Op het gebied van milieu zijn wij in 2011 door-

gegaan met het meten en terugdringen van

onze CO2-footprint.

Investeringen

Onze onderneming blijft investeren in nieuwe

schepen en ander materieel. In 2011 werden de

eerste zelfvarende cutterzuiger Athena, ons nieuwe

valpijpschip Stornes en de eerste van twee multicats,

Oceanus, in gebruik genomen. Momenteel zijn in

aanbouw het installatieschip Aeolus voor de aanleg

van offshore windmolenparken, de Artemis, een

tweede zelfvarende cutterzuiger en de Stingray,

een schip voor het leggen van pijpleidingen voor

de offshore activiteiten in ondiep water.

Financiering

Onze onderneming is in 2011 opnieuw gefinancierd

door middel van twee onderhandse leningen op de

Amerikaanse respectievelijk Europese markt. Deze

herfinanciering en de lage nettoschuld geven onze

onderneming financieel een solide basis.

Aandeelhouderschap

De familie Van Oord heeft de afgelopen periode

haar aandeelhoudersbelang in Van Oord nv aan-

merkelijk vergroot naar 78,5% door de aandelen van

NPM Capital (27,5%) over te nemen. De aandelen

worden gehouden door MerweOord B.V., de

houdster maatschappij van de familie Van Oord. Op

22 december 2011 heeft Koninklijke BAM Groep nv

haar minderheidsbelang van 21,5% in Van Oord nv

verkocht aan twee investerings maatschappijen. Dit is

de Nederlandse vennootschap ConsOord B.V.

bestaande uit drie Nederlandse investeringsmaat-

Als wereldwijd opererende onderneming hadden

wij in 2011 bovendien te maken met een aantal

onvoorziene gebeurtenissen. De Arabische Lente

in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en de plotse-

linge vertrouwenscrisis in de euro leidden tot uitstel

van tenders. Naar aanleiding van de tsunami in

Japan ontstond in Duitsland discussie over de

versnelde sluiting van energiecentrales ten faveure

van de opwekking van windenergie. Dat is voor ons

een positieve ontwikkeling want juist de markt voor

offshore windenergie is één van onze belangrijke

speer punten.

Onze omzet bedroeg in 2011 EUR 1.715 miljoen.

Deze omzet is evenwichtig opgebouwd uit de

activiteiten van onze divisies en de diverse areas.

Het netto-resultaat over 2011 is uitgekomen op

EUR 118 miljoen en dat is in lijn met ons jaarplan.

Al met al heeft het jaar 2011 geleid tot een hoger

activiteitenniveau. De gunning van de projecten in

Gladstone en Cape Lambert heeft onze markt positie

in Australië aanzienlijk versterkt.

Mensen

Ons personeelsbestand nam in 2011 toe van

4.410 naar 5.085 mensen. Deze groei deed zich

vooral voor bij onze vestigingen buiten Nederland,

met name in Australië. De start van een aantal

grote projecten is daarvoor de onderliggende

reden. Ook in Nederland steeg het aantal perso-

neelsleden ten opzichte van 2010. Op de Neder-

landse arbeidsmarkt blijft het vinden en binden

van goed gekwalificeerd technisch personeel een

punt van aandacht. Een positieve ontwikkeling is

dat onze grotere recruitmentinspanningen van

het afgelopen jaar hun vruchten beginnen af te

werpen.

Voorwoord van de Executive Board

Het afgelopen jaar was voor ons een jaar met verschillende gezich-

ten. Wij begonnen 2011 optimistisch. De voorziene groei van de

wereldeconomie en -handel, met name in opkomende economieën,

bood tal van kansen. Gaandeweg het jaar is het optimisme echter

getemperd. De landen in de eurozone zijn in een recessie beland.

Met alle beperkingen op de uitgaven voor infrastructurele projecten

die dat met zich meebrengt. Bovendien ontstond in de tweede helft

van 2011 een vertraging in de groei van de wereldhandel.

8

schappijen (Janivo, Breedinvest en Rinkelberg) en

de Belgische investeringsmaatschappij Cobepa.

ConsOord en Cobepa hebben elk 10,74% van

de aandelen. Van Oord nv kent nu drie aandeel-

houders: de familie Van Oord (via MerweOord B.V.),

ConsOord en Cobepa. Deze nieuwe aandeel-

houdersverhouding versterkt de cultuur van

onze onderneming als familiebedrijf.

Strategie 2011 – 2015

Nadat wij in 2010 de strategie voor de komende

jaren hebben vastgesteld, is in 2011 voortvarend

gestart met de implementatie van het hieraan gekop-

pelde beleid. Naast een versterking van onze activi-

teiten in de baggermarkt, met name in het

cuttersegment, heeft dit geleid tot een uitbreiding

van onze offshore activiteiten. Een belangrijke

nieuwe activiteit in deze divisie is het leggen van

pijpleidingen in ondiep water. Daarnaast wordt de

positie van onze offshore wind-organisatie versterkt

met een investering in een nieuw transport- en

installatieschip Aeolus en de versterking van onze

personele organisatie. In Nederland gaan wij ons

in toenemende mate toeleggen op de komende

grootschalige infra structurele werken. De inzet

is als hoofdaannemer een rol te spelen bij de

komende Design, Build, Finance & Maintain projec-

ten (ontwerp, bouw, financiering en onderhoud).

Vooruitzichten 2012

De wereldeconomie zal zich ook in 2012 kenmerken

door een hoge mate van volatiliteit. Ondanks de

recessie in Europa denken wij dat de wereld-

economie toch groei zal laten zien. Wij verwachten

dat 2012 voor onze onderneming per saldo geen

gemakkelijk jaar wordt. In de baggermarkt ver-

wachten wij toenemende druk op de prijzen en

een lagere bezettingsgraad van onze schepen.

Groeimogelijkheden zien wij daaren tegen met

name in de olie- en gas gerelateerde markten en

infra struc turele projecten in Nederland. Medio

2012 betrekken wij een nieuw hoofdkantoor

gelegen aan de Nieuwe Maas in Rotterdam.

Rotterdam, 13 maart 2012

Drs. P. van Oord, CEO

Wij verwachten groei in met name

de olie- en gasgerelateerde markten,

offshore, aanleg van windparken en

infrastructurele projecten in Nederland

9

Eigendomsverhouding

Van Oord nv is een in Nederland gevestigde naam-

loze vennootschap. MerweOord B.V. (de houdster-

maatschapppij van de familie Van Oord) houdt

78,5% van de aandelen in Van Oord nv. De overige

21,5% van de aandelen in Van Oord nv wordt

gehouden door een consortium bestaande uit de

Nederlandse investeringsmaatschappijen Janivo,

Breedinvest en Rinkelberg, verenigd in de vennoot-

schap ConsOord B.V. en de Belgische investerings-

maatschappij Cobepa, door middel van haar

Nederlandse vennootschap Cobepa (Nederland) N.V.

De groeiende wereldbevolking heeft behoefte

aan meer ruimte en de vraag naar energie stijgt

voortdurend. Toenemende wereldhandel vraagt om

meer en betere havenfaciliteiten, terwijl klimaat-

verandering kustgebieden bedreigt. Van Oord biedt

innovatieve oplossingen voor deze wereldwijde

maritieme uitdagingen; nu en in de toekomst.

Van Oord is een in Nederland gevestigde, zelfstan-

dige familieonderneming, die zich kenmerkt door

zichtbaar leiderschap, langetermijnvisie en solide

financiering. Aanzienlijke investeringen in mensen

en materieel worden met grote zorg gedaan om de

continuïteit van onze onderneming te waarborgen.

Onze mensen zijn betrokken, ondernemende

professionals met een passie voor water en techno-

logie. Zij kennen het belang van samenwerken voor

het bereiken van het best mogelijke resultaat. Door

open en integer te zijn, bouwen zij aan wederzijds

vertrouwen en respect.

Onze cultuurwaarden

De Van Oord-cultuur bestaat uit de waarden

die wij delen en de manier waarop wij ons

gedragen.

Maritiem ondernemerschap

Vandaag is Van Oord een van de grootste water-

bouwers ter wereld, maar onze oorsprong ligt

in de eeuwenoude maritieme traditie van

Nederland en de worsteling met het water. Wij

moedigen ondernemerschap aan bij al onze

medewerkers. Zo maken wij onze gedeelde

ambitie waar om te voorzien in de behoeften

van onze opdrachtgevers over de gehele wereld.

Professionaliteit en toewijding

Waterbouw is high-tech. Onze professionals

worden voortdurend opgeleid en hebben vele

jaren ervaring. Deze professionaliteit en

Onze activiteiten

• Baggeren

• Offshore olie en gas

• Waterbouw

• Aanleg windmolenparken

• Infrastructuur

• Grondverbetering

De wereld van Van Oord

toewijding van onze mensen is de basis van

onze voortdurende groei.

Passie en vindingrijkheid

Onze mensen worden gedreven door hun passie

voor het vak en vindingrijkheid. Wij delen een

passie voor water, technologie en het realiseren

van duurzame oplossingen voor de maritieme

uitdagingen waarvoor de wereld zich ziet

gesteld.

Integriteit, openheid, respect en teamgeest

Door open en integer te zijn, bouwen wij aan

wederzijds vertrouwen en respect. Onze mede-

werkers onderkennen het belang van samen-

werken om het best mogelijke resultaat te

bereiken. Teamwork staat centraal.

Van Oord is een wereldwijd actieve en toonaangevende aannemer van

bagger-, waterbouwkundige en offshore projecten (olie, gas en wind).

Wij zijn een innovatieve partner voor onze opdrachtgevers en dragen

al meer dan honderd jaar bij aan de infrastructuur voor de wereld

van morgen.

10

Marine Ingenuity

Gepassioneerde, slimme, scherpzinnige en

internationaal opererende waterbouwers. Zo zien

wij onszelf. Wij vinden innovatieve oplossingen

voor de uitdagingen van onze opdrachtgevers en

zakenpartners.

Ontwikkeling van de haven van Bilbao, Spanje met

sleephopperzuiger Vox Máxima.

1111

Infrastructuur op de kaart

Een ander onderdeel van de strategie is een verdere

groei in de infrastructurele markt, te beginnen in

Nederland. Zo gaat Van Oord zich meer richten

op complexe, multidisciplinaire infraprojecten die

in combinatie worden uitgevoerd. Denk aan de

integrale aanleg, uitbreiding en reconstructie van

autosnelwegen en vaarwegen.

Van Oord richt zich naast uitvoering ook op het

projecten procesmanagement, contractmanage-

ment en eventuele financiering en onderhoud van

deze DBFM-contracten (Design, Build, Finance &

Maintenance). Met het aantrekken van nieuwe mede-

werkers is inmiddels een professionele organisatie

opgetuigd om deze groeimarkt goed te bespelen.

Procurement

Een proces dat eveneens voortkomt uit de herijkte

strategie, zijn de interne veranderingen op het vlak

van procurement. Zo is in 2011 een centrale inkoop-

afdeling opgezet, Van Oord Procurement. De focus

van deze afdeling is gericht op efficiënte, centraal

gecoördineerde inkoop met als belangrijkste doel

het terug dringen van kosten.

Onze mensen

Door de groei van de onderneming staan wij nog

altijd voor de grote uitdaging de juiste mensen aan

ons te binden. Wij verwachten een blijvende krapte

op de Nederlandse arbeidsmarkt voor nautici en

technici. Dat impliceert dat wij ook buiten de eigen

landsgrenzen medewerkers blijven aantrekken en

opleiden. De invulling van onze ambitie om te blijven

groeien, is in sterke mate afhankelijk van de moge-

lijkheden om voldoende mensen aan te trekken.

Onze toekomst

Het bepalen van een strategie is één, daarnaast is

het van belang deze op de juiste koers te krijgen en

te houden. Van Oord ligt ondanks de economische

terugval in grote delen van de wereld goed op koers

met de uitvoering van de strategie 2011 – 2015. Wij

hebben dan ook nog altijd het volste vertrouwen in

de gekozen strategie. Van Oord blijft een toonaan-

gevende maritieme aannemer met oog voor de

groeimogelijkheden.

De baggermarkt is voor Van Oord nog altijd de

grootste en belangrijkste markt. De offshoremarkt

en de markt voor offshore windparken zien wij als

de twee grootste internationale groeimarkten. De

offshoremarkt is een wereldwijde activiteit, terwijl

de markt van offshore windmolens zich momenteel

concentreert op Noordwest Europa.

Significant uitbreiden

Om deze markten te kunnen bedienen, zijn in 2011

diverse investeringen gedaan. Zo is met het oog op

de offshoremarkt een schip voor de installatie van

pijpleidingen in ondiep water, de zogenaamde

shallow water pipe lay (SWPL) barge in aanbouw.

Met dit schip kunnen pijpleidingen met een diameter

tot ongeveer twee meter worden geïnstalleerd. Het

schip zal in het tweede kwartaal van 2012 operatio-

neel zijn. Met deze aanschaf kan Van Oord een

totaalpakket van diensten in ondiep water aanbieden

(ontgraven, installeren en beschermen) waardoor

de positie als EPC (Engineering, Procurement,

Construction) hoofdaannemer verder verstevigd

wordt. Daarnaast zal het installeren van laad- en

losboeien (Single Point Moorings) als onderdeel van

dit pakket een belangrijke rol blijven spelen. Voor

wat betreft de markt voor offshore wind molens, is

een schip (Aeolus) in aanbouw voor de installatie

van offshore windmolenparken. Ook dit is nood-

zakelijk om onze sterke reputatie te behouden en

te versterken.

Behouden en versterken

Ter verbreding van onze marktpositie in de bagger-

wereld, is naast de zelfvarende cutterzuiger Athena

een tweede zelfvarende cutterzuiger in aanbouw,

de Artemis. Dit wordt een zusterschip van de

Athena die in 2011 in de vaart kwam.

Resultaten in lijn met strategie

In 2010 is een nieuwe strategische agenda vastgesteld voor de

komende vijf jaar (2011 – 2015). Binnen die agenda zijn onder andere

drie markten verder uitgewerkt: de baggermarkt, de offshoremarkt

en de markt voor offshore windmolens. Met name in die markten wil

Van Oord stevig uitbreiden. Nu, een jaar verder, staat die visie nog

altijd als een huis en zijn inmiddels de nodige stappen gezet richting

ons doel.

12


Verlaging van de kribben in de Waal in het kader

van het programma Ruimte voor de Rivier.

13

De sterkste groei heeft plaatsgevonden bij post-

Panamax-schepen. Het aantal schepen in deze cate-

gorie is met een factor tien toegenomen. Doordat

de capaciteit en omvang van containerschepen blij-

ven toenemen, zijn er steeds grotere en diepere

havens nodig, met langere kademuren en bredere

en diepere toegangskanalen. Wij mogen er nog

steeds vanuit gaan dat deze groei zich op termijn

zal doorzetten. Overal ter wereld is men bezig met

plannen voor nieuwe havenfaciliteiten, variërend

van overslaghavens tot containerterminals. Hierbij

gaat het niet alleen om nieuwe faciliteiten, maar

ook om de uitbreiding van bestaande havens.

Energie

De belangrijkste factor die van invloed is op dit

marktsegment, is de wereldwijde stijging van het

energieverbruik, mede als gevolg van de groei van

de wereldeconomie en -bevolking. Volgens infor-

matie van de IEA (International Energy Agency)

uit 2011 zal de vraag naar energie in de periode

2010 – 2035 met 30% stijgen.

Maritiem transport

De afgelopen decennia is het wereldwijde goede-

rentransport als gevolg van de groeiende wereldbe-

volking en een gunstig economisch klimaat enorm

toegenomen. De vooruitzichten voor de lange ter-

mijn zijn positief. Landen blijven hun havens uit-

breiden. Dit is niet alleen nodig omdat de handel

toeneemt, maar ook omdat de schepen steeds

groter worden, wat grotere en diepere havens ver-

eist. De capaciteit van de wereldwijde koopvaardij-

vloot is de afgelopen tien jaar sterk toegenomen.

Marktontwikkelingen en vooruitzichten

Van Oord is wereldwijd actief in de volgende markten: baggeren,

offshore olie- en gas en offshore wind. De aanjagers van deze

markten zijn de ontwikkelingen binnen maritiem transport, energie,

urbanisatie, climate change en toerisme. De verwachting is dat deze

aanjagers zich op lange termijn gunstig ontwikkelen. Dat biedt

Van Oord goede vooruitzichten.

14


Urban population

Rural population

Total population

10

8

6

4

2

1950 1975 2000 2025 2050

Source: United Nations Population Division 2010

in b

illi

on

Worldwide urban and rural population 1950 - 2050

China

India

Other developing Asia

Russia

Middle East

Rest of the world

OECD

Growth in primary energy demand

Mil

lio

n t

on

nes

of

oil

eq

uiv

ale

nt 4.000

4.500

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

0

500

2010 2015 2030

Source: International Energy Outlook 2011 (IEA)

2020 2025 2030

In diezelfde periode zal het aandeel duurzame

energie in de totale energiemarkt fors stijgen. De

aanleg van grote windparken in zee – een van de

specialisaties van Van Oord – speelt een belangrijke

rol bij het behalen van de doelstellingen voor het

terug dringen van CO2, zoals die door veel landen

zijn vastgelegd in het zogenaamde Kyoto-protocol.

Urbanisatie

In 2011 is de zevenmiljardste wereldburger gebo-

ren. De Verenigde Naties verwacht dat de wereld-

bevolking in het jaar 2050 zal zijn gegroeid tot

negen miljard mensen. Tegelijkertijd blijft er een

trek van het platteland naar de stad. Dat betekent

dat de grootste groei plaats zal vinden in kustge-

bieden omdat het merendeel van de steden zich in

de buurt van de zee bevindt. Voor 2050 is de voor-

spelling dat 65% van de wereldbevolking in stede-

lijke gebieden aan de kust woont. In absolute cijfers

betekent dit ten opzichte van 2010 een verdubbe-

ling van het totale aantal mensen dat in kust-

gebieden woont.

Climate change

In het algemeen is de verwachting dat in 2100 de

zeespiegel als gevolg van de opwarming van de

aarde verder zal stijgen. Een ander gevolg van die

opwarming is dat het weer extremer zal worden

(stormen en meer neerslag). Daarom wordt het

beschermen van de kwetsbare kustgebieden steeds

belangrijker.

Toerisme

Aangezien de welvaart in veel landen in de wereld

toeneemt, zal de toeristenindustrie ook op termijn

blijven groeien. Toeristische kustgebieden doen er

veel aan om hun infrastructuur te verbeteren. Zij

investeren in de aanleg en het onderhoud van

stranden, nieuwe terminals voor cruiseschepen,

jachthavens en moderne luchthavens.

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1000,000

20092008 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Th

rou

gh

pu

t ('0

00

teu

)

Global container port throughput

Source: Drewry 2011

52

4,6

80

476

,118

54

6,0

17

58

9,9

74

63

6,2

84

68

5,6

93

73

6,9

49

79

0,1

99

84

5,8

34

15

respectievelijk Europese markt kwamen aan

de orde.

Samenstelling Executive Board

In het kader van de continuïteit in de leiding van

de onderneming is uitgebreid stilgestaan bij de

optimale omvang en samenstelling van de Executive

Board. Daarbij is geconcludeerd dat het in deze

fase van de ontwikkeling nuttig is om iemand met

de juiste kwalificaties en relevante ervaring

van buiten de onderneming aan te trekken. Per

1 september 2011 is de heer P.W. Verheul als lid

van de Executive Board aangetreden.

Samenstelling Raad van Commissarissen

Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeel-

houders op 21 april 2011 hebben wij afscheid

genomen van de heer W. van Vonno, die op de

zelfde vergadering namens aandeelhouder Konink-

lijke BAM Groep nv is opgevolgd door de heer

N.J. de Vries. Eind december is het aandelenpakket

van de Koninklijke BAM Groep nv verkocht aan

een Belgische en een combinatie van Nederlandse

investeerders. In het kader van deze transactie

heeft de heer De Vries zijn functie van commissaris

van Van Oord nv weer neergelegd. Gedurende de

korte tijd dat de heer De Vries commissaris was,

heeft de onderneming kunnen profiteren van zijn

ruime ervaring in de aannemerij en zijn kennis van

het besturen van grote ondernemingen. Wij zijn

hem erkentelijk voor de wijze waarop hij zijn

functie bij Van Oord heeft uitgeoefend.

De Raad van Commissarissen heeft in 2011 zes

reguliere vergaderingen gehouden. Tijdens de

vergaderingen van de Raad van Commissarissen

werden voorstellen door de verantwoordelijke mana-

gers toegelicht. Daarnaast is een werkbezoek afge-

legd aan Singapore en Australië. Daar is een aantal

projecten bezocht en van gedachten gewisseld met

vertegenwoordigers van aanwezige organisaties.

Voortgang

Tijdens de vergaderingen was steeds aandacht voor

de ontwikkeling van de veiligheid bij Van Oord.

Tot ons genoegen is goede voortgang gemaakt

met het terugdringen van het aantal incidenten met

verzuim. Voorts zijn elk kwartaal uitgebreid de

operationele en financiële ontwikkeling en de

voortgang van de diverse investeringsprojecten

besproken. Ook de lange termijn financiering van

de onderneming, met name een tweetal grote

onderhandse leningen op de Amerikaanse

Van links naar rechts:

C.J. van den Driest

J.W. Baud

K. Damen

Jac.G. van Oord

J.M.J.A.P. Laurent Josi

Bericht van de Raad van Commissarissen

Hierbij leggen wij u de jaarrekening over 2011 van Van Oord nv voor

zoals opgemaakt door de Executive Board en gecontroleerd en van

een goedkeurende verklaring voorzien door Ernst & Young Accoun-

tants LLP. De bevindingen van de accountant zijn besproken in de

vergadering van de Raad van Commissarissen en mede op basis

daarvan hebben wij de jaarrekening goedgekeurd. Wij stellen

aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaar-

rekening over 2011 vast te stellen en over het jaar 2011 een dividend

uit te keren van EUR 56 miljoen.

16

Gang van zaken

Voor Van Oord was 2011 wederom een succesvol

jaar. Ondanks alle onzekerheden op financieel,

economisch en politiek gebied is een degelijk

resultaat bereikt. Daar waar de markt in met name

Europa een negatieve ontwikkeling liet zien, is de

onderneming erin geslaagd met succes grote

werken aan te nemen in relatief snel groeiende

markten zoals Australië, Brazilië en Rusland. Daar-

naast is goede voortgang gerealiseerd in de ontwik-

keling van de markt voor offshore windparken en

liet de area Offshore een goed resultaat zien. Voor

de gehele onderneming heeft dit geresulteerd in

een omzet stijging van 8,7% en een orderportefeuille

van EUR 1.694 miljoen per 31 december 2011

(2010: EUR 1.856 miljoen).

Wat betreft de realisatie van het nieuwbouwpro-

gramma van de schepen kan ook van een goed jaar

worden gesproken. Het grote valpijpschip Stornes

is medio 2011 met enige vertraging opgeleverd.

Van Oord is nu goed gepositioneerd in dit markt-

segment met dit schip dat onmiddellijk in een aan-

trekkelijke markt aan de slag ging. Ook is medio

2011 de grote zelfvarende cutterzuiger Athena in

de vaart gekomen. Dit gecompliceerde schip is met

succes in gebruik genomen op een moment dat er

veel werk voor cutterzuigers op de markt is. De

bouw van de lopende grote investeringsprojecten,

te weten het installatieschip Aeolus en de Stingray,

de pijpenlegger voor ondiep water, vragen veel aan-

dacht van de afdeling Nieuwbouw maar lijken beide

op schema en binnen budget opgeleverd te worden.

Dankwoord

Graag danken wij op deze plaats de gehele organi-

satie voor de enorme inspanningen die in het

afgelopen jaar zijn geleverd. Vaak gebeurde dit op

locaties ver van huis en haard, in zware klimatolo-

gische condities en onder moeilijke werkomstandig-

heden. Dat vraagt ook veel begrip, geduld en

vertrouwen van het thuisfront. Maar zo werkende

kan de organisatie van Van Oord in al zijn geledin-

gen wel een enorme bijdrage leveren aan de ont-

wikkeling van een groot aantal landen en daarmee

aan een toekomstperspectief voor velen. Daar zijn

wij trots op en daar danken wij u voor.


Samenstelling Raad van Commissarissen

Drs. C.J. van den Driest (1947), voorzitter

Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Vopak N.V.

van 2002 tot 2005.

Commissariaten: Anthony Veder Group NV, Darlin NV,

Van Gansewinkel Groep BV, Koninklijke Vopak NV,

Stork NV

Drs. J.W. Baud (1951)

Directeur NPM Capital N.V. sinds 2002.

Commissariaten: Bol.com, Independer.nl

Ing. K. Damen (1944)

Chairman Damen Shipyards Group

Commissariaat: Royal Van Zanten

J.M.J.A.P. Laurent Josi (1964)*

Managing Director Cobepa

Commissariaten: International SOS, JF Hillebrand,

Carmeuse, Bank Degroof

Ing. Jac.G. van Oord MBA (1946)

Directievoorzitter Van Oord nv van 2003 tot 2008.

Voorzitter MerweOord B.V.

Commissariaten: Van Leeuwen Buizen Groep BV,

GMB Holding B.V.

Ir. N.J. de Vries (1951)*

(21 april 2011 – 22 december 2011)

Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke BAM Groep

Rooster van aftreden commissarissen

eerste einde

benoeming lopende

termijn

Drs. C.J. van den Driest 2006 2014

Drs. J.W. Baud 2009 2013

Ing. K. Damen 2008 2012

Ing. Jac.G. van Oord MBA 2009 2013

J.M.J.A.P. Laurent Josi 2012 2016

* De heer ir. N.J. de Vries heeft dr.ir W. van Vonno op

21 april 2011 als commissaris opgevolgd. De heer

De Vries is op eigen verzoek op 22 december 2011

afgetreden. Op 6 februari 2012 is de heer

J.M.J.A.P. Laurent Josi toegetreden tot de Raad

van Commissarissen.

17

Verslag van de Executive Board

Placement') en een nieuwe kredietfaciliteit bij

een consortium van internationale banken. De

onderhandse lening bedraagt het equivalent van

USD 501 miljoen met looptijden tussen de acht en

vijftien jaar. Het rente- en het valutarisico op de

US component van deze lening is volledig afgedekt.

De nieuwe Revolving Credit Facility bij het interna-

tionale bankenconsortium bedraagt EUR 405 miljoen

met een looptijd van vijf jaar. Per ultimo 2011 vol-

doen wij ruimschoots aan de voor beide leningen

afgesproken financieringsvoorwaarden.

Risicobeheersing

Managementsysteem

Het aannemen en uitvoeren van projecten brengt

risico’s met zich mee. Onze interne beheersyste-

men zijn erop gericht deze risico’s op voorhand te

onderkennen en vervolgens adequate maatregelen

te treffen. De inrichting van ons managementsys-

teem is helder en voor iedereen in onze onderne-

ming digitaal en in boekvorm beschikbaar. In ons

managementsysteem zijn procedures en bevoegd-

heden opgenomen. In de procedures wordt aan-

gegeven hoe wij handelen bij het inschrijven op en

uitvoeren van (nieuwe) projecten. Ook procedures

rondom veiligheid, investeringen, inkopen en klach-

ten zijn in dit managementsysteem opgenomen.

In 2011 bedroeg de omzet EUR 1.715 miljoen (2010: EUR 1.578 miljoen).

De nettowinst kwam uit op EUR 118 miljoen (2010: EUR 165 miljoen,

inclusief incidentele belastingbaten van EUR 40 miljoen). Het jaar 2011

heeft geleid tot een stabiel tendervolume en een hoger activiteiten-

niveau. Per saldo resulteerde dit in een winst gevendheid uitgedrukt als

percentage van de omzet van 6,9% (2010: 7,9%, exclusief incidentele

belastingbaten). De orderportefeuille per 31 december 2011 bedraagt

EUR 1.694 miljoen en is lager dan eind 2010 (EUR 1.856 miljoen). Het

vlootsegment van de cutter- en sleephopperzuigers behaalde een iets

lagere bezettingsgraad, terwijl de bezettingsgraad van de valpijp-

schepen steeg ten opzichte van 2010.

Samenstelling Executive Board Van Oord

Drs. P. (Pieter) van Oord (1961) – CEO

(Chief Executive Officer)

Sinds 2007 is Pieter van Oord lid van de Execu-

tive Board. In 2008 is hij benoemd tot CEO.

Naast het voorzitterschap van de Executive

Board behoren de activiteiten van de areas

Offshore en Nederland en de stafafdelingen

Personnel & Organisation, Technical Department

en Communication & Markets tot zijn directe

aandachtsgebieden.

Drs. A.J. (Arjan) van de Kerk RA (1955) – CFO

(Chief Financial Officer)

Arjan van de Kerk is sinds 1998 lid van de

Executive Board. De activiteiten van de staf-

afdelingen Finance & Administration, Treasury,

Information Technology en Legal & Contracts

behoren tot zijn directe aandachtsgebieden.

P.H.G. (Peter) de Ridder (1948) – COO

(Chief Operational Officer)

Peter de Ridder is sinds 1994 lid van de

Executive Board. De activiteiten in de areas

Asia & Australia, Middle East, Mediterranean &

South West Asia en de business units Offshore

Wind Projects en Wicks evenals de activiteiten

van Operations Department en Survey behoren

tot zijn directe aandachtsgebieden.

Ir. P.W. (Paul) Verheul (1961) – COO

(Chief Operational Officer)

Paul Verheul is per 1 september 2011 benoemd

als lid van de Executive Board. Tot zijn directe

aandachtsgebieden behoren de areas America &

Africa en Europe en de stafafdelingen Quality

Health Safety & Environment, Van Oord Procure-

ment en Engineering & Estimating.

Financiering

Onze onderneming is financieel gezond. De liquide

middelen bedragen ultimo 2011 EUR 198 miljoen.

De opgenomen leningen bedragen EUR 426 mil-

joen. Het nieuwe investerings programma in combi-

natie met aflopende kredietarrangementen, bracht

de behoefte aan additionele financieringsruimte

met zich mee. In 2011 hebben wij nieuwe financie-

ringslijnen aangetrokken door middel van een

onderhands geplaatste lening bij Amerikaanse

en Engelse institutionele beleggers ('US Private

18

maliseren. Dit gebeurt uiteraard zo veel mogelijk

vooraf door met opdrachtgevers goede contractuele

afspraken te maken. Hiervoor zijn standaarden

vastgelegd. De vreemde valutaposities worden per

project gevolgd en nagenoeg volledig afgedekt met

termijncontracten. Bij de bepaling van de hoogte

van het in te dekken bedrag wordt tevens rekening

gehouden met voorgenomen scheepsreparaties en

uitgaven in vreemde valuta. Door gebruik te maken

van rente- en valutaderivaten op de termijnmarkt is

het rente- en het valutarisico op aangetrokken

leningen geëlimineerd. Wanneer onzekerheid

bestaat over de kredietwaardigheid van opdracht-

gevers dekken wij mogelijke betalings- en politieke

risico’s af door middel van bankgaranties en kre-

dietverzekeringen. Wordt er niet verzekerd of is een

verzekering niet mogelijk, dan dient de kasstroom

op elk moment van projectuitvoering positief te

zijn of worden andere zekerheden bedongen. Hier

wordt strenge controle op uitgeoefend. Prijsrisico’s

op brandstof worden grotendeels afgedekt door

transacties op de termijnmarkt of contractuele

afspraken met de opdrachtgevers. Op mondiaal

niveau verminderen wij onze marktrisico’s door

verspreid over heel de wereld projecten aan te

nemen. Het aangaan van samenwerkingsverbanden

maakt hier eveneens deel van uit en spreidt tevens

de uitvoeringsrisico’s.

Vanuit de afdeling QHSE (Quality, Health, Safety &

Environment) wordt in de vorm van interne audits

en door Lloyd’s toezicht uitgeoefend op een goede

werking van het managementsysteem. Op basis van

deze audits worden zo nodig aanvullende maatre-

gelen genomen. De door externe partijen aan ons

verleende certificaten zijn gebaseerd op een deug-

delijke werking van ons managementsysteem. Daar-

naast voeren opdrachtgevers, scheepvaartinspecties

en verzekeringsmaatschappijen regelmatig audits

uit op de werking van onze procedures. Uit alle

resultaten blijkt dat ons managementsysteem naar

behoren functioneert.

Financiële risico’s

Wij voeren een actief cash management beleid op

basis van prognoses voor de ontwikkeling van de

liquiditeiten twaalf maanden vooruit. Liquiditeiten

worden zoveel mogelijk gecentraliseerd bij de hol-

dingmaatschappijen in Nederland. Bankrekeningen

worden zoveel mogelijk opgenomen in cash pools

die door de centrale afdeling Treasury worden

beheerd. De korte termijn credit rating van banken

is leidend bij de keuze van banken waar liquiditei-

ten worden aangehouden, zowel voor projecten als

voor de holdingmaatschappijen. Waar nodig en

mogelijk sturen wij actief bij in projecten in uit-

voering om het beslag op ons werkkapitaal te mini-

Van links naar rechts:

A.J. van de Kerk

P.W. Verheul

P. van Oord

P.H.G. de Ridder

19

Planning

Naast het verkrijgen van winstgevende opdrachten,

is een juiste planning van de inzet van ons ervaren

en deskundig personeel en onze schepen van

belang voor onze financiële resultaten. Aanbeste-

dingen, projecten in uitvoering en planning van in

te zetten personeel en schepen zijn diep verankerd

in ons managementsysteem en worden per project

op het niveau van de Executive Board en het

Management Committee tenminste eens per

twee weken besproken en bewaakt.

Rapportages

Wij hanteren korte communicatielijnen, zodat wij

snel en adequaat kunnen handelen. Dit geldt zowel

binnen een projectteam zelf als tussen project-

leider, het verantwoordelijke areamanagement en

de Executive Board. Managementinformatie is toe-

gesneden op de eigen verantwoordelijkheid in alle

lagen van de organisatie. Per dag, week, periode

van vier weken, kwartaal en jaar worden standaard-

rapportages voorzien van analyses gegenereerd.

De inhoud daarvan is zowel kwantitatief als

kwalitatief. De rapportages richten zich vooral op

verwachte en lopende aanbestedingen, productie-

gegevens van materieel, kosten van organisatie-

delen, exploitatierekeningen per materieelstuk en

budget control reports van elk project. Wij gebrui-

ken deze informatie om verslag uit te brengen,

mogelijke problemen tijdig te onderkennen en aan

te pakken, risico’s in kaart te brengen en de toe-

komstige winstgevendheid van de onderneming te

vergroten. De eindewerkrapporten worden centraal

gearchiveerd en in voorkomende gevallen geraad-

pleegd voor nieuwe vergelijkbare projecten.

Veilige werkomstandigheden maken integraal deel

uit van onze bedrijfsvoering. De Executive Board

stelt het veiligheidsbeleid vast en ziet toe op de uit-

voering daarvan. Ongevallen worden wekelijks tot

op niveau van de Executive Board besproken. Indien

daartoe aanleiding is, nemen wij vervolgens aanvul-

lende maatregelen.

20


Bezettingsgraad materieel in weken

2010

2011

Sleephopperzuigers

Cutterzuigers

Valpijpschepen

2842

40 21 46

36

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Nettowinst in miljoenen Euro’s

16

42

91

148

16

5

120

16

5 *

* Inclusief incidentele belastingbaten van EUR 40 miljoen

2011

118

2000

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

Omzet in miljoenen Euro’s

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

76

3

1.0

02

1.5

78

1.7

15

1.4

24

1.8

96

1.6

521

.516

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

2.000

302

148

9

107

130

356

123

249

2009 2010 2011

Wicks

Offshore Wind Projects

Offshore

America & Africa

Asia & Australia

Middle East, Mediterranean &

South West Asia

Europe

Netherlands

Omzet per area en business unit in miljoenen Euro’s

347

103

331

271

234

338

61

30

352

134

275

107

217

335

141

17

21

Activiteiten per area en business unit

De economische ontwikkelingen in diverse delen van de wereld zijn

van invloed geweest op onze activiteiten en de markten waarin wij

actief zijn. In Europa bijvoorbeeld is sprake van een recessie, in het

Midden-Oosten en Noord-Afrika waren de effecten van de Arabische

Lente merkbaar in de uitstel van tenders. In Australië daarentegen

hebben wij onze markt positie aanzienlijk kunnen versterken door het

binnenhalen van een aantal grote projecten. Op de volgende pagina’s

gaan wij dieper in op de ontwikkelingen in 2011 in de diverse areas

en business units.

Sleephopperzuiger HAM 317 tijdens de uitvoering van

het Zandmotorproject voor de Nederlandse kust.

22


De activiteiten in Nederland concentreerden zich in

2011 voor een belangrijk deel langs de kust. Een in

het oog springend project waarbij Van Oord sinds

2009 betrokken is, is de aanleg van de Maasvlakte 2.

Dit project, dat in combinatie wordt uitgevoerd, staat

wat omvang betreft op gelijke voet met de mede

door Van Oord uitgevoerde projecten in Dubai (Palm

Jumeirah en The World) en betekent voor Van Oord een

van de grootste projecten ooit in Europa. Onze activitei-

ten daar, lopen qua planning nog altijd voorspoedig en

kenden ook in 2011 weer een aantal noemenswaardige

highlights. Zo plaatste een speciaal voor dit werk ont-

wikkelde kraan, de zogenaamde E-crane Blockbuster,

bijna 20.000 40 tons beton blokken en realiseerde daar-

mee het grootste deel van de harde zeewering. Verder

werd de eerste kademuur opgeleverd en eind 2011 was

bijna al het zand aangebracht. Ook werd in Rotterdam

in juni 2011 het kanaal voor de LNG terminal GATE

(Gas Access To Europe) opgeleverd.

Zandmotor

Een ander belangrijk project waarbij Van Oord betrok-

ken was, was de pilot Zandmotor (Deltaduin). Dit pilot-

project omvat een innovatieve kustversterkingsmethode

waarbij ruim 21,5 miljoen m3 zand is aan gebracht in de

Noordzee tussen Ter Heijde en Kijkduin. Het schier-

eiland in de vorm van een haak was bij oplevering in

november 130 hectare groot. De komende jaren zullen

wind, golven en stroming het zand langs de Neder-

landse kust verspreiden, volgens het principe Building

with Nature.

Kustversterkingsproject

Ook werd door de area Netherlands het grootschalige

kustversterkingsproject Delflandse Kust voltooid. Dat

impliceert dat het strand en de duinen tussen Hoek

van Holland en de zuidelijke havendam bij Schevenin-

gen in het kader van hoogwaterveiligheid zijn verbreed.

Bovendien is er een nieuw natuurgebied ter grootte

van 35 hectare tussen Hoek van Holland en

’s-Gravenzande gerealiseerd. Verder voerden onze

sleephopperzuigers bij Ameland en Renesse reguliere

strandsuppleties uit.

Onderhoud vaargeulen

Rijkswaterstaat gunde twee zogenaamde percelen van

een onderhoudscontract met een looptijd van drie jaren

aan Van Oord. Het eerste perceel betreft het onderhou-

Netherlands

Zandmotor: natuur verder het werk laten doen

In 2011 is aan de Delflandse kust dag en nacht

gewerkt om 21,5 miljoen m3 extra zand te ver-

werken tot het nieuwe schiereiland de Zand-

motor. In de komende twintig jaar zal dit zand

zich verspreiden over 16 kilometer kustlijn en

deze verder versterken. Een project dat door

mensenhanden is opgestart en waar de natuur

verder het werk moet doen. ‘Er is tenslotte

niets dynamischer dan de kust’, aldus project

manager Wilbert van Boldrik. ‘Wind, golven en

stromingen zullen het strand wegspoelen maar

ook gedeeltelijk weer naar de kust brengen. De

Zandmotor is daarmee een voorbeeldproject

van Building with Nature.’

200 voetbalvelden

Het schiereiland heeft nu nog de vorm van een

haak met een meer in het midden, maar zal

steeds verder met de kustlijn integreren. Het

schiereiland, met boven water een oppervlakte

van 130 hectare, oftewel 200 voetbalvelden,

zal de komende jaren ruimte bieden aan

natuur en aan recreatie. ‘Waar je eerst zo

het water in liep, liggen nu nieuwe duinen en

strand.’ De komende jaren wordt het project

nauwlettend bewaakt, waarbij wordt gekeken

naar de manier waarop het zand zich ver-

plaatst, en naar hoe de natuur zich ontwikkelt.

Bij deze monitoring is Van Oord door de

samen werking met Ecoshape nauw betrokken.

De verwachting is dat diverse planten- en dier-

soorten het gebied tot hun thuis gaan rekenen.

De eerste zeehonden zijn al gesignaleerd.

‘Als het idee achter de Zandmotor slaagt, is

dit de nieuwste manier van kustbescherming’,

aldus Van Boldrik. ‘De belangstelling vanuit

het buitenland is groot.’

23

den van de Maasgeul, Eurogeul en IJgeul. Dit zijn de

vaargeulen in de Noordzee die scheepvaartverkeer

toegang geven tot het Rotterdamse en Amsterdamse

havengebied. De Maasgeul zal daarnaast ook worden

verbreed. Bovendien biedt dit contract de mogelijk-

heid voor zeezandwinning in de Noordzee. Het

tweede perceel omvat het onderhoud van de vaar-

geulen vanaf de havenmonding bij IJmuiden tot aan

het sluizencomplex.

Verbreding A4

Nadat in 2010 het noordelijke deel van de verbreding

van de A4 tussen knooppunt Burgerveen en Leiden

werd opgeleverd, werd er in 2011 volop gewerkt aan

het zuidelijke deel. De werkzaamheden van Van Oord

bestaan vooral uit zandleverantie, grondverbetering

en (specialistisch) grondverzet.

Wegverbreding A4 Burgerveen - Leiden in uitvoering.

Noord/Zuidlijn

Het project Noord/Zuidlijn, dat in combinatie wordt

uitgevoerd, kende in 2011 twee mijl palen. Bij de

realisatie van het metrostation CS in Amsterdam

werd op 31 mei 2011 het tunnelelement ingevaren,

dat vervolgens met veel precisie is afgezonken onder

het bestaande station. Daarnaast voltooide Van Oord

de ontgravingswerkzaamheden aan de zogenaamde

diepe stations Rokin, Ceintuurbaan en Vijzelgracht.

Ruimte voor de Rivier

Wij kregen de opdracht voor de 2e fase van de krib-

verlaging van de Waal. Dit is het tweede project uit

het Rijksprogramma Ruimte voor de Rivier waarbij

Van Oord is betrokken. In 2010 werd reeds het rivier-

verruimingsproject Overdiepse Polder aangenomen.

Dit project startte in het voorjaar van 2011 met de reali-

satie van de dijkverlegging en de bouw van terpen.

24


Europe

Een aantal landen in de eurozone is in een recessie

beland. De instabiele economische situatie waar

we in 2011 mee werden geconfronteerd, had als

gevolg dat nieuwe activiteiten in vooral Frankrijk

en het Verenigd Koninkrijk uitbleven. Ook de eerder

aangekondigde baggerprojecten voor verdieping en

uitbreiding van havens en vaarwegen in Duitsland

werden vooralsnog uitgesteld. De onderhoudsmarkt

in deze landen bleef wel op peil.

Activiteiten op niveau

Rond de Kaspische Zee bleven onze activiteiten

op niveau. In februari 2011 werd het contract

ondertekend met het Ministerie van Transport in

Azerbeidzjan voor de ontwikkeling van de inter-

nationale zeehaven van Alat, nabij Baku. Het project

omvat het baggeren van een 7 kilometer lang en

160 meter breed toegangskanaal en een zwaaikom

voor de nieuwe haven. Het baggerwerk wordt uit-

gevoerd in twee jaar tijd.

De werken rond het Kashagan-project zijn in

2011 succesvol afgerond. De werkzaamheden

bestonden uit het maken en terugvullen van

sleuven en andere ondersteunende activiteiten

voor de olie-industrie.

Project Klaipeda in Litouwen

In de landen rond de Baltische Zee staat de markt

onder druk. Zo konden wij de opdracht voor verdie-

ping en verbreding van het toegangs kanaal naar de

haven van Klaipeda in Litouwen aan onze porte-

feuille toevoegen. Het project betreft de verdieping

van het toegangskanaal tot -14,5 meter over een

lengte van bijna 6 kilometer. Tevens wordt het

kanaal met 30 meter verbreed van 120 naar

150 meter. In de toekomst is de haven toegankelijk

voor post-Panamax schepen die een lengte van

300 meter en een breedte van 40 meter hebben.

Opdrachtgever is de havenautoriteit van Klaipeda.

Steenstorter Frans in actie voor het kustbeschermings-

programma als onderdeel van de toekomstige

verdieping van de Elbe in Duitsland.

25

Middle East, Mediterranean & South West Asia

Middle East

In het Midden-Oosten is de markt verschoven van

grote landaanwinningsprojecten naar activiteiten

die direct of indirect gerelateerd zijn aan de olie-

en gasindustrie en projecten die betrekking hebben

op de uitbreiding van havens. Door de relatief hoge

olieprijs is er budget voor onder andere investerin-

gen in de maritieme infrastructuur.

Das Island

Op Das Island, offshore Abu Dhabi, wordt sinds

begin 2011 gewerkt aan een uitbreiding van het

bestaande olie- en gaseiland. Het design &

construct-project bestaat uit een landaanwinning

van ongeveer 200 hectare inclusief kustbescher-

ming. Van Oord voert deze werkzaamheden uit in

opdracht van Abu Dhabi National Oil Company.

Het project wordt naar verwachting medio 2012

opgeleverd. Op hetzelfde eiland wordt voor

Hyundai Heavy Industries gewerkt aan het Inte-

grated Gas Development Project. Het betreft het

opspuiten van een terrein voor de bouw van een

gasverdeelstation op Das Island.

Iraq Crude Oil Expansion Project Phase I

In Irak werkten cutterzuigers Haarlem en HAM 218

samen met sleephopperzuigers HAM 318, HAM 310

en Sagar Hansa sinds begin 2011 aan het Iraq

Crude Oil Expansion Project Phase I. De werkzaam-

heden bestaan uit het baggeren van een sleuf met

een totale lengte van ongeveer 45 kilometer voor

een drietal olieleidingen. De projectlocatie bevond

zich aan de monding van de rivier de Eufraat. Ook

werden verdiepingswerken voor drie draaicirkels

ten behoeve van Single Point Mooring Buoys uit-

gevoerd. De werkzaamheden werden in december

2011 afgerond.

Salt Mushroom

In Jordanië konden wij werkzaamheden continueren

voor het Salt Mushroom Project in opdracht van de

Arab Potash Company. Van Oord heeft met de

cutterzuiger Zeeland zoutpaddenstoelen gebaggerd

Landaanwinning Das Island, Abu Dhabi met

sleephopperzuiger HAM 318.

26


in de Dode Zee ten behoeve van de potash

(kunstmest) industrie.

Veel activiteiten

Het vastgoedproject Marsa Al Seef werd, ondanks

de onrust in Bahrain, in augustus tijdig opgeleverd.

In Koeweit werd een onderhoudsbaggercampagne

uitgevoerd voor de Sabiya Power Plant in opdracht

van het Ministry of Electricity and Water. In Dubai

bevinden de werkzaamheden voor het Pearl

Jumeriah Island project zich in de laatste fase.

Op Palm Jumeirah werd in opdracht van Al Fattan

Properties een strand opgespoten voor een

luxe resort.

Mediterranean

De economie en de politieke ontwikkelingen in de

regio hadden grote invloed op de werkzaamheden

die Van Oord daar uitvoert. In het Middellandse

Zeegebied viel de omzet terug. Dravo S.A., de

Spaanse onderneming waarin Van Oord voor 50%

participeert, heeft last van de financiële crisis in

Zuid-Europa. Ondanks dat konden wij de haven-

uitbreiding in het Spaanse Bilbao uitvoeren waar

met de sleephopperzuiger Vox Máxima zand

achter een nieuwe kademuur werd opgespoten.

In Noord-Afrika had de Arabische Lente een

negatief effect op de gehele markt. In Tunesië

ging een project als gevolg van de ongeregeld-

heden niet door.

South West Asia

In Zuidwest Azië viel onze omzet terug doordat

private investeerders steeds meer moeite hebben

om de financiering voor hun project rond te

krijgen. In de onderhoudsmarkt konden wij onze

activiteiten continueren. In Hazira, India werd het

havenuitbreidingsproject van Essar afgerond.

Vox Máxima: Spaanse 'zand' geen probleem

In 2011 werd de Vox Máxima ingezet bij de

uitbreiding van de haven van de Spaanse stad

Bilbao, gelegen in het centrum van de Golf

van Biskaje. Bij de aanleg van de diepwater-

kade werd bij dit project gebruik gemaakt

van de zogenaamde drijvenddokmethode.

Geen zand maar keien

De Vox Máxima moest na de constructie van

de kademuur het achterliggende ‘zwembad’

met zo’n 4,5 miljoen m3 materiaal opspuiten.

Dit materiaal zou bestaan uit fijn zand, maar

bleek uiteindelijk voor een groot deel uit

flinke keien te bestaan. ‘De Vox Máxima

had hier geen enkele moeite mee’, aldus

Ivar Brink.

Brink is kapitein van Vox Máxima. Deze 203

meter lange sleephopperzuiger, met een

beuninhoud van 31.387 m3, behoort wereld-

wijd tot de grootste in haar soort. Het ont-

werp werd gemaakt op basis van een aantal

uitgangspunten, waaronder een baggerdiepte

van 70 meter en de brug voorop.

27

America & Africa

In deze regio werden vergeleken met 2010 meer

werkzaamheden uitgevoerd. De markt werd voorna-

melijk gedreven door investeringen in de maritieme

en de energiesector. Vooral de activiteiten in Brazilië,

Nigeria en Oost-Afrika droegen bij aan de omzet.

Amerikaanse continent

Van Oord was in 2011 in een aantal landen op het

Amerikaanse continent actief. In Costa Rica werd

baggerwerk in Puerto Moin uit gevoerd. Sleephopper-

zuiger HAM 316 is in Mexico ingezet op een tweetal

projecten in combinatie met waterinjectievaartuig

Wodan. In Venezuela was sprake van toenemende

concurrentie vanuit met name China. Voor het tweede

achtereenvolgende jaar werd in Canada met succes

het onderhoudsbaggerwerk door sleephopperzuiger

Ostsee op de St. Lawrence Rivier uit gevoerd.

Succesvolle oplevering

In de thuismarkt Brazilië werd het langjarige onder-

houdscontract in de haven van São Luis voortgezet.

De havenuitbreidingsprojecten in Rio de Janeiro en in

São Francisco do Sul werden met succes opgeleverd.

In Suape werden verdiepingswerkzaamheden voor

een nieuwe scheepswerf afgerond. Tevens is een

begin gemaakt met de werkzaamheden voor de ver-

dieping van het toegangskanaal op zee en opspuit-

werken voor een nieuw te bouwen scheepswerf.

Oostkust Afrika

Aan de oostkust van Afrika werd het baggerwerk in

de haven van Beira, Mozambique opgeleverd. Het

verdiepen van de haven van het Keniaanse Mombasa

is in volle gang en verloopt voorspoedig. Ook zette

Van Oord in 2011 weer voet aan wal in Angola. Wij

kregen de opdracht voor het baggeren van een

bassin en een toegangskanaal in de haven van

Cabinda. De werkzaamheden zijn eind 2011 gestart.

Pipe pull activiteiten

In de Nigeriaanse thuismarkt bleef de omzet in 2011

op een hoog niveau. Het pijpleiding aanlandings-

project in Akwa Ibom State voor Exxon Mobil is

opgeleverd. Hier heeft Van Oord naast de bagger-

werkzaamheden ook de pipe pull activiteiten uitge-

voerd. Op dit werk heeft Van Oord tevens een

veiligheidsprijs van Exxon Mobil in ontvangst mogen

nemen. Naast diverse kleinschalige projecten in de

Niger Delta was Van Oord betrokken bij de zand-

leverantie voor het Eko Atlantic landaanwinnings-

project in Lagos.

Wandelend over de golven

In de haven van het Braziliaanse Suape, een

uur rijden ten zuiden van Recife, voert

Van Oord al sinds half jaren negentig werk-

zaamheden uit. Momenteel is Van Oord actief

op een nieuw project in Suape: het verdiepen

van het 6 kilometer lange toegangskanaal, op

zee, naar de haven toe. Dit project zal in de

tweede helft van 2013 worden afgerond.

Extreme golven

In het gebied waar het werk uitgevoerd moet

worden kunnen de golfhoogte en golfperiode

zodanig extreem zijn dat werken met een

normaal jack up platform of met een drijvend

ponton niet mogelijk is. Daarvoor wordt

momenteel de Wave Walker ontwikkeld. Dit

mede door Van Oord ontworpen jack up

platform kan zich verplaatsen zonder dat het

platform weer in drijvende toestand moet

worden gebracht. Hierdoor kan het op zee

golven tot boven 2 meter trotseren en veel

langer doorwerken dan de drijvende pontons

of jack ups met boortorens die tot nu toe

worden gebruikt.

Walking Spuds

Peter van Doorn, regiomanager Zuid-Amerika,

is nauw bij dit project betrokken. 'De Wave

Walker kan door middel van Walking Spuds

van de ene naar de andere boorlocatie ‘lopen’.

Dat betekent een grotere efficiency in de

uitvoering van het werk en een kortere

uitvoeringsperiode wat zowel ons, als de

opdrachtgever ten goede komt.’

28


Onderhoud van de haven van Dos Bocas, Mexico

met sleephopperzuiger HAM 316.

29

Asia & Australia

Asia

De activiteiten in Zuidoost Azië werden gekenmerkt

door een aantal kleine maar succesvolle projecten.

Het onderhoudsbaggerwerk in de haven van

Map Tha Put (Thailand) werd begin 2011 succesvol

afgerond. In Indonesië keerden wij terug naar de

haven van Bengkulu in Sumatra, waar de doorgang

naar de haven is uitgegraven. Landaanwinnings-

projecten in Krakatau voor een nieuwe staalfabriek

zijn met een grote sleephopperzuiger uitgevoerd.

In Maleisië werd ons de tweede fase van de land-

aanwinnings- en consolidatiewerkzaamheden

gegund voor de ATT Tanjung Bin tankfarm.

In Singapore zijn verschillende werkzaamheden uit-

gevoerd op het Tuas View project. Daarnaast zijn

landaanwinningswerkzaamheden uitgevoerd bij de

Pasir Panjang terminal fase 3 and 4.

Moeilijke markt

Noordoost Azië blijft een moeilijke markt. Wij

hebben gedurende het jaar enkele aanbiedingen uit-

gebracht voor een aantal kleinere projecten in China.

Hierbij concurreerde Van Oord met lokale partners.

In Korea verkregen wij het landaanwinningsproject

Pyeontaek voor industriële ontwikkeling.

Australië

De markt in Australië groeit als gevolg van grote

infrastructurele projecten. Van Oord heeft een

belangrijk project verkregen voor de Western Basin

Main Works Dredging in Gladstone, Queensland. De

werkzaamheden worden uitgevoerd in joint venture,

en omvatten het baggeren van diverse kanalen,

zwaaikommen en omloopkanalen voor de toegang

tot verschillende terminals, laad- en loskades en

andere losfaciliteiten. In totaal zal er meer dan

27 miljoen m3 materiaal worden gebaggerd.

Havenontwikkeling in Gladstone, Australië met backhoe

dredger Simson en split hopper barge Cornelis Lely.

30


Grote baggeropdracht

Begin juni 2011 is begonnen met het baggeren en in

2014 moeten de werkzaamheden klaar zijn. Een

zware cutterzuiger met drijvende tussenstations,

enkele backhoes en zelfvarende splijtbakken worden

ingezet om deze belangrijke baggeropdracht uit te

voeren. De uitvoering van het Western Basin Dred-

ging project zal een toename betekenen van de

exportcapaciteit voor kolen en gas. Het gas zal vloei-

baar worden gemaakt in drie door anderen nog te

bouwen LNG-fabrieken in Gladstone.

Cape Lambert

Eind 2010 startte Van Oord werkzaamheden in de

exportterminal voor ijzererts in Cape Lambert, West-

Australië. Na het succesvol afronden van de eerste

fase, werkt Van Oord nu aan de tweede fase van dit

project. Opdrachtgever Rio Tinto is begonnen met

het installeren van de export transportbanden en

Van Oord verwacht medio 2012 de laatste hand te

leggen aan dit project. Een deel van het werk wordt

gedaan met de ‘Ripper’ methode door sleephopper-

zuiger Rotterdam. Dit is een speciaal ontwikkelde

methode voor het verwijderen van hardsteen.

Nieuw-Zeeland

In Nieuw-Zeeland werden diverse kleine onderhouds-

contracten uitgevoerd.

31

Aanlanding van de pijpleidingen van het ADCOP project

in Fujairah, Verenigde Arabische Emiraten.

32


Offshore

In lijn met strategie

Een van de uitvloeiselen van het strategisch plan

2011 – 2015 is het uitbreiden van diensten in

ondiep water. Ter verdere versterking van deze

activiteiten wordt in 2012 de shallow water pipe lay

barge (Stingray) in gebruik genomen.

In 2011 werden verschillende werken uitgevoerd

die aansluiten bij deze strategie. In Rusland werd

in de zomer van 2011 het Arkutun Dagi Field deve-

lopmentproject uitgevoerd ten behoeve van de

winning, behandeling en distributie van olie via

het Russische eiland Sakhalin naar het vasteland.

Van Oord was binnen dit project verantwoordelijk

voor het ontgraven en aanvullen van de pijpleiding

sleuven (on-/offshore) en voor het trekken van de

twee pijpaanlandingen, met daarbij de constructie

van een zogenaamde cofferdam (strekdam). Derge-

lijke werkzaamheden werden ook in het noorden

bij Yamal uitgevoerd. De lineaire treklier met een

trekkracht van 600 ton, die in 2010 in gebruik werd

genomen, werd succesvol ingezet voor het aan land

trekken van de Laggan Tormore pijpleiding op de

Shetland eilanden.

Stornes in de vaart genomen

Het valpijpschip Stornes werd in september 2011

in Rotterdam in de vaart genomen en heeft daarna

voornamelijk gewerkt op het Noorse deel van de

Noordzee. In West-Australië werd met speciaal ont-

worpen werktuigen gebaggerd op een diepte van

650 meter. Daarnaast werd in het laatste kwartaal

van 2011 een aantal projecten uitgevoerd in de Bay

of Campeche in Mexico.

In volle gang

Vanuit de offshore vestiging in het West-Australi-

sche Perth zijn de voorbereidingen voor een

steenstortwerk ter bescherming van offshore

pijpleidingen op het Gorgon Project in volle gang.

Met een aanzienlijke hoeveelheid in ontwikkeling

zijnde olie- en gasvelden, is deze regio van grote

relevantie voor zowel offshore- als baggergerela-

teerde projecten.

Voorbereidingen gestart

In opdracht van Sovcomflot zijn de voorbereidingen

gestart voor het installeren van een platform

(Gravity Base Structure) nabij Sakhalin.

Sakhalin: werken in ongerepte natuur

Arkutun Dagi, projectlocatie on- en offshore

van het eiland Sakhalin in het oosten van

Rusland. Een van de verste uithoeken van de

wereld. Het grootste gedeelte van het jaar

een desolate wereld van sneeuw, ijs en bittere

kou. Een volstrekt ongerepte natuur met

beren en wolven aan land en walvissen,

dolfijnen en zeeleeuwen in het water.

Succesvol

Henri van Bemmel, works manager, is vanaf

november 2010 bij dit project betrokken. 'In

april 2011 vertrok ik naar Singapore om daar

de mobilisatie van de schepen te coördineren;

vanaf juni was ik gedeeltelijk op het eiland

Sakhalin en offshore gestationeerd. Het pro-

ject is succesvol verlopen, wij bevinden ons

nu in de afrondende fase. Het was een bij-

zondere ervaring om in dit gebied te werken.

Tot eind juni dreven de ijsschotsen nog in het

water en in oktober begonnen de ijsstormen

al weer.

Milieu

Daarnaast moesten wij rekening houden met

milieugevoelige zaken zoals de trek van een

bedreigde walvissoort. Ook logistiek gezien

was het een uitdaging om al het materieel en

schepen tijdig naar het eiland te krijgen, zo’n

95% van het benodigde materieel is via het

water vervoerd.’

33


Van Oord heeft tenders uitgebracht voor een aantal

projecten. Daarnaast voert Offshore Wind Projects

(OWP) design and procurement studies uit, samen

met eigenaren van windparken, investeerders,

banken, andere geldschieters en hun technische en

juridische experts om de financial close voor nieuwe

offshore windparken te bereiken.

Aanvullende werkzaamheden

Het Belwind Phase I Offshore Wind Park is officieel

op 9 december 2010 in gebruik genomen. Van Oord

heeft in 2011 als hoofdaannemer van dit project nog

een aantal aanvullende werkzaamheden uitgevoerd.

Succesvol afgerond

Een EPC contract voor twee meteomasten is in 2011

succesvol afgerond. Een mast staat voor de kust van

IJmuiden, de tweede mast staat voor de kust van het

Duitse Helgoland. Van Oord was verantwoordelijk

voor het design, engineering, procurement en de

installatie.

Offshore windpark Teesside

Voorbereidende werkzaamheden voor de bouw en

installatie van 27 fundaties voor windturbines voor

het Britse offshore windpark Teesside startten half

2011. Dit contract behelst daarnaast de aanleg van

het infrastructurele netwerk en de installatie van de

27 windturbines van het 62MW offshore windpark.

De offshore installatieactiviteiten starten begin 2012.

Engineering, Procurement, Construction (EPC)

Het EPC contract voor het design, engineering, pro-

curement en de installatie van 88 onderzeese kabels

voor het offshore windpark Dan Tysk bij het Duitse

Bight is in 2011 verkregen. In 2011 zijn wij vollop

bezig geweest met voorbereidende activiteiten. De

daadwerkelijke uitvoering vindt in 2012 en 2013

plaats.

Project Belwind Phase 1 Offshore Wind Park,

voor de kust van Zeebrugge, België.

34


Wicks

De business unit Wicks richt zich wereldwijd op het

aannemen en uitvoeren van grondverbeteringswerken

door middel van verticale en horizontale drainage en

bodemverdichting. Tevens voert Wicks boor- en

springwerken onder water uit wanneer de zeebodem

te hard is voor gangbaar baggermaterieel.

Horizontale en verticale drainageprojecten

Wicks heeft in 2011 op diverse locaties in Nederland

horizontale en verticale drainageprojecten uitgevoerd.

Een van de projecten waar Wicks bij betrokken was,

was een groot verticaal drainagetraject langs de rijks-

weg A15 Maasvlakte-Vaanplein. Hiervoor zijn in combi-

natie voorbereidende werkzaamheden voor de

uiteindelijke verbreding van de A15 uitgevoerd. Ook

buiten Nederland was Wicks in 2011 actief. Zo instal-

leerden wij voor Vitol in Johor Bahru in Maleisië de

verticale drains voor een nieuwe tankterminal. Het

verticale drainagewerk in Pasir Panjang in Singapore is

een meerjarig contract waar wij ook in 2011 gezorgd

hebben voor de installatie van verticale drains met een

diepte tot 60 meter.

Grondverdichtingsprojecten

In de Verenigde Arabische Emiraten zijn twee

grondverdichtingsprojecten uitgevoerd. Voor het

kustontwikkelingsproject Pearl Jumeirah in Dubai is

ruim 10 miljoen m3 opgespoten zand verdicht om

de draagkracht van de bodem te verbeteren en rest-

zetting te verminderen. In Abu Dhabi op Das Island

is hetzelfde gedaan op ruim 12 miljoen m3 opge-

spoten zand. Naast vibrocompactiestellingen

gebruiken wij oppervlakteverdichtingsrollers en

compactiehamers.

Innovatief boren en springen onder water

In 2011 hebben wij wederom onze positie versterkt

op het gebied van boren en springen onder water.

Op het succesvol afgeronde project São Francisco

do Sul in Brazilië is voor het eerst gebruik gemaakt

van de Fauna Guard, een apparaat dat met

bepaalde tonen schildpadden, vissen en dolfijnen

uit de werkgebieden weert.

Boren en springen van rots in de haven van

São Francisco do Sul in Brazilië.

35

areas en departments. Hearts & Minds is ontwikkeld

door de Universiteit Leiden. Van Oord heeft met de

invoering van Hearts & Minds in 2011 een belang-

rijke stap gezet in de verdere verbetering van

de veiligheid. Hieronder verstaan wij de wijze

waarop wij denken en handelen op het vlak

van veiligheid.

Work Safe

Tegelijkertijd zijn wij gestart met het cultuur-

programma Work Safe. Een belangrijk onderdeel

hiervan is een door ons zelf opgestelde ‘gedrags-

code’ op het vlak van veiligheid. Ook is een start

gemaakt met verbeteracties op die focuspunten die

naar onze mening de meeste aandacht behoeven:

commitment, competenties en contractor manage-

ment. Drie leden van het Management Committee

stimuleren deze aandachtspunten binnen de onder-

neming en zijn verantwoordelijk voor het uitdragen

ervan.

Binnen onze onderneming houdt de afdeling

Quality, Health, Safety & Environment (QHSE) zich

bezig met de advisering en de uitvoering van het

beleid op het gebied van veiligheid, gezondheid,

kwaliteit en milieu. Wereldwijd zijn hierbij binnen

onze organisatie circa vijftig mensen direct betrok-

ken in de vorm van advisering en ondersteuning.

Hearts & Minds

Met het nieuwe programma Hearts & Minds werken

wij aan het veiligheidsbewustzijn in verschillende

Veilig werken

Veiligheid gaat bij Van Oord boven alles. Veilig werken is tenslotte

van cruciaal belang voor het succes en de continuïteit van onze

onderneming. De bedrijfscultuur, de ongevallenstatistieken en de

communicatie rond veilig werken zijn in 2011 verder verbeterd en

aangescherpt. Zo blijven wij kritisch kijken naar onze tekortkomingen

op het vlak van veiligheid en nemen wij stappen om de veiligheid

continu te verbeteren.

Verdieping van de haven van Molhe de Sines,

Portugal met cutterzuiger Athena.

36


Voornaamste doelstelling

De voornaamste doelstelling van ons veiligheids-

beleid is het voorkomen van persoonlijk letsel

bij medewerkers. Daarom ook vinden wij het nood-

zakelijk de veiligheid blijvend te verbeteren om zo

de kans op letsel te minimaliseren. Daarnaast

vragen opdrachtgevers in toenemende mate naar

het bewijs dat deze vaardigheden in voldoende

mate aanwezig zijn.

Verplichte training

In 2011 is besloten de bestaande ‘Van Oord General

Safety Introduction Training’ wereldwijd op dezelfde

manier uit te voeren. Deze training is verplicht voor

alle nieuwe medewerkers die op projecten werk-

zaam zijn.

Belangrijke stappen

Ook de ‘Van Oord Hazard Identification Training’ is

in 2011 hernieuwd. Deze training is bestemd voor

medewerkers met minimaal een jaar werkervaring.

Tevens is er een nieuwe ‘Van Oord Safety Leader-

ship Training’ ontwikkeld. Deze training heeft als

doel leidinggevenden inzicht te geven in hoe zij

teamleden en collega’s veiliger kunnen laten

werken. Laatstgenoemde training start in

Nederland en wordt vervolgens ‘uitgerold’ naar

onze belangrijkste werkgebieden over de grens.

Lessons Learned

De discipline binnen Van Oord om ongevallen en

gevaarlijke situaties te melden, is ook in 2011

goed opgevolgd. Deze meldingen worden vooral

gebruikt om lering te trekken, lessons learned,

en ongevallen in de toekomst te voorkomen. Wij

communiceren alle ongevallen bedrijfsbreed. Onze

medewerkers worden regelmatig geïnformeerd

over veilige werkomstandigheden in de vorm van

nieuwsbrieven, maandrapporten, via het personeels-

blad en het intranet. De rapportages van de afde-

ling QHSE worden in elke reguliere vergadering

besproken binnen de Raad van Commissarissen,

de Executive Board, het Management Committee

en de Ondernemingsraad.

37

Resultaten

Over 2011 bedroeg het aantal ongevallen met ver-

zuim per honderd medewerkers, de zogenoemde

Incident Frequency, 1,02. Dit is ruim beneden onze

doelstelling van 1,25 en daarmee een uitstekend

resultaat. Het aantal dagen afwezigheid als gevolg

van ongevallen is in het bijzonder verbeterd. In 2011

bedroeg dit 1.113 ten opzichte van 1.995 in 2010.

Jaarlijkse onderscheidingen

Wij zijn trots op onze projecten en schepen die zich

in 2011 in het bijzonder hebben onderscheiden door

veilige werkmethoden. In dat kader hebben wij onze

jaarlijkse onderscheidingen voor veilig werken uit-

gereikt. Diverse schepen en projecten zijn voorge-

dragen en geauditeerd. De winnaar van de Hansje

Brinker Award voor veilig werken op projecten of

werven was het projectteam van Arkatun Dagi. Eind

september 2011 ontving Van Oord Nigeria de Exxon

Mobil Personnel Safety Management Award. Deze

award wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het Exxon

Mobil Contractors Safety Forum. De reden voor

deze eervolle bekroning was de succesvolle en

veilige voltooiing van de baggeren aanlandings-

werkzaamheden in het kader van de Major Integrity

Projects (MIPS) nabij de Qua Iboe-terminal van Exxon

Mobil in de Nigeriaanse deelstaat Akwa Ibom.

2007 2008 2009 2010 2011

Ongevallen met verzuim per 100 medewerkers (IF)

Doelstelling in 2011: 1,25

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

1,7

9

1,5

2

1,2

8

1,0

8

1,0

2

1,3

Resultaten

Onze certificering:

• VCA – Veiligheid gezondheid & milieu

Checklist Aannemers: een Nederlandse

norm voor aannemers om gezondheid en

veiligheid op locaties en schepen te waar-

borgen en ter voorkoming van menselijk

letsel en schade aan het milieu.

• ISM Code – International Safety Management

Code: de internationale norm voor scheeps-

management om veiligheid op zee te waar-

borgen en ter voorkoming van menselijk

letsel, schade aan het milieu en schade aan

eigendommen.

• ISPS Code – International Ship & Port Facility

Security Code: een code betreffende de

beveiliging van schepen en havenfaciliteiten.

• OHSAS 18001 – Occupational Health and

Safety Assessment System guideline: een

richtlijn ter handhaving en continue verbete-

ring van omstandigheden en factoren die

van invloed zijn op het welzijn van de werk-

nemers, tijdelijke werknemers, personeel,

bezoekers en enig ander persoon aanwezig

op de werkplaats.

• ISO 9001 – International Organisation for

Standardisation: een kwaliteit waarborgings-

norm om aan de vereisten van de klant te

voldoen, bedrijfsprocessen te beheersen en

van ervaringen te leren.

• ISO 14001 – International Organisation for

Standardisation: een milieuwaarborgings-

norm.

• SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbeste-

den en Ondernemen) CO2 Prestatieladder,

niveau 3. Dit houdt in dat Van Oord Neder-

land structureel werkt aan en communiceert

over haar CO2-footprint en de kwantitatieve

reductiedoelstellingen.

38


Zicht op de cutterladder van de Castor.

39

Productie

Kennisoverdracht is en blijft een speerpunt binnen

Van Oord. Om vlootbemanning, uitvoering en

engineers de kneepjes van het baggervak bij te

brengen, maken wij onder andere gebruik van

scheepssimulators, e-learning en kennismanage-

ment. Twee nieuwe cutter- en sleephopperzuiger-

simulators met ‘outside-view’ worden op ons

nieuwe kantoor, dat medio 2012 wordt geopend, in

gebruik genomen. Het e-learning programma ‘I see

– I know’, dat binnen Van Oord is ontwikkeld, levert

een belangrijke bijdrage aan het doorlopende trai-

ningsprogramma van het vlootpersoneel. Het pro-

gramma voor werkbegeleiding ‘Production Support’

observeert voortdurend de prestaties van onze

schepen. Wij starten een nieuw programma ‘kennis-

loket’ om op een efficiënte manier oplossingen

voor praktische problemen op de projecten te

bieden. De afdeling Research & Development

herbergt de meest fundamentele kennis en

functioneert als één van de aanjagers van

Van Oord voert steeds meer zogenaamde Enginee-

ring, Procurement and Construction (EPC) en

Design & Construct (D&C) opdrachten uit. Hierbij

zijn wij als aannemer verantwoordelijk voor ont-

werp, inkoop en uitvoering. Dit vraagt om veel

kennis en kunde. Tevens speelt de analyse en

beheersing van risico’s een belangrijke rol.

De nadruk ligt op een multidisciplinaire samen-

werking tussen de ontwerpers, de begroters en

de desbetreffende area of business unit.

Kennisoverdracht speerpunt

Kennis en kunde zijn de basis voor onze werkzaamheden, zowel in

de aanbestedingsfase als bij de uitvoering van projecten. Hierbij spe-

len innovatie en partnering met onze opdrachtgevers een belangrijke

rol. Bij alle aanbestedingen en uit te voeren werken onderzoekt Van

Oord de mogelijkheden het project beter, sneller en/of tegen lagere

kosten uit te voeren. Binnen onze internationale afdeling Estimating

& Engineering is alle benodigde en hoogstaande vakkennis over ont-

werp, bouw, milieu en onderzoek gebundeld.

Cutterzuigersimulator: één van de drie

geavanceerde Van Oord simulators.

40


innovatie binnen het bedrijf. Zij werkten bijvoor-

beeld samen met de bemanning van de Vox

Máxima aan de prijswinnende ontwerpmodificatie

op dit schip (Ingenuity Award 2011).

Cost Estimating

Het ramen en beheersen van kosten is naast kennis

van ontwerpen en productie een essentiële pijler

voor de bedrijfsvoering. Ook hier speelt kennis en

kunde een doorslaggevende rol in het succesvol

aannemen en uitvoeren van projecten. Naast hun

gedegen vakkennis doen onze cost estimators/

engineers een belangrijk deel van hun empirische

kennis en ervaring op tijdens hun wereldwijde en

actieve betrokkenheid bij projecten in uitvoering.

De rapporten die Van Oord na uitvoering van ieder

project opstelt, vormen een belangrijke bron van

kennis in de aanbesteding en uitvoering van verge-

lijkbare projecten.

Publicaties en lezingen

Onze medewerkers hebben een groot aantal

publicaties verzorgd en lezingen gehouden,

zoals:

• ‘Stability of Rubble Mound Breakwaters with

a berm: The Upper Slope’, tijdens conferentie

Coastal Structures in Yokohama, september

2011.

• Innovative Coastal Zone Management:

Sustainable Engineering for a Dynamic Coast,

tijdens conferentie Coastal Management 2011

in Belfast, November 2011.

• Introducing guidelines for eco-dynamic

development and design, tijdens Dredging

Days 2011 in Rotterdam, november 2011.

• Biogeomorphological interactions on a

nourished tidal flat: lessons learned on

building with nature, tijdens Dredging Days

2011 in Rotterdam, november 2011.

• Validation of a mixed sediment transport

model of the hopper of a trailing suction

hopper dredger, bijdrage aan de INTERCOH

conference.

• The Netherlands: Challenges for the 21st

Century. In: Climate of Coastal Cooperation,

gepubliceerd door: European Union of

Coastal Conservation (EUCC)

Afstudeeropdrachten

Studenten hebben onder begeleiding van onze

medewerkers vele afstudeerprojecten afgerond,

zoals:

• Bulldozer effect in front of a draghead.

• Modelling the cutting of water saturated

sand.

• Optimisation of fluidisation and residual load

on self emptying hoppers.

• Probabilistic design of settling basins for

environmental compliance. Development and

evaluation of a risk-based approach.

• Improving the Efficiency of Flexible Fall Pipe

Offshore Operations.

• Dredge plumes. An ecological risk

assessment.

• Dredge Cutter Heads Spillage tests Part II

Testing and analyzing ESCO Vortex Cutter

Head.

• Onderzoek backring gedreven cutterhead

met aandrijving.

41

Maasvlakte 2: ‘Alleen maar winnaars’

Projectorganisatie Uitbreiding MAasvlakte

(PUMA) bereikte ook in 2011 weer een aantal

noemenswaardige hoogtepunten. In de

volksmond staat dit werk beter bekend als

Maasvlakte 2. ‘Het maatschappelijke belang

van dit megaproject is enorm groot,’ vertelt

Dirk Hamer, Deputy Project Director namens

Van Oord. Door de uitbreiding wordt de toe-

komst en de groei van de haven veilig gesteld.’

Piek

De activiteiten van PUMA begonnen in 2009.

‘Sinds die tijd hebben wij verschillende delen

van dit project opgeleverd, met een absolute

piek in 2011.’ In april 2013 levert PUMA het

project op. ‘We hebben hier bovendien een

record gevestigd: vanuit zee hebben wij

4 miljoen m3 zand in een week op één

project ‘binnengebracht’ met sleephopper-

zuigers. Een goed voorbeeld van product-

optimalisatie en het toepassen van nieuwe

werkmethodieken.’

Blockbuster

Een ander hoogtepunt, in 2011 was het func-

tioneren van een speciaal voor dit project

door PUMA ontwikkelde kraan, de zoge-

naamde E-crane Blockbuster. Deze kraan ver-

plaatst moeiteloos en in hoog tempo 40 tons

betonblokken. ‘Uiteindelijk slaagden wij er in

om met de Blockbuster 110 meter harde zee-

wering per week te realiseren. Dat was nood-

zakelijk om dit project te doen slagen. Ik ben

er enorm trots op. Inmiddels is ruim 80% van

al het werk gerealiseerd’, vervolgt Hamer. ‘We

liggen nog altijd op schema. Dit project kent

kortom alleen maar winnaars.’ Sleephopperzuiger Geopotes 14 tijdens

de Rotterdamse Wereldhavendagen.

42

Nieuwbouw

• De zelfvarende cutterzuiger Athena is in

februari 2011 gedoopt en te water gelaten.

Dit is de grootste ooit in Nederland gebouwde

cutterzuiger voor een Nederlandse baggeraar.

Bovendien behoort de Athena tot de grootste

cutterzuigers ter wereld. De Athena is sinds

het najaar 2011 operationeel.

• Het nieuwste en grootste flexibele valpijpschip

van onze vloot, de Stornes, is met de doop

op 24 september 2011 officieel in de vaart

gekomen. De Stornes wordt vooral ingezet in

de olie- en gasindustrie voor de bescherming

van pijpleidingen en kabels tot een diepte van

1200 meter. Het schip heeft een laadcapaciteit

van ruim 27.000 ton.

• De Artemis, het zusterschip van de Athena, is

momenteel bij IHC in Kinderdijk in aanbouw

en is in het voorjaar van 2013 gereed.

• In aanbouw is ook de Aeolus, een installatie-

schip voor de aanleg van offshore windparken.

Het schip wordt uitgerust met een 900 tons

Organisatie (IMO), gezeteld in Londen. Deze regels

hebben bijvoorbeeld betrekking op zaken als CO2-

emissie. Voor elk schip moet in 2012 een zoge-

naamd Ship Energy Efficiency Management Plan

worden opgesteld en uitgevoerd. Vanwege de toe-

nemende regelgeving en de implementatie daarvan,

is er binnen de Technical Department een aparte

afdeling Maritime Affairs opgezet.

Ontwikkelingen en modificaties

Wij investeren veel tijd en geld in het modificeren

van zowel onze vloot als het niet-varende materieel.

Een belangrijke rol daarin is weggelegd voor de

mensen van de afdeling Engineering binnen het

Technical Department. Nieuw is de inhouse ontwik-

keling van schepen zodat deze kunnen worden

gebouwd op basis van een eigen ontwerp op de

werf van onze keuze waar ook ter wereld. Bij de

modificatie van een bestaand schip gaan wij vaak

terug tot aan het ontwerp. Doel hiervan is materieel

geheel en al af te stemmen op eigen wensen van

de projecten en de eisen die ons worden opgelegd.

In 2011 zijn verscheidene modificatieprogramma’s

uitgevoerd.

Het Technical Department binnen onze onderne-

ming is verantwoordelijk voor alle nieuwbouw- en

modificatieprojecten van varend en niet-varend

materieel en voor onderhoud en reparatie van

bestaand materieel.

Onderhoud, weten regelgeving

Het onderhoud van onze vloot is een belangrijke

taak van het Technical Department. In 2011 was

er veel aandacht voor planning en kostenbeheer.

Een ander punt van aandacht is de groeiende

weten regelgeving waaraan wij moeten voldoen.

Een belangrijk deel van de voorschriften wordt

opgelegd door de Internationale Maritieme

Toenemende vraag naar ondersteuning op projectniveau

Een belangrijk onderdeel van de strategie 2011 – 2015 is dat onze

onderneming in de markten waarin wij actief zijn, een vooraanstaan-

de positie wil innemen. In de baggerindustrie zijn wij in alle klassen

concurrerend. In 2011 hebben wij verder geïnvesteerd in onze vloot

en in niet-varend materieel. Deze investeringen zijn onderdeel van

ons investerings programma tot aan 2015 ter grootte van ruim

EUR 1 miljard.

kraan. De oplevering is in het eerste kwartaal

van 2013.

• De in aanbouw zijnde Stingray, een pijpen-

legbak voor de installatie van pijpleidingen in

ondiep water, is een belangrijke impuls voor

onze activiteiten in dit marktsegment. Dit

schip, dat wordt gebouwd in China, is rond

de zomer van 2012 gereed.

• Daarnaast is in 2011 de eerste van twee multi-

cats, de Oceanus, in gebruik genomen. De

oplevering van de tweede, de Cronus,

is gepland in het voorjaar van 2012. Beide

multicats zijn gebouwd ter assistentie van de

zelfvarende cutterzuigers Athena en Artemis.

44


Athena, een werkpaard pur sang

Op 12 februari 2011 was het zover, de

tewaterlating van de Athena. Vier jaar lang

werd met man en macht gewerkt aan de

bouw van één van de grootste zelf varende

cutterzuigers ter wereld. ‘Dit schip is voor

Van Oord gereedschap om projecten uit te

voeren en geld te verdienen’, vertelt Michel

Twigt. Hij was namens Van Oord projectleider

tijdens de bouw. Voor hem is de Athena dan

ook meer dan slechts gereedschap. ‘Ik heb er

vier jaar van mijn leven in gestoken. Indien

iemand iets negatiefs zou zeggen over het

schip, zou me dat diep raken.’

Geen snelheidsduivel

Twigt typeert de Athena als ‘een werkpaard

pur sang’. ‘Hij drijft en hij vaart, maar het is

toch bovenal een werkpaard. Hij zit ook echt

van voor tot achter vol met equipment. Het is

dan ook geen snelheidsduivel. De top van het

schip ligt op 12 knopen. Maar eenmaal aan het

baggeren, dan gaat het gas erop…’

Zo heeft de Athena een totaal geïnstalleerd

vermogen van 24.702 kW. Met dit vermogen

behoort het schip in het baggersegment van

cutterzuigers tot de absolute top in de wereld.

Inmiddels heeft de Athena twee werken

succesvol op zijn naam staan, één in Portugal

en één in Kenia.

Technisch personeel

Binnen het gehele Technical Department is een

sterke internationalisering gaande. Deze ontwikke-

ling sluit aan bij de projecten die wij wereldwijd

uitvoeren. Ook de komende jaren blijven wij inves-

teren in het aantrekken van gekwalificeerde mensen

uit binnen- en buitenland. Momenteel werken

binnen onze afdeling hoogopgeleide mensen uit

onder andere Letland, India, China en Singapore,

maar ook uit Egypte en Roemenië.

In 2011 is ter voorbereiding op de verhuizing naar

ons nieuwe hoofdkantoor aan de Nieuwe Maas in

Rotterdam, de digitalisering van het TD-archief

succesvol afgerond.

Scheepsinfrastructuur

Een belangrijk meerjarig project waarin het

Technical Department betrokken is, is de vernieu-

wing van de scheepsinfrastructuur op een aan-

zienlijk deel van onze vloot. Dit project wordt

uitgevoerd in nauwe samenwerking met onze

afdeling IT. Het betreft zaken als de vernieuwing

van hardware, besturingscircuits en vervanging van

verouderde communicatiesystemen (onder meer

satellietcommunicatie). De complete uitrol van dit

project is voorzien voor 2012.

Catering aan boord uitbesteed

In 2011 is ook het project ‘Sodexo’ uitgerold. Het

betreft de uitbesteding van de catering en facilitaire

zaken aan boord van ons hoofdmaterieel, met

name onze sleephopperzuigers, aan Sodexo, een

professionele speler op dit gebied. Alle personele

werkzaam heden aan boord zijn uitbesteed aan dit

bedrijf en dat is een redelijk unieke stap in onze

industrie. Doel van de uitbesteding is een betere

verzorging aan boord en meer efficiency.

45

Het aantal door Van Oord gebruikte IT-applicaties is

de voorbije jaren fors gestegen. Daarmee is ook de

afhankelijkheid van IT toegenomen. Storingen

kunnen een behoorlijke impact hebben op onze

wereldwijde werkprocessen. Het doel van Van Oord

is alle applicaties wereldwijd, voor alle medewer-

kers en op iedere gewenste locatie 24x7 en 365

dagen per jaar beschikbaar te stellen. Met deze

outsourcing kunnen wij dat waarmaken. Factoren

als elektriciteit, koeling, permanente bewaking en

IT security zijn in dit datacenter gegarandeerd.

Gestandaardiseerde informatietechnologie

Van Oord beschikt over een gestandaardiseerde

wijze om alle werkplekken snel en kosten efficiënt

aan te sluiten op het wereldwijde datacommunica-

tienetwerk. Met deze moderne datacommunicatie-

voorziening kunnen alle medewerkers waar ook ter

wereld niet alleen gebruik maken van e-mail, intra-

net en internet, maar ook met elkaar communice-

ren onder meer in de vorm van videoconferencing

en bellen via voice over internet protocol (VOIP).

Uniformiteit en kwaliteit van HR gegevens

In 2009 al is van Oord gestart met het standaardi-

seren van de human resource processen. Hiervoor

is een administratief systeem ingericht dat voor alle

vestigingen en locaties beschikbaar is. Eind 2010

vond de oplevering in Nederland plaats. In 2011 is

dit systeem ook wereldwijd geïmplementeerd.

Kwaliteitsslag door outsourcing IT

Met de outsourcing van onder meer alle IT-applicaties naar een

extern datacenter, heeft Van Oord in 2011 op het gebied van IT een

grote professionaliseringsslag gemaakt. Hiermee is een robuust

fundament gelegd voor de continuïteit en veiligheid van onze

bedrijfskritische applicaties.

Valpijpschip Nordnes beschermt Ormen Lange

pijpleiding in Noorse wateren.

46


De omgeving van Van Oord

Binnen Van Oord neemt het thema duurzaam ondernemen een

prominente plaats in op de corporate agenda. Het HR-beleid van

de onderneming is in 2011 verder uitgewerkt en het duurzaamheids-

beleid heeft zich verder geconcentreerd op het terugdringen van

onze Carbon Footprint, zowel nationaal als internationaal. Verder

participeren wij frequent in groene waterbouwprojecten en dragen

wij in projecten het principe uit van het mede door Van Oord

geïnitieerde kennisontwikkelingsprogramma Building with Nature.

People, Planet en Prosperity zijn hierbij herkenbare kapstokken.

Verdiepingswerkzaamheden in de haven van Suape,

Brazilië, met sleephopperzuiger Lelystad (voorgrond)

en cutterzuiger Hercules.

48

Hierin zijn de in- en externe opleidingen onderge-

bracht. Doel hiervan is medewerkers een uitdagende

werkomgeving te bieden waarin zij continu kunnen

leren. Wij zien dit bovendien als een middel om

medewerkers te binden, te boeien én te behouden.

Dit eigen instituut richt zich op de kernactiviteiten

van Van Oord als internationaal aannemersbedrijf

en op de expertise van uitvoering, projectmanage-

ment en veiligheid. Vanuit dit inzicht worden onder

andere vaktechnische leerpaden ontwikkeld en

worden wereldwijd onderwijsprogramma’s uitgezet.

Recruitment

In 2011 zijn de inspanningen op het gebied van

werving en selectie verder geïntensiveerd. Wij

konden wereldwijd meer dan 600 nieuwe mede-

werkers verwelkomen.

Internationalisering

Het werken aan de verdere internationalisering is

voor Van Oord belangrijk. Wij maken daarbij geen

onderscheid op basis van nationaliteit, cultuur of ras

Onze medewerkers staan centraal. Zij leveren een

belangrijke bijdrage aan het succes van onze

onderneming. Wij laten ons leiden door de kwali-

teiten van mensen. Goede arbeidsvoorwaarden,

training en ontwikkeling en een internationale

voertaal (Engels) bieden iedereen gelijke kansen.

Van Oord Academy

Om training en ontwikkeling binnen de organisatie

beter te structureren, is in 2011 ons interne kennis-

instituut, de Van Oord Academy, verder vormgegeven.

Een uitdagende en afwisselende werkomgeving: our people

Bij Van Oord heerst een cultuur van verantwoordelijkheid krijgen,

nemen en dragen. Wij willen dat al onze mensen prettig, veilig en

goed kunnen (samen)werken. Wederzijds respect, vertrouwen,

collegialiteit en fatsoenlijke omgangsvormen staan hierbij centraal.

Van Oord gelooft in One Team, wereldwijd. Om dit te bewaken, is

in 2011 een nieuwe Code of Conduct ontwikkeld.

50


het gebied van arbeidsvoorwaardenbeleid en de

strate gische plannen voor 2011 – 2015. De commis-

sie veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu heeft

zich intensief bezig gehouden met de veiligheid

op onze projecten en schepen. Ten aanzien van de

vloot is er veel aandacht besteed aan de catering

aan boord en de communicatie tussen hoofdkantoor

en bemanning. De internationalisering van het

personeelsbestand blijft een terugkerend onderwerp

van gesprek gezien het belang hiervan voor onze

onderneming.

Ketenverantwoordelijkheid

Wetgeving is de basis voor ons handelen. Daarnaast

eisen wij milieuvriendelijke en veilige arbeidsomstan-

digheden op de scheepswerven en laten wij even-

tuele sloopwerkzaamheden uitvoeren conform

IMO (International Maritime Organisation) en

Europese regel geving. Wij passen maatschappelijk

verantwoord ondernemen toe op ons inkoopproces.

In 2011 hebben wij dit proces verder verfijnd. Zo

besteden wij nog meer en gedetailleerder aandacht

aan raamcontracten en ketenverantwoordelijkheid.

en bieden iedereen gelijke kansen en uitstekende

arbeidsvoorwaarden afgestemd op dat wat gebruike-

lijk is in het land van herkomst en in het internatio-

nale verkeer. Veilige werkomstandigheden hebben

op alle niveaus binnen onze organisatie de hoogste

prioriteit. Zo zijn er door de hele onderneming heen

tientallen werknemers full-time actief met veilig-

heidsvraagstukken. Doel hiervan is ongevallen te

voorkomen.

Medezeggenschap

De Ondernemingsraad Van Oord vindt haar oor-

sprong in de Wet op de Ondernemingsraden. In de

Ondernemingsraad van Van Oord hebben vertegen-

woordigers uit alle geledingen van het bedrijf zit-

ting. Elke twee weken spreekt het dagelijkse bestuur

met de staff director P&O over lopende en komende

zaken. Zes maal per jaar vergadert de Onder-

nemingsraad met de Bestuurder. In het verslagjaar

zijn onder andere veiligheid, personeel, vloot en

investeringen aan de orde geweest. De Onder-

nemingsraad is nauw betrokken geweest bij

diverse investeringsaanvragen, wijzigingen op

Bemanning valpijpschip Stornes.

51

Gezondheid

Het ziekteverzuim in onze onderneming in Neder-

land is structureel laag vergeleken met de bouw-

branche. In 2011 bedroeg het ziekteverzuim

2,9% van de werkbare dagen. In samenwerking

met 365 ArboNed wordt veel aandacht besteed

aan de preventie van verzuim door ziekte.

Wij schromen daarbij niet partners aan te spreken op

verantwoordelijkheden op het gebied van people,

planet en prosperity. Deze verantwoordelijkheid past

bij onze cultuur en het familiekarakter van onze

onderneming.

Maritiem arbeidsverdrag

Van Oord hanteert de Maritime Labour Convention,

een internationaal verdrag voor de werken leef-

omstandigheden aan boord van zeeschepen. Wij

zullen ons volgens deze norm certificeren. In 2011

is gestart met de procedure om de certificering te

verkrijgen.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

5500

Aantal medewerkers in fte’s

2006 2007

4.4

10

5.0

85

4.6

13

3.9

33

3.0

85

4.0

60

2008 2009 2010 2011

Opleidingen

2011

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500

2 4 6 8 10

3.000

12

4,6 2.125

Totaal aantal medewerkers dat een opleiding heeft gevolgd

Gemiddeld aantal opleidingsdagen per medewerker die een opleiding heeft gevolgd, dit is inclusief het trainee programma

2009

2010

4,7 2.081

5,0 2.932

2009 2010 2011

Ziekteverzuim

5,0

4,0

3,0

2,0

1,0

0

Ziekteverzuim in % van de werkbare dagen

Gemiddelde voor de bouwsector in Nederland

2,8

5

2,9

0

2,6

0

Management

Safety

(Personal) Skills

Traineeship

Technical

Type opleidingen en aantal

medewerkers per opleiding

565

309

857

313

37

52

Trainees na afronding van hun programma.

53

dingsprijs. Een hogere certificering, bij voorkeur op

het hoogste niveau, trede 5, maakt Van Oord een

nog aantrekkelijkere partner voor samenwerkingen

en projecten. Dat past binnen Van Oord’s ambitie

om in Nederland meer complexe, multidisciplinaire

infrastructurele projecten aan te nemen als hoofd-

aannemer. Wij werken er aan om dit in 2012 te

bereiken.

Totale Carbon Footprint

De totale Carbon Footprint van Van Oord in het

jaar 2010 was 840.190 ton CO2. Hiervan werd

818.291 ton (97,4%) veroorzaakt door het verbruik

van brandstof op onze schepen en ander materieel.

Wij hebben de uitstoot van Van Oord Nederland

vastgesteld op 187.469 ton en dit is door onze

certificerende instelling geverifieerd.

Doelstellingen

Wij stellen onze CO2-emissie jaarlijks vast en rap-

porteren hierover. Ons doel is om in 2015 de

energy efficiency van onze activiteiten met mini-

maal 5% ten opzichte van ons ijkjaar 2010 te verbe-

In 2011 hebben wij een grote stap voorwaarts

gemaakt met het in kaart brengen van onze Carbon

Footprint. Zo is een inventarisatie gemaakt van de

uitstoot van de gehele onderneming. Dit gebeurde

volgens de internationale norm ISO 14064. Verder

leverde een brainstormsessie met de stafafdelingen

Engineering & Estimating en Technical Department

een aantal suggesties voor energiebesparing op.

De haalbaarheid hiervan wordt verder onderzocht.

Hoger op de CO2-prestatieladder

De CO2-prestatieladder, het instrument waarmee

Nederlandse ondernemingen hun CO2-reductie en

-bewustzijn aantonen, is in 2011 herzien. Deze

ladder wordt regelmatig gehanteerd in aanbeste-

dingstrajecten van Rijkswaterstaat. Na een audit in

december 2011 is Van Oord Nederland gecertifi-

ceerd op trede 3 volgens deze nieuwe norm.

Hierdoor krijgt Van Oord van de Nederlandse

opdrachtgever een fictieve korting op de aanbeste-

Terugdringen Carbon Footprint: our planet

In 2011 concentreerde ons duurzaamheidsbeleid zich in belangrijke

mate op onze CO2-voetafdruk, de zogenaamde Carbon Footprint.

Onze grootste uitdaging is het verminderen van de CO2-emissie van

onze schepen. Om deze missie te realiseren, is binnen Van Oord de

Stuurgroep Energiemanagement actief. Deze stuurgroep adviseert

over doelstellingen en beheersmaatregelen op het gebied van

emissie en energiegebruik. Ons energiemanagement, opgezet

volgens de EN 16001 norm, is ondergebracht in het Van Oord

Management Systeem.

Van Oord investeert in People,

Planet en Prosperity omdat wij daar

zelf intrinsiek in geloven, niet om

te scoren op de CSR ranglijst.

Nieuw hoofdkantoor in Rotterdam.

54


teren. Energiemanagement en de doelstellingen op

dat gebied maken onderdeel uit van de jaarplannen

van areas en afdelingen. Al onze schepen beschik-

ken over een systeem om het brandstofverbruik

te monitoren en op basis daarvan tot besparingen

te komen. De door ons ontworpen en gebouwde

cutterzuiger Athena beschikt als eerste schip ooit

over een zogenaamd ‘Green Passport’.

Nieuwe technologieën

Daar waar mogelijk zetten wij nieuwe technologieën

in. Ook is een aantal schepen voorzien van nieuwe

zuinigere motoren. In ons nieuwbouwprogramma

worden voortdurend brandstofbesparende investe-

ringen gedaan. Dergelijke maatregelen zullen

binnen afzienbare termijn resultaten opleveren.

Om verder inhoud te geven aan onze bijdrage aan

de globale CO2-problematiek, heeft Van Oord zich

in 2011 aangesloten bij het Carbon Disclosure

Project. Dit project heeft ten doel bij te dragen

aan oplossingen voor de klimaatverandering

door middel van de openbaarmaking van de

CO2-emissies van grote internationale onder-

nemingen. Xxxxxx

Nieuw hoofdkantoor

Een belangrijke motor achter het terugdringen van

onze Carbon Footprint vormt ook ons nieuwe

hoofdkantoor aan de Nieuwe Maas in Rotterdam.

De eerste paal werd op 1 november 2010 geslagen

door de Rotterdamse Burgemeester A. Aboutaleb.

Het ontwerp heeft een nautische uitstraling, die

goed bij ons en de locatie past. Het gebouw krijgt

een duurzaam karakter. De twee belangrijkste ener-

giebespaarders zijn de warmte/koude opslag instal-

latie en het mossedum dak. Dit dak wordt beplant

met mos van ongeveer 10 centimeter dik waardoor

het in de zomer een verbeterde koeling heeft door-

dat de warmte in het gebouw beter wordt wegge-

voerd. De warmte/koude opslag (WKO) installatie

levert ten opzichte van een conventioneel systeem

een substantiële besparing van het energieverbruik

op. Andere energiebesparende bronnen vormen de

verlichting en zonnecollectoren. Het kantoor wordt

in het voorjaar 2012 opgeleverd.

Nieuw hoofdkantoor in Rotterdam.

55

Duurzaamheid als voorwaarde: our prosperity

Continuïteit van de onderneming op lange termijn is van wezenlijk

belang. Daarvoor is een gezond winstniveau een belangrijke voorwaar-

de. Het stelt ons in staat aandeelhouders en medewerkers marktcon-

form te belonen en duurzame bedrijfsprocessen te realiseren. Bovendien

biedt het ons de mogelijkheid te groeien. Een groei die zich manifes-

teert in voortdurende investeringen in mens en materieel. Wij willen

winst maken maar verliezen daarbij de omgeving nimmer uit het oog.

De Nederlandse waterbouwsector heeft zijn krach-

ten en kennis gebundeld in het innovatiepro-

gramma Building with Nature van de stichting

Ecoshape. Van Oord is één van de initiatiefnemers

en heeft samen met onderzoeksinstituten, markt-

partijen, universiteiten en de overheid bijgedragen

aan de totstandkoming van dit programma.

Building with Nature gaat primair om het

genereren van nieuwe toepassingen van kennis

en technologie. Door aan te sluiten bij bestaande

initiatieven en projecten is de betrokkenheid van

stakeholders groot en zijn pilots relatief snel van de

grond te krijgen. Eind 2012 loopt dit programma af

en hebben de programmadeelnemers de nodige

kennis en ervaring opgedaan met ecodynamisch

ontwerpen. Deze kennis wordt ook ingezet in

lesprogramma’s in het hoger onderwijs, ook om

hierin een nieuwe generatie waterbouwers op te

leiden.

Treffend voorbeeld

Een treffend voorbeeld van Building with Nature

is de Zandmotor bij Ter Heijde. Dit werk volgt het

principe van Building with Nature en wordt wel

getypeerd als ‘een staaltje van innovatieve

Nederlandse waterwerken’. Van Oord voelt de

plicht op deze terreinen voorop te lopen. Nu en in

de toekomst. Op die wijze kunnen wij ons blijvend

onderscheiden.

Building with Nature: voor en met de natuur

Bij het ontwerp en de aanleg van waterbouw-

kundige infrastructuur ruimte creëren voor

de natuur en daarbij gebruik maken van de

krachten in die natuur. Dat is in het kort waar

Building with Nature voor staat, aldus Anneke

Hibma, programmamanager voor Van Oord in

het samenwerkingsverband EcoShape.

‘Op die manier proberen wij in onze projecten

meerwaarde te creëren. Naast de Zandmotor

zijn wij ook bezig met een vergelijkbaar, kleiner

project in het IJsselmeer. Hier is iets voor de

Friese kust een vooroeversuppletie aangelegd,

op een plek waar het geen schade kan aanrich-

ten. Vervolgens laten wij de natuur haar gang

gaan om het zand geleidelijk naar de kust te

brengen en deze te versterken. Als wij dit direct

aan de kust zouden aanbrengen zouden wij het

natuurrijke gebied enorm verstoren en het

bodemleven verstikken. Nu kan de natuur het

tempo van de aangroei bijhouden.’

Oesterriffen

Een ander project dat internationaal gezien

veel aandacht trekt, zijn de oesterriffen (zie

foto). ‘Door de Oosterscheldekering verdwijnen

de zandplaten in de Oosterschelde in een

rap tempo. De oesterriffen helpen om bodem-

erosie tegen te gaan en bovendien vormen

oesterriffen zeer voedselrijke plekken die veel

verschillende diersoorten aantrekken. Door een

substraat aan te leggen dat bestaat uit een

soort kippengaas gevuld met elders opgeviste

oesterschelpen, kan nieuw oesterbroed zich

hierop hechten en uitgroeien tot een volwaar-

dig rif, dat zichzelf in stand houdt. En daar

zijn dus zowel de natuur als wij mee gebaat.’

56


Coral Regeneration

Verder ontwerpen onze engineers werkmethodes

die rekening houden met de ecosystemen waarin

wordt gewerkt. Dat doen wij met behulp van door

ons ontwikkelde software die milieueffecten

kunnen voorspellen. Ook ontwikkelen wij innova-

tieve werkmethodieken die een bijdrage leveren

aan het behoud van flora en fauna, zoals het

weren van schildpadden, dolfijnen en walvissen

uit werkgebieden. Daarnaast verrichten wij in

nauwe samenspraak met Nederlandse en buiten-

landse universiteiten onderzoek naar het versneld

kweken van koraal. Dit mitigerende programma

luistert naar de naam Coral Regeneration en heeft

tot doel het koraal dat als gevolg van havenont-

wikkelingen onder druk staat, te compenseren.

Sponsorstrategie uitgewerkt

Wij vinden het belangrijk een bijdrage te leveren

aan de maatschappij waarin wij leven. Tot en met

2010 was ons sponsorbeleid vooral gericht op het

ondersteunen van opleidingsinstituten en de goede

doelen waarvoor werknemers zich inspannen. In

2011 hebben wij besloten het budget te verruimen

en in lijn te brengen met de groei van de onder-

neming. Onze sponsoringstrategie is in de eerste

helft van 2011 uitgewerkt en vastgesteld.

Het nieuwe sponsorbeleid van Van Oord is nu meer

gericht op activiteiten en initiatieven binnen de

maritieme sector en culturele en maatschappelijke

activiteiten. Er staan vier thema’s centraal: passie

voor water, cultuur, One Team en People & Planet.

Van Oord is in 2011 met verschillende organisaties

een meerjarige sponsorrelatie aangegaan, waar-

onder het Maritiem Museum en het Rotterdams

Philharmonisch Orkest.

Sponsorproject Beautiful People, kunstenaarsinitiatief voor

mensen met een verstandelijke beperking.

57

Van Oord in bedrijf

Baggeren

• Aanleg en onderhoud van havens en

waterwegen

• Landaanwinning

• Aanleg van kunstmatige eilanden

• Verwijderen van verontreinigd bodem-

materiaal (milieubaggeren)

Offshore olie en gas

• Beschermen van olie- en gaspijpleidin-

gen op de zeebodem

• Baggeren van sleuven voor olie- en

gaspijpleidingen

• Installeren van Single Buoy Mooring

systemen (laadboeien) en pijpleidingen

in ondiep water

• Leggen van olie- en gasleidingen in

ondiep water

• Installeren van drijvende olieplatforms

Waterbouw

• Kustverdediging

• Aanleggen van dijken en oeverbescher-

mingen

• Bouwen van haven-, strekdammen en

kademuren

Activiteiten

585858

Infrastructuur

• Ontwerpen en realiseren van groot-

schalige infraprojecten

• Aanleggen van aardebanen voor (spoor)

wegen

• Leveren van bouwstoffen, zoals zand

en grind

Aanleg windmolenparken

• Het als aannemer (ontwerp, inkoop en

bouw) realiseren van complete wind-

parken in zee

• Dienstverlening aan de bouwers van

windmolenparken in zee

Grondverbetering

• Verticale drainage

• Deep compaction (diepteverdichting)

• Onder water boren en springen

59

Executive Board

Drs. P. van Oord Chief Executive Officer

Drs. A.J. van de Kerk RA Chief Financial Officer

P.H.G. de Ridder Chief Operational Officer

Ir. P.W. Verheul Chief Operational Officer

Area directors

Ing. J.B.E.M. Athmer Offshore

Ir. C.A. de Bruijn Asia & Australia

Ir. A.F. Kuis Middle East, Mediterranean & South West Asia

Ir. J. Schaart Netherlands

Ir. R.A.M. Schinagl America & Africa

F. de Wit Europe

Staff directors

Ing. P.H. Bunschoten Ship Management Department

Ir. I.F.R. Daemen Estimating & Engineering

H. de Jong Finance & Administration

Mr. A.J.M. van Schaik Personnel & Organisation

Staff management

Ing. A.G.M. Arrachart Information Technology

Drs. R.E. de Bruin Communication & Markets

Mr. J.M. de Groot Legal & Contracts

Ir. C.K. Holierhoek Quality, Health, Safety & Environment

Drs. I.A.C. Hoogstad Procurement

Drs. M.S. Janssen Treasury

G.C.J. Kok Fleet Personnel Department

Ing. M.J.L. Koper Survey

Ing. L.J. Seekles Facility Services

Ir. A.J. Vrijhof Operations Department

De Executive Board bestaat uit vier statutaire direc-

teuren die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor

de strategie, de doelstellingen, het beleid en de

resultaten daarvan. De Executive Board komt elke

twee weken bijeen.

Het Management Committee bestaat uit de vier

leden van de Executive Board aangevuld met zes

area- en vier stafdirecteuren en neemt de belangrijke

operationele en commerciële besluiten. Het Manage-

ment Committee vergadert elke twee weken of

zoveel vaker als nodig is.

Besturingsmodel

Arnoud Kuis Peter Bunschoten Jan Schaart Freek de Wit Joep Athmer

Area en Staff directors

60

Area management

Area Offshore

- area manager subsea rock installation Ir. J.G. van Oord Azn.

- area manager offshore pipeline installations Ir. M.B.A.M. de Kok

- area manager offshore Australia J. van Meeuwen

Area Netherlands

- area manager Drs. W. Visser

- area manager infrastructure Ing. R. van Wijk

Area Europe

- area manager United Kingdom & Ireland Ir. M. den Broeder

- area manager Germany H.G. Lunsing

- area manager North & East Europe Ing. P.P. Hordijk

Area Middle East, Mediterranean & South West Asia

- area manager Middle East Ing. J.J.W. Elleswijk

- area manager South West Asia Ir. R.H. Viersma

- Dravo S.A. (50% Van Oord) Ir. M.W. Roelofs

Area America & Africa

- area manager South America Ir. G. van Oord

- area manager North & Central America Ir. T. Helbo

- area manager Africa Ir. R.K. Romijn

Area Asia & Australia

- area manager North and South East Asia Ing. M. Smouter

- area manager Australia Ing. M.P. Meijers


- area manager Mr.ir. J.G. van Wijland

Wicks

- area manager G.J.A.M. Mens

Ivar DaemenNiels de Bruijn Ton van Schaik Huib de Jong Ronald Schinagl

61

Cutter suction dredgers

total power installed (kW)

Artemis* 24,702

Athena 24,702

Castor 14,261

Hector 10,823

HAM 218 10,660

Sliedrecht 35 9,318

HAM 217 8,775

Hercules 8,539

Zeeland II 6,425

Haarlem 6,102

Noordzee 5,965

Sliedrecht 34 4,884

Zeeland/Riekerpolder 4,087

HAM 219 3,583

Merwede 3,261

Calabar River 2,672

Eendracht 2,594

Aegir 2,025

HAM 253 1,431

HAM 250 1,427

Schelde 1,282

Laurum 1,181

Ajax 1,009

Kruipnix 698

Gooiboog 453

* Under construction

Split hopper dredgers/barges

hopper capacity (m3)

Jan Blanken 2,853

Jan Leeghwater 2,853

Pieter Caland 2,853

Cornelis Lely 2,853

HAM 1114 999

HAM 1115 996

Murray River 986

Yarra River 982

Johannis de Rijke 942

Johan van Veen 942

Heron 870

HAM 350 754

HAM 586 730

Thames 658

Seine 514

Mark 454

Vliet 454

Hopper barges

hopper capacity (m3)

Sand carrier 101 10,108






Pushbusters


Blackbird 4,163

Harrier 4,163

Buzzard 4,163

Kingfisher 4,163

Water injection dredgers


Sagar Manthan 2,106

Antareja 2,096

Iguazú 2,093

Jetsed 1,971

Njörd 1,644

Draga Tocantins 1,224

Draga Rio Madeira 1,224

Wodan 1,086

HAM 922 558

Odin 410

Baldur 75

Trailing suction hopper

dredgers hopper capacity (m3)

HAM 318 37,293

Vox Máxima 31,387

Rotterdam 21,665

Volvox Terranova 20,046

Utrecht 18,292

HAM 310 13,501

Volvox Asia 10,834

Lelystad 10,329

Geopotes 15 9,931

HAM 316 9,535

Sagar Hansa 8,100

Volvox Delta 7,788

Geopotes 14 7,423

Volvox Iberia 6,038

HAM 309 4,890

Volvox Olympia 4,870

Volvox Atalanta 4,692

HAM 317 4,497

Ostsee 3,906

HAM 312 3,738

HAM 311 3,702

Dravo Costa Dorada** 2,548

Costa Blanca 1,505

Volvox Anglia 1,202

Pelican 965

** in combinatie met Dravo S.A.

Vlootoverzicht

62

Flexible fallpipe vessels

carrying capacity (tonnes)

Stornes 27,323

Nordnes 26,238

Tertnes 9,785

Jan Steen 1,500

Side stone dumping vessels

carrying capacity (tonnes)

HAM 602 2,435

Jan Steen 1,824

HAM 601 1,140

Frans 962

Avelingen 431/544

Backhoes


Simson 4,126

Goliath 4,126

Hippopotes 1,985

Razende Bol 1,380

Dinopotes 743

Ground treatment equipment

6 large marine drilling rigs

6 deep compaction

installations

14 vertical drain rigs

5 horizontal drain rigs

Other equipment

Suction dredgers

Multi purpose support vessels

Barge unloading dredgers

Environment friendly dredging

equipment

Grab dredgers

Bucket dredgers

Accommodation pontoons

Crane barges

Dismountable pontoons

Dumptrucks and bulldozers

Hopperbarges

Hydraulic drill towers

Launchers

Linear pulling winches 300 tonnes

Multicats

Rock drilling platforms

Spreader pontoons

Survey boats

Tank barges

Transport barges

Tugboats

Winch/anchor pontoons

Under construction

Cutter suction dredger

Artemis

Shallow water pipelay barge

Stingray

Offshore windfarm transport

and installation vessel

Aeolus

Jack up vessel

Wave Walker

63

Kunstmatig schiereiland Zandmotor Delflandse Kust.

Verslaggeving 2011

In dit geïntegreerde verslag rapporteert Van Oord over de gang

van zaken van de onderneming in 2011. De financiële rappor-

tage heeft plaatsgevonden volgens de richtlijnen van Dutch

GAAP. Bij de keuze van de thema’s op het gebied van duur-

zaamheid laten wij ons leiden door de richtlijnen van Global

Reporting Initiative (GRI). De jaarrekening is gecontroleerd

door Ernst & Young Accountants. Dit verslag is bedoeld voor

alle belanghebbenden in Van Oord. Daaronder verstaan wij

onder andere: opdrachtgevers, aandeelhouders, (potentiële)

medewerkers, hoofd- en onderaannemers, leveranciers,

financiële instellingen, onderwijsinstellingen en

Non Governmental Organisations.

Dit verslag is beschikbaar in de Nederlandse en Engelse taal.

In geval van een interpretatieverschil prevaleert de Nederland-

se versie. Van Oord geeft separaat een sociaal jaarverslag uit.

De verslagen zijn beschikbaar zowel in druk als digitaal.

Het digitale verslag is te raadplegen en te downloaden via

www.vanoord.com. Hier kan tevens een gedrukte versie

worden aangevraagd.

64

Jaarrekening

65

Geconsolideerde balans (vóór winstbestemming)

(x EUR 1.000)

De cijfers achter de betreffende posten verwijzen naar de toelichting.

31 december 2011 31 december 2010

Vaste activa

Immateriële vaste activa 1. 82.392 89.258

Materiële vaste activa 2. 1.310.199 1.122.380

Financiële vaste activa 3. 19.295 12.403

1.411.886 1.224.041

Vlottende activa

Voorraden 28.531 24.293

Vorderingen 4. 591.629 568.776

Liquide middelen 5. 197.620 199.783

817.780 792.852

Totaal activa 2.229.666 2.016.893

Eigen vermogen * 6. 634.513 695.328

Voorzieningen 7. 173.187 162.139

Achtergestelde lening * 8. - 50.000

Overige langlopende schulden 8. 426.000 105.780

1.233.700 1.013.247

Kortlopende schulden

Werken in uitvoering 9. 232.107 229.066

Overige schulden 10. 763.859 774.580

995.966 1.003.646

Totaal passiva 2.229.666 2.016.893

* Garantievermogen 634.513 745.328

66

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening

(x EUR 1.000)


2011 2010

Netto-omzet 11. 1.714.960 1.578.347

Kosten van werken 12. -1.291.883 -1.167.251

Afschrijvingen materiële vaste activa -106.981 -108.605

Amortisatie goodwill -6.866 -6.866

-1.405.730 -1.282.722

Brutomarge 309.230 295.625

Algemene beheerskosten 13. -135.711 -122.079

Bedrijfsresultaat 173.519 173.546

Saldo rente 14. -18.214 -10.766

Resultaat uit gewone bedrijfs

uitoefening vóór belastingen 155.305 162.780

Belastingen 15. -37.383 2.372

Resultaat na belastingen 117.922 165.152

67

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

(x EUR 1.000)

2011 2010

Liquiditeitspositie per 1 januari 199.783 297.006

Kasstroom uit operationele activiteiten 208.046 279.052

Kasstroom uit investeringsactiviteiten -301.692 -247.360

Saldo -93.646 31.692

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 91.483 -128.915

Liquiditeitspositie per 31 december 197.620 199.783

Bedrijfsresultaat 173.519 173.546

Afschrijvingen materiële vaste activa 106.981 108.605

Amortisatie goodwill 6.866 6.866

Financiële baten en lasten -18.214 -10.766

Belastingen -37.383 2.372

Mutaties in werkkapitaal -34.771 -34.550

Mutaties in voorzieningen 11.048 32.979

Kasstroom uit operationele activiteiten 208.046 279.052

Netto-investeringen in materiële vaste activa -294.800 -238.483

Netto-investeringen in financiële vaste activa -6.892 -8.877

Kasstroom uit investeringsactiviteiten 301.692 247.360

Dividend -177.408 -57.221

Overige mutaties in eigen vermogen -1.329 7.185

Langlopende schulden 270.220 -78.879

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 91.483 128.915

68

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

Grondslagen voor financiële verslaggeving

Algemeen

Van Oord nv dient als houdstermaatschappij van de aandelen van de Van Oord groepsmaatschappijen. De jaarrekening is

opgesteld in overeenstemming met de in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving

(Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving) en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in

Titel 9, Boek 2 BW.

Grondslagen voor consolidatie

De financiële gegevens van Van Oord nv en haar 100% groepsmaatschappijen worden volgens de integrale methode gecon-

solideerd. Het aandeel van deelnemingen en aannemerscombinaties wordt proportioneel geconsolideerd als Van Oord nv

tenminste evenveel zeggenschap heeft als de andere participanten. Met hoofdelijke aansprakelijkheid voor deze combinaties

wordt rekening gehouden als hiervoor aanleiding is. Bij de vennootschappelijke cijfers wordt volstaan met een verkorte

winst-en-verliesrekening, conform artikel 402, Titel 9, Boek 2 BW.

Overzicht van de belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen

Groepsmaatschappijen 100%

Van Oord Dredging and Marine Contractors bv Rotterdam

Van Oord Offshore bv Gorinchem

Van Oord Nederland bv Gorinchem

Van Oord Equipment bv Gorinchem

Van Oord Finance bv Rotterdam

Deelnemingen

Dravo S.A. (50%) Madrid (Spanje)

Een lijst van in de consolidatie opgenomen deelnemingen en aannemerscombinaties, overeenkomstig artikel 414, Titel 9,

boek 2 BW, wordt gedeponeerd bij het Handelsregister te Rotterdam.

Grondslagen voor valutaomrekening

De in vreemde valuta opgenomen balansbedragen van buitenlandse groepsmaatschappijen zijn omgerekend tegen de koer-

sen per balansdatum. Opbrengsten en kosten in vreemde valuta zijn, voorzover deze gedekt worden door valutatermijn-

transacties, omgerekend tegen de vastgestelde termijnkoers. In alle andere gevallen heeft omrekening plaatsgevonden tegen

de gemiddelde koers, dan wel tegen de koers ten tijde van de transacties. Overige valutawinsten of -verliezen worden recht-

streeks ten gunste of ten laste van de resultatenrekening gebracht. Omrekeningsverschillen uit hoofde van omrekening van

buitenlandse deelnemingen worden ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht.

69

Grondslagen voor waardering

Immateriële vaste activa - Goodwill betreft het verschil tussen de prijs die betaald is voor nieuw verworven deelnemingen

en de waarde van het aandeel in hun reële waarde volgens Van Oord nv-grondslagen en wordt lineair afgeschreven.

Materiële vaste activa - De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde of lagere realiseerbare

waarde, verminderd met jaarlijkse lineaire afschrijvingen en/of bijzondere waardeverminderingen op basis van de economi-

sche levensduur zoals vermeld in de toelichting op de geconsolideerde balans. Op investeringen in de loop van het jaar wordt

afgeschreven naar evenredigheid van tijd.

Financiële vaste activa - Deelnemingen zijn gewaardeerd op een evenredig deel van de nettovermogenswaarde volgens

Van Oord nv-grondslagen of tegen lagere realiseerbare waarde.

Voorraden - Grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere realiseerbare waarde. Hierbij wordt het

first-in/first-out systeem van waardering toegepast.

Vorderingen - Vorderingen zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, onder aftrek van noodzakelijk geachte

voorzieningen.

Liquide middelen - Liquide middelen zijn gewaardeerd tegen reële waarde.

Voorzieningen - De voorzieningen zijn opgenomen tegen nominale waarde.

Langlopende schulden - Langlopende schulden zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.

Werken in uitvoering - Aangenomen werken worden gewaardeerd tegen kostprijs, verhoogd met de toegerekende winst en

verminderd met de opbrengstwaarde verricht werk. De winst wordt bepaald op basis van de technische voortgang van het

werk, zodra deze winst voldoende betrouwbaar kan worden bepaald en het werk minimaal 35% gereedheid heeft bereikt.

Onder "opbrengstwaarde verricht werk" wordt verstaan het totaal van de in rekening gebrachte termijnen op de onderhanden

werken, verhoogd met de nog te factureren, reeds gerealiseerde productie op werken in uitvoering. Een voorziening voor

eventueel te verwachten verliezen wordt rechtstreeks in mindering gebracht. Algemene kosten worden niet geactiveerd.

Overige schulden - Overige schulden zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.

Derivaten en hedge accounting - Van Oord nv maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten (derivaten) zoals

valuta- en brandstoftermijncontracten en (cross currency) interest rate swaps ter afdekking van de risico’s voor wat betreft

valuta-, brandstofprijs- en renteschommelingen. Van Oord waardeert deze instrumenten tegen kostprijs en past kostprijs-

hedge-accounting toe.

Grondslagen voor resultaatbepaling

Omzet - Onder de netto-omzet is begrepen de waarde van de productie in het boekjaar vermeerderd met de in het boekjaar

gerealiseerde winst op werken, alsook de opbrengst van enige handelsactiviteiten.

Kosten - De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en toegekend

aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Voor te verwachten verliezen op onderhanden werken worden voorzieningen

getroffen.

Belastingen - De post belastingen wordt berekend op basis van het verantwoorde resultaat, met inachtneming van de fiscale

bepalingen. Daarnaast wordt rekening gehouden met de vorming van belastinglatenties.

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Bij deze methode wordt het resultaat aangepast voor

posten van de winst-en-verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in

balansposten en posten van de winst-en-verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als

behorende tot de operationele activiteiten.

70

Toelichting op de geconsolideerde balans

(x EUR 1.000)

De tussen haakjes vermelde cijfers betreffen de overeenkomstige cijfers van het vorige boekjaar.

Activa

1. Immateriële vaste activa goodwill

Boekwaarde per 1 januari 2011 89.258

Amortisatie 6.866

Boekwaarde per 31 december 2011 82.392

Aanschaffingswaarde 137.320

Cumulatieve amortisatie 54.928

Amortisatietermijn in jaren 20

De goodwill wordt lineair afgeschreven over een periode van twintig jaar, de periode waarin de economische voordelen van

het actief worden geacht toe te vloeien aan Van Oord nv.

2. Materiële vaste activa bedrijfs- aannemers- andere vaste activa in totaal

gebouwen materieel bedrijfs- aanbouw

en -terreinen middelen

Boekwaarde per 1 januari 2011 11.032 839.067 2.732 269.549 1.122.380

Investeringen - 14.975 5.934 275.153 296.062

Ingebruikname en overige mutaties - 355.522 109 -356.535 -904

11.032 1.209.564 8.775 188.167 1.417.538

Desinvesteringen - - 117 241 358

11.032 1.209.564 8.658 187.926 1.417.180

Afschrijvingen 615 104.578 1.788 - 106.981

Boekwaarde per 31 december 2011 10.417 1.104.986 6.870 187.926 1.310.199

Aanschaffingswaarde 24.106 2.299.273 37.213 187.926 2.548.518

Cumulatieve afschrijvingen 13.689 1.194.287 30.343 - 1.238.319

Afschrijvingstermijn in jaren 10 - 25 3 - 20 3 - 6

Op activa in aanbouw wordt in principe niet afgeschreven, tenzij de realiseerbare waarde lager is dan de aanschaffingswaarde,

dit heeft zich in 2011 niet voorgedaan. Na ingebruikname worden deze activa gerubriceerd in de juiste categorie en afge-

schreven conform de grondslagen zoals eerder vermeld.

De materiële vaste activa zijn aan het einde van het verslagjaar voor EUR 2,4 miljard (EUR 2,2 miljard) verzekerd.

71

3. Financiële vaste activa Niet-gecon-

solideerde

deelnemingen

overige

vorderingen

op derden

totaal

Saldi per 1 januari 2011 579 11.824 12.403

Ontvangen dividend -110 - -110

Aandeel resultaten - - -

Verstrekte leningen/aflossingen - 7.006 7.006

Overige mutaties -4 - -4

Saldi per 31 december 2011 465 18.830 19.295

4. Vorderingen 2011 2010

Debiteuren 409.272 442.150

Overige vorderingen 32.647 36.722

Overlopende activa 149.710 89.904

591.629 568.776

De overlopende activa bestaan overwegend uit de opbrengstwaarde verricht werk met betrekking tot projecten waarvan de

fakturen nog niet zijn verzonden.

5. Liquide middelen 2011 2010

Kassen, banken en giro 157.003 181.618

Deposito’s 40.617 18.165

197.620 199.783

Van de liquide middelen heeft EUR 46 miljoen (EUR 34 miljoen) betrekking op proportioneel geconsolideerde aannemings-

combinaties en deelnemingen. Dit bedrag staat niet ter vrije beschikking van de vennootschap.

72

Passiva

6. Eigen vermogen

Mutatie-overzicht van het eigen vermogen van Van Oord nv:

2011 2010

Eigen vermogen van Van Oord nv begin van het jaar 695.328 580.212

Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen

toekomend aan Van Oord nv 117.922 165.152

Omrekenverschillen buitenlandse deelnemingen -1.329 7.185

Totaal van de rechtstreekse mutaties in het

eigen vermogen van Van Oord nv 1.329 7.185

Totaalresultaat van de rechtspersoon 116.593 172.337

Dividend -177.408 -57.221

Totaal van de mutaties in het eigen vermogen van Van Oord nv

in relatie met de aandeelhouders 177.408 57.221

Eigen vermogen van Van Oord nv ultimo het jaar 634.513 695.328

Voor nadere toelichting wordt verwezen naar punt c. van de toelichting bij de vennootschappelijke balans.

7. Voorzieningen

1 januari Toevoeging Onttrekking Vrijval 31 december

2011 2011

Periodiek onderhoud duurzame

productiemiddelen 115.762 137.576 126.935 16 126.387

Belastingverplichtingen 46.162 408 - 42 46.528

Overige 215 148 91 - 272

162.139 138.132 127.026 58 173.187

De voorziening periodiek onderhoud duurzame productiemiddelen is getroffen voor het planmatig onderhoud van het materieel.

De belastingvoorziening is met name een voorziening voor lopende belastingdisputen in binnen- en buitenland.

De genoemde voorzieningen hebben overwegend een langlopend karakter.

73

8. Achtergestelde lening en overige langlopende schulden

Met ingang van boekjaar 2011 worden de aflossingsverplichtingen binnen één jaar gerubriceerd onder de kortlopende schul-

den. De vergelijkende cijfers met betrekking tot 2010 zijn hiervoor aangepast.

In april 2011 is een Revolving Credit Facility ter grootte van EUR 405 miljoen en een US Private Placement ter grootte van het

equivalent van USD 501 miljoen aangetrokken voor uitbreiding/gedeeltelijke vervanging van bestaande kredietlijnen. De

Revolving Credit Facility heeft een looptijd van 5 jaar. De US Private Placement bestaat uit vier tranches met een looptijd van

respectievelijk 8, 10, 12 en 15 jaar en is door middel van een cross currency swap omgewisseld in EUR 358 miljoen.

Een nadere uiteenzetting van de effectieve rentepercentages, resterende looptijden en de valuta waarin de rentedragende

leningen luiden is opgenomen in de toelichting op financiële instrumenten onder renterisico’s.

Het gemiddelde rentepercentage in 2011 met betrekking tot de langlopende leningen bedraagt 4,57%.

Het bedrag met een looptijd langer dan vijf jaar bedraagt EUR 379 miljoen (EUR 8 miljoen). Er zijn geen directe zakelijke

zekerheden gesteld.

9. Werken in uitvoering 2011 2010

Kostprijs werken in uitvoering, toegerekende winst, voorziening verwachte verliezen -1.904.962 -2.519.686

Opbrengstwaarde verricht werk 2.137.069 2.748.752

232.107 229.066

In de post werken in uitvoering zijn contracten opgenomen waarvan de kostprijs werken de opbrengstwaarde verricht werk

overtreft. Het totaal van deze kostprijs werken en de opbrengstwaarde verricht werk bedraagt ultimo 2011 respectievelijk

EUR 405 miljoen en EUR 320 miljoen.

10. Overige schulden 2011 2010

Aflossingsverplichtingen binnen één jaar 16.538 60.714

Schulden aan leveranciers 152.786 102.453

Belastingverplichtingen en premies sociale verzekeringen 117.019 86.076

Overige schulden 42.469 47.444

Overlopende passiva 435.047 477.893

763.859 774.580

De overlopende passiva bestaan overwegend uit reeds gemaakte kosten met betrekking tot projecten waarvan de facturen

nog niet zijn ontvangen.

74

Financiële instrumenten

Algemeen

Van Oord nv en haar groepsmaatschappijen maken in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële

instrumenten, die ofwel onder de activa en passiva zijn verantwoord, ofwel niet in de balans zijn opgenomen.

Kredietrisico’s

In principe worden betalingsrisico’s door middel van bankgaranties, verzekeringen e.d. afgedekt, tenzij sprake is van

kredietwaardige debiteuren. Deze procedures en de geografische spreiding van de activiteiten van groepsmaatschappijen

beperken de blootstelling aan het risico verbonden aan kredietconcentraties en marktrisico’s.

Liquiditeitsrisico

Het uitgangspunt voor het managen van het liquiditeitsrisico is dat er voldoende liquiditeiten worden aangehouden dan wel

kredietfaciliteiten beschikbaar zijn om te kunnen voldoen aan de huidige en toekomstige financiële verplichtingen, onder

zowel normale als bijzondere omstandigheden. Liquiditeitsprognoses, inclusief beschikbare kredietfaciliteiten, vormen

onderdeel van de reguliere managementinformatie ten behoeve van de Executive Board.

Gezien de aard van de activiteiten en de daarmee samenhangende sterk fluctuerende cashflows worden de beschikbare

liquide middelen doorgaans niet langer vastgelegd dan voor periodes van maximaal een jaar.

Vreemde valutarisico’s

Een groot deel van de opdrachten wordt gecontracteerd in vreemde valuta’s. Posities in vreemde valuta’s worden nagenoeg

volledig afgedekt door middel van termijncontracten. Valutatermijncontracten ter afdekking van de risico’s voor wat betreft

valutaschommelingen worden gewaardeerd tegen kostprijs met toepassing van kostprijshedge-accounting. Verschillen in

termijnkoersen, ontstaan als gevolg van het doorzetten van termijncontracten, worden op de balans verantwoord als kort-

lopend passief danwel actief. Termijncontracten zijn afgesloten voor toekomstige kasstromen in met name Amerikaanse

Dollar en Singapore Dollar. Hiervoor is ultimo 2011 onder de overige vorderingen een bedrag verantwoord van EUR 0,2 mil-

joen, dat vrijvalt op het moment dat de ingedekte toekomstige kasstroom plaatsvindt. In 2010 was hiervoor EUR 8 miljoen

onder de overige schulden opgenomen. Het gedeelte van de langlopende lening dat in Amerikaanse Dollar uitstaat, is inge-

dekt tegen valutarisico’s middels een cross currency swap. Hiervoor is per einde 2011 EUR 23 miljoen onder de overige vor-

deringen opgenomen. In 2010 was hiervoor EUR 5 miljoen onder de overige schulden opgenomen.

Renterisico’s

De verplichtingen kennen zowel variabele als vaste rentevoeten. Het uitgangspunt bij het beheersen van renterisico’s is

dat de rentes met betrekking tot opgenomen leningen in beginsel voor de gehele looptijd worden gefixeerd. Dit wordt

gerealiseerd door gebruik te maken van (cross currency) interest rate swaps. Van Oord waardeert deze (cross currency)

interest rate swaps tegen kostprijs en past kostprijshedge-accounting toe.

De effectieve rentevoet en looptijd van de langlopende vorderingen derden, liquide middelen en langlopende leningen zijn

als volgt:

Per 31 december 2011 Effectieve Minder dan 1-2 jaar 2-3 jaar 3-4 jaar 4-5 jaar Meer dan

(x EUR 1.000) rentevoet een jaar 5 jaar Totaal

Langlopende vorderingen

op derden

10,7% - - - - - 18.830 18.830

Liquide middelen 0,7% 197.620 - - - - - 197.620

Revolving Credit Facility (euro’s) 5,5% - - - - - - -

US Private Placements 2004

(us dollars)

4,2% 16.538 - 39.231 - 7.692 - 63.461

US Private Placements 2011

(us dollars)

5,5% - - - - - 379.077 379.077

75

Brandstofprijsrisico’s

Prijsrisico’s op brandstof worden grotendeels afgedekt door termijncontracten en contractuele afspraken met de

opdrachtgevers. Van Oord waardeert deze termijncontracten tegen kostprijs en past kostprijshedge-accounting toe.

In de balans opgenomen financiële instrumenten en reële waarde

De reële waarde van de in de balans opgenomen financiële instrumenten, waaronder financiële vaste activa, liquide

middelen, vorderingen en kort- en langlopende schulden, is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

Niet in de balans opgenomen financiële instrumenten en reële waarde

Per 31 december 2011 bedraagt de waarde van de valutatermijncontracten tegen termijnkoers EUR 274 miljoen

(EUR 395 miljoen). De waarde van de onder deze contracten te ontvangen valuta tegen de koers per balansdatum

bedraagt EUR 288 miljoen (EUR 411 miljoen).

De reële waarde van de (cross currency) interest rate swaps bedraagt ultimo 2011 EUR 13 miljoen.

De reële waarde van de brandstoftermijncontracten bedraagt ultimo 2011 EUR 0,1 miljoen.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Garantieverplichtingen

De garantieverplichtingen, voor zover niet in de balans opgenomen, bedragen per einde 2011 EUR 534 miljoen

(EUR 443 miljoen). Een deel van de hieruit voortvloeiende risico’s is herverzekerd. Het overgrote deel betreft in de

aannemerij gebruikelijke uitvoeringsgaranties (‘performance bonds’) ten gunste van opdrachtgevers.

Van Oord is in een aantal claims betrokken. Van Oord verwacht, gebaseerd op beschikbare informatie, dat mogelijke

negatieve ontwikkelingen toereikend zijn voorzien.

Huur en leaseverplichtingen

De verplichtingen op basis van meerjarige huur- en leaseovereenkomsten bedragen in totaal EUR 14 miljoen

(EUR 12 miljoen) waarvan in 2012 EUR 8 miljoen wordt voldaan. Voor operationele leasing van het wagenpark is

hieronder respectievelijk EUR 8 miljoen en EUR 4 miljoen begrepen.

Investeringsverplichtingen

De verplichtingen voor investeringen in materiële vaste activa bedragen per balansdatum EUR 336 miljoen

(EUR 492 miljoen).

Verbonden partijen

Van Oord onderscheidt de navolgende verbonden partijen: groepsmaatschappijen, Executive Board, Raad van

Commissarissen en aandeelhouders. Transacties met verbonden partijen geschieden tegen prijzen welke ook worden

toegepast bij transacties met derden.

76

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening

(x EUR 1.000)

11. Algemeen

De omzet in 2011 bedraagt inclusief ons aandeel in de omzet van de geconsolideerde combinatiewerken (exclusief omzet-

belasting) EUR 1.715 miljoen (EUR 1.578 miljoen).

Omzetverdeling naar geografisch gebied 2011 2010

Binnenland 354.897 21% 340.731 22%

Overig Europa 415.317 24% 515.437 33%

Buiten Europa 944.746 55% 722.179 45%

1.714.960 100% 1.578.347 100%

In het jaar 2011 is aan lonen en salarissen, inclusief de hierover verschuldigde sociale lasten, ten behoeve van mede werk(st)ers in

dienst bij Van Oord nv en haar groepsmaatschappijen, een bedrag van EUR 258 miljoen (EUR 215 mil joen) besteed. Dit bedrag

heeft betrekking op een gemiddelde van 3.847 (3.465) medewerk(st)ers (in full time equivalents) en is als volgt gespecificeerd:

2011 2010

Lonen en salarissen 205.471 164.644

Sociale lasten 29.574 29.633

Pensioenlasten 23.236 20.389

258.281 214.666

Bovenstaande cijfers betreffen alleen medewerk(st)ers in eigen dienst. In de cijfers zijn begrepen de lonen en salarissen,

sociale lasten en pensioenlasten van de naar evenredigheid in de consolidatie betrokken maatschappijen ten bedrage van

EUR 56 miljoen (EUR 25 miljoen).

De beloningen aan de commissarissen en de directie bedroegen EUR 2,6 miljoen (EUR 2,4 miljoen). Hiervan ontvingen

commissarissen EUR 0,2 miljoen (EUR 0,2 miljoen) en directie EUR 2,4 miljoen (EUR 2,2 miljoen).

De jaarlijkse pensioenlast is gelijk aan de aan de pensioenuitvoerder af te dragen premies.

Verdeling gemiddeld aantal medewerk(st)ers 2011 2010

(in fulltime equivalents)

Nederlandse loonlijst 2.086 43% 2.006 47%

Niet-Nederlandse loonlijst 1.761 36% 1.459 34%

3.847 79% 3.465 81%

Ingehuurd personeel 1.022 21% 817 19%

4.869 100% 4.282 100%

77

11 en 12. Brutomarge

Dit resultaat is het saldo van de netto-omzet en de kosten van de werken plus het verantwoorde resultaat op werken

in uitvoering. In het resultaat zijn tevens begrepen:

• de dotatie aan, respectievelijk de vrijval van voorzieningen voor te verwachten verliezen op werken;

• nagekomen baten en lasten op reeds in voorgaande jaren beëindigde werken;

• de opbrengsten van duurzame productiemiddelen die als huur aan de werken en aan derden werden doorberekend,

onder aftrek van de exploitatiekosten, waarin begrepen kosten van periodiek onderhoud, exclusief de afschrijvingen;

• diverse baten en lasten zoals boekwinst op verkochte materiële vaste activa, valutaverschillen en schadevergoedingen;

• afschrijvingen en/of bijzondere waardeverminderingen op materiële vaste activa;

• amortisatie goodwill.

13. Algemene beheerskosten

De algemene beheerskosten zijn de kosten die niet ten laste van de werken worden gebracht, zoals de kosten van het

hoofdkantoor, de stafafdelingen en de kantoorkosten van buitenlandse vestigingen.

Conform BW 2 artikel 2:382a delen wij mee dat in de algemene beheerskosten een bedrag ad EUR 0,3 miljoen (0,3 miljoen)

is begrepen voor kosten van onderzoek van de jaarrekeningen van de in de consolidatie van Van Oord nv opgenomen

entiteiten. Dit betreft de kosten die ten laste van het resultaat 2011 zijn gebracht en door Ernst & Young Accountants LLP

Nederland in rekening gebracht. De kosten voor andere controlewerkzaamheden bedragen in 2011 EUR 0,1 miljoen

(0,1 miljoen). Voor niet-controleopdrachten is EUR 0,1 miljoen (0,1 miljoen) in rekening gebracht.

14. Rente 2011 2010

Rentebaten 2.193 2.314

Rentelasten 20.407 13.080

18.214 10.766

Indien de rente van leningen door middel van een (cross currency) interest rate swap is gefixeerd, wordt naast deze rente

tevens de waardemutatie van de gerelateerde (cross currency) interest rate swap in de winst-en-verlies rekening verant-

woord. Hierdoor is sprake van een gefixeerde (financierings)last.

78

15. Belastingen

De post belastingen omvat zowel Nederlandse als buitenlandse belastingen. Het effectieve en het nominale belastingpercen-

tage verschilt per land.

2011 2010

Belastinglast over het huidige boekjaar -37.383 -37.628

Correctie met betrekking tot voorgaande boekjaren - 40.000

37.383 2.372

In 2010 is in de belastingen naar aanleiding van een herziening van de totale belastingpositie een incidentele belastingbate

opgenomen ad EUR 40 miljoen.

De aansluiting tussen het gewogen gemiddelde nominale belastingtarief en de effectieve belastingdruk is als volgt

(in procenten):

2011 2010

Gewogen gemiddelde nominale belastingtarief 23,8% 23,6%

Belastingeffect van:

Gebruikmaking van niet-gewaardeerde verliescompensaties -3,7% -1,0%

Niet-gewaardeerde, toekomstige verliescompensaties 1,1% 0,7%

Resultaten vrij van belasting en niet-aftrekbare kosten 1,8% -1,3%

Amortisatie goodwill 1,1% 1,1%

Effectieve belastingdruk 24,1% 23,1%

79

Vennootschappelijke balans (vóór winstbestemming)

(x EUR 1.000)


31 december 2011 31 december 2010

Vaste activa

Immateriële vaste activa a. 82.392 89.258

Financiële vaste activa b.

groepsmaatschappijen 795.032 821.543

877.424 910.801

Vlottende activa

Vorderingen 94 3

Vorderingen op groepsmaatschappijen 480 -

Liquide middelen - 1.430

574 1.433

Totaal activa 877.998 912.234

Eigen vermogen c.

Gestort en opgevraagd kapitaal 12.100 12.100

Agioreserves 270.400 270.400

Wettelijke reserves 3.525 4.854

Overige reserves 230.566 242.822

Resultaat boekjaar 117.922 165.152

634.513 695.328

Langlopende schulden d. 215.962 215.962

850.475 911.290

Kortlopende schulden

Schulden aan kredietinstellingen 26.523 -

Schulden aan groepsmaatschappijen - 201

Overige schulden 1.000 743

27.523 944

Totaal passiva 877.998 912.234

Vennootschappelijke winsten

verliesrekening

(x EUR 1.000) 2011 2010

Resultaat uit deelnemingen na

belastingen 127.821 177.448

Diverse baten en lasten na belastingen -9.899 -12.296

Resultaat na belastingen 117.922 165.152

80

(x EUR 1.000)

Voor zover hierna niet vermeld, wordt verwezen naar de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening.

a. Immateriële vaste activa goodwill

Boekwaarde per 1 januari 2011 89.258

Amortisatie 6.866

Boekwaarde per 31 december 2011 82.392

Aanschaffingswaarde 137.320

Cumulatieve amortisatie 54.928

Amortisatietermijn in jaren 20

b. Financiële vaste activa

De hieronder opgenomen groepsmaatschappijen zijn vermeld in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.

groepsmaatschappijen

Saldo per 1 januari 2011 821.543

Ontvangen dividend -153.000

Resultaat deelnemingen 127.821

Omrekenverschillen deelnemingen -1.329

Overige mutaties -3

Saldo per 31 december 2011 795.032

Toelichting op de vennootschappelijke balans

81

c. Eigen vermogen

Het statutaire maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR 40.000.000. Dit is verdeeld in 40.000 gewone aandelen van nominaal

EUR 1.000. Het geplaatste kapitaal is EUR 12.100.000, namelijk 12.100 gewone aandelen.

Geplaatst Agio- Wettelijke Overige Totaal

en gestort reserves reserves reserves

kapitaal

2010

Saldi per 1 januari 2010 12.100 270.400 -2.331 300.043 580.212

Betaald dividend - - - -57.221 -57.221

Omrekenverschillen - - 7.185 - 7.185

Resultaat boekjaar - - - 165.152 165.152

Saldi per 31 december 2010 12.100 270.400 4.854 407.974 695.328

2011

Betaald dividend - - - -177.408 -177.408

Omrekenverschillen - - -1.329 - -1.329

Resultaat boekjaar - - - 117.922 117.922

Saldi per 31 december 2011 12.100 270.400 3.525 348.488 634.513

De agioreserves zijn zogenaamde belastingvrije agioreserves.

De wettelijke reserves bestaan voor EUR 2,6 miljoen uit een reserve omrekeningsverschillen en voor EUR 0,9 miljoen uit

een reserve deelnemingen.

d. Langlopende schulden

Dit betreft enkel leningen met 100% groepsmaatschappijen.

De langlopende schulden hebben, evenals vorig jaar, een looptijd korter dan 5 jaar.

Een substantieel deel van de langlopende schulden is niet rentedragend. Met betrekking tot het rentedragende gedeelte

bedraagt het gemiddelde rentepercentage in 2011 3,47%.

82

Winstverdeling

De winstverdeling geschiedt overeenkomstig artikel 21 lid 1 en 2 van de statuten. Dit artikel luidt als volgt:

‘De winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering na toepassing van een uitkering van dividend

op cumulatief preferente aandelen voor zover de winst dat toelaat.’

De voorgestelde winstverdeling is als volgt:

Voorstel uit te keren dividend op gewone aandelen 56.155

Toevoeging aan de reserves 61.767

Resultaat boekjaar 117.922


Raad van Commissarissen Executive Board

Drs. C.J. van den Driest, voorzitter Drs. P. van Oord, voorzitter

Drs. J.W. Baud Drs. A.J. van de Kerk RA

Ing. K. Damen P.H.G. de Ridder

J.M.J.A.P. Laurent Josi Ir. P.W. Verheul

Ing. Jac.G. van Oord MBA

Overige gegevens

83

Controleverklaring van de onafhankelijke accountantAan: Van Oord nv, Rotterdam

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2011

van Van Oord nv te Rotterdam gecontroleerd. Deze jaar-

rekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige

balans per 31 december 2011 en de geconsolideerde en

enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2011 met de toe-

lichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de

gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en

andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor

het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en

het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor

het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming

met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk

Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk een

zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om

het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder

afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of

fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel

over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij

hebben onze controle verricht in overeenstemming met

Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controle-

standaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons

geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle

zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van

zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen

afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter

verkrijging van controle-informatie over de bedragen en

de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werk-

zaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant

toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschat-

ten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van

materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de

accountant de interne beheersing in aanmerking die

relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor

het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van

controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandig-

heden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel

een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit

van de interne beheersing van de vennootschap. Een contro-

le omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de

gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van

de redelijkheid van de door het bestuur van de vennoot-

schap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het

algehele beeld van de jaarrekening.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

voor ons oordeel te bieden.

Oordeel betreffende de jaarrekening

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

van de grootte en samenstelling van het vermogen van

Van Oord nv per 31 december 2011 en van het resultaat over

2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet

gestelde eisen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij

dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding

van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kun-

nen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opge-

steld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW

vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat

het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, ver-

enigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391

lid 4 BW.

Utrecht, 13 maart 2012

Ernst & Young Accountants LLP

namens deze

w.g. drs. W.H. Kerst RA

84

Aa P.J.W.J. van der, Aalders C.M., Aanraad A.T.J., Aarens R., Aartrijk M.F. van, Abano B.S, Abarca A.P., Abba T., Abbas M.R.H., Abbas Q, Abdon

L.M., Abdul Alim M.D., Abdul Barique M.K., Abdul Kader P.M., Abdul Khadar N., Abdul Rachman A., Abdullah N.H. Binte, Abdulle A.M.A.,

Aberepikima P., Abhijeet Prakash A.P., Abilkhairov M., Aboobaker B.M., Aboobakker Kunju M.B.T., Abrasaldo R.B., Abrenica Jr P.S., Abrera

A.D.T, Abreu M.F. de, Abu Rob M.K.M., Abuh S., Acanto Jr. R.B., Acasio R.B., Acaso F.C., Acaso Z.C., Acenas J.D, Achanta R.R., Acharya K.M.,

Acogido E.R., Acquoij-Leshchenko, I.V. van, Adaci J.D, Adam U.I., Adamu U.D., Adari R., Adedoyin K., Adegun D., Adelakun A., Ademar Dos

Santos C., Adenekan A., Adeola K.O., Adetoro Adewale U, Adeyemo O.S., Adeyinka S.T., Adilbek S., Adri Wahyona L., Adriaanse J., Adugbo

A., Advocaat-van den Heuvel, S.J., Afari M.K., Afortu - Ofre E.K., Afortu-Ofre E.K., Agarin E.A., Agayeva L., Agele I, Agnew R., Aguilar A.G.,

Ahmad N, Ahmad N., Ahmed Eltatawy M.Y., Ahmed S., Aizobua S., Ajoc M.C., Aju Satheesh A.S., Ajubo H., Akamo U., Akershoek E.W.,

Akhadelor M., Akiba F., Akinboye T., Akindele O., Akker A.R. van den, Akker M. van den, Akkermans R.J.C.J., Akmamedova J., Akol R.L., Akor

B., Akpabio P, Akpadikha V., Akpan - Brown G., Akpan M., Akpode B., Akster B., Akster G., Akudike G.C., Akunmu Y., Al Balushi A.A.M., Al

Balushi M.S.M., Al Sultan W.I., Alayu J.B, Alberda P., Albert A., Albert D., Albino G.F., Albuquerque C.C., Alcala S.L, Aldea J.C., Ale D.M.,

Alensonorin O.B., Aleon E.S., Aleonar D.B., Ali M., Ali M.I. bin, Ali Mohammed R., Alibek T., Alibudbud J.A.L., Alimpic P, Alisangco N.L, Aliyaru

Kunju I., Alkema A.G., Alkema K., Allegretta E., Alli M.F., Almeida O, Almodiel J.H., Alozie H., Alphonso J.G., Altrade G., Alvarez R.H., Alvaro

A, Alvaro A.N, Alves L.L., Amadi A., Amadi B., Amadi B., Amadi B., Amadi F., Amadi J., Amadi S., Amadi S., Amadi S., Amadi S.A., Amantiad

I.A, Ambachtsheer V., Ambalath Veettil Kottapurath H.A.V., Ambalathu Veetil R.M., Ambre K.M., Amels J., Ammerdorffer D.J., An W.H.,

Anamali B., Anani K., Anar E.G., Anastacio R.T., Anastacio T.T, Ancero A.S., Andel J. van, Anderson M.J., Andreassen K, Andrew-Koko S.,

Anemaet P.A., Angchekar A.A., Angelen R.F.C. van, Anjos T, Anneveld J.A., Anraad R.J.M., Ansari I., Anthonijsz M. J., Antony N.C., Antony

Pillai E, Anugbule C., Apeldoorn R. van, Apeli G., Apilan L.B., Apisai S., Apitan V.C, Apon P., Apostol A.F., Appel M.A.M., Appollo P., Aquino

G.M, Aquino R.B., Arabejo J.O., Aragao Filho J.P. De, Aralar S.S, Araneta J.R., Aranez R.C., Aras B.S., Arathu Peethambaran P.P., Araujo R,

Aravind K., Araya Godoy L.E., Araya Yentilini T.A, Arban R.P., Arbeider F.R., Arca P.E., Arcay H.J., Arceno J.C., Arceo J.H., Archer P, Archibong

E., Arevalo R.R., Arias M.P., Arijajie S., Arillo J. A., Arkel-Snoek, T.H. van, Armstrong A.L., Arnaldo T.A., Arnhem W.J.J. van, Arquiza F.C,

Arrachart A.G.M., Arteza L.O., Arya K.K., Asaolu E., Ashokan R.K., Ashraf A., Ashraf I., Asif A, Asika J., Asmus S., Asobie T., Assche R.J.L. van,

Asseervatham M., Asselé A., Astor E.B., Asunto L.R., Ataihiru U, Atakuziewe F, Atapary C.D., Atapary-Sahetapy, V.E., Athmer J.B.E.M., Athmer

M.J.H.M., Atienza N.D., Atiga J, Atta A.I., Atta I. A., Atun E.D.C, Audu M., Auman M.A., Austin E.P., Auston C., Austria E.G., Avondrood E.C.,

Awachar A., Ayorinde F.A., Ayrton S., Azeez A.O., Bin Abdul Hamid S, Baar H.B.H. de, Baars P.O., Baars R., Baas R.H., Babatunde M., Babu R,

Baburao M.T., Baby B., Backhouse-Smith T.Q., Backhuis W.M.H., Bacsafra M.R.V., Badilla M.Q., Badukonda K.K., Baeck A.C., Baesa R, Baesa

R.J.M., Baggerman C., Baggerman C., Baggs S.L., Bagya Vilas Narayana Swami S, Bagyaseelan J., Baikenov A., Bailey L., Bak A., Bakelaar J.,

Baker S., Bakker A., Bakker A., Bakker B., Bakker C.L., Bakker D.J., Bakker G., Bakker J., Bakker J., Bakker M.J., Bakker R., Bakker R.J.W.M.,

Bakker S.P.M., Bakyt B., Bakytzhanova G., Bal K., Balakrishnapillai M., Balassinovich A., Balder P.P., Baldonado M.J., Balen M.A.G.P. van, Baligo

J.B., Baljet D.M., Baljé H.A., Ball I.G., Balleur E.J.A., Balontong N.G., Balram M., Balsamo E.F., Balvert W.J.P., Bambacht W., Banayo R.C, Bandi

B., Banerjee S., Banga U.P., Bangma C., Banogon V.B., Bantigue N.B., Bappu P., Barbariz M, Barbott H., Barboza de LIma A.W., Barendregt E.C.,

Baricaua D.C., Barker S., Barkley S.J., Barlisan D.C., Barnes S.L., Barneveld J., Baron A.G, Barquin J., Barredo C.D., Barrit J.R., Barros M.D.R.,

Barros Magalhâes R., Barselaar S. van den, Bartels A.H.M., Bartels J.E.W., Barth R., Bartolata J.D, Bartolovic-Baban, N., Basheer Ansar U, Bassey

B.N., Bassey D.O., Bassey E.B., Basten Batenburg F.L.J. van, Basuel M.C.A., Basuel R.O., Basug E.S, Batasin-in N.A, Baugan J.Q., Baus C., Baus

H.A., Bautista E.P, Bautista J.G., Bautista J.S., Bautista Navarro Jr. J., Bax R.L.H., Bayo-Philip P., Bayot J.N., Beattie J.M., Beattie W.J., Bedford T.,

Beeby L, Beek A. van, Beek A.K. van, Beek G. van, Beek R.H. van, Beek S.L. van, Beekhuijzen S.J., Beela J., Beelen C. van, Been F.L., Beentjes

F.J., Beers T.W., Beest J.M. van, Beest M. van, Beihuisen H.K., Beij I.A., Beij W., Beijer R., Beissbarth J., Bekaert N.E.F.H.J., Bekendam H.J.,

Bekezhanov Z., Bekkema S., Belano J.O, Belber E.V, Belcher V., Belder-Lagrouw, C.J.C.A.M., Belderok H.J.M., Belgado M.V., Belkadi N., Belleza

J.A., Belotindos J.M., Belstra L.C., Bemmel H.J.G. van, Bemmelen S.A. van, Ben W., Benadict J., Bend L.M. van der, Bengare M., Benie K., Benimo

P., Benliro R.G., Benner D.J., Benneth G., Bennett S., Bennimon B., Bent J.M. van der, Bentlage J., Berberabe J.S, Berdiyew E., Berg B.J. van den,

Berg C.M. van den, Berg E.E. van den, Berg G. van den, Berg J. van den, Berg M. ten, Berg M. van den, Berg M.J. van den, Berg R.A. van den,

Berg R.J., Berge C.E.R. van den, Bergh E.C. van den, Bergh M. van den, Bergman M.M.M., Bergunio Jr. S.J., Berk A.H. van, Berkel A. van,

Berkelaar J.T., Berkouwer C.T., Berkouwer J.A., Berkouwer T.A., Bermingham C., Bernaards D., Bernaards P.J., Bernabe M.M., Bernabela M.,

Bernard B., Bernardo T.C, Bernds T.M.F., Bernido Jr. F.A., Bertacin F., Bertens E.C.A., Bertram I., Berwick D., Berwick K., Besancon C.Y., Besse

D., Besse E., Besseling C.J., Bestebreurtje K., Bettinger S., Beugelsdijk J.J., Beukema N.T., Beuker C.F.J., Beuker R., Beukers K., Beurden M. van,

Beurs H.A. de, Beurs P. de, Beurskens W., Beute H.G., Beuving B.J.M., Beveren C.J. van, Beverloo J., Bezerra F, Bezerra da Cruz E., Bharde

M.H.U., Bharde S.U., Bhaskar Rao J., Bhati A.S., Bheempalli V.P., Bi S.Y., Biemans C.D.H., Bier N.J., Bierma S.D.R., Biesheuvel A., Biesheuvel W.,

Bigay B.M., Bijen J.H.G., Bijkerk P., Bijl H., Bijl J.J., Bijl M., Bijl P.A., Bijl T.C., Bijl W.A. van der, Bijlsma D.T., Bijsterbosch H., Bin Abdullah A.A.,

Bin Abdullah J, Bin Ismail B, Bin Rais M., Bin Siamin S, Bin Yusof I., Binalla J.B, Binayao J.A., Bingat B.A, Binod K., Binsbergen A.C. van, Binte

Noor Z., Binuya C.M., Birrell D., Bisht S., Bisnar C.J., Bist S.S., Biswal D., Biswal S.K., Biswas H.A., Biswas L., Biswas M., Bitter A.J.N., Blaauw

J., Blake P., Blakely A.D., Blanch G, Blanco S., Blankespoor H.C., Blansjaar S., Blauw M., Bleijendaal C.H.E., Bles J., Bliek A.J., Bloem F.E.,

Bloemendal G.W., Blohm B.D.H., Blok S., Blokland W., Blom A.M.J., Blom B.A.W., Blom J. van der, Blonk Y.A.M., Bloodshoofd B., Bloppoel A.L.

van, Bluhm T, Bocalan D.Y., Bodala Y., Bode L.R., Bode T.C.F., Bodegraven R.M. van, Bodegraven V. van, Boef E.G. den, Boender M.B., Boer A.J.

den, Boer C., Boer C.M. den, Boer E.J. de, Boer F.M. de, Boer G., Boer H.R. de, Boer K.I. de, Boer L. de, Boer P., Boer T.J.M. de, Boer W., Boer

W.F. de, Boeree E.P.C., Boerhof O.W.J., Boerleider W.L.O., Boersma A., Boertien E.J., Boeschoten H.A., Boeter J.M., Bogaerts R., Bogerd H.N.,

Bogers P., Boheemen-Haverkamp, L. van, Bok E.J., Bokhoven P.W. van, Bokslag-Beenhakker K.M., Bolang L., Boldrik W.C.F.H. van, Bolivar F.P.,

Bomas A.P., Bommadevara G., Bon V., Bonaparte B.Y, Bongartz A.H.G., Bonifaio Pinto J., Bonola M.F., Bont C.M. de, Bonthu G., Booij R.M.,

Boom J., Boom M., Boom P., Boon J. van der, Boon S., Boone M., Boonen H.J., Boonstra J., Booster L.N., Boote I.G., Boreres M.J., Borggreve

Onze medewerkers

85

M.J., Borgman S., Borgonovo S., Borromeo R, Borsje C.S., Borst J.C. de, Borst M.P.H., Borst P.J., Bos A.H., Bos A.T., Bos C., Bos C.M., Bos E.,

Bos H.E., Bos J.L., Bos J.W.A., Bos K.A.W., Bos T.A., Bosch B. van den, Bosch F.G.J. van den, Bosch J.W.G., Bosch L.P.A. van den, Boscher R.,

Bosschart M., Bossche E. van den, Bot M.G., Both B., Botma Jr. G., Botma Sr. G., Bouckaert-Zeeman Y.L., Bouhuijs W., Bouland A.R., Bould S.G.,

Bouma P.J., Bouma T., Bouman J.P., Bourgeois M.N.G., Boven J.L.H. van, Bovenhorst L.R., Bovill H, Bowers J, Boyle G, Bozbalayev K., Braam P.,

Braber F.J. den, Braber J.M. den, Brabyn M.L., Bradow R.D., Braganza R.R., Brand P., Brands P., Bras T.A., Bratu A.I., Braven I.A. den, Bravo

Navarro J., Bree E.W. de, Bree R. de, Breedeveld J.F., Breejen A. den, Breejen A. den, Breejen A.W. den, Breejen L.J.M. den, Breet W.M.,

Breeuwsma L.J., Bregman R.A., Breis S.R, Bremer F., Brett C., Breure J.J., Bridges S., Brienen H., Briggs T., Brigido J.L.M., Brignall D.J., Brink

B.E., Brink I.C. ten, Brink I.E.A., Brink S.N. van den, Brinkers G.B., Brinksma A., Brito Y Heynen H.L., Brockfield A.S., Brockfield J.S., Broeck J.J.

van den, Broeder M. den, Broeder P.R.M. den, Broeders H.J.M., Broek R.J.C. van den, Broeken J.A., Broekhoven P.P. van, Broekhuizen J.S.,

Broekhuizen M.N., Broere F., Broeren W.J.P., Bron A.W., Bronder A.J., Bronsveld F., Brookes B.T., Brouw D.M. op den, Brouwer A.J., Brouwer

A.T., Brouwer D., Brouwer K.J.C., Brouwer M.J., Brown C.J., Brown D.V., Brown J., Brown K.M., Brown L.M., Brown P, Brown P., Browne S., Brug

E. van der, Brugmans J.H.H., Bruijn C.A. de, Bruijn F.A. de, Bruijn F.L. de, Bruijnes G., Bruijnes-Bouwman, G.W., Bruin D. de, Bruin G.J. de, Bruin

H. de, Bruin P. de, Bruin P.H. de, Bruin R.A. de, Bruin R.E. de, Bruin T., Bruin-Klerkx, J.M. de, Bruine A.M. de, Bruinsma J., Brunner W.J., Buchem

R.V. van, Bucio A.R., Buddenberg H.G.A., Budhi S., Bugel A., Bugna B.I., Buhat A.B., Buhat E.S., Buijs J.N., Buis L.P.G., Buitehuis W.J., Buizert

R.C., Buksh F., Bulan U.G., Bulte C.H., Bumagat P.M., Bunders F.S., Buninga R.P., Buninghill D, Bunschoten P.H., Burbery T, Burcham D, Buren-

Helsinger, F.C. van, Burg A.H.M. van der, Burg M., Burger R.J., Burgering C.J., Burgt H.L.C. van der, Burkit A., Burns J, Burton P., Buster A.C.J.,

Busé J., Butau A., Buter P., Buth S., Butler C.W., Butz R., Butzelaar F.A.M., Buunk A., Buurmeijer J., Buurmeijer-Wierenga, K., Buursma J., Buvelot

E.C., Buzina D.C., Bwa S, Byrne G., Currell J.A., Cabahug O.S, Caballero J.L., Cabaloza R.C., Cabanero G.G., Cabanig R., Cabico A.A, Caboverde

G.S., Caboverde J.S., Cabral D.M., Caburnay D.L., Cacho R.A., Cacho R.P., Cacho R.P., Cadion A.P., Caetano A., Café J.H.W., Cagande M.E.M.,

Cailing E.M, Calder Potts H., Calera D.B., Calidades L.O, Callueng A.M., Calo T.C., Caluag C.M, Caluwé E., Camara C.R.P., Camero V.R.,

Campbell M, Campi da Costa H., Campollo J.B, Canaria E.M., Candava M.B., Candava M.B., Candeira Fillho J.C., Canitan D.C., Canlas M.J.,

Canoy J.V, Cantini R., Cantre G.B, Canut Jr. N.R., Capa Jr. D.S., Capanan B.A., Capapas G.C, Cape A.O., Capello W.L., Capinpin C.A, Caponpon

H.G., Cappelle A.G. van, Caputol R.A., Carbellido Z.B, Carbonell E.E., Cardon L.F.H., Carey E, Carillo Jr. E.Q., Carmo Pereira M., Carnell A.J.,

Carre F., Carredo Jr. J.A., Carredo P.A., Carter M.A., Cartwright M., Carvalho A.C., Carvalho A.C. de, Carvalho R, Cary J., Casand A.R. van,

Caseiro L.M.R., Casiquin J.D.C, Castellino J.E.J., Casteren R.A.N. van, Castro E.M., Castro M.E., Catapang L.B., Caterson J.A., Cats F.H., Caulier

P., Cavalcante E.C., Cavalida Jr. P.L., Cavents C.C.L., Cayapan A.B., Cecep Sutia Laksana U, Celendro M.J., Celestial Jr. E.T, Celista Neto J.J.,

Ceria J.P., Cesar A.B, Ceton J., Chakkungal Thankappan M, Challa L., Chan K.C., Chan K.W., Chandan K.K., Chaudhary R.K., Chaudhary S.,

Chavan B.P., Chavan M., Chavdar Y.D., Chavez F.G., Chazil Bava Haji A.M., Cheenikkal Veedu C.V., Chen Y.J., Chenathuparambil B.P., Cheung

S., Chevalier E.A., Chidi D, Chiefe S.A., Chiejina P., Chikhale N., Chima J.C., Chitty S., Chogibayev Z., Chogule P.S., Choke K.F., Chokkara P.R.,

Choo W.P., Chowalloor Mathappan P., Chowallur Mathappan D., Chuangco R.R., Chumphoo N., Cias K., Cidras J., Ciochon J.M., Claassen P.W.,

Claeys F., Clark J., Clarke N, Clavido L.P., Coelho D, Coelho J.P., Coenders M., Coiras G., Cole A.R., Cole D., Cole G.D., Colipano K.C, Colk

T.C., Collens C., Colpaert E., Colvin T., Comia N.D., Conceicao F.A. da, Conceicao N. Diniz J. de, Conde L.B., Conor de Oliveira P.F., Consignado

R.B., Contemplacion A.T., Cooijmans-Rijkers, S., Cook G.A., Cook K., Cook L.J., Cook R.A., Cook S.J., Cooki R., Coolegem M., Coolen H.M.,

Corbillon J.C., Corcuera M.Y., Cordova A.B., Cordova R.A.P., Corfixen L, Cornelisse J.K., Cornet J., Corpeleijn A.J., Correa E., Cosijnsen F.,

Costa Almeida V., Costa E.C.C., Costa Ferreira Filho S., Costa Filho E., Costa Souza M., Costa de Almeida D., Coster R.L.A, Costerus A.A.,

Costerus A.R., Coterlet M.W.J. van de, Cousijn D.A.M., Cousijn M.M., Cousijn S., Coutinho Pereira S.C., Coutts R., Couweleers J.P.E.M., Couzis-

Vos, C.E., Crabb B., Cramer J.D., Creuwels E.E.H.J., Crielaard A., Cripps T.A., Crisanto C.B., Croon J., Cruickshank R.L., Cruz V.S.V., Cuanang

Z.R., Cubarrubias D.B., Cudal J.N., Cueto Z, Cuevas A.G., Cullantes J.S., Curran M, Curry D., Curzon D, Cutamora D.A., Cutrim E, Cuvelier

M.A.J., Cyrus S., D’Arcy J.P., D’Hollander H.M.J., D’Souza A., D’Souza C.L., D’Souza E., D’souza G.S., Den Dekker L.V.G., Doleman B., Da Cunha

E.R., Da Encarnacao J.A., Da Rocha F. J.L.X., Da Rosa Da Silva J., Da Silva A.B., Da Silva A.B., Da Silva A.V., Da Silva C.A.S., Da Silva C.C., Da

Silva De Moura M.R., Da Silva Filho A.A., Da Silva Filho J.C., Da Silva Filho L.E., Da Silva G.M., Da Silva J.J., Da Silva J.J., Da Silva J.R., Da Silva

O.G., Da Silva Olegario M., Da Silva R., Da Silva R.J., Da Silveira S., Dacanay III L.A., Daculos E.P., Dad Gul S.M., Daemen I.F.R., Daet E., Daet

Jr. E.V., Dahmen L.H., Daka E.A., Dakaka J., Dakis R.M., Dalen A.D., Dalen C.P.J. van, Dalen L. van, Dalen M. van, Dalvi R.S., Daly S, Dam J.,

Dam T. van, Dam Y.H. van, Damian L.R., Damiâo Ferreira A., Damiâo Silva A., Damming P.J., Damo R.R., Dams A., Dams J.R., Damsma T.,

Daniel E.F., Daniels M., Danilyants S., Daniot K.O., Danjuma O., Danker J.H., Dappa - Adango I, Darlis U, Darroch S., Das A., Das Chagas Lima

F., Das S.K., Datlag R.C., Dauda U.S., Daval L.C., Davelaar B.A., David J., David P.C., Davies E., Davies E., Davies M, Davison P.L., Day J., Dayan

M.G., Dayrit D.D., De Andrade Santos R., De Armas Cruz E., De Aroz J.P., De Barros R.J., De Campos Figueiredo J.E., De Jesus C, De Jesus

Viega M., De Lima H.B., De Los Reyes R, De Morais J.A., De Pablo Van Bost J.E., De Paula F., De Santana Jr. G.J., De Sena M.G., De Sousa

Oliveira F.L., De Souza A.H., De Souza Custódio R., De Souza J.C., De Souza Junior W.P., De Souza M.J., De Souza W.M., De Vera L.C., De Villa

F.A., Dechavez A.A., Declaro R.D., Declerck J., Decoster P.M., Dee H. van, Deelen C.H., Dejelo Jr. J.B., Dekeukeleire F., Dekker C.G., Dekker J.,

Dekker J.A., Dekker M.C.J.G., Dekker M.G.M., Dekker S., Dekkers A.C.M., Del Castillo A., Del Castillo M.R., Del Monte R.U., Del Pozo

Dominguez A., Dela Cruz A.A., Dela Cruz E.A., Dela Cruz F.B., Dela Cruz G.J, Dela Cruz R.S, Delaney M., Delden A. van, Delden J.M. van,

Delfin R.E., Delfin V.D., Delfino E.J., Delft D. van, Delft-van der Giessen, J.M. van, Delgado R.M., Dell C.M., Dellasandro V., Delleman M., Delos

Reyes D.B., Delos Reyes M.L., Demecais D.D.R, Den Heijer E.D.C., Dennar C., Dennis D, Dennis R., Densow L., Dent J., Depenbrock A.J.,

Dequito G.O, Derks J.M., Derksen G., Destiswastikasari N., Destreza A.S., Determann J.G., Dethridge C., Detmers M.P.M., Dettingmeijer D.A.,

Deunk M.A.G., Devassy B., Devolder Ribeiro V.H., Dhamodaran A., Dharmender Singh D.S., Dhodi S.D., Dias E.N., Dias Inacio M.C., Dias P.P.,

Diawei S., Diaz R.C., Diaz R.D., Diego L.R., Diekema A., Diekmann R.A., Dieleman J.J., Diepen D.J. van, Diepenbroek P.K., Diependaal C.P.,

Diestler C.U., Dijk A.R. van, Dijk B. van, Dijk B.R., Dijk C. van, Dijk D. van, Dijk H.A. van, Dijk H.J. van, Dijk J. van, Dijk J.C. van, Dijk K.A. van,

Dijk P.W.J. van, Dijk R.M. van, Dijke D.H. van, Dijke W. van, Dijkema R.J., Dijkerman J.M., Dijkgraaf E.G., Dijkstra D., Dijkstra F.J., Dijkstra H.,

Dijkstra S.T., Dijkstra T., Dikken H. den, Dikkerboom A., Dikkerboom J., Dillisse I.A.C.J.H., Dimaiwat B.S., Dimayuga V.D., Dinavahi M.R., Ding

S.B., Ding S.N., Dingjan W.H.M., Dinil J., Diocampo N.A., Diong N.D, Dioquino N.G, Diosomito M.P.M., Dirks W.G., Dirkse M.W., Dissel A. van,

Distor D.D., Diwere G., Dixon D., Dixon J, Djasai W.P., Do B., Do Brasil J.I., Do Couto Alvarez P., Do Espirito S. Aguia D., Do Nascimento V.A.,

Onze medewerkers

86

Do Nascimento W.D., Doelman P.J., Does M.H.J., Dofeliz R., Dogoldogol E.D., Doldersum C., Dolueras R.D., Domanais A., Domondon R.L,

Donders J.J.H., Dong L.B., Dongel Jr. H.I, Dongen C.P. van, Donia S.R.M., Donk B.N.M. van der, Donk H.J.D. van der, Donker A., Doodeman

H.P.M., Doodeman P.J.T., Doorn P. van, Doorn R. van, Doorn-Rooijakkers, M.J., Doornbos T., Doorne M. van, Doroteo D.G, Dorresteijn M.J.,

Dorrington S, Dorst P.L. van, Dort F.A. van, Dos R.Da S.Ferreira S., Dos Santos E.S., Dos Santos Filho J.L., Dotimas R.R, Douglas O., Douma

I., Down W.L., Doyle S, Drabsch G, Driel J.C. van, Driessen A.W., Droog B., Drost A.Y., Drost M., Dsouza D., Dsouza E.S.M., Dsouza J.A.,

Dsouza R., Dsouza W., Duarte Haasse J., Dubois A., Dubois J.A., Duda P., Dudok K., Duffelen M. van, Duijn A.M. van, Duijn D.M. van, Duijn

G. van, Duijn H. van, Duijn J.P. van, Duijneveld R.P., Duijvenbode P. van, Duinen G. van, Duinen J.M. van, Duits T., Dulk M. den, Dulken J. van,

Dulmen B.W.A. van, Dumagpi G.D., Dumaguin N.T., Dumapong R.P., Duncum D., Dunn S.J., Duong K.L., Duraisamy S., Duran R.B., Durban

N.D., Duria R, Dutta A., Duurkoop T.J., Dwarampudi R.R., Dye K, Ebarle J.D, Ebarle J.G., Ebarle Jr. J.D., Ebiokoko P.K, Ebisa J.C, Ebong H.L.,

Ebregt N., Ebulison E.S., Ebulison N., Ecamina A.D.L., Echemunor O., Eck E.M. van, Eck G.H.J. van, Eck T. van, Edegba A., Edeh D.I., Ederosas

J.B., Edet Akanimo O., Edore F., Edquila M.A., Edukugho H., Edward T.D., Edzie E., Eekelen E.M.M. van, Eekhof E.A., Eekhof-Kaat, H.C., Eeuwen

A. van, Effanga C.A., Egberts J., Egmond H.H.C. van, Egodibia P, Egwekhide E., Eijdenberg J.B., Eijnsbergen B. van, Eijsbergen N.C., Eimers

P.C., Ejegba U. E., Ekede A.E., Ekedike C., Ekeh E., Ekene E., Ekong S., Ekpenyong O.E., Ekpeyong E. Ita, Ekwere G. N., Elburg A.J., Eldik J. van,

Elemeforo O., Elijah A.J., Ellard J.R., Elleswijk J.J.W., Ellio V., Elloy P, Elmasri M, Elshout K.K., Elsinga R., Elslande G.M.A. van, Elst T.W. van der,

Elzinga J.J., Emboltura J.D., Ememma E.V., Emil I., Emilio R.G., Emmerik E.J. van, Emmerson P.F., Enad L.L, Encargues E.T., Encinares R.E.,

Endozo J.B, Engel C., Engels D.O., England D.J., Enriquez A.L., Enriquez J.C., Epema T.J.R., Epowu C., Era R.D., Erashov V.P., Erebe J.D., Erebila

W.E., Eregare E., Erikson C., Ermstrang G.J.A., Eroth Thazha Kuniyil B., Erp J.F.M. van, Es A. van, Es M.D.A. van der, Es P.J. van, Escalante G.L.,

Escoto L.C, Eseme U.E., Esor B., Espinosa Monter E. de los, Espiritu F.C., Espiritu L.A., Espiritu R.B., Espiritu R.B., Espiritu Y.G., Esteban R.D.

De, Estevez Lopez M.C., Estigoy K.C., Estomago J.B., Estourgie A.L.P., Etac D.M, Etche B., Etim E.J., Etman-Tieman, E., Euser W., Evangelista

Jr. I.I, Evans M.J., Evans R., Evardo S.A., Everill M, Evora C., Evora M.A., Ewa-Ekeng H., Ewijk-Kacheva, G.R. van, Ewing W, Ewuola T., Exiomo

R.R., Eykhout R, Eyo E.O., Eze B, Ezekiel F., Ezeugo P., Faas E., Faasse R.A., Faber M.T., Fadaka F.O., Fagan D., Fagarita R.D., Faisal G.,

Fakruddin F.A.B., Falconer M, Falcuner M, Falkena B.L., Fan L.H., Fasil Essar Hazira M., Faure G.R., Favorecido Dominguez S. de, Fazal Shah

L.S.F., Fazlur Rahman M.R., Fe B.N., Featherstone D., Fechner H., Fedorova E.A., Feehan J, Feeleus G., Feenstra D., Feenstra E., Fehringer A,,

Feith-Hoogendoorn J., Felices R.M., Fenequito E.A., Ferguson D.R., Fernandes A.R., Fernandes C., Fernandes J.A., Fernandes S, Fernandez

D.O., Fernandez Martinez I.C., Ferreira G, Ferreira J.D.D., Ferreira W, Ferreol P.T., Festin H.F., Festus E., Festus T., Feunekes M., Fidder M.M.,

Fielder L., Fierens D.L.P., Fieten F., Filho M, Fimie L., Fingstag J., Fitzer K.A., Fitzgerald T., Flanderhijn M.A.J., Flentge A., Flessner O.R., Fletcher

J, Flikweert C., Flinterman E.J., Flips C.G.G., Flo H.M., Flor J.A., Florentino A.V, Flores J.A., Flores J.B., Flores R.T., Flores W.C., Florida M.C.,

Flynn G.M., Flägel M.K., Fok F., Fontijn J.W., Francis J., Francis S, Francisco A.M., Francisco F.A., Francisco J.L., Franco R.B., Franco de Oliveira

L.A., Franklin B., Frans M.A., Franse R.C.W.M., Fraser A.N., Fredericks R, Freear G.T.G., Freire M., Freitas de Araujo G.C., Fremouw L.J., Frew

B., Friday A., Frijlink K., Frijns M.H.M., Frik C., Frik K.F., Frodsham D., Fueger R., Fujlur Rahman M.R., Fulgencio F.C., Fulgueras A.D, Furtado

De Souza W., Gaag P.A. van der, Gaag R. van der, Gaborit M.P.A., Gabriel G., Gabuya A.P., Gade P., Gagariga M., Gage M, Gaikwad S., Gallentes

M.T, Galve A.G., Galvez F.T., Galvin J., Gambles B.J, Gameren J. van, Gamez G.C., Gamueda M.O, Gamueda N.C., Ganasala D.B., Gangadharan

R., Gangapersad M., Ganiyu J., Ganongan N.N, Ganoy R.T., Ganta K.R.Y., Garbutt J.T., Garcez R.Z., Garcia A.A., Garcia A.G.., Garcia Garcia J.G.,

Garcia L.D., Garcia M.P., Garcia Peralta A., Garcia R.A., Garcia R.B., Garcia R.D., Gardner P., Gareman M.C., Garillos H.S, Garol A.M., Garsten

C.N.M., Gaspar V.T, Gaurana N.G., Gaurana R.D., Gavigan M., Gavileno J.G, Gbelabo P., Gboneso J., Gearing S, Gedalanga F.E., Geddy J, Gedye

I., Geel E. van, Geer J.P. van der, Geervliet D., Geesink H.G.M., Geest C.B.M. van, Gelder R. van, Gelderblom-Westerhoud, J., Gelderen E.C.A.

van, Gelderen P.J.G. van, Gelling J., Gemert P.H.M. van, Gempis Jr. G.T., Gent H.G. van, Geoghan M., Geoghegan M, Geongo A.Z., George B.,

George Cardoz S., George J., George K.G., George Netto A.N., Gerritsen F.J., Gerritsen H., Gerritsen T., Gerritsma H.W., Gestel M.T.J. van, Geus

A. de, Geus A.M. de, Geuze J.H., Geuze W., Geyer D., Ghimire R.S., Ghodake M.P., Ghule D.D., Gibbs W., Gieling W.C., Gier J.A.P. de, Gier J.H.

de, Giersbergen E. van, Giezen C., Gijzel T.G., Gilbert L., Gilde E.J.A. ’t, Gilde H., Gilley C.R., Gillies A., Giron R.I., Gislason M, Glansbeek E.J.,

Glas H.J.S., Glas J., Glas J.G.A., Glastra R.H., Gleeson B., Glimada M.V., Gloede P, Glover C.A., Go B.A., Go P.D, Goad R., Gobo A., Godfroy P.I.J.,

Godson I., Goede C.A. de, Goedvolk M.L., Goh T.K., Golosinda C.S., Gomes C.J., Gomes I., Gomes Winter T., Gomes da Silva M., Gomez F.,

Gomez M.D., Gomez N.S, Goncalves P.C., Goncalves Ribeiro Si R., Gong C.G., Gonggrijp G.A., Gonsalves C.A., Gonzales E.P, Gonzales N.C.,

Gonzales P.C, Gonzales R.C, Gonzales R.T., Gonzales de Vicente C.G., Goot H.J. van der, Gopalan S., Gopinathan S.B., Gorter A.S., Gorter J.G.,

Gottschling M., Goudsbloem J.W.J., Gouwens H., Govinda R.R., Gowdy L, Graaf B.C. de, Graaf H.M. de, Graaf J. van der, Graaf L. van der, Graaf

R.J. de, Graaff H. de, Graaff R. van der, Grabowski M., Grabsch G., Granadosin M.E, Grandi F., Grandia R.T.J., Granieri R., Grant S, Granville

S., Gray D, Green C, Green D, Green M.D., Green R.B., Green S., Grendelman H., Grethe M.J., Griendt J. van der, Griesdoorn R., Griethuizen

M.C.P. van, Griffioen E., Griffioen G.W.R., Griffioen J., Griffioen S., Griffiths M, Grift J. van de, Grim J.A., Grobben R.G.A., Groen A.J., Groen

H.J.K., Groen R., Groeneveld A., Groeneveld P., Groeneveld T.J., Groeneweg J.A., Groenewegen A.J., Groenewold-Wong G.C., Groenewoud A.J.,

Groenewoud H., Groot C., Groot Enzerink J.F.G., Groot J.M. de, Groot R.R. de, Groot R.R. de, Grootel P.F.M. van, Grooteman J.S., Grooten L.,

Groothuis J., Groothuizen A.G.M., Groves M.K., Gröbe F., Guara A.C., Guazo H.M., Gudala J.V.K., Guequièrre J.J., Guiamba R.S.P., Guigue A.V.,

Guimaraes J.L., Guimaraes Medeiros D., Gulab Jan Z.J., Gulembayan A.B., Gullo Carvalho E.M.S., Gulshirin I., Gunn J.M., Guo X.M., Guo X.Q.,

Gupana A.G.O., Gupta A., Gupta G.K., Gupta J.P., Gupta S., Gupta S.K., Gurbanov G., Guseynova S., Gussinklo Ohmann D.B. te, Gutierrez R.A,

Guzman N.D. De, Haag V.M.I., Haak A., Haan B. de, Haan C. de, Haan C. den, Haan M. de, Haan M. de, Haanstra R., Haar P.P.J. van der, Haaren

E.H.A.W. van, Haaren E.J.M. van, Haarsma B., Haas B. de, Haas F. de, Haas P.J. de, Haasnoot H., Haasnoot R., Hablado C.L., Habraken M.M.H.,

Hachimi R., Hacken H.L. ten, Hadawale S.S., Hadsan R., Haegens C.T.J., Haegens T.C., Hafkenscheid J.B., Hage M.L.J., Hageman P.F.,

Hagemeyer M, Hager N.J., Hagers L.E., Haigh M.G, Hakkers A., Hakkers G.W., Hakkers-Brooshoofd, J., Hall J.J., Hall R, Hall S, Halle D.F.J. van,

Hallink E, Ham B.J.H.C. van, Ham H.C.M. van, Ham H.J. van den, Ham H.J. van der, Ham J.W. van der, Hamden J., Hameed U, Hamer D.G.,

Hamstra A.P., Hamstra M.J., Han X., Hanekov R., Hanhart E., Hania R., Hannink E., Hanraets J.A., Hansen K., Hansma H., Hanson K.J., Hanssens

D.R., Hansum S.W.A., Haoladar T., Haponyuk V., Harazi H. al, Hardeveld Kleuver A., Hardie S, Hardonk A., Haren T.D.H. van, Harn J.J.C. van,

Harold J., Harris R.R., Harriss B, Harrysson U, Harting D.I., Hartlief R., Hartsuijker H.N., Hasim J.C., Hasselmeijer W.A., Hately S, Hattem B.J.

van, Hayat C.A., Hazenoot A.M., Hazenoot P., Heath R., Hechanova E.L., Heddes J.J.C., Heegde L. ter, Heemskerk R., Heemstra J.C., Heer H.

87

de, Heerik C. van den, Heerma A., Heester C., Hegie A.E., Heidema J.W., Heij I.D. de, Heij R., Heijckers K.E.H., Heijer S.M. den, Heijkoop R.,

Heijligers C.A.W., Heijmenberg M., Heijnen A.M.G., Heijst A.M. van, Heinstra H.R.R., Heintzbergen F.J., Helbo T., Hellwig R., Hellyer M.J., Helm

J.S. van der, Helm M. van der, Helmsing-Scholten, A.W.P., Helvoirt F.A.M.G. van, Hemert A.J. van, Hemert T. van, Hemmen R.J. van, Hemmings

B.D, Hendriks D.P., Hendriks J.H.A., Hendriksen C.M.E.M., Henneveld T.M., Henry Paxman P., Henshaw E.E., Henson R.C., Herbert T, Herder

L.W.L. den, Herik J.A. van den, Herk A.L. van, Hermans M.A.H.M., Herrera J.G., Herrera Murdocco O.M., Herwijnen A.H. van, Herwijnen C. van,

Herwijnen E. van, Hesk P., Hesketh M.J.R., Hesselberth K.M., Hesselink R.J., Hettema R.A., Heugen R.A., Heukelum J. van, Heusden F.D. van,

Heusden M.G. van, Heuvel A. van den, Heuvel C. van den, Heuvel D.C. van den, Heuvel D.J. van den, Heuvel J. van den, Heuvel J.H. van den,

Heuvel J.H. van den, Heuvel M.J.M. van den, Hezekiah L., Hibma A., Hiemstra H., Hiemstra R.J.H., Hijlkema W.R., Hilgeman M., Hilhorst S, Hill

P, Hill S., Hillier M., Hilten P. van, Hindpal Singh H., Hingston K., Hingston L.A., Hinojales J.O, Hirs T.H., Hlavácek S., Ho H.K., Ho H.Y., Hobbel

A.L., Hodabe M., Hoek H., Hoek R.G.C., Hoek R.W., Hoek W.J., Hoeke A., Hoekman J.L., Hoekstra J.C., Hoekstra S., Hoeve T. van, Hoeven D.S.E.

ter, Hoeven M.A. van der, Hoeven W.P. van, Hoexum E.F., Hof W.L. van, Hofker R.H., Hofman J., Hofman S.C., Hofstede O.T., Hofstra W.O.,

Hogeweg M.T., Hokke H.P.B., Hokwerda H.T., Hol A.F., Holdermans J.M., Holgado P.P.G., Holierhoek C.K., Hollander F. den, Hollander M.A.,

Hollestelle A.J.C., Hollingsworth W, Hollingworth W.S., Holzkämper C., Hompes F.F.A.R., Honcoop B.B.A., Honders W., Hongerkamp R.J.G.,

Honing E.J. van der, Honk C.L. van, Honkoop M., Honnef E.J., Hoogenboom R., Hoogendam M., Hoogeveen E., Hooijer M., Hopman J.R., Hoque

S., Hordijk D., Hordijk P.P., Horn A., Horne A, Horne T, Horsefield C., Horst H.A. ter, Hospital G.M., Hossain A, Houdart P.M.M., Houke E.,

Hout J.P.B. van der, Hout M.H.J. van, Hout R.A. van der, Houwelingen L.M. van, Hoven M.C. van den, Hovestadt C.D., Hovestadt D., Howard

M, Hoyumpa J.G., Hriensson T, Hu G., Hubbard A.S., Hubers L.L., Hudtwalcker H., Huertas J.B., Hughes A.J., Hughes M., Huibregtse H.A.,

Huijsen T.H., Huijser-Eland, K., Huis in ’t Veld R., Huisjes J.E., Huisman A., Huisman E.J., Huisman F., Huisman G.W., Huisman H.W., Huisman

I.R., Huissen C.A.P., Huiting J.W., Huizer L.M., Huizer R., Huizinga D., Hulst P.J.G. van der, Hulst P.J.T. van der, Hultink R., Hummatova Z.,

Hunkpe E.G., Hunt B, Hunt E.P, Hunt P.R., Hunt R.C., Hunt T., Hunter S., Hunting W.A.G., Hurck G.E. van, Hurst W, Hurwood C.G., Husman

O.S., Hussain M., Hussain S, Hussainabba U, Hut J.E.S., Hut R.T., Hutter M.N., Huttmann M.C., Hyland G., Hyslop B., IJsebaert T., IJspelder R.,

IJzerman L.C., Ibay A., Ibay M.M, Ibaya R.T., Ibioribo I., Ibioribo S., Ibiso B., Ibon I.A., Ibrahim A., Ibrahim A.R., Ibrahim Hassan A., Iduabia J.,

Idugbe S., Igbo A., Igbo V., Igwenwa C., Iheanacho E., Ikiriko-Harry O., Ikisa B.F, Ikoli A.D., Ilahi M.S., Ilbaceta U.D.C., Ilmuradov R., Infante

R.V., Inifuro - Ogbulu R, Inimgba G.B., Inimgba-Koko L., Inoc E.R, Inor S.T., Inot E.L, Inovejas R.M., Ioannou G., Iperen S. van, Ippel B., Ippel

G., Iredale S., Iringe I., Iringe-Koko F., Iringe-Koko G., Iringe-Koko G., Iringe-Koko S., Iringe-koko P., Isabawei I., Isadeen M.R., Isah S., Isaiah

I.A., Isalimov S., Iseh L., Iserief W.K.A., Isholo F., Isidro A.V, Isidro R.A, Islam N, Islam N., Ismail T.A., Israel E.L, Issac M., Isturis J.Q, Ita R.E.,

Iteogo L., Ito L.O, Ituen C.G., Iwari K., Iyagi M.M., Izeh F., Jabian R.T., Jack-Dokubo T., Jackson P.J., Jackson S, Jacob P.P., Jacobs M.M., Jadhav

A., Jadhav S.S., Jager A.S., Jager D. de, Jager H.J., Jager O.F., Jager R. de, Jagesser S., Jagt G.E.J., Jalilova E, Jalin E.A, Jamabor K.B., Jamadar

R.R., Jameel S.R., Jamelano C.E., James F.M., James F.M., James J., Jampana S.N.R., Janardhan S.K., Jang J.Y., Jans H., Jansen A.M.F., Jansen

D.D., Jansen D.J., Jansen G., Jansen J., Jansen P.J., Jansen P.J.J., Jansen R., Jansen S.T.W., Janson G., Janssen M.S., Jarvis S.E., Jasrotia N., Javier

B.G., Javier Jr. E.L., Javier R.M., Jayapal K., Jayasena U., Jeddo D.J., Jefferys C, Jellema H., Jenkins K, Jensen M.R., Jensen-Willemse, L.D., Jereza

J.G., Jereza R, Jeuken I.W.M., Jiang M.M., Jiao K., Jiao X., Jilludimudi N.L., Jimenez B.B, Jin A., Jobmolo T., Jodlowska K., Joel A, John Britto J.,

John M., John S., Johnson K.A., Johnson R.A., Johnson R.B., Johnson R.L., Jol C., Jolman T.A., Jones J.P., Jones K, Jong A. de, Jong C.J. de, Jong

D. de, Jong D. de, Jong D.A. de, Jong F.S. de, Jong H. de, Jong H.J. de, Jong J. de, Jong J. de, Jong J.A.J. de, Jong J.T. de, Jong K.J. de, Jong R.

de, Jong R.E. de, Jong S.P. de, Jonge J.L. de, Jonge R.J. de, Jongejan R.W., Jongerius L., Jongste P., Joniec M.J., Jonker L.J., Jonkers A.J., Jonkman

N.F., Jontilano D.A, Jordan G.G., Jorissen P.C.H., Jose Custodio A., Joseph B, Joseph B., Joseph S.M., Josiah D., Josiah S., Josiah T.T., Josiah U.,

Joy A., Jumagaliyeva L., Jumaquio G.D, Jumelet W., Junatas R.U., Jungblut C.H., Junior J, Justice R., Justin F., Justin J., Justin J., Justine N.,

KIaencichlog F., Kaczmarek B., Kadam A.D., Kadier-Kothai, L.A., Kadiri M.S., Kadiyala N.S., Kager N.J.C., Kahmann E.J., Kainano T., Kalap V.M.,

Kalathil A.G., Kale U., Kalio B., Kalister C., Kalker E.P.J., Kaltak E., Kalu J., Kalu V., Kalyan R., Kam D. de, Kamal Uddin-Molla S., Kambli S.,

Kamminga E., Kamp J., Kamp N., Kamperman B.J.C.L., Kamphuis M., Kamsteeg M.C., Kamstra W., Kandpal P.R., Kang Y.J., Kanis J.G., Kanis

M., Kannan S., Kanneworff W.J., Kant A.J., Kanthaspurthi V., Kapelle P.D., Kapteijn R.J., Karageorgiou C., Kari C.K., Kariyan A.K., Karkera

N.K.A., Karreman W.J., Kars A.R., Kater A., Kathichal Puthiyapur M., Katsamba G., Katteler D.J.H., Kaul M., Kauling C.M., Kaushik A., Kavalla

K.R., Kavuru T., Kebiri H., Kee L.J.F., Keegel C.A., Keeken P.L. van, Keep N.A.J., Keesmaat A.A., Keevel J.C., Keij G.W., Keijzers W.N., Keizer J.J.

de, Kekulandara K.M.N.P., Kelemu M., Kemp G.A., Kemps R., Kennedy A, Kenneth C., Kenneth S., Kerk A.J. van de, Kerkhofs R.C.W., Kershaw

M., Kershaw M.A., Kert G.F., Kert L., Kesavan S.M.P., Kessel R. van, Kester D.C.P. van, Ketchell P., Kettle S, Khachabi M., Khalaf R., Khan K.A.,

Khan M, Khan R, Khan T.M., Khan W, Khan Y.E., Khaple M.B., Khetra M., Khokhar Singh D.S., Khryapova A., Khvan E.A., Kidawel Golle Gedara

L.U.K.D., Kidirov Y., Kieboom H., Kieboom-Rikkelman, M.W.E., Kielen B.B., Kielstra M.J., Kiely M.J., Kien Y.B.A., Kientz C., Kiewiet J.M., Kiewiet-

Bakker, R., Kik J., Kik M., Kik R., Kik S., Kikkert L.J., Kikvidze O.R., Killoch B., Kimpe L.M.J.R. de, King C., King C.B., Kinnon C.E., Kintada V.R.,

Kints F.J.A., Kittle S., Klaaijsen B.H.J., Klaren M., Klaver A., Klaver E.N., Klaveren D.P. van, Kleijn K., Kleijn R. D., Kleine J., Kleine J.J., Kleingeld

B., Kleinlugtebeld M., Kleinman J.J., Klemann M.R., Klipp A., Klis P.A. van der, Kloet C.M., Kloet J., Kloet J.W., Klompmaker D.F., Klop B.C.,

Kloppers J.G., Kluizenaar A.C. de, Klyeshchov V., Kneefel M.M.E., Knol W., Knol W.A.V., Knoop F.A. van der, Knop K., Knopper A.J., Knuckey

W, Kodamanchili K.R., Koelewijn P., Koeman J.J., Koens J.M., Kofoworade A., Koheil M.A.I., Kohlbeck D.F., Kohlbeck V.H., Kok G.C.J., Kok L.J.,

Kok M.B.A.M. de, Kok S.M. de, Kokkiri S.R., Koko D., Koko E.I., Koko E.S, Koko Edward G., Koko H.T., Koko M, Koko N.T, Koko T., Koks R.G.H.,

Kol M.C., Kolk R. van der, Kolk S., Koman H., Koman P., Koman T.J., Kommaru S., Komski P.E., Konadath Velayudhan S., Koning E. de, Koning

M., Koning S.J.H. de, Koning S.J.M. de, Konings V.M.P.F., Koningsveld M. van, Konkoth V.V., Kooij W., Kooijman A.C.M., Kooijman T.P.J., Kooliyat

S., Kooltjes C.J., Koopal A.R., Koopman M., Koorevaar C., Koorevaar K., Koorn A.B.L., Koornwinder M.H.J., Kooten Niekerk J.A. van, Kop A.K.,

Kop L. van de, Koper J.J., Koper M.J.L., Koppe R., Koppelaar H., Koppelaar J.C., Koppelaar P., Koppole R.R., Korala Gamage N.S.F., Korsman

G., Korsman J.M., Korsman M.J., Korsten-Oosting, D., Kortekaas J.W., Koster G.A., Koster H., Koster J., Koster M.A., Koster R.D., Kosuowei B.,

Kotwal V., Kozlov V., Koçer-Güngör, N., Kpenfe J.N., Kraak F.W.B., Krab G.L., Krabbendam Y.B.A., Kradolfer M., Kramer T.W., Kramer, C.L.,

Kramer-Brienen, C.H.C., Kranendonk J., Kranz A., Kreemer A.J., Krekt L.J., Kremer J.K.H., Kremer P.E., Krieken M. van, Krijger N. de, Krijnen

L.M.L., Krikke C.M., Krishnan Nair G.N., Krishnan P.K.T., Kristelijn J.C.W., Kristó J.I., Kritinsh M.A., Kroes A.W., Kroes R., Kroezemann J., Krohn

H.J., Krol M., Krol R.J.F., Krolis V.D., Kroon D.W. de, Kroon M., Kroon W.H., Kroon-Houweling, S., Kruijf E.M. de, Kruijt N., Kruis K., Kruistum

Onze medewerkers

88

M. van, Kruit M., Kruizinga W.W., Krzeminska K., Kshitij K., Kudiansseril Soloman J.S., Kuehne R., Kuil M.P., Kuiper D.A., Kuiper S.N., Kuiperij

F.W.P., Kuipers I., Kuipers J., Kuis A.F., Kukreja S.P., Kulappura K.K., Kulkarni K.S.H, Kulshekar S.P.V., Kumar A, Kumar A., Kumar A., Kumar

A., Kumar Amresh K.A., Kumar P., Kumar R., Kumar S., Kumar S., Kumar S., Kunnathodi S., Kurennoy D.N., Kuriakose A., Kurtin D, Kusters

L.E.M., Kusters M.T.J., Kuylaars S., Kuznetsov A., Kwakernaat R., Kwawou M., Kwong M.H., Kässens H., Laan L. van der, Laan R. van der, Laan

R.J., Laar G.J. van de, Labeur A.P., Labinghisa M.C., Labonete A.P, Labosta E.Q., Labrador R.L., Labrie W.P., Labro Jr. C.A., Labro Jr. N.A., Labtic

M.C., Ladage K., Ladiao A.E., Lagat R.B., Lagerwerf-van den Hengst, N., Lagewaard M.M.A., Lagos A.F., Lagrata H.T, Laijumoan Kollamparambil

Raghavan -, Lakkoj S.R., Lakuchs G.S., Lamagna A.A, Lamagna A.A, Laman C.C., Lambert R, Lambino J.T., Lambino R.T., Lampasa S.L,

Landman E.A., Lange B. de, Lange M.F.B.J. de, Lange W. de, Lange-Baardwijk, C.C. de, Langelaar M.Y., Langerak H.M., Langerak M.E.,

Langeveld C.R., Langyon R.A, Lannee de Betrancourt-de Vos, C.E.S. de, Lannoo S mr., Lanozo R.D., Lansbergen J., Lanser J.F., Lantinga Y.J.,

Lap J.E.P., Lapinskaya O., Lapsins S., Lardizabal R.A., Lartigau Seabra Nett A., Lastimosa J.E., Latge L.S., Lathar N.K., Latif Jan M.A., Latoza

R.A., Laude W.A., Laughton A.J., Launio M.C., Lavado D.F., Lawrence T., Lawrence V, Le G.Q., Le Lievre G., Ledesma E.B., Lee B.W. van der,

Lee K.F.I. de, Leeden L. van der, Leeden M. van der, Leef F., Leenman W.J., Leenslag A.J., Leeson A., Leeuwen A. van, Leeuwen C. van, Leeuwen

M. van, Leeuwen M.D. van, Leeuwen P.J. van, Leeuwen R.A.M. van, Leeuwen W.J. van, Leeuwen-Bernds, D. van, Leeuwestein H.C., Leeuwis

P.C., Legaspi R.D.R, Leij I.G.W. van der, Leij J.H. van der, Leijen Heeneman E.J.C.T., Leijen Heeneman R.C.J., Leijen J.T.P., Leijen R. van,

Leijerzapf C.G.A., Lele A.A., Lemmers W., Lemos de Souza E., Lencioco A.V., Lendering T.A.L., Lendfers R.J.G., Lennips G.H., Lensink R.J.H.,

Lent C. van, Lenting F., Leocario V.A., Leon E.T. de, Leones P.F., Lessingk R., Letada C.L., Leun J.D. van der, Leung S.Y., Leur K. van de, Leusink

M., Leutscher E., Leverett W.L., Lewin Kucher J., Li J., Li L., Li Q.S., Li X.J., Li X.Y., Liberato R.A., Libin Y., Libo-on H.C., Liddell S, Lieshout W.G.

van, Lightbown A.R., Ligthart P.F., Lim J., Lim J., Lim J.E., Lim L., Lim L.G., Lima da Nobrega W., Limberg J.D., Lin J., Lina E.H., Linde S.J.W. van

der, Linden Jr. L. van der, Linden P.B.H., Linden R.A.M.J. van der, Linden Sr. L. van der, Linders J.L.J.M., Lindo M.H., Lindstedt O.B., Lingen W.

van der, Lins M.J., Lins de Oliveira A., Lint P.T.G. van, Lintern M.E., Lioutas A., Lippinkhof R., Lips S., Lipumano J.P., Lisboa J.B., Litchfield S.J.,

Littmann P.L.M., Liu G., Liu L.P., Liwag J.D., Llenares J.L., Lobbes C.H., Lock J., Lodding B.R., Lodewijks M., Loef J., Loft P.A., Logrono M, Lokken

B., Loman M., Lommers A., Londt F.A., Long G., Long S.P., Loon M.H.W.M. van, Loon P.C. van, Loosman F.A., Looze J.A. de, Looze J.R. de,

Looze M.D. de, Lopez - Borroto E., Lopez C, Lopez C., Lopez D.B, Lopez D.G., Lopez E.P., Lopez G., Lopez J.L., Lopez M.D, Lopez N.D.S.,

Lopik G.N. van, Lopik S. van, Lord G, Louter S.J.M., Louws W., Lovelace S., Loveren R. van, Low P.L., Lowe-Houghton L., Lozada E.B, Lu K.,

Lubberink J.A., Lucardie J.S., Lucas B., Lucban J.D., Luces J.F, Luena J.R., Luena R.M., Luijendijk E.A., Luijnenburg J.E.J., Lumibao N.L, Lumocso

A.L., Luna A, Lundström K.M., Lunsing H.G., Lunstroot N.F., Lutjeboer H., Luursema J.M., Lyon C.M., Lyorcho E.B., Ma X.K., Maala B.S., Maala

S.S., Maaren B. van, Maas C.A.A. van der, Maas K.F., Maasdam J., Maastricht M. van, Maat J.A., Maat T.G., Mabini R.M., MacKenzie P., Macalagay

J.Q., Macalinao F, Macdonald J, Maceda A.M, Machado C.S.N.J., Machado R.E., Mackenzie M., Mackinnon A.C., Macleod D.A., Macuana D.M.,

Madathil Kunnan U., Maddock T.J., Made M. van der, Maden L.G. van der, Madhireddy Veira K.K., Madrid J.N., Maere M.C.E. de, Mafra C.J.,

Mafra Pimentel G.F., Magno C.B., Magpantay A.L., Magro S., Magsalin D.S., Magsino A.J., Mahadik R.K., Mahadkar Abdul R.H.M., Mahalingam

M., Mahapatra B., Mahbub R., Mahendra S., Mahesh R., Mahesh R.J., Maheshwari U., Mahfooz F. bin, Mahmood T., Mailor I, Majenburg C.M.,

Mak K.H., Mak W., Makda S.M., Makkink A.D.J., Makkink R., Malafeyeva N., Malanom G.N., Malanon V.N., Maliepaard R., Malih N., Malinao

R.L., Mallareddy A., Mallari A.P., Mallari W.C., Malluri V.N.R.P., Malumbaga R.P., Maman Mathew A., Mamedov E., Mamu H., Man L.C.,

Mandemaker H., Manders R., Maneclang A.C., Mangalore C.M., Mangalore M.A., Mangatu Raghavan V., Mangelaars J.H.L., Mangeshkar S.A.,

Mangila Jr. F.A., Mani M., Manickam K., Manique Barreto G.A., Manlanat A.S., Manlanat J.S., Manliguez J, Manliguez J.B., Mann K, Mann K.,

Manoharan A., Manolis E.A., Manozo Jr. C.L., Manston B, Mansurdin U, Manthra Poyil J.B., Mantripagada S.K., Manzano M.C., Maranan M.B.,

Maravilla E.M., Maraño E.S., Marcal J.C.M., Marchand B.F., Marfell K, Marges M., Marijnissen J.S.C., Marijnissen O., Marijs J., Marinho A, Marjan

M.I., Mark J, Mark S., Markov V, Markowski M, Markvoort J.W., Marquez A.R., Marrink M., Marriott-Reynolds L., Marsh W., Marte A.M., Martens

H.C., Martens J.J., Martens J.P., Martin H.J.B., Martin Martin F.J., Martin R.B., Martinez C., Martinez F., Martinez R.C., Martinez Vincent L.E.,

Martini R., Martins Ribeiro E., Martins Ribeiro J., Martirez B.C., Marydasan N., Maréchal S.E.M., Masagca E.C., Masihor S., Mason P., Massaar

R.W.C., Massee P.P., Massonne P.J., Mastenbroek I., Mata S.A., Mathew S.A., Mathias J.L.X., Mathijssen-Bikker D., Matter D., Matthews A,

Maulana F., Maung K.Z.M., Maurik W. van, Maxwell F., Maxwell H., May A.J., Maya J., Maya Sasikumar M., Mbaegbu F., Mc Adoo H.F., McAllister

G, McArtney D.P., McCullough F.J., McCullough L.J., McCullough S.C., McDonald A, McDonald A, McDonald C., McDonald G., McDonald T.,

McGarvey J, McIvor J.P.K, McKeogh J., McKeough J., McLay J.R., McNicol B, McPhail M.R., McQuaid G., McQuaid J, McRae D., McSwiggan R.D.,

Medalla N.C, Medeiros R., Medina E.B., Medina Martinez J.I., Medway C., Meehan-Smith R., Meek G, Meekeren H.J. van, Meekes P.H.M.M., Meel

M.M. van, Meer C. van der, Meer J.P. van der, Meerhof B.A., Meerman H.J., Meethala Veettil B., Meeuwen J. van, Meeuwissen H.J., Meggelen

C. van, Mehdi Khan M.S., Mehrawat N., Meij H.L.C. van der, Meij P., Meijer H., Meijer H.T., Meijer J.H., Meijer M.S., Meijer N.O., Meijer-Jakobs,

E.T., Meijers G.W.C., Meijers M.P., Mejicano A.G., Mejicano A.G., Mejorada Jr. A.D., Melencion J.M., Meleshko V., Melethil B.K., Melo E, Melo

R, Melsen E.C.C., Mempin M.M, Mendoza J.M, Mendoza J.V., Mendoza L.M., Mendoza R.L., Meng Q.G., Mens G.J.A.M., Mensink G.J., Mercer

D.W., Mercuur A.D., Mesiona A.V., Mesken M., Messemaker H.J., Metting A., Meulen E.J. van der, Meulen H. van der, Meulman H.J.,

Meupelenberg M.R., Mgbeowu C., Mhatre D., Mian Q.D., Michael Angelo X., Michell-Bathgate S., Michels I., Micolob E.B., Miedema J.R.,

Mijderwijk A.C., Milanes A.L., Milanes R.L., Milar B.B., Mills T., Mills T.A., Minamweni-Hart, A.L.C., Minnema L.L., Mir Ahkmad M., Mir M.Q.,

Miranda E.S., Mkokon E., Modekurti K.M., Moel R.S. de, Moenna S., Moens J.B.M., Moere F. van der, Moerings-Roodenburg, D., Moerland T.A.,

Moerman P.J., Moes R., Mohamed I., Mohamed Raafat A, Mohamed S., Mohammad Rafiq M.Z., Mohammed M., Mohammed Sainul Abudeen

S.M.S., Mohanty S.N., Mohd S., Mohidin S, Mol A.J., Mol L.A., Mol M.H., Molenaar C., Molenaar E.C., Molenaar J., Molenaar S., Mollenvanger

R.X., Mollet C.J., Mondal S., Monday E., Monsauret E.M., Monta D.D., Montgomery R. H, Moons J.T.M., Moor H.A. de, Moore B., Moorthy G.B.,

Morakinyo O.A, Moraleta J.A., More A.U., Moreira Junior M.A., Moret C., Morgan B., Mos W., Mosterd M., Mostert R.P., Mous L., Mrowiec-van

Veluw, J.J.C., Mrutyunjay T, Mudde C.D., Muhammad Habib Khan S.H., Muhammed F., Muhammed Yoosuf J., Mukhanbetov M., Mulder A.G.,

Mulder B., Mulder D.J., Mulder G.J.A., Mulder H.J., Mulder J., Mulder J., Mulder P., Mulder S.R., Mulder-Jens, M., Mulderij D., Mulders M.J.L.M.,

Muller I.G., Muller M.L., Munnik B., Munston B., Muntz A.C., Murdoch I, Murray L., Murzo O.S., Musch M., Muskee A., Musters R.R., Mustika

Sari V, Muynck N.A. de, Myers G.M., Myint T., Myint W., Mykannan O.C., Mykhaylychenko O., Mylnikov O.S., Möller O., Müller M., Nable J.A.,

Nadera A.C, Nagappan Achary A, Nagel M.R., Nagtegaal E., Nagtegaal J.S., Nagtegaal L., Nagy Z., Naidanovici M, Naik B.H., Naik R.D., Nair

89

S.V., Najas M, Nalcot MTN, Nana E.A., Nance D, Nandipeta N., Nantes R.J., Napatal C.F., Narkar R., Narsinghani R., Nascimento Alves E,

Nascimento Goncalves R., Nascimento P. dos Santos, Nascimento Silva J.L. da, Naskar S., Nathan S, Naughton B.M., Naughton C.G., Nava J,

Nealand M.T., Nederlof A., Nederlof C.A., Nederlof Jr. E., Nederlof M.D.V., Nedumbakkaran Lonappan B.N., Neelakandan R., Neelam Prakash

-, Neeteson P.A., Neggers J.J., Neijsen J.M., Nepolean C., Nepomuceno M.G., Nes M.C. van, Nesselrooij V.J. van, Net F.C. van der, Net R. van

der, Neto J, Neto R, Neut G. van der, Ngaron K., Nguyen A.D., Nicholas B., Nicolaas Ponder W., Nicolai H., Niedorff M., Nielssen F., Nietvelt

W.G., Nieuwenhoven J.G., Nieuwenhuizen P.A.J., Nieuwkoop J.J. van, Nieuwpoort R., Nievales D.P., Niezen R., Nijboer H., Nijborg H.C.,

Nijendaal J.J. van, Nijenhuis H.F., Nijenhuis H.P.J., Nijland M., Nijland O., Nijmeijer K., Nijs M.A.J. de, Nikolic Z, Nilsson K., Nitschke R., Nobleza

V.S., Nodalo A.N., Nodalo E.N., Nolte M., Nood L. de, Nool N.O., Noordermeer H., Noordijk J.G., Noordover S.B., Noorlander K.W., Noorloos-

Oomen, A.W.P. van, Noort M.C.J., Norbert H., Northcott S., Nouhuys E. van, Noval H.Y., Nsoja F.E., Nugteren P.J.M. van, Nuijten L.J.M.P., Nunes

F.A., Nunez B.D.C., Nunez C.A., Nwackwu H.I., Nwaka M., Nwodo C., Nwoko M., Nwokugha S., Nye G.M., Nylon M., Nzekwe L., O’Donnell C,

O’Neill J, O’Neill J.F.S., O’Neill P.J., Oandasan R.L., Obando J.M, Obeya P., Obi A., Obialo S., Obiete N., Oblina J.L, Obodo J., Ocampo J.D.,

Ocampo N.D., Ocampo R.G, Octiza R.L, Odomodo I., Odunayo A., Oerlemans E.C.J.M., Offringa A.A., Oganesyan A., Ogbanga I., Ogbanga J.,

Ogbanga L., Ogbanga S., Ogbebo T., Ogbo J., Ogbonna A., Ogbuagu K.C., Ogilvie J.C., Ogrenye D., Ogu I., Ogunbiyi F.O., Ogungbure F.,

Ogunmodede A., Ogwuegbu E., Ojha R.K., Ojijieme A., Okafor M.A., Okeh M., Okeke E, Okhiria Oseramen M., Okoboh F., Okoli V., Okon B.,

Okon E.A, Okon E.E., Okon S.E., Okpahsi T., Okubio G., Oladosu A.S., Olanio H.P, Olarenwaju O.H., Olatunji S. A., Oldeniel L. van, Oliveira A,

Oliveira Botelho S., Oliveira Castro J.M., Oliveira M, Oliveira Santos R. De, Oliveira Vieira Andrade C.H., Oliveros D.D., Olland H.E.L., Oloko-

Gbobo I., Olorode S., Olorunfemi A.O., Olst W. van, Olunwa R., Olunwa S., Omage F., Omes P.E.C., Ommen J.A.C. van, Omoregie S., Omotosho

M., Omozkpia F., Ona M.C.O., Onche C., Onche P., Onink R.A., Oniyitan Y., Onoruikpe G., Onum S., Onuoha P., Ooijen M.G. van, Oomen J.M.F.,

Oonk G.J., Oord (Azn) J.G. van, Oord A.A. van, Oord G. van, Oord G.J. van, Oord J.K. van, Oord L.J.L. van, Oord M.G. van, Oord P. van, Oord

P.A.J. van, Oord P.C. van, Oord T.G. van, Oorschot H.W.J. van, Oort R.W., Oort R.W.J. van, Oortwijn H.J.G., Oostdijk A., Oostdijk I.M.J., Oostdijk

J., Oosterbaan J.J.W., Oosterhout T.A.J. van, Oostinga H., Opara C., Opara C., Opara C., Opdurp J. van, Opuiyo T., Oquendo J.F, Orano E.B.,

Oreel J.H., Orgers A.J., Oriekhov Y., Orth R, Ortil F.A., Oruene M.P., Orufe T., Orupabo Diepriye J., Oruru O., Os J.A.W. van, Os M. van, Osademe

G., Osademe M., Osaghae L., Oscar P., Oshoke S., Oso E., Ossewaarde L.W., Osuji Bernard C., Osumah B.A., Otaru J., Ottenheim E.S.A.P., Otter

A., Otter G.C. den, Otterloo S.D. van, Otto N.H.R., Otukomaya S., Ouden C.D.J. den, Ouden H. van den, Ouden M. den, Ouderling J.G., Ouhajou

S., Ouseph Kariyilakuzhi Thomas T.V., Ouwehand D., Ouwehand R., Ouwerkerk A., Ouwerkerk C., Ouwerkerk J., Ouwerkerk M., Ouwersloot

J., Ouwersloot T., Ovalekar B.T., Overheul M., Overwater L.I., Overwijk H.J., Owoade A., Oyam R., Oyes B., Paans C., Paans C., Paans C.A.,

Paans L., Paans P.R., Paans R.M., Paauw J.J., Pabalan E.C., Pacardo Jr. W.C., Pacio Jr. E.D., Padilla A.B., Padilla A.C, Padmanabha Pillai S.P.,

Padmos J.C., Padmos R., Pagat R.M., Pagay Jr. A.V., Pagay K.J.S., Pagay R.N., Pagnas S.S., Paguirigan M.A., Pahati C.T., Pahilagao J.G, Pahitte

S.B., Palamuttath R, Palande A.B., Palma D.T., Palma G.P, Palmer G.B., Paloy D.Z., Pals G.F.H., Palte W.A.M., Pampana S.M., Panal J.D.P., Pandey

U.S., Pandoro J.D, Pandoro J.D., Panganiban G.T., Panganiban M.A., Panis J.A., Pannekeet A.J., Pannekoek M.J.G., Panthamplakkil R., Paoulose

R.P., Pappachan E., Paraiso W.Q., Parammel B.S., Parand B.M. du, Paranga R.T., Parankimamoottil Sadanandan S.P., Paranthan Appukuttan S,

Paranthan Gopinathan G, Paranthan Kesavan R.P., Paranthan Kesavan S., Paranthan Sekaran D., Parayray A.L., Parent H.F., Parent J.M., Parent

R., Parikh N., Parohinog R.M., Parreno J.B., Parulkar M.S., Pas P. van de, Pasagadugula A.R., Pascua J. T., Pascua M.P., Pasion E.B., Pasion J.A.,

Passos E., Pasterkamp K., Pastukh K., Patel V.K., Pater R., Pathan I.Y., Pathrose S., Patil A., Patoy A.M, Pattaguan Jr. M., Paul J., Paul O., Pauley

T, Pavaskar S.L., Paypa D.A., Payusan L.D., Pedrosa R.D., Pedrosa W.M., Pedroza Jr. M.B., Peerlkamp K.P., Peery-’t Hoen, C.M., Peeters E.N.M.,

Peijpers E., Pelare X.L., Pelt S. van, Pender L.A. de, Peng C.T., Pepito E., Pepoz A.C., Peralta R.R., Pereira A., Pereira A.C., Pereira C., Pereira

M.D., Peremne J.A., Pereyras M.C., Perry D.A., Pesigan R.G., Pesseroey A.H.L. de, Peteba E.D., Peter A., Peter J., Peter R.C., Peters P.E., Petersen

A.R., Petersen P, Petiet T.J., Petrina G., Petrou E., Pettikatil Mamy R.K., Pettikkattil Radhakrishnan N., Pfeifer L., Philip J., Phillips J., Pico C.E.,

Piepenbrock R.A.T., Pieterman M., Pieterman R., Pieters D.P., Pieters I.M., Piggott W., Pijcke R.J., Pijl G., Pijl J.J., Pijpers F.W.M.M., Pila R., Pilapil

Jr A.E., Pilla R., Pillo V.D., Pillora W.P., Pineda M.A, Pineiro F., Pinheiro Carvalho M.O., Pinna J.A., Pinto Coelho M.M., Pit E., Plaa W.J. de, Plaisier

M., Plant C., Planteijdt T.J., Plas D. van der, Plas J. van der, Plat R.T., Plath I.J., Platteel X.L.J.B., Pleijte A.J., Plenos E.C., Plug J., Plukker W.P.,

Poele W.G. van, Poelman M.W.A., Poelman P.E., Pohl C., Pointon A.K., Poissonnier D., Pol H.C., Polchshikova G., Poldervaart A., Polinga J.S.,

Pols P., Pomstra G.F.J., Pomstra W.A., Ponnuru K.R., Ponsen A., Ponto J.F., Pool J.L., Poorter C.N.T., Poovathukaran Pavunny A., Pope A., Portier

R.D., Pos E.E., Posch J., Post A., Post J., Postmus P., Pot S., Potluri S.R., Potters J.P., Potze M.I., Pourier U.E.B., Powell D., Powell H., Prado J.M.,

Prakash Chandra P.C., Prasad D., Prasad V.S.V., Prazeres J.F., Preesman J., Preto Neto M., Preuter D.W., Price B., Prieto F.G., Prince I., Prince

P.K., Prins J., Prins P., Prins P., Prins P., Prins W, Pritchard N., Pritchard W.C., Prodhan M.A., Pronk L.N., Pronk W.C., Prosser H, Puapua L.T.,

Puente Blom P.A., Pukkalla K, Pulagala P.C., Pulikund Mammunhi R.P., Puliyath Madhavan Nair M., Punnoli Valayanat N.P., Punzalan N.M.,

Purayil S.P., Puthedan S.A., Putten T. van der, Putten V. van, Qamash W., Quang P.D., Quesada F., Quieta R.G., Quijano E.B., Quinagoran J.P.,

Quinn A.L., Quioc A.D., Quioc J.D., Quirino P.L., Quitoras Jr. R.B., Raaijmakers W.C.A., Raaphorst T., Raas P.A., Rabang E, Rabang Jr. M.B.,

Radhakrishnan A., Radhakrishnan S., Raffaele B., Raffenne G.P., Rahaman A., Raheem A., Rai A., Raimov M., Rajendran S., Ramachandran T.,

Ramaiah Pillai V., Ramaiah Pillai V., Ramalingam M., Raman S.A., Ramasamy C., Ramcharan-Mahes, M.R., Ramirez D.C, Ramirez R.B, Ramolu

A.K., Ramolu R., Ramos A.S., Ramos J.M., Ramos J.S., Ramos da Silva E., Ramsay D, Ranagala N.R., Rane M.B., Rankin D., Rao G, Rao K.P.,

Rao K.T., Rao M.R., Rao Pentakota S., Ras J., Rasheed A.K.A, Rathnayaka Mudalige S.P., Ratsma R.P., Ravenstijn B.F., Rawat P.S., Rawlings S.C.,

Rawool A.V., Rayner J.H., Rayudu M.K., Raz Jr. L.C, Rebeiro H., Rebel A.J., Rebergen M.J., Reddington D, Redert W.P., Redmer T., Reek M.J.A.

van den, Reenen R.E. van, Regidor R.M., Reiche S., Reichwein M.A.J., Reijnders W.E., Reijngoudt G.A.M.P., Reijngoudt M.C., Reilingh J.M.,

Reinders A., Reinsma T., Reitsma P.W., Rem M., Remans H.W.R., Remans P.C., Ren Y.T., Renken U., Rescober B.P., Retiza M.D., Reuter E.A.J.,

Revilla G.M, Reynolds K., Reynolds P., Rhee E.C. van, Rhijnsburger A., Rhoul I. El, Riano G., Ribeiro I, Ribeiro J.R, Ribeiro Machado L., Ribeiro

de Oliveira A., Ricamata R.R., Richard J., Richardson C.S., Riches M., Rickets G., Ricketts G.I., Ridder E.L. de, Ridder H.J. de, Ridder J. van de,

Ridder P.H.G. de, Riekerk V., Riemens C.J.I., Riemens F.A.B., Rienmeijer M.C., Rietveld P.M., Rigor R.T., Rijkeboer G.A., Rijkers J., Rijkhoek J.P.,

Rijn D. van, Rijn G. van, Rijn M.A. van, Rijnberk-Franken, C., Rijneveld J., Rijnsbergen E.A. van, Rijnten K., Rijs R.M. van, Rikxoort J.W. van,

Riomalos L.R., Riphagen J.H., Ris R.C., Ritsema M.W., Ritterbeeks R.W.J., Ritzema W.P., Rivera D.D., Rivera N.J., Rivera R.B., Rizvi R.S., Robert

J.M., Roberts E, Robertson M.R.M., Robin R.P., Rodenburg G.J., Rodrigues M.L., Rodriguez J.A., Rodriguez J.G., Rodriguez J.M.L., Rodulfa Jr.

Onze medewerkers

90

C.R., Roeland A., Roelofs H.C., Roelofs M.W., Roelofs P.M.W.A., Roels R.H., Roelse C.J., Roest R. van der, Rog E., Rogas M.P., Rogers J.M.I.,

Rogers S., Rogier J.M., Rogier W.J., Rohde D., Rohde S., Roman R., Romeiro Casaca J.V., Romeiro de Oliveira F.H., Romijn E.A.L. de, Romijn

P.N., Romijn R.K., Romkes J., Romkes R., Rondolos J.C, Rood A.J., Roode M.H. de, Roodhof M.R., Rooij C. de, Rooij E. de, Rooijen P.A. van,

Roon W.J. van, Roos E.L., Roos J.A., Roos R.A., Roose K.M., Roosekrans F.G., Roosen R.C., Roozen N.D., Roper C.A., Roque R.P., Roquios E.A.,

Ros F., Ros G., Rosa V.E. da, Rosal A.C, Rosales M.E., Rosales M.M., Rosario R.S. Del, Rosario R.S. Del, Rosendaal J.J., Roskam B., Ross S.J.,

Roth C.V., Rovshen A., Rowe D.H., Rowlands A, Rowley K.A., Roxas-de Mundo M.G, Roy S.S., Roy U.P., Roza P.H., Rozeboom H., Rozendaal A.,

Rozier A.J., Ruijter H., Ruijter P. de, Ruijter R., Ruis B.J., Ruiter A. de, Ruiter C.C. de, Ruiter H.J.W., Ruiter L.A. de, Ruiter W.W. de, Ruizo J.L,

Runge A.C., Rusdinoor U, Russel D.J.E.P., Rutgers R., Ruysscher P. de, Ruyte R.M. de, Ryazanova M., Ryks G., Rynja F.F.H., Rzabek B., SONI

T.D., Saalmink P.W., Sabanal A.L., Sabar F., Sabatino J, Saberon Jr. J.G, Sackett D.J., Sacramento Dutra J.L., Sadio C, Sadio I.M., Sadovnikovas

V., Saeger J.W.C., Sagala B.J, Saggers H.V., Sah J., Sah M., Sahin A., Sahin M., Sahu D.K., Said Ahmed Shah R.A.S., Sailas E.K, Saint J.P.C, Sainu

S.H., Salami P.S., Salapare R.D., Salarda A.C., Saldanha P.L., Salgado R.A., Salihi Z., Salim S.A., Salm F. van der, Salm J. van der, Salmon JG.,

Salomon A., Salomon F.A., Salupan R.O., Salvador J.L., Sam K.M., Sambrano C., Samontina M.D., Sampil R.L., Sampol T.L., Sampson E.,

Sampson P., Samual A.A.M., Samuel M., Samuel N, San Juan A.Q., Sanchez A.G., Sanchez LES, Sanchez R.D., Sanda M. O., Sanda O.M., Sande

A.W.A.M. van de, Sande D.H. im, Sangco A.P., Sangual M.F., Sanor F.V., Santa Ana A., Santana Filho J.S. de, Santana O.J. de, Santas de Pinho

C., Santen E.R. van, Santha Kumar R., Santiago Junior D.S., Santome Costas G., Santos E.A., Santos F.R., Santos J., Santos J.G., Santos R.F.,

Santos R.R. dos, Santos W.A. dos, Santos da Silva M.R., Sapdhare R., Sapkota D., Saqueton V.G, Saquibal J.P., Sar R. van der, Saravia S.,

Sarbayev A., Sardar Ahmed S.A., Sardar B., Sari A.G., Sari V, Sari V, Sari V, Sariyev A., Sarma G.V.B., Sarmiento L.D.G, Satayyappan R., Saturday

L., Saul K., Sauro M.P., Sayman Jr. E.D., Schaap J.A., Schaart J., Schaier R.J.W., Schaik A.J.M. van, Schaub W.J., Scheermakers R.F.G., Scheffer-van

Dijck, M.T., Scheffler T.A.C., Scheltens R.D., Schenke R.M., Scherrenberg K.M., Schets J., Scheurwater B.A., Schinagl R.A.M., Schipper-van den

Broek, W.M., Schippers W.L., Schlabbers H., Schlieker B., Schmidt G., Schmidt U., Schneider H.J., Schoemaker H.M., Schoffelmeer R.M.,

Schollaart R.P., Scholte W.H.J., Scholten G., Schoon C., Schoonheim M.G.A., Schoor G. van der, Schooten P., Schot S.C., Schout R.F., Schouten

J.P., Schreuder P., Schroevers R.J.M., Schroten C.R., Schroën M.H.J., Schröder C.B.G.J., Schucko B.D., Schuit A.J.P.M., Schuit P., Schuitemaker

H.P., Schulting R., Schults J.F., Schuur F. van der, Schuurman H., Schuurman W.J., Schwab C., Schütt J.R., Scott A., Scott I, Scully V.B., Sebastian

Paliparamban G., Seddon L., Seekles L.J., Seelen S.C.J., Segarra R.O., Segers I.E.A., Segundo J.R, Sein M., Seleznev A., Senior B., Septer W.F.R.,

Sequeira D.C., Serohodskyy Y., Sesante J.A, Sesante J.S., Seva F.J., Sewgobind W., Seytmagambetov J., Shaawat Y., Shabad R, Shales B,

Sharifova V., Sharma A., Sharma B., Sharma J., Sharma N., Sheehy B, Sheik Basha S.M., Shelar S.P., Shenoy N.S., Shi C.Z., Shine G., Shine

Pambungal V., Shirgawkar A., Short K, Shrigley J.M., Shukla A, Siaron Jr. R.M., Sibarani H., Sibayan A.B., Sibley J, Siepel T.J., Sijbrandij R., Sijden

R.C.E. van der, Sijm J., Sijm J., Sijm M., Sijnke-de Ruiter, J.E., Sijsling F.J., Sijstermans F.C.J., Silang R.C., Silongan M.C., Silva Andrade A. de,

Silva C, Silva C.A., Silva D.L. Da, Silva E.M. da, Silva G, Silva J, Silva J.A.G., Silva J.E. da, Silva J.I, Silva J.W, Silva L.F, Silva M, Silva Montenegro

F.C. Da, Silva R.F. da, Silva V, Silvan E, Silvestre M.D., Silvius P., Siman M.L., Simangunsong D.K., Simbol R.L., Simeon R., Simon J.A., Simpelaar

R., Singh A.K., Singh B.P., Singh B.S.D., Singh G., Singh K., Singh K., Singh K., Singh M., Singh P., Singh R.P., Singh S., Singh S.K, Singh S.P.,

Singleton D, Sinio N.M., Sinke M.H., Sinke R., Sinttruije M.W. van, Siracusa S, Sison S.D.S., Sissembaye A., Sissingh W.J.J., Sit Y.K., Sivadasan

D., Sivagnanam T, Sivalingam N., Slagboom T.M., Slagboom T.T., Slager M., Slangen R.G.B., Slemmer A., Slijm S., Slikke C.G. van der, Slikker

H.P., Slingerland A., Slone J., Sloot M. van der, Slooten S.J.J., Sloots M.G., Slootweg R.T., Slot I.P.B. van’t, Slotboom H., Sluijmers S., Sluimer

A., Sluis T.J. van, Sluisveld P.A.F. van, Smeding E., Smeehuijzen V.A., Smeier B., Smid J., Smirnovs A., Smit B., Smit H., Smit J.M., Smit M., Smit

P., Smit S., Smith C.G., Smith D., Smith G., Smith G., Smith G.M., Smith J.J., Smith J.P., Smith R., Smith S.G., Smith T., Smits R.F.A., Smitsman

J., Smitsman W., Smouter M., Smyth P.D., Snaaijer I., Sneddon A., Snijders P.J., Snijders R., Snippe R., Snoek R., Sobie S., Socrates R.H.,

Sodapalli M., Sodhi R., Soebhag-Datadin, C.S.S., Soedhoe W.K., Soin M., Sol P.M., Solkar M.L., Solleveld C., Solly E.J., Solomon N.O., Solomon

T., Sombroek J.J., Sommeijer W.M., Soni R., Soreno C.V., Soriano E.L, Soti-Ar S., Souza Leite C.C., Souza Neto J.C., Souza S., Souza Vitoria L.,

Spedding G.E., Speekenbrink I., Speelman B.J., Speijkers M.A., Spek C.A. van der, Spek D. van der, Spek F.S. van der, Spek M.R., Speksnijder

L.H., Spelier E.J.C., Spencer A.P., Spencer J.A., Spencer Jnr J.A., Sperling G., Spice P, Spiering H.A., Spijk J.H., Spijkerman R.M., Spijkstra M.S.,

Spoelstra S., Sprenger O.W., Srivastav A., Srivastava N., Sriwastwa R.K., St Clair Honey T, Sta. Ana A.B., Stacey A.R., Staggers A., Stalman A.G.,

Stam C.J.M., Stam M.H., Stams J.J.H., Stams M.P.J., Stanley C.K., Star J., Statema P.E., Steen R.L. van der, Steen S. van den, Steenbergen B.,

Steenbergen R., Steenhuis M., Steensma W., Steevens J., Steffen E.G., Stegmann K., Steijvers M.J., Stein M.J. van, Steinbusch P.J., Stel P.G. van

der, Stephen C, Steur S., Stevens B., Stevense K.M.J., Steward S., Stewart M., Stigter R., Stins R., Stoelhorst J.J., Stok M.J. van der, Stokes M.W.,

Stokes M.W., Stokes P., Stolk P., Stolk-de Paauw, J., Stollman F.L.H., Stout M.M., Stow A., Straatman M.R., Straubel R.D., Strijbis J.D., Stroo R.,

Stumpf M.F.J.M., Sturman P., Sturrus M.P., Stuurman C., Suaffield J.A., Suarez A.N., Suarez R.T, Subash Kumar S.K., Subong A.G., Subotins A.,

Subramani B., Suckling C, Sucur G., Sud V.S., Sudario J.D., Suerte J.P, Sugirbayev T., Sugrue T., Suibekova R., Suijlekom A. van, Suijlekom P.C.

van, Sumague P.C, Sumarinas E.B., Sumter-Gilds, C.N., Sun J., Sun Y.Q., Sundarraj R., Sunday M.D., Sunday O., Sunday S., Sunday T. I., Sunday

T.O., Sunderasan H., Sunil Kumar Mulavana T.B., Supan E, Supriadi D.H., Surender Kumar S.K., Suresh K., Suresh S., Suresh Srambikal K.,

Surin C., Surve M., Swain N.C., Swaluw-Jansen, A.E.A. van der, Sward L, Swart N.W.L., Sweers K.B., Swinbourne T.P., T Schroots P.K., Tynan

D.J., Tabat J.N., Tabay N.D., Tabeling M.G., Tabingo S.S., Tadelpalli K.S., Taeza E.F., Tagolimot G.S, Taguinod B.T., Tahulending J., Takau T.L.,

Takes J.J., Tal van Kekem A., Talsma A.J.R., Talsma R.W., Tamang B.S., Tamis T., Tammana T., Tamon J.T., Tampilang A., Tamunoagbani I.T.,

Tan A.P., Tan R.T., Tanahatoe-Barendregt, M., Tang Z.B., Tange B.J., Tanis C., Tanis D.J., Tanja J.A., Tanudra R.I., Taouani A., Tapayan K.T,

Tarsem Kumar T.K., Tatangindatu J., Tawde A., Tawjoeram I.M., Tayag L.J., Taylor D., Taylor L., Taylor M, Taylor S., Tazelaar M.C., Tchoclo G.,

Teerhuis C., Tegelaar G.B., Teibowei P., Tel S.C., Telagamsetti N.R., Templanza J.G., Tenorio E.E, Terencio R.G., Terlouw J.A., Terlouw V., Terry

K.J., Tesselhoff S.J., Thakur B.K., Thalakale Veetil B., Thalanki Krishna C., Thanimalai S., Thankachan C., Thaplial M., Tharme J, Thelan R.,

Thelan R., Theodore K., Therre Pessoa Neves J.A., Thijssen R.T.D., Thimothose A., Thiry M., Thiyagarajan V.J., Thiyanchery M., Thomas J.,

Thuruvan Kuzhikalam J, Thyvalappil N., Thyvalappil S., Tian L.N., Tieben J.H., Tiedra R.G., Tiemessen M.W.H., Tilburg T.G.J.W. van, Tilman

J.G., Timan T.G., Timbs M.A., Timmer A., Timmer D.J., Timmermans M.D., Tinmouth N., Tirri P., Tisdell S., Titus I., Tiwari D.K., Toby W.,

Tocmo E.S., Todd J., Togoto J.P., Tokula A., Tol R. van den, Tolenaars A., Tolentino A.D.G, Tombroek J.C., Tomongha M.A., Tongerlo W.C. van,

Tonkin M.R., Tonkin T.B., Tonks G., Tonma J., Tonnaer R.H.H., Tonyor P, Torallo J.G, Torralba G.M., Torrefranca I.S, Touber K.B., Tourabi K.,

91

Townsend B.M, Toxopeus H.S., Tralau K., Tralau P., Trembevilla C.N., Trembevilla R.N., Treurniet O., Triebels M.J., Trikoyanto D., Tripathi S.P.,

Tripathy H.S., Trivilegio R.N., Triyono U, Tromp P., Trompetter G.A., Troost J.C., Troost R., Trouwen W.G.M., Truita J.G., Tsolkas P., Tubo K.,

Tubobereni B., Tubobereni G., Tubobereni M., Tubobereni P., Tubodereni J., Tudong U, Tuin B. van der, Tuin M., Tummers W.J.M., Tuohy G.J.,

Turingan E.C., Turnbull G., Tutica A.F, Twigt M.J., Tyrril N, Tyson R.J., Tönis I.E., Ubels J.J., Uche C., Uchenwa M., Udeagwu M., Uden A.L.M.

van, Uden E. van, Udim S., Udoh A., Udoh Bradford A., Udoh E., Udoh E.S., Udoh I., Udoh L., Udoh O., Udoh U.I., Udoh W.N., Udoinyang Okon

P., Uelman E.F., Ugbo E., Ughanze M., Ugochukwu M. C., Ugwu N.U., Uijterwijk A.G., Uitermark F., Ullah F., Umaru A.A., Umaru I, Umaru K.,

Umiraliyev B., Umoh J., Umpierre B.G., Untung B., Unwekpe A., Urk B.G. van, Urk J. van, Usiekpe E.S., Usman I.M.M., Uteschov T., Utomo M.,

Utomo S., Uunk L., Vaags G.W.J., Vaags J.G.H.M., Vaal T.O. de, Vacunawa G.P., Vacunawa V.Portes, Vadakedath Mylapravn S.S., Vadamodula

R.K., Vadamodulu B.B., Vadamodulu S.R., Vadamodulu S.R., Valdez M.S, Valdivia R.M., Valencia D.T, Valenzuela F.M., Valiyattil A., Valk G.,

Valk S., Van Aken T., Vanjani M., Varma A., Vaz D.F., Vazhakuttiyakath A.G., Veen A., Veen A.P. van der, Veen J.G.J. van der, Veen M. van, Veen

M.V. van, Veen P. van, Veen R. van der, Veenstra J., Veenstra S., Veer-Rijpma, B. van der, Veeraiyan V.R., Veerala R., Vega V.C, Veiga C, Veigas

J., Velagala V., Velasco S.A., Velayudhan K.M., Velde C.M. van de, Velde J.H. op den, Velde M.R. van der, Velde W. van der, Velden F.R. van

der, Veldhoen S., Veldhuijzen M.R., Veldhuizen R. van, Veldkamp W., Veldman D., Veldosola R.T., Veldt R.P. van der, Velonza C.B., Veloso N.S.,

Veltman E., Velu B, Velzen C.A.D. van, Vemala S.V., Ven J.M.M. van der, Vengatachalam K, Venida V.A., Veninga W.J., Venis C., Vennik H.J.,

Verberk A.K., Verberk M.J.A., Verblackt R.H.W.B., Verbrugge R.A.M., Verbruggen H., Verburg A., Vergara E.B., Vergara T.B., Verhaar P., Verheij

B.A.A., Verheul P.W., Verhoeven A., Verhoeven K., Verhulst G., Verkade J., Verlee P., Verma R., Vermaat N.B., Vermazen H., Vermeer P.W.,

Vermeer R., Vermeulen C., Vermeulen L.C., Vernimmen P.M.A., Verpalen P.C.M., Verran M, Verschoor A., Verspaget S.A.F., Versteeg B.,

Versteeg M.B.A., Verstraaten J.P.W.B., Verveer P.D., Verweij B., Verweij J.F., Verwijs J., Verwijs P., Verzeilberg J.R., Vestil A.P., Vetch B., Veth B.,

Vette K.R. de, Vettukattil Valappil A.K., Victor S., Victorio Jr. C., Vidad J.A.L.G., Vidal J.M.R., Vidanes V.M., Vieira Gomes M.A., Vieira Nunes

A.L., Viennet P.M.R.A.C., Viersma R.H., Vijverda J., Vilanilathil N.T., Villa D.V. de, Villa F.A. de, Villa F.V. de, Villabito R.L., Villaflores O.B.,

Villaflores O.B., Villalobos E.C., Villanueva C.R., Villanueva D.A., Villanueva R.M, Villarante F.C., Villareal R.B., Villareal R.K., Villarete E.M.,

Villarmino Jr. E.P, Villaruel S.M., Viloria Jr. S.G., Vincent S., Vincent V., Vink H., Vink T.H., Virant M., Virgona M, Vis M.C.J. van der, Vis P.,

Visconti G., Viset M.H.A., Visscher W.P.L., Visser A., Visser A., Visser A.M., Visser C.H., Visser E., Visser E.W., Visser G.A., Visser H.C., Visser

H.J.C., Visser J., Visser J.L., Visser J.R., Visser K.C., Visser L.C., Visser M., Visser M., Visser R.T., Visser R.W., Visser S.L., Visser W., Visser W.P.,

Vissers J.J.M., Vissers R.T.M., Vistan C.R Jr, Vivas S.P., Viveen G.Y., Vivero E.B., Vlak J., Vlaspoel A.G., Vleuten S.J.E. van der, Vliegenthart J.,

Vliet L.E. van, Vliet R. van, Vliet T. van, Vliet-Steenhuisen, A.C. van, Vlot D., Vlot W.M., Vogel P., Vogelaar-van Wunnik, M.E., Vogelsang R.,

Vojinovic M., Volbeda W.G., Vols E., Vonk L.C., Vonk W., Voogd van der Straten V.F. de, Voorde J.F.J. ter, Voormolen J.R., Voorn P. van, Voorthuis

A.H., Voorthuysen P.J. van, Voorwinde J., Vorm J. van der, Voronkov V., Vos F. de, Vos G., Vos J., Vos J.A. de, Vos J.L., Vos M., Vos M.C., Vos

M.M., Vos R.H.C. de, Vos S.P., Vrede O.K.A., Vredegoor S., Vreeke J.M., Vreeken A., Vrenken J.P.L., Vries H. de, Vries J de, Vries N.J. de, Vries

P.O. de, Vries R. de, Vries R. de, Vrieswijk D.J., Vrij I.J., Vrij S., Vrijhof A.J., Vringer T.C.C.M., Vroegindeweij M.A., Vrolijk L.A.C., Vugt A.T. van,

Vugts J.A.A.M., Vuppada V.S.R.K., Vuppuloori R., Vyazovs’kyy S., Waaij W.C. de, Waal J.C.G. de, Waal M. van der, Waal R.J. van der, Waals R.J.

van der, Waard B. de, Waard F.C.P. de, Waard H.A. de, Waard J. de, Waard J.T. de, Wadhwa S., Waes D.G.M. van, Waes P. van, Wagner L., Wagter

M.L., Wal A.K. van der, Wal R. van der, Walda-Piket, D., Walker R.G., Walkers G.T., Waller M, Waller M.J., Walsh L., Walsh W, Waltenberg Donkel

M., Wams G.J.L., Wander P., Wanders J.P., Wanders R.T.B.G., Wandhre S., Wang H.J., Wang H.W., Wang J.B., Wang J.F., Wang P.X., Wang X., Wang

Y.W., Warse S.R., Wasami J., Waslander A., Waterston N.J., Watson G.M., Waumans E., Webber P.D., Webley C., Wedman N., Wee P.J. van, Weerd

H.K. van der, Weerdenburg H.P.A. van, Weerkamp-Sleurink, M., Weerman J.W., Weers H.M. de, Weert W.H.A. van, Weetman K., Wei S., Wei T.Y.,

Weijde A.F.P.M. van der, Weijden D.M.J. van der, Weimer W.P., Weinberg M.J.M., Welle D.C.A.P., Welle V.P.C.I., Welten M.J.G., Wenkenbach I.,

Wens A.H. van der, Wens G. van der, Werkhoven M. van, Werkman E.C., Wessel E.H., Wessel G.L., Wessels G.J., West A.S., Westcott J.A., Westein

L.R., Westeinde C. van ’t, Westen B.J., Wester B.M., Westera H., Westerbeek G.G., Westerduin R.J., Westerhuis M., Westerlaken C., Westerlaken

M.A.C., Westmeijer A., Wetering D.H. van de, Wetselaar E.H., Wheeler M.T., Whightman G., White J.E., Whitfield J.E., Whiting B.W., Widiutami

I., Wiechen J.J.J. van, Wiegman S.W.J., Wiegmann J., Wielaart E.P., Wierda C.H., Wieren A.T.N. van, Wieriks A.J., Wiersema J.H., Wiersma C.A.C.,

Wiersma J., Wiersma S., Wiese M., Wiesemann I., Wijers B.C., Wijk J. van, Wijk P.A.G. van, Wijk R. van, Wijk R. van, Wijland J.G. van, Wijnands

M.P., Wijngaarden J. van, Wijngaarden-de Waard, P.M.T. van, Wijngaert J. de, Wijnia R., Wijnker N.W., Wijs B.J.M. de, Wijtman K.G., Wijtman R.,

Wijtsma J., Wild A. de, Wildt J.J.P.W. de, Wilgenhof B., Wilgerson G.F., Wilkin S.L., Willemen B.W.M., Willems E.H., Willems G.A.J., Willemse F.M.,

Willemsen E.W.A., Willemsen K., Willemsen M., Willemsen S.P.M., Willemsma G.A., Willemssen E., Willemstein A.G., Willemstein M., Willemstein

N., William A.O., William S., William V.B., William W., Williams A., Williams C.D., Williams D., Williams G., Williams R., Williams V.H., Willoughby

B.D., Wilson G, Wilson S.J., Wilton J.A., Win T., Wind H., Winden P.M. van, Winiarski L., Winter F.J., Winters M.J.N., Wismans C.P.E., Wisse E.,

Wisse S.N., Wissink H.F., Wit A., Wit A.M. de, Wit F. de, Wit J. de, Wit J. de, Wit M.F. de, Witkam F., Witt B.M. de, Witte J.G.A. de, Woerkom M.

van, Wokocha C.A, Wolfe J.S., Wolff A.J., Wong L., Woning M., Woods M., Woodward M.A., Wormgoor H.J., Wortelboer J.H.G., Wout F. van ’t,

Wouters A., Wouterse R.P.A., Wright G.F., Wright J.A., Wu G., Wu Q.J., Wéber P., Wöginger M.L.M., Xavier G, Xavier L., Xavier W., Xaviour S.,

Xaviour W., Xiu J., Xu J.F., Xue J., Yadav H., Yadav P.S., Yadav R.G., Yadav R.S., Yalong R.M., Yang E., Yang H.P., Yankey Y, Yao G., Yape A.C.,

Ybarita N.N, Yendada A.K., Yendada L.K., Yepes T.R., Yerkin K., Yerunkar P., Yesudasan A., Yesudasan A., Yin H.C., Ymbong F.A., Young D.R.,

Young I.P., Young J., Young K.S., Yousef R.M., Yu M.D., Yudin S., Yuen K.W., Yusoff Z.B., Zaal A.T., Zaalberg R.W., Zaenuri M., Zalingen S.M.M.

van, Zalk G. van, Zandbergen A.J. van, Zanten D. van, Zanten R. van, Zaragoza A.D., Zareef M, Zeeuw J.W.G. de, Zeeuw S. de, Zegers M.,

Zhang C.F., Zhang K., Zhang L., Zhang L.Q., Zhang L.T., Zhang N.N., Zhang Q.X., Zhao H.X., Zhaskelen N., Zholbasarova M., Zholdybayev K.,

Zhou Y.L., Zhu J., Zhumazhanov Y., Zhupmagambetova A., Zhuravlyova - Balayan G, Zia Ullah G., Zielinski F.A.M., Zijl P.M.N. van, Zijlstra M.,

Zimina M.H., Zoetemelk C.J.G.M., Zomeren A. van, Zondervan S., Zonneveld T.J., Zorge I.J., Zuiddam J., Zuiden R.R.J. van, Zuiderhoek M.,

Zuidgeest R.F.J., Zundert V.C.A. van, Zuo S.P., Zuur R.G., Zuurmond J.S., Zwaag B. van der, Zwaal J.R., Zwaan H., Zwaga J., Zwaga L., Zwan

N.L. van der, Zwanenburg P.D., Zwart A., Zwart J., Zwets M.M., Zwezereijn R., Zwienen O.P. van

Onze medewerkers

92

DBFM

Design, Build, Finance & Maintain projecten: ontwerp, bouw,

financiering en onderhoud.

EBIT

Winst vóór interest en belastingen.

EBITDA

Winst vóór interest, belastingen, afschrijvingen en amortisatie.

Emissies

Uitstoot van verontreinigende stoffen.

Global Reporting Initiative

Internationale organisatie die richtlijnen voor duurzaamheids-

verslaggeving opstelt.

IF

Injury Frequency, ongevallenfrequentieindex, berekend aantal

ongevallen met verzuim per 100 medewerkers.

IEA

International Energy Agency. In Parijs gevestigde intergouvernemen-

tele organisatie bestaande uit 26, voornamelijk Westerse, landen.

Het IEA is opgericht in 1973. De rol van het IEA is om problemen te

coördineren in tijden van een tekort aan olie. Het IEA adviseert de

aangesloten landen, maar onderhoudt ook contacten met andere

landen, zoals Rusland, China en India.

IMO

Internationale Maritieme Organisatie (International Maritime Organi-

zation) is een in Londen zetelende organisatie die op internationaal

niveau afspraken tussen de deelnemende lidstaten bewerkstelligt

om zodoende de scheepvaart zo veilig en milieuvriendelijk mogelijk

te maken.

Marine Ingenuity

De slogan van Van Oord. Staat voor: gepassioneerde, slimme,

scherpzinnige en internationaal opererende waterbouwers die

innovatieve oplossingen vinden voor de uitdagingen van

opdrachtgevers en zakenpartners.

Maritime Labour Convention

Internationaal verdrag voor de werken leefomstandigheden aan

boord van zeeschepen.

Multicat

Een werkschip voorzien van een lier en een hydraulische kraan.

Noord/Zuidlijn

De Noord/Zuidlijn is een metrolijn die Amsterdam Noord met

Amsterdam Zuid gaat verbinden. De metrolijn zal per dag 185.000

reizigers snel, veilig, en comfortabel dwars door de binnenstad van

Amsterdam vervoeren. De Noord/Zuidlijn past in het Rijksbeleid om

de regio Amsterdam een alternatief te bieden voor het sterk groei-

ende autoverkeer.

Amortisatie

Afwaardering van immateriële activa zoals goodwill.

Backhoe

Een backhoe is een type grijperkraanbaggerponton. Hij bestaat uit

een hydraulische graafkraan die op een baggerponton staat. Dit

baggerponton is over het algemeen door drie spudpalen gestabili-

seerd. Backhoes worden gebruikt in bodemtypes zoals stevige klei,

zachte steen, opgeblazen steen en wanneer grote stenen verwacht

worden, zoals bij beschermingen aan de waterkant.

Blockbuster

Door Van Oord in combinatie vervaardigde gemodificeerde e-crane

(Equilibrium-Crane) die wordt ingezet voor de aanleg van de harde

zeewering.

Boren en springen

Boren en springen is een methode om rotsbodems onder water te

fragmenteren. Hard gesteente wordt verwijderd voor infrastructuur-

projecten zoals haventoegangskanalen, voor het maken van sleuven

voor leidingen en kabels, voor de bouw van kades en voor het ver-

wijderen van obstakels onder water.

BRIClanden

Brazilië, Rusland, India en China. Landen met snelgroeiende

markten.

Carbon Disclosure Project

Project met als doel bij te dragen aan oplossingen voor de

klimaatverandering door middel van de openbaarmaking van de

CO2-emissies van grote internationale ondernemingen.

Carbon Footprint

Weergave van de uitstoot van CO2 als gevolg van bedrijfsactiviteiten

over een bepaalde periode. Dat maakt het mogelijk om de milieu-

impact van activiteiten of ondernemingen met elkaar te vergelijken.

Cutterzuiger

Een cutterzuiger of snijkopzuiger is een stationair of zelfvarend

werktuig dat met behulp van zijn roterende snijkop materiaal op de

bodem los maakt (snijden of ‘cutting’). Onder de snijkop is een aan-

zuigopening gemaakt, zuigmond genaamd, die via een zuigleiding

in directe verbinding staat met een of meerdere centrifugaal-

pomp(en). Door het vacuüm ter plaatse van de aanzuigopening

wordt het losgesneden materiaal opgezogen. De zuigbuis is

gemonteerd op een ladder waar ook de snijkop aan vast zit. Het

schip heeft aan zijn voorzijde de ladder met de snijkop. Aan de

achterzijde steken in het algemeen twee zogenaamde spudpalen

door het schip. Eén spudpaal gaat direct door het schip (de zoge-

naamde hulpspud) en de andere spudpaal steekt door de zoge-

naamde spudwagen. De spudwagen kan in de lengterichting in het

schip of ponton bewegen. De ladder of snijkop wordt met behulp

van verankerde staaldraden heen en weer bewogen met de spud in

de paalwagen als middelpunt van de draaicirkel. Door de spud-

wagen te bewegen krijgt men de aanzet van de cutterbeweging

(‘stappen’). De cutterzuiger voert het gesneden materiaal af via een

drijvende leiding of een bakkenlaadinstallatie.

Begrippenlijst

93

hier niet door een leiding geperst maar meteen vanuit het schip

op de gewenste plaats gepompt, via een tromp (of nozzle) in de

persleiding die geplaatst is op of nabij de boeg van het schip.

Solvabiliteit

Eigen vermogen in % van het balanstotaal (vaste activa + vlottende

activa).

Shallow Water Pipe Lay Barge (SWPL)

Pijpenlegbak voor de installatie van pijpleidingen in ondiep water.

TEU

Twenty feet Equivalent Unit: TEU is een container van 20 voet lang,

8 voet breed en 8 voet hoog.

Valpijpschip

Een valpijpschip (fallpipe vessel) is een schip dat stenen stort op de

waterbodem door middel van een valpijp. Steenstorten wordt

meestal gedaan om bescherming te bieden aan constructies die

zich onder water bevinden. Dit zijn veelal pijpleidingen of kabels.

De onderwaterbodem kan ook worden verstevigd en geëgaliseerd

met een laag stortsteen om er vervolgens constructies op te plaat-

sen zoals boorplatformen.

Verticale drainage

De installatie van verticale drains is een zeer kosteneffectieve oplos-

sing om een met water verzadigde bodem te consolideren en de

bodemstabiliteit te verbeteren. Doordat de voorbelasting kan wor-

den verkort en beperkt, dalen de projectkosten en is er minder con-

solidatietijd nodig voordat de bouwwerkzaamheden van start

kunnen gaan. Naderhand zijn ook de onderhoudskosten lager dank-

zij minder restzetting. Daarnaast is de installatie van verticale

drains een geschikte methode om grondwateroverspanning te redu-

ceren bij taluds en ophogingen, waardoor de kans op afschuiving

wordt verkleind.

Orderportefeuille

De omzetwaarde van het nog te verrichten deel van verworven

opdrachten.

PostPanamaxschepen

Schepen die vanwege van hun grootte niet in staat zijn om door

de huidige sluizen van het Panamakanaal te varen. Post-Panamax-

schepen hebben een capaciteit van meer dan 5.000 Twenty feet

Equivalent Unit (TEU).

Private Placement

Onderhands geplaatste lening.

Procurement

Afdeling binnen Van Oord verantwoordelijk voor de inkoop van

materieel en menskracht.

QHSE

Quality, Health, Safety and Environment.

Rendement op eigen vermogen

Nettowinst in % van het gemiddeld eigen vermogen.

Rendement op totaal vermogen

EBIT plus rentebaten in % van het gemiddeld totale vermogen.

Revolving Credit Facility

Kredietfaciliteit.

Ruimte voor de Rivier

Rijksprogramma met als doel de veiligheid te vergroten en daarmee

in de toekomst het rivierengebied te beschermen tegen overstro-

mingen. De rivieren de IJssel, Waal, Merwede, Nederrijn, Lek, Oude

Maas, Bergsche Maas en het Steurgat krijgen op 39 plaatsen meer

ruimte. Naast veiligheid investeert het programma Ruimte voor de

Rivier in ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied wordt mooier en

aantrekkelijker gemaakt en biedt meer ruimte aan natuur en recrea-

tie. De plannen worden uitgevoerd door 17 partners van provincies,

gemeenten, waterschappen en Rijkswaterstaat. De minister van

Infrastructuur & Milieu is eindverantwoordelijk.

Sleephopperzuiger

Een sleephopperzuiger (trailing suction hopper dredger), is een

schip dat door middel van grote sterke pompen en motoren, zand,

klei, slib en zelfs grind van de waterbodem kan zuigen. Vanaf het

schip gaan één of twee zuigbuizen naar de bodem van de zee of

rivier. Aan het einde van de buis is een zogenaamde sleepkop ver-

bonden. Door de kop te laten zakken tot net boven de bodem, kan

men het mengsel van zand en water regelen. Een sleephopperzui-

ger slaat in de regel het opgezogen materiaal op in haar eigen beun

(hopper), het water dat overblijft stroomt overboord. Een sleephop-

perzuiger kan haar beun op verschillende manieren leeg maken:

• Dumpen - Dit gebeurt door deuren of kleppen in de bodem van

het schip te openen waardoor de lading onder uit het schip valt.

• Persen - Door via jetpompen en waterjets onder hoge druk water

in het beun te pompen, wordt het materiaal in het beun weer

‘vloeibaar’ gemaakt. Het ontstane mengsel kan door de bagger-

pompen worden aangezogen en het schip kan de lading verper-

sen door leidingen die aan het schip gekoppeld kunnen worden.

• Rainbowen - Dit is hetzelfde als ‘persen’ alleen wordt de lading

94

Europe

Offshore

Middle East, Mediterranean & South West Asia

Netherlands

Asia & AustraliaAmerica & Africa Ship Management Department *

Offshore Wind Projects (OWP)

Finance & Administration

Personnel & Organisation

Operations Treasury

Quality, Health, Safety & Environment

Survey

Legal & Contracts Department

Information Technology

Van Oord Procurement

Engineering & Estimating

Wicks

Business Units

Communication &Markets

Facility Services

Areas Staff departments

Executive Board

* voorheen Technical Department

Van Oord Watermanweg 64, Postbus 8574, 3009 AN Rotterdam

T 010 4478444, E [email protected], I www.vanoord.com

Met ingang van 11 juni 2012 zijn wij gevestigd aan de Schaardijk 211, 3063 NH Rotterdam

Tekst en redactie Rijken & Jaarsma, Nieuwerkerk a/d IJssel

Vormgeving Boulogne Jonkers, Zoetermeer Druk Veenman+, Rotterdam

Organisatieschema

Jaarverslag 2011

Documents

Transcript of Jaarverslag 2011