Jaargang 21 Nummer 4 December 20074-dec_07/0691-07_Infovisie_… · en de adressenlijst ontbreken...

Jaargang 21

Nummer 4

December 2007

In dit nummer:

✓✓ Test van daisyspelers met flashgeheugen

✓✓ Evolutie van lees- en schrijfhulpmiddelen

✓✓ Dorp en stad: Sight Village en Sight City

INFOVISIE MAGAZINE, december 2007 3

➔ Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

➔ Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

➔ Update-info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

➔ Vergelijkende test van twee daisyspelers met flashgeheugen 10➔ Evolutie van de lees- en schrijfhulpmiddelen voor blinden

en slechtzienden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29➔ Dorp en stad: Sight Village en Sight City . . . . . . . . . . . . . . . 36

➔ Websites: selectie van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

➔ Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

➔ Technische fichesDaisyspeler

Milestone 311 Daisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55VictorReader Stream . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

VergrotingsprogrammaiZoom Web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

➔ Adressen leveranciers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61➔ Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Inhoud

Beste lezer,

Intussen zijn we bij het laatste nummer van onze 21e jaargang aanbelanden opnieuw kunnen wij u enkele zeer interessante evoluties meegeven.

Zo beschrijft Jeroen Baldewijns een nieuwe generatie daisyspelers. Diehalen hun informatie niet meer van cd’s maar rechtstreeks uit steeds maargoedkoper wordende geheugenchipkaartjes van het SD-type (24 mm op 32mm en nauwelijks 2 mm dik). Daarom zijn ook deze apparaatjes een stuk kleiner en draagbaarder dande ‘klassieke’ daisyboeklezers.De Milestone en de Stream kunnen ook als memorecorder en muziekspelergebruikt worden. De Stream kan zelfs tekstbestanden op eigen houtjevoorlezen want hij heeft een ingebouwde spraakgenerator.Voorlopig moet de gebruiker nog wel zelf daisy cd’s overzetten naar hetSD-kaartje, maar we durven hopen dat bibliotheken ook dit nieuwe mediumsnel zullen ondersteunen.

Heidi Verhoeven bespreekt in een overzichtsbijdrage de evolutie van deadviesverlening rond hoogtechnologische hulpmiddelen in Vlaanderen.Hierbij komt ook de Blind d Mobiel, de mobiele tentoonstellingsruimte vanBLL in beeld.

Zoals bekend vergroten de technische redacteurs van Infovisie Magazinehun kennis regelmatig door deelname aan internationale beurzen. In hetartikel ‘Dorp en stad’ worden de nieuwste ontwikkelingen besproken dieeerder dit jaar op de Sight City beurs (Frankfurt) en de Sight Village beurs(Birmingham) tentoongesteld werden. Van een hele reeks nieuwighedenkrijgt u hier de primeur.

De klassieke rubrieken: update info, websites, technische fiches, agendaen de adressenlijst ontbreken natuurlijk niet.

Veel leesplezier.Jan Engelen

4 INFOVISIE MAGAZINE, december 2007

Voorwoord

GhostReader (voorheen TextPar-rot) is een voorleesprogramma voorApple Macintosh-computers. MetGhostReader kan een documentvoorgelezen worden door gebruikte maken van een spraaksynthese-stem. Nederlandse en Vlaams-Nederlandse stemmen zijn beschik-baar. Een typisch gebruik isbijvoorbeeld het maken van eenpodcast of het maken van eeneigen gesproken boek. Dezepodcast of het gesproken boek kanvervolgens geladen worden in eeniPod om onderweg te beluisteren.Meer info op de Engelstalige sitevan de producent www.convenien-ceware.com/ghostreader.php.

GhostReader vereist MacOS 10.4en kost ongeveer 40 euro voor dedoosversie met één licentie en 80euro voor een ‘huishoudversie’ dierecht geeft op installatie op 3computers.

Tijdens de opendeurdagen vanFreedom Scientific België ver-namen we dat het vergrotings-programma Magic nu gratismeegeleverd wordt als een klanthet schermuitleesprogramma Jawsaankoopt.

Begin oktober ’07 werd VisioVoice1.1 gelanceerd. Versie 1.1 is eenverbeterde versie van het pro-gramma dat via een zo natuurlijkmogelijk klinkende spraakweergaveeen Macintosh-computer toeganke-lijk maakt. Ook het scherm wordtvergroot weergegeven met extragrote muispijlen en cursors. Versie1.1 wordt geleverd met één InfovoxiVox stem naar keuze, waaronderNederlands en Vlaams-Nederlands.VisioVoice kan tekstbestanden,Wordfiles, PDF-documenten,HTML-pagina’s en RTF-files converteren naar gesproken vorm(klaar voor gebruik met een iPod).


Update-info

De nieuwe versie is tevens compa-tibel met het nieuwe MacOS Leopard (versie 10.5) dat binnen-kort uitkomt. Versie 1.1 is betercompatibel met VoiceOver (hetgratis meegeleverde schermuitlees-programma van Apple). Versie 1.1is een aanbevolen gratis upgradevoor huidige gebruikers van VisioVoice. De richtprijs bedraagt € 260. Meer info op www.assistive-ware.com/pr.php#PR101007.

Uit DigiWeet van oktober ‘07, denieuwsbrief van CTC (Centrumvoor Toepassing van Communica-tiehulpmiddelen) van Visio, NLwillen we graag onderstaandevraag en antwoord onder de aan-dacht brengen.Vraag van de maand: Mijn slecht-ziend kind wil graag een MP3-speler. Welke is gemakkelijk in hetgebruik en ook nog betaalbaar?De Creative Zen Stone. Dat is denaam van een relatief nieuw product van Creative. Als je niet ofniet zo goed kan zien is het heelvervelend dat bijna alle MP3-spelers voorzien zijn van eenschermpje. Je komt al snel bij de

Apple iPod Shuffle uit. Deze kostechter ? 80 en is afhankelijk vaniTunes. Ook luister je alle muziekgewoon door elkaar en is er geenmappenstructuur mogelijk. Creativeheeft een erg interessant antwoorduitgebracht voor blinde en zeerslechtziende mensen: de CreativeZen Stone. Deze speler is onge-veer net zo groot als de iPodShuffle en heeft ook geen scherm.Het apparaatje heeft aan de voor-kant 5 knoppen, in het midden eenplay/pause knop en daaromheenknoppen om muziek te skippen enhet volume te bedienen. Aan debovenkant zit een knop om despeler in shuffle mode te zetten,normaal af te spelen of door mappen te bladeren. Muziek zet jeer heel makkelijk op met de Windows verkenner (Ctrl+C enCtrl+V) en je kunt de muziek dusordenen in mappen. Op de site vanCreative kun je een bijbehorendprogramma downloaden om muziekerop te zetten. Dit programma isechter niet noodzakelijk; eenvoordeel is wel dat je met datprogramma het volume kuntbegrenzen. Schaft u dit aan vooruw kind dan kunt u dus bepalenwat het maximale volume is. Hetapparaatje is voorzien van eeninterne oplaadbare batterij die viade USB-poort wordt opgeladen ofvia een netadapter. Brian Hartgenheeft gratis JAWS scripts voor de


speler geschreven [downloadbaarvanwww.hartgen.org/zenstone.html,helemaal onderaan]. Het aller-belangrijkste verschil is voor demeeste mensen toch ook de prijsvan de Zen Stone. Deze ligt rondde € 40 en is dus de helft goed-koper dan de iPod Shuffle. Eenideale en betaalbare aanschaf dusvoor blinde of zeer slechtziendemensen en kinderen vanwege hetgebruikersgemak en de prijs.

De bruikbaarheid van PDF-documenten voor mensen meteen visuele handicap is in volleontwikkeling. Zo bestaat er eenspeciale werkgroep rond PDF/UA‘universal access’(www.aiim.org/standards.asp?ID=27861). Roel Van Houten van Viziris,een netwerkorganisatie van men-sen met een visuele beperking,heeft zopas een boek over PDF-toegankelijkheid geschreven datvan hun website (www.viziris.nl/)kan gedownload worden.

Het boek ‘Leuven Horen enVoelen’ is een experimenteel boekdat iedereen aanzet om door dezehistorische Vlaams-Brabantse

universiteitsstad te wandelen endaarbij andere zintuigen dan hetzicht te gebruiken. Het boek isbedoeld als gids en achtergrondom Leuven te ontdekken en ruimte-lijk en tactiel te ‘voelen’. Het boektelt zo’n 50 pagina’s, waarvan 5met voelbare pagina’s in braille enmet plattegronden. Achteraan in hetboek zit een cd met geluiden van21 plaatsen uit de stad. Debeschrijvingen in het boek hebbenveel aandacht voor het voelen enbeluisteren van de stad; dat maakthet boek bijzonder interessant voorblinden en slechtzienden. Het boekkost € 15 en kan bekomen wordenvia Kristel Wildiers, telefoon 016-211 791, email [email protected].


In het academiejaar 2007-2008startte de K.U.Leuven met eenpostgraduaatopleiding (PGO)Diversiteitsmanagement. Dezeopleiding wordt georganiseerd doorhet Centrum voor Gelijke Kansenen Diversiteit van de K.U.Leuvenen steunt op een ruime interfacul-taire samenwerking. Begin 2008worden de speciale sessies (modu-les) georganiseerd, waaronder eenrond ‘mensen met een functiebe-perking’ waarvoor men zich ook nunog kan inschrijven. Meer info opwww.kuleuven.be/diversiteit/.

De Universiteit Antwerpen bekwamde toelating om vanaf september2005 een interuniversitaire eninterdisciplinaire Master-na-Master-opleiding in Gehandicapten-zorg/Handicapstudies in te richten. De basis ervan ligt in denieuwe sociale definitie van handi-cap van de Wereldgezondheids-organisatie (2001) die het accentlegt op participatie en inclusie. De2-jarige, deeltijdse 60 studiepunten-opleiding, is bedoeld voor artsen,psychologen, therapeuten, pedago-gen en dergelijke,die al een (licenciaats- of) masterdiplomabezitten maar is ook ook open vooranderen. Ze bereidt voor omverantwoordelijke functies op te

nemen in de hulpverlening en omte leren samenwerken. Ze leert eenhandicap van verschillende kantenzien: de belevingskant, de medi-sche, wetenschappelijke, lichame-lijke, ethische, psychologische,maatschappelijke, enz. De oplei-ding wordt om de twee jaar geor-ganiseerd. Meer info op www.handicap.ua.ac.be.

Om het aanbod van het StedelijkConservatorium (Leuven) beteropen te stellen voor personenmet een visuele beperking, wil deschool deze doelgroep een aantalondersteunende onderwijsmaat-regelen aanbieden. Doel is datleerlingen met een visuele beper-king, mits extra pedagogische endidactische ondersteuning, hetreguliere kunstonderwijs kunnenvolgen. Op deze wijze wil hetconservatorium bijdragen aaninclusief onderwijs. Vanaf school-jaar 2008-2009 wordt aan braillistendan ook de mogelijkheid gebodenom een eerste jaar AMV (noten-leer) te volgen met geïntegreerdebrailletechniek voor muziekparti-turen. Indien voldoende belang-stelling, kan een aparte jongeren-en volwassenencursus ingevoerdworden. Volwassenen dienenbovendien meteen een instrument-cursus te volgen. Zij kunnen ditaanvankelijk via auditieve wegdoen en gaandeweg, naarmate de


vaardigheid in braillepartituurlezenvordert, ook via braillepartituur. Delesgever braillepartituur en AMVstaat ook in voor de coaching vande instrumentenleraars (en even-eens voor de coaching van deleraars Woord en Dans, indien zichook voor deze afdelingen studentenzouden aanbieden). Slechtziendenkunnen terecht in het gewone

aanbod van de AMV-cursussenmits eveneens coaching voor dedesbetreffende leraars. Voor meerinformatie kan u terecht bij hetStedelijk Conservatorium Leuven,Dirk Boutslaan 60-62, 3000 Leu-ven, telefoon 016-22 21 21, [email protected]. Delesgever is Lucy Kloeck:[email protected].


Inleiding

Het daisyboek heeft inmiddels eenvaste stek verworven in de lectuur-verspreiding in Vlaanderen. Debibliotheken hebben een uitgebreidecatalogus van beschikbare titels; eris een mooi aanbod van daisytijd-schriften (waaronder InfovisieMagazine) en binnenkort mogen weons zelfs aan een dagelijkse krantin het daisy-audioformaat verwach-ten. In Nederland zijn inmiddels ookde eerste proeven gestart omdaisyboeken via het internet teverspreiden. Het daisyboek maaktdus niet alleen een snelle groei,maar tevens een technologischinteressante evolutie door.Door de populariteit en technischemogelijkheden van het internet ende lage prijs van flashgeheugen(dat in MP3-spelers gebruikt wordt)verschijnen er nieuwe dragers voordaisyboeken. Op vrij korte termijnzien we dan ook het cd-schijfje zijnexclusiviteit verliezen als dragervoor daisyboeken. Internet engeheugenkaartjes staan te trappe-len om het heft in handen tenemen. Deze evolutie wordt welerg testbaar in deze vergelijkende

test, waarin we twee flash daisy-spelers aan de tand voelen. Wegingen voor u op zoek naar antwoorden op evidente vragen.“Biedt een daisyspeler met flashge-heugen wel evenveel als mijnvertrouwde speler mét cd’s?”“Moet ik over een pc beschikkenom deze toestellen te kunnengebruiken?” “Worden dergelijketoestellen met hun vele extraatjesniet te moeilijk in het gebruik?”Welkom in de wondere wereld vanhet cd-loos daisy lezen!

1. Basisconcept

De Milestone 311 Daisy en deVictor Reader Stream delen deachterliggende gedachte om zoveelmogelijk technisch verwante func-tionaliteit (op vlak van digitalegeluidsweergave) te bundelen ineen zeer compact en batterijgevoedtoestel. Beide toestellen kunnen:• als MP3-muziekspeler gebruikt

worden en vormen zo een vlotbruikbaar alternatief voor degangbare MP3-spelers die doorhun LCD-scherm vaak mindertoegankelijk zijn,


Vergelijkende test van twee daisyspelers met flashgeheugen

Jeroen Baldewijns, Katrien Roos, Kristel Desmet, Bart SimonsBlindenzorg Licht en Liefde vzw

• als memorecorder gebruiktworden, waardoor ze eigenlijkeen hedendaagse variant zijn vande vergane glorie die ‘cassetterecorder’ heette,

• als daisyspeler gebruikt wordenen bieden zo een erg interessantalternatief voor de veel groteredaisyspelers van het ‘discman’-type.

Toch zijn beide toestellen vanuiteen verschillend uitgangspuntontwikkeld. De Milestone wasoorspronkelijk een memorecorder(Milestone 310) die nadien uitgebreid werd met MP3-functies(Milestone 311), om tenslotte uit temonden in de Milestone 311 Daisymet de mogelijkheid om daisy-boeken te lezen. Zijn opponentvolgde net de tegenovergesteldeweg. De Victor Reader was oor-spronkelijk namelijk een tafelmodeldaisyspeler waaruit achtereen-volgens draagbare modellen (VictorReader Wave en Victor ReaderVibe), een variant met opname-mogelijkheden (Victor ReaderClassic Plus with Recording) enuiteindelijk ook deze Victor ReaderStream groeiden. Deze verschil-lende afkomst van beide toestellenkwam soms duidelijk bovendrijvenin de test.Het grote verschil met de gangbaredaisyspelers is dat de getestetoestellen veel te klein zijn om eendaisy-cd te kunnen slikken. Het

daisyboek, dat je vandaag de dagnog steevast op een cd aangele-verd krijgt (maar daar zou wel eenssnel verandering in kunnen komen),moet je eerst met behulp van eenpc naar een geheugenkaartje (vanhet type ‘SD’) kopiëren. Dit geheu-genkaartje kan je vervolgens in deMilestone of de Victor ReaderStream schuiven. Als je geencomputer gebruikt kan je met dezetoestellen voorlopig dus nietsaanvangen.

2. Eigenschappen en functionaliteit

2.1. Milestone 311 DaisyDe Milestone is de kleinste van hettweetal. Met zijn afmetingen van8,5 x 5,4 x 1,4 cm past hij in dekleinste binnenzak of handtas enmet zijn pluimgewicht van 49 gramkan je hem moeilijk een blok aanhet been noemen. Het toestel heefteen plastic behuizing.

De Milestone heeft vijf duidelijkherkenbare en in kruisvorm opge-stelde toetsen, die prima op de tastherkenbaar zijn door duidelijketactiele aanduidingen. De bovenstetoets, gemarkeerd met een tactielgaatje, is de opnametoets. Deonderste toets, herkenbaar aan eentactiel kruisje, is de menutoets. Delinker- en rechtertoets, gemarkeerd


door respectievelijk een links enrechts pijltje, zijn de toetsen ‘terug’en ‘vooruit’. De middelste toetstenslotte is de weergave/pauze-toets. Verder vinden we aan de boven-zijde van het toestelletje een toetsom te schakelen tussen de toepas-singen (memorecorder, MP3-spelerof daisyspeler), de USB-aansluitingom het toestel met de pc te koppe-len en de aansluiting voor destroomadapter. Aan de onderzijdezitten de aansluiting voor eenoortelefoontje en een haakje omhet halskoordje te bevestigen. Aande rechterzijkant zit het gleufje voorhet geheugenkaartje. Vooraan ophet toestel zit tenslotte nog eenroostertje met daaronder de inge-bouwde luidspreker.

De Milestone biedt naast de ge-heugenkaartsleuf ook een eigengeheugen waarin 2 uur geluidsop-name past. Bij gebruik van eengeheugenkaart van 2 Gb krijg je140 extra uren extra opname-capaciteit. In de handleiding lezenwe dat 2 Gb de maximaal onder-steunde geheugenkaartgrootte is,maar de nieuwste versie van hettoestel zou ook kaartjes met eenhogere capaciteit aankunnen.

De Milestone 311 Daisy biedt inzijn standaarduitvoering deze vierbasisfuncties: memorecorder opbasis van intern geheugen, memo-recorder op basis van geheugen-kaart, daisyspeler en MP3-speler.Bij gebruik van de MP3- en dedaisyfunctie is een geheugenkaartjenoodzakelijk, de daisyboeken ofMP3-muziek worden vanaf ditkaartje gelezen. Bij het gebruik vande memorecorder kan je kiezen ofje het interne geheugen van hettoestel gebruikt of de ruimte op hetgeheugenkaartje.

De Milestone bevat een herlaad-bare lithium batterij, die eenautonomie van een tiental urenbelooft. De batterij volledig herla-den duurt 4 uur en kan via de meegeleverdelader of door het toestel via eenUSB-kabeltje aan een computer tekoppelen. Om de batterijen niet


Milestone 311 Daisy

nodeloos te belasten, schakelt hettoestel zich automatisch uit na 10 minuten van inactiviteit.

Het toestel wordt standaard geleverd met een interne oplaad-bare batterij, een halskoord, eenUSB-kabeltje, een stroomadapter/batterijlader en een Engelstaligegedrukte handleiding (de meesteleveranciers voorzien ook eenNederlandstalig exemplaar). Hetoortelefoontje (een onmisbaaraccessoire) moet je afzonderlijkkopen. Een geheugenkaartje(eveneens onmisbaar) wordt doorde fabrikant niet standaard mee-geleverd, maar sommige leveran-ciers leveren wél standaard zo’nkaartje mee. Optioneel is verderde Speakout-optie verkrijgbaar,die de Milestone omvormt tot eentag-lezer (toestel dat voorwerpen,die met een RFID- tag gemar-keerd1 zijn, kan herkennen). Deprijs van de Speakout bedraagt € 109.

De Milestone is een product van deZwitserse fabrikant Bones en is inBelgië verkrijgbaar bij Integra,Sensotec, Freedom Scientific,Optelec, Data Braille Service enErocos. De prijs ligt, afhankelijk vande leverancier, tussen € 359 en € 370.

Goed om weten is dat deze pro-ductfamilie nog twee andere ledenbevat. De Milestone 311 bevat allefuncties van de 311 Daisy, behalvehet beluisteren van daisyboeken(prijs: € 309). De Milestone 310 iseen memorecorder met een vastgeheugen voor twee uren geluids-opname, zonder MP3- of daisy-functie (prijs: € 239).

2.2. Victor Reader StreamHoewel de Victor Reader Streamwat groter is dan zijn tegenstrever,zal ook zijn formaat van 11,7 x 6,6x 2,2 cm (wat vergelijkbaar is meteen pakje speelkaarten) wellichtvoor niemand een probleem vormen. Ook het gewicht van 180gram (ter vergelijking: een VictorReader Vibe van het type ‘discman’ weegt 275 gram) lijkt onsmeer dan aanvaardbaar. Hettoestel verantwoordt dit iets grotereformaat door een veel uitgebreidertoetsenbord te bieden dan zijntegenspeler.Het toestel heeft een plastic behui-zing met aan de zijkanten rubberenstroken die zorgen voor een goedegrip.

Deze Victor biedt een omvangrijkarsenaal aan toetsen, dat vrij goedovereenstemt met dat van de VictorReader Wave. Een numeriek


1 RFID-tags werden besproken in Infovisie Magazine, MAART 2004 - JAARGANG 18 NR. 1

toetsenblok biedt de mogelijkheidom direct een pagina- of bladwijzer-nummer in te typen en omvat ookde vier pijltoetsen voor het navige-ren door een daisyboek. Dit numerieke toetsenblok is perfectvergelijkbaar met dat van bijvoor-beeld een Victor Reader ClassicPlus of Wave. Boven het numerieke toetsenblok zitten eenvierkante toets voor de ga-naar-pagina-functie en ruitvormige toetsvoor de bladwijzerfuncties. Onderhet numerieke toetsenblok zit eenovalen toets voor de sluimerklok,met daaronder de weergave/pauzetoets en de toetsen voor verder- enterugspoelen. Aan de linkerzijkantvinden we de aan/uittoets entoetsen om het geluidsvolume, despreeksnelheid en de toonhoogte in

te stellen. Aan de rechterzijkant zitde opnametoets. Al deze toetsenzijn qua vorm identiek aan deovereenkomstige toetsen op deVictor Reader Classic of Wave, wathandig is voor wie al een daisy-speler van deze producent gewoonis. Aan de bovenzijde vinden we deUSB-aansluiting om het toestel metde pc te koppelen, het gleufje voorhet geheugenkaartje en de aanslui-ting voor de stroomadapter. Aan derechterzijde zitten aansluitingenvoor een oortelefoontje en voor eenexterne microfoon. Vooraan op hettoestel zitten tenslotte nog tweeroostertjes waaronder de inge-bouwde luidspreker en microfoonhuizen.

In tegenstelling tot de Milestoneheeft de Victor Reader Streamgeen eigen flash-geheugen en kanhij dus enkel met externe geheu-genkaartjes werken. De compati-biliteit is echter niet beperkt tot eengeheugenkaart met een bepaaldede capaciteit (zoals bij deMilestone). Leuk is wel dat je aandeze Victor ook een USB-geheu-genstick kan koppelen waaropmuziek of daisyboeken staan. Diefungeert dan als extra geheugen-bron.

De Victor Reader Stream biedt inzijn standaarduitvoering deze vijfbasisfuncties: daisyboeken, andere


Victor Reader Stream

boeken (zoals gesproken boekenuit de reguliere handel), muziek(MP3, Wav of OGG), tekstboeken(HTML-, XML- of TXT-documen-ten), notities (memorecorder).

We spreken ons zelden uit over denaam van een toestel, maar in ditgeval vinden we deze nogal onge-lukkig gekozen. De term ‘stream’staat voor het live beluisteren en/ofbekijken van audio- en/of videoma-teriaal vanaf het internet. De naamvan het toestel doet dus vermoe-den dat je met deze Victor boekenvanaf het internet kan binnenhalenen beluisteren, wat echter nietklopt.

De Stream bevat een herlaadbarelithium ion batterij, die een auto-nomie van een vijftiental urenbelooft. De batterij volledig herladenduurt 4 uur. Om de batterijen nietnodeloos te belasten, schakelt hettoestel zich automatisch uit na 35minuten van inactiviteit. We vinden35 minuten echter rijkelijk lang, watons betreft mocht het toestel welwat vroeger indommelen.

Het toestel wordt standaard gele-verd met een vervangbare oplaad-bare batterij, een draagtasje, tweeUSB-kabeltjes, een oortelefoontje,een stroomadapter/batterijlader eneen Engelstalige handleiding op cd.Een geheugenkaartje (een onmis-

baar accessoire) moet je afzonder-lijk kopen.

De Victor Reader Stream is eenproduct van de Canadese fabrikantHumanware en is in België verkrijg-baar bij Sensotec, Optelec enIntegra. De prijs bedraagt, afhanke-lijk van de leverancier, tussen de € 349 en € 395.

Tot slot nog dit: net voor hetafsluiten van de test, wist deproducent Humanware ons temelden dat de Victor ReaderStream in november al in eenNederlandstalige (inclusief deNederlandse stem ‘Claire’ vanNuance) en in een Franstalige(inclusief de Franse stem ‘Virginie’van Nuance) versie beschikbaarkomt.

3. Praktijktest

3.1. Milestone 311 Daisy • GebruiksgemakDe Milestone telt amper 6 toetsjes,wat spontaan het beeld oproept dathet toestel erg gebruiksvriendelijkis. Voor wat de basisfunctiesbetreft, klopt dit ook. Als je echterhet onderste uit de kan wil halenmet de Milestone moet je heel wattoetscombinaties uit het hoofdleren, wat in het begin toch wel denodige tijd en oefening vergt.


Sommige toetscombinaties (zoalsdie voor het wissen van alle blad-wijzers in een daisyboek) zijn ookmoeilijk met een hand uit te voeren.We hadden soms de indruk dat eenpaar extra toetsjes het toestelmakkelijker in gebruik had kunnenmaken.

Aan de bovenkant zit de keuzetoetswaarmee je eenvoudig kan bepalenwelke van de vier functies je wilgebruiken: de memorecorder diehet intern geheugen van het toestelgebruikt, de memorecorder die degeheugenkaart gebruikt, de daisy-speler of de MP3-speler. De vijfandere toetsen staan in kruisvormopgesteld. Deze toetsen zijn tactielherkenbaar door hun grootte endoor de duidelijk voelbare indi-caties. De toetsen zijn voldoendegroot en staan logisch opgesteld.Ook de aansluitingen voor USB,stroomadapter en hoofdtelefoon zijngoed herkenbaar.

Zoals reeds eerder vermeld, is hettoestel zo piepklein dat het smeektom in een jaszak of handtas teworden weggeborgen. Een toets-blokkeringsfunctie zorgt er dan voordat de toetsen niet ongewild inge-drukt worden.

Zoals gezegd, werken heel watveel gebruikte functies via toets-combinaties. Dit geldt bijvoorbeeld

voor het instellen van het geluids-volume, het (de)blokkeren van detoetsen, het starten van een conti-nue geluidsopname, het selecterenvan een map (zie verder), …

Het toestel geeft tijdens de bedie-ning Nederlands gesproken feed-back en geluidssignalen, zodat jeals gebruiker steeds weet wat hettoestel doet of gaat doen. Dezegesproken feedback is echter ietsminder uitgebreid dan bij de VictorReader Stream. Zo geeft hettoestel bijvoorbeeld geen meldingals je bij het begin of eind van eendaisyboek bent aanbeland of als jebij het navigeren door een mappen-lijst, aan het eind van die lijst komt.

De Milestone bevat geen hulpfunc-tie, wat jammer is gezien de veletoetscombinaties die je als ge-bruiker moet kennen. Een geheu-gensteuntje voor deze sneltoetsenhadden we geen overbodige luxegevonden.Het geheugenkaartje zit in eengleufje aan de rechterkant ensteekt een paar millimeter uit.Hierdoor kwam het tijdens de testmeermaals voor dat we het kaartjeongewild uit het toestel klikten,waardoor de activiteit van hettoestel abrupt onderbroken wordt.Dit is vooral vervelend als je bij-voorbeeld een geluidsopname aanhet maken bent, want dan dreigt


heel de opname verloren te gaan.Het zou handiger zijn als hetkaartje volledig verzonken was.

De batterij van de Milestone kanniet enkel via de stroomadaptermaar ook via de computer opgela-den worden. Zodra de Milestonemet een USB-kabel aan de pcgekoppeld wordt beginnen debatterijen bij te laden. Je kan debatterijstatus (en de geheugensta-tus) op elk moment opvragen zodatje steeds weet of je nog voldoendereserve hebt.

Het toestel kan aan een standaardmeegeleverd halstouw gedragenworden, waarbij het makkelijkbruikbaar blijft.

• Manipulatie van het geheugen-kaartje

De Milestone accepteert de tegen-woordig zeer veel gebruikte SD-geheugenkaartjes. De handleidingmeldt dat de Milestonekaartjes totmaximaal 2 Gb aankunnen. Hetgeheugenkaartje moet je vullen methet te lezen materiaal alvorens jemet de Milestone aan de slag kan.Het toestel heeft geen specialesoftware nodig om het geheugen-kaartje te vullen. Zodra je hettoestel via een USB-kabel met decomputer verbindt, duikt het geheu-genkaartje in de Windowsverkenner

op en kan je er bestanden naartoekopiëren op de gebruikelijke wijze.Belangrijk hierbij is wel dat je deinstructies in de handleidingopvolgt, want om een daisyboeknaar het kaartje te kopiëren moetde Milestone in de daisyfunctiestaan en om muziek te kopiërenmoet het toestel in MP3-functiestaan. Uiteraard kan je op dezemanier ook bestanden van hetgeheugenkaartje wissen.

In de handleiding lezen we dat deMilestone nog over een trage USB1.1-poort beschikt. We merken dit bijhet kopiëren van daisyboeken enmuziek naar het SD-kaartje, watrelatief langzaam verloopt. Tochverliep het kopiëren ietsjes snellerdan bij de Victor Reader Stream dieeen USB-2 poort pretendeert tehebben. Dit mag gerust als eenpluim voor de Milestone wordenopgevat. Daarom adviseert deproducent terecht om een apart aante kopen kaartlezertje te gebruikenvoor het laden van het SD-kaartje.We raden deze inves-tering van eenpaar tientallen euro’s ten stelligsteaan. Dit in de hoop dat een volgendeversie van dit toestel voorzien wordtvan een snellere USB-poort.

Leuk aan de Milestone is dat hijook een eigen intern geheugenheeft, maar dat is enkel bruikbaarvoor de memorecorderfunctie.


• Gebruik als memorecorderOm een geluidsopname te starten,moet je eerst naar een van de tweeopnamefuncties navigeren. Datvonden we iets minder handig danbij de Victor, waar je vanuit om heteven welke situatie een opnamekan starten.

Je hebt de keuze tussen kortopnemen of continu opnemen. Vooreen korte memo druk je de opnameknop in en hou je dezeingedrukt zolang je de boodschapaan het inspreken bent. Het losla-ten van de knop beëindigt deopname. Als je bijvoorbeeld eenvergadering zou willen opnemen,kan het nogal pijnlijk worden voorde vinger die de taak krijgt om eenuur lang dat knopje ingedrukt tehouden. In dat geval kan je via eensneltoets een continue opnamestarten en via de opnametoets deopname beëindigen.

Je kan de opgenomen memo’sordenen in mappen. Je kan vijfmappen gebruiken in het internegeheugen, aangevuld met vijfmappen op het geheugenkaartje.Bovendien kan je deze mappenvoorzien van een ingesprokenlabel, zodat je makkelijk weet welkeopname in welke map thuishoort.Het toevoegen van deze spraak-labels vraagt wel wat oefening endoorzicht in de mappenstructuur.

Het terug wissen van zo’n spraak-label kan enkel vanaf de computer.

In een map met opgenomenmemo’s kan je ook zelf bepalen opwelke plek een nieuwe memo moetworden tussengevoegd tussen dereeds aanwezige bestanden. Ookkan je de volgorde van debestaande memo’s binnen eenmap wijzigen.

De weergave van en het navigerentussen de diverse memo’s is zeereenvoudig. Jammer is wel dat dememo’s niet versneld of vertraagdkunnen weergegeven worden.Uiteraard kan je ook memo’swissen vanaf de Milestone; hierheb je dus geen computer voornodig.

Het plaatsen van bladwijzers in deopnames is een kunstje dat deMilestone niet beheerst.Wat ons wel erg aansprak, is datde Milestone het MP3-formaatgebruikt bij het wegschrijven van deopnames, waardoor je ze ook kankopiëren naar en beluisteren op decomputer.

Tot slot biedt de Milestone ook demogelijkheid om een cd-speler,radio of cassettespeler aan tesluiten om via deze weg recht-streeks muziek op te nemen. Omeen externe microfoon aan te


sluiten, heb je een extra voorver-sterker nodig.

• Gebruik als MP3-spelerIn tegenstelling tot de meeste MP3-spelers kan de Milestone slechtseen geluidsformaat aan: MP3.Omdat MP3 zo populair is, hoeft ditechter geen groot probleem te zijn.

Net zoals bij een gewone MP3-speler kan je de muziek in mappen(en desgewenst ook submappen)ordenen om wat meer overzicht tehouden. En net zoals in de memo-recorderfunctie kan je elke map vaneen gesproken naam voorzien. Jekan zowel op niveau van mappenals van liedjes doorheen de muziekbladeren. Dit navigeren gaat verge-zeld van handige geluidssignalen.

Bij het luisteren van liedjes viel hetop dat deze niet werden weergevenin de volgorde waarop onze pc zeop het kaartje had geschreven. Nahet beluisteren van de liedjes vaneen map stopt de Milestone. Als jeechter wil dat het toestel op datogenblik automatisch verder gaatmet de liedjes uit de volgende map,dan moet je ervoor zorgen dat elkemap een leeg bestandje bevat met‘AUTONEXT.YES’ als naam.Een boel functies die zowat elkeMP3-speler heeft, hebben we bij deMilestone niet gevonden: het

gebruik van playlists, een functieom de liedjes in willekeurige volg-orde weer te geven, een herhaal-functie, … Jammer dat dit soortevidente functies ontbreekt. Eenliedje vanaf de Milestone wissen, isniet mogelijk. Dit kan enkel vanuitWindows als het toestel gekoppeldis aan de computer. Op dezemanier kan je het interne geheugenen het geheugen dat op de SD-kaart voorzien is voor memo’s, ookgebruiken voor muziek.

• Gebruik als daisyspelerHet kopiëren van daisyboeken naarhet geheugenkaartje is voor verbete-ring vatbaar. De daisyboeken mogennamelijk niet in mapjes onderge-bracht worden. Zet je een daisyboekwel in een map, dan zal de MP3-speler dit boek ook als muziekinterpreteren, wat natuurlijk niet debedoeling is. Dit is allemaal geenprobleem zolang je slechts een boekper keer op het kaartje zet. Zodra jemeerdere boeken op het kaartje zetkomen de bestanden van al dieboeken in een lange lijst terecht,waardoor het nadien niet makkelijk isom een enkel boek weer van hetkaartje te wissen. De vraag is dan:welke bestanden horen bij dit eneboek en welke niet? De handleidingvan de Milestone laat uitschijnen dateen daisyboek in één enkel bestandzit, wat echter helemaal niet klopt!


De daisyfunctie van dit toestel bevatalle gangbare functies van eenklassieke daisyspeler. Het toestelonthoudt op welke plaats je in eenboek aanbeland was, toen je gestoptwas met lezen. Je kan op eeneenvoudige manier bladwijzersinvoegen, die achteraf ook makkelijkte raadplegen zijn. Een handige tipin dit verband: anders dan bij deklassieke daisyspelers kan je eenboek samen met zijn bladwijzers (die op het geheugenkaartje staan)doorgeven aan een andereMilestone-gebruiker. Het toestelondersteunt ook alle mogelijkedaisynavigatieniveaus: zin, paginaen zes titelniveaus. Je kan boven-dien ook een tijdsprong maken ineen boek en je beschikt over eenboekenplank om te navigeren tussende verschillende boeken op hetgeheugenkaartje. Verder is er eeninfofunctie die je vertelt waar je bentin het boek, hoeveel bladzijden jenog te gaan hebt, … En tot slot is ereen slaaptimer die je de ruimte guntom in te dommelen tijdens het lezen.

Het belangrijkste gemis aan dedaisyspeler is dat je de weergave-snelheid niet kan wijzigen. Dit isvervelend voor gevorderde hulp-middelengebruikers die gewend zijnom een snelle spraakweergave tegebruiken. Maar ook voor veelouderen, die een normale weerga-vesnelheid te snel vinden, is dit een

gemis. Verder is het ook niet mogelijk om tijdens het beluisterenvan een daisyboek versneld verderof terug te spoelen met behoud vanklank (wat bij memo’s of muziek welmogelijk is).

Iets waar gevorderde daisyge-bruikers zich wellicht aan storen isdat het daisynavigatiemenu eeneindige lijst is. Voor hen zou hetnuttig zijn als je aan het eind van ditlijstje in een lusje kan doorscrollennaar het begin van de lijst.

Een daisyboek van een geheugen-kaartje wissen lukt niet vanuit deMilestone. Hiervoor moet je hettoestel aan de computer koppelen.

• GeluidOmdat de Milestone MP3-muziekkan weergeven, hebben we de lathoog gelegd bij de beoordeling vande geluidskwaliteit. We hebbenhem niet enkel met de VictorReader Stream maar ook met eeniPod (dé referentie op vlak vandraagbare muziekspelers) verge-leken. Met oordopjes is de kwaliteitvan de muziek goed, maar blijftdeze toch een beetje achter op watde iPod te bieden heeft. Slotsom:voor wie de Milestone naast hetlezen van boeken ook gebruikt omnaar muziek te luisteren, zonderdaarbij torenhoge eisen te stellen,


is de geluidskwaliteit meer danaanvaardbaar. De ware audiofielraden we echter aan een andereoplossing te zoeken. Uiteraardspeelt de geluidskwaliteit niet zo’ngrote rol bij het luisteren naarboeken of opgenomen spraak-memo’s. Zowel bij gebruik van eenoortelefoontje als bij het luisterenvia de interne luidspreker, vondenwe de geluidskwaliteit van dezeMilestone net iets beter die van deVictor Reader Stream.

Het geluidsvolume via de oortjes(instelbaar in 10 trappen) volstaatruimschoots om in alle omstandig-heden de achtergrondgeluiden teonderdrukken. Ook bij het luisterenvia de ingebouwde luidspreker kanje het volume in 10 trappen instel-len en is het maximale volume ruimtoereikend. De Milestone onthoudthet volume voor de oortelefoon ende luidspreker niet afzonderlijk, watjammer is.

• HandleidingDe Engelstalige handleiding van deproducent bestaat uit twee delen:een handleiding van de Milestone311 zonder daisyfuncties, aange-vuld met een afzonderlijke hand-leiding van de daisyfuncties. Sommige Vlaamse leveranciersleveren ook een Nederlandsevertaling van deze handleiding (die

soms ook standaard op een SD-kaartje wordt meegeleverd).

3.2. Victor Reader Stream• GebruiksgemakDe hoeveelheid toetsjes (we tellener 22) zal sommige mensen aan-vankelijk misschien wat afschrik-ken, maar het voordeel van dituitgebreide toetsenbord is dat ernooit sneltoetsen (combinatie vanmeerdere toetsen) moeten wordengebruikt. Vooral de gebruikers vande Victor Reader Wave (en deelsook de bezitters van de VictorReader Classic Plus) zullen snelwennen aan deze Stream want hettoetsenbord kent nagenoegdezelfde lay-out. Niettemin is hetaanbevolen om eerst even dehandleiding te doorlopen, want eenpaar numerieke toetsen herbergenandere functies in vergelijking metde Wave of de Classic Plus. Eensterk punt is de consistente be-dieningswijze. Een opdrachtbevestigen doe je steeds door detoets ‘#’ in te drukken en eenopdracht afbreken doe je steedsmet de toets ‘*’. Het maakt daarbijniet uit of je in het daisyboek aanhet lezen bent, MP3-muziek aanhet beluisteren bent of de memo-recorder aan het gebruiken bent.

De toetsen zelf zijn duidelijk voelbaaren staan ver genoeg uit mekaar. Op


de toets ‘5’ is een voelbaar oriën-tatiepuntje aangebracht, dat voorsommigen misschien iets duidelijkervoelbaar mocht zijn. Toetsen voorspecifieke functies hebben eenafwijkende vorm (dezelfde vormenals bij de Wave en Classic), wathelpt om zich te oriënteren op hettoetsenbord. Ook het reliëf, op derubberen zijkanten van het toestel,zorgt voor een goede oriëntatie eneen vaste grip. Verder zijn ook deaansluitingen voor USB, stroom-adapter, oortelefoon en microfoongoed herkenbaar.

De belangrijkste toets op hettoestel is de toets ‘1’, waarmee jekiest wat je met het toestel wil gaandoen: een daisyboek lezen, eentekstboek lezen, een ander boeklezen, muziek beluisteren of opge-nomen memo’s consulteren.

Het toestel geeft tijdens de bedie-ning heel wat gesproken feedback,zodat je als gebruiker steeds weetwat het toestel doet of gaat doen.Momenteel is deze feedback nog inhet Engels, maar er wordt gewerktaan een Nederlandse vertaling.Nuttig is ook de toetsbeschrijvings-functie die je informatie geeft overde functie van de verschillendetoetsen van het apparaat.

Het toestel bezit een toetsblok-kering, wat voorkomt dat toetsen

ongewenst ingedrukt worden alshet toestel tijdens gebruik in jejaszak of handtas zit.

Je kan de batterijstatus op elkmoment opvragen zodat je steedsweet of je nog voldoende stroomhebt.De Stream wordt met een handigbeschermhoesje geleverd. Hettoestel blijft in dit hoesje bruikbaaromdat de toetsen en de belangrijk-ste aansluitingspunten, bereikbaarblijven. Alleen de geheugenkaart-gleuf wordt door het hoesje bedekt,maar dit vinden we niet zo’nprobleem bij gebruik onderweg. Alsje het hoesje met de broeksriemclipdraagt, blijft het toestel juist ge-oriënteerd zodat het gemakkelijkbedienbaar blijft.

• Manipulatie van het geheugen-kaartje

De Victor Reader Stream accep-teert de tegenwoordig zeer veelgebruikte SD-geheugenkaartjes.Alle kaartjes tot 2Gb zijn bruikbaar.Kaartjes die aan het SDHC-ken-merk voldoen, mogen tot 8 Gbgroot zijn. Het geheugenkaartjemoet je vullen met het te lezenmateriaal alvorens je met deStream aan de slag gaat. Net zoalsde Milestone heeft de Victor Reader Stream geen specialesoftware nodig om het geheugen-


kaartje te vullen. Zodra je hettoestel via een USB-kabel met decomputer verbindt, duikt het geheu-genkaartje in de Windowsverkennerop en kan je er bestanden naartoekopiëren op de gebruikelijke wijze.Belangrijk hierbij is wel dat je deinstructies in de handleidingopvolgt, want de mappen voordaisyboeken, muziek, tekstboeken,andere boeken en gesprokenopnames moeten de juiste naamhebben om door de Stream her-kend te worden. Uiteraard kan jeop deze manier ook bestanden vanhet geheugenkaartje wissen.

Ondanks deze mogelijkheid om hetgeheugenkaartje te vullen, lezenwe in de handleiding dat Human-ware op de bijgeleverde cd ookspeciale software levert voor hetkopiëren van materiaal naar deStream. Deze software, die weechter niet op de cd vonden,hebben we echt niet gemist.

In de handleiding lezen we dat deStream over een snelle USB 2-poort beschikt, maar als dit klopt,dan werkt deze zeker niet op deUSB 2-snelheid. Een paar daisy-boeken en wat MP3-muziek via eenUSB-kabeltje direct naar de Streamsturen, duurde een dikke 18 minu-ten. Dezelfde inhoud via een externUSB 2-kaartlezertje naar het SD-kaartje sturen, was in minder dan

twee minuten geklaard. De snelheidvan de USB-poort van de Stream isdus sterk voor verbetering vatbaar.We raden daarom zeker deinvestering in een kaartlezertje (eenpaar tientallen euro’s) aan. Eenalternatief kan ook zijn om jeboeken en muziek niet naar eenSD-geheugenkaartje maar naar eenUSB-geheugenstick te kopiëren endeze stick aan de Stream te koppe-len. We hebben dit uitgeprobeerden dat werkte prima.

• Gebruik als memorecorderIn tegenstelling tot de Milestone,hoef je niet eerst naar de opname-functie te navigeren om eenopname te kunnen starten. Dit iszéér handig. Een voorbeeld: tijdenshet lezen van een daisyboek schietje iets te binnen dat je wil opne-men. Het volstaat dan de opname-knop te manipuleren om direct jeboodschap te kunnen opnemen,waarna je gewoon weer kan door-gaan met het lezen van je boek.

Je hebt de keuze tussen kortopnemen of continu opnemen. Vooreen korte memo druk je de opna-meknop in en hou je deze inge-drukt zolang je de boodschap aanhet inspreken bent. Het loslatenvan de knop beëindigt de opname.Wil je continu opnemen: een kortedruk op de opnameknop start de


opname en een tweede druk op deknop beëindigt de opname.

De weergave van en het navigerentussen de diverse memo’s is zeereenvoudig. Bovendien kunnenmemo’s versneld of vertraagdweergegeven worden, wat somsook erg handig kan zijn.

Erg handig is dat je tijdens deopname bladwijzers kan invoegen.Bij het beluisteren van de opnamekan je dan snel naar deze blad-wijzers springen. Tijdens de testlukte het ons wel om tijdens deopname bladwijzers te definiëren.Maar tijdens de weergave van deopname lukte het niet om naar debladwijzers te springen.

In sommige situaties kan hetaangewezen zijn om voor deopname een externe microfoon tegebruiken, wat bij de Streammogelijk is.

We sluiten af met twee kenmerkendie we bij de Stream missen en dieMilestone wel beheerst. Je kan dememo’s niet in mappen ordenen,wat zeker een gemis zal zijn voorwie de memorecorder frequent enin diverse omstandighedengebruikt. Wat we tot slot ookjammer vinden, is dat de Streameen eigen audio-opslagformaatgebruikt, waardoor je de memo’s

niet kan beluisteren op de computer.

• Gebruik als MP3-spelerZoals de meeste MP3-spelers kanook dit toestel overweg met meer-dere bestandformaten. De VictorReader Stream accepteert MP3-,Wav- en OGG-bestanden.

Net zoals bij een gewone MP3-speler kan je de muziek in mappen(en desgewenst ook submappen)ordenen om wat meer overzicht tehouden. Je kan dan zowel opniveau van mappen als van liedjesbladeren. Leuk is dat hij van elkliedje de bestandsnaam voorleest.Het is dus kwestie van ervoor tezorgen dat de bestandsnaam deuitvoerder en de titel van het liedjebevat.

Volgens de handleiding is het ookmogelijk om ‘playlists’ (lijstje waarinje bepaalt welke liedjes de speler inwelke volgorde moet spelen) temaken, maar dit staat zo summierbeschreven dat het ons niet lukteom werkende playlists te maken.Zoals bij gangbare MP3-spelerskan je er ook voor kiezen om deliedjes in willekeurige volgorde telaten weergeven of het weergevenvan een map of playlist aan heteind opnieuw te laten herbeginnen.Deze zogenaamde ‘shuffle’ en


‘repeat’ functies moet je welactiveren via het menu wat eenbeetje omslachtig is.

Het is een beetje vervelend dat desnelheidsregeling bruikbaar blijftwanneer je muziek aan hetbeluisteren bent. Om te voorkomendat je bij het beluisteren vanmuziek de snelheid ongewenstverhoogt, zou het beter zijn moestdeze functie niet voorhanden zijn inde MP3-modus.Tot slot vonden we het jammer datde wistoets niet werkt in de MP3-modus. Onderweg een liedje vande geheugenkaart wissen kan dusniet. Dit kan enkel vanuit Windowsals de Stream gekoppeld is aan decomputer.

• Gebruik als daisyspelerDe daisyfunctie van dit toestelbevat alle gangbare functies vaneen klassieke daisyspeler. Hettoestel onthoudt op welke plaats jein een boek aanbeland was, toen jegestopt was met lezen. Je kanbladwijzers invoegen. Je kan via dega-naar-paginafunctie en hetnumerieke toetsenblok direct naareen bepaalde pagina springen. Viade ga-naar-boeken de ga-naar-titel-functies kun je op analogemanier de numerieke toetsen ookgebruiken om direct naar een boekop het geheugenkaartje of direct

naar een hoofdstuk in een boek tespringen. Het toestel ondersteuntook alle mogelijke daisynavigatie-niveaus: zin, pagina en zes titel-niveaus. En tot slot zijn er, netzoals op de andere toestellen vandit merk, een info-functie, eenwaar-ben-ik-functie en een slaap-timer die je de ruimte gunt om in tedommelen tijdens het lezen.

Maar daarnaast biedt de Streameen paar leuke functies die we nietkennen van de klassieke daisy-speler.

Naast de gewone bladwijzers kanje ook ‘highlighted bladwijzers’ en‘audio bladwijzers’ invoegen. Audiobladwijzers zijn gesproken bladwij-zers. Hiermee kan je bij een blad-wijzer een opmerking inspreken.Als je nadien deze bladwijzer terugoproept, zal de Stream niet enkelnaar deze bladwijzer springen,maar zal hij ook je gesprokenopmerking voorlezen. De highligh-ted bladwijzer is een alternatiefvoor het inkleuren van tekstfrag-menten (wat studenten veelvuldigplegen te doen in cursussen). Bijzo’n bladwijzer kan je het begin enhet eind van een tekstfragmentmarkeren. Als je nadien zo’nhighlighted bladwijzer oproept gaatde Stream enkel de tekst tussenhet begin- en eindpunt van dehighlighted bladwijzer voorlezen. Zo


kan je als student bijvoorbeeld in testuderen passages definiëren alshighlighted bladwijzers om nadienenkel deze passages te gaanlezen. Jammer dat je bij highlightedbladwijzers niet de mogelijkheidhebt om er ook nog eens gespro-ken memo’s aan te koppelen (eensuggestie voor de toekomst?). Watwe iets minder handig vinden, isdat alle bladwijzers in een blad-wijzerlijst terecht komen. Het zouhandig zijn moest je afzonderlijkelijsten kunnen doorbladeren vanrespectievelijk gewone bladwijzers,autobladwijzers en highlightedbladwijzers.

Tot slot wordt ook nog de mogelijk-heid geboden om een daisyboekvan een geheugenkaartje te wissenmet de delete-toets.

• Andere leesfunctiesDe Stream biedt twee extra func-ties: het lezen van ‘andere boeken’en het lezen van tekstboeken.Met ‘andere boeken’ bedoelt mende gesproken boeken die in degewone boekhandel te vinden zijn.De Stream ondersteunt boeken inhet Wav- of in het MP3-formaat.Uiteindelijk is dit niet zo’n specialeoptie omdat het audiogedeelte vandaisyboeken ook steeds in een vanbeide formaten geproduceerdwordt. Hoewel de producent dit niet

uitdrukkelijk meldt, kan deMilestone dus ook andere boekenlezen. Een belangrijk verschiltussen andere boeken en daisy-boeken is dat deze andere boekennooit de uitgebreide navigatiestruc-tuur van een daisyboek kunnenbieden.

Erg interessant is wel de mogelijk-heid om tekstboeken voor te latenlezen. Je kan in de map tekstboe-ken tekstbestanden, HTML-bestan-den of XML-bestanden neerpoten.Deze bestanden worden vervolgensdoor het in de Stream geïnte-greerde tekst-naar-spraakpro-gramma voorgelezen. Deze functiegeeft de Stream echt vleugels. Eeninternetpagina kan je direct bewa-ren op de geheugenkaart van deStream en om het even welkeandere tekst op je computer kan jeomzetten naar het TXT-, XML- ofHTML-formaat en eveneens op deStream zetten. Op deze manier kan je gigantisch veel informatiemet je meenemen en om het evenwaar laten voorlezen. Hier ligt deStream toch echt wel een stuk voor op de Milestone. Op ditmoment zit er nog een Engelstaligtekst-naar-spraaksysteem in hettoestel, maar er is ook een Neder-landse versie van de Stream in de maak, die een Nederlands tekst-naar-spraaksysteem mee-krijgt.


• GeluidOmdat de Stream MP3-muziek kanweergeven, hebben we de lat hooggelegd bij de beoordeling van degeluidskwaliteit. We hebben hemniet enkel met de Milestone maarook met een iPod vergeleken.Met oordopjes is de kwaliteit vande muziek weliswaar aanvaardbaar,maar blijft deze toch ver achter opwat de iPod te bieden heeft. Slot-som: voor wie de Stream naast hetlezen van boeken ook gebruikt omaf en toe naar muziek te luisteren(en daarbij geen torenhoge eisenstelt), is de geluidskwaliteit meerdan aanvaardbaar. De ware audio-fiel raden we echter aan eenandere oplossing te zoeken.Uiteraard speelt de geluidskwaliteitniet zo’n grote rol bij het luisterennaar boeken of opgenomen spraak-memo’s. Zowel bij gebruik van eenoortelefoontje als bij het luisterenvia de interne luidspreker vondenwe de geluidskwaliteit net iets beterbij de Milestone.

Het geluidsvolume via de oortjes(instelbaar in 15 trappen) volstaatruimschoots om in alle omstandig-heden de achtergrondgeluiden teonderdrukken. Bij het luisteren viade ingebouwde luidspreker kan jehet volume slechts in 10 trappeninstellen. Het hoogste geluidsni-veau volstaat dan enkel bij gebruikin een stille ruimte. Een sterk punt

is dat de Stream het geluidsvolumevoor de luidspreker en de oortele-foon afzonderlijk onthoudt.

• HandleidingDe Engelstalige handleiding (waar-van een vertaling naar het Neder-lands voorzien wordt) in de vormvan een Wordbestand is zeeruitgebreid en kan dan ook eenantwoord bieden op de meestevragen waar je als gebruiker meezit. Hier en daar is ze echter nogwat onvolledig of voor verbeteringvatbaar. Er zit ook een handleidingin het ROM-geheugen van hettoestel, wat zeer handig is want dieheb je altijd bij.

4. Conclusie

Deze toestellen zijn niet voor alledaisygebruikers weggelegd. Jemoet over een pc beschikken entoch ook de nodige aanleg hebbenom hoogtechnologische hulpmidde-len te gebruiken.

Een echte testwinnaar durven weniet aanduiden. Beide toestellenhebben zo hun sterke eigenschap-pen. Wel duidelijk is dat de VictorReader Stream veel meer toetersen bellen biedt dan de Milestone.De tekst-naar-spraak-mogelijkheidis daarbij ongetwijfeld de meest in


het oog springende nieuwigheid.Maar of dat nu betekent dat deStream beter is, willen we nietbeweren. Er zullen immers genoeggebruikers zijn die deze veleextraatjes niet nodig hebben.

Concluderend zouden we kunnenstellen: hecht je meer belang aan

het lezen van daisyboeken, dan zalde Stream de betere keuze zijn;vind je de memorecorderfunctie hetbelangrijkst, dan zal de keuzeeerder evolueren in de richting vande Milestone.


Ter gelegenheid van het twintig-jarig bestaan van Infovisie Magazine, organiseerden wij,samen met het KOC, KULeuven enBlindenzorg Licht en Liefde, in hetnajaar van 2006 een tentoonstellingover de evolutie van de lees- enschrijfhulpmiddelen voor blinden enslechtzienden. De tentoonstellingwas opgebouwd rond acht thema’s: productie van het papieren brailleschrift, braille alsweergavemedium voor de compu-ter, spraaksynthese als weergave-medium voor de computer, vergro-ting van het computerbeeld,leeshulpmiddelen voor slechtzien-den, lees- en schrijfhulpmiddelenvoor blinden, de adviesverleningrond hoogtechno-logische hulp-middelen en de Blind d Mobiel methet hulpmiddelen-aanbod vanvandaag.

Geïnteresseerden die niet de tijdvonden om de tentoonstelling tebezoeken, kunnen in de vorige drienummers en in dit nummer vanInfovisie Magazine, de uitleg bij deverschillende thema-eilanden lezenen zo de evolutie van de hulp-middelen volgen.

In de vorige nummers van dezejaargang beschreven we reeds deproductie van het papieren braille-schrift, braille als weergavemediumvoor de computer, spraaksyntheseals weergavemedium voor decomputer, vergroting van hetcomputerbeeld, leeshulpmiddelenvoor slechtzienden en lees- enschrijfhulpmiddelen voor blinden.

In dit laatste artikel beschrijven wede evolutie van de adviesverleningrond hoogtechnologische hulp-middelen en belichten we nog evende Blind d Mobiel.

Evolutie van de adviesverleningrond hoogtechnologische hulp-middelen

Adviesverlening is een niet teonderschatten aspect in het trajectom te komen tot het meest ade-quate hulpmiddel. Een goed geïn-formeerde hulpverlener en/ofpersoon met een handicap vormtde basisconditie voor een verant-woorde keuze. Infovisie (sinds1986) en Vlibank (sinds 1991)trachten tegemoet te komen aan de


Evolutie van de lees- en schrijfhulpmiddelen voor blinden en slechtzienden

Jan Engelen, KULeuvenHeidi Verhoeven - KOC

steeds groter wordende hongernaar snelle informatie over allenieuwe hulpmiddelen.

Infovisie en Infovisie Magazine

In het begin van de jaren tachtigliep aan de Katholieke UniversiteitLeuven het onderzoeksproject‘Brailledruk’ waarin ProfessorGuido François het plan uitwerktevoor zijn snelle brailledrukker: debekende ELEKUL machine.

Regelmatig vroegen mensen hemen zijn medewerkers naar informa-tie over de andere moderne appa-raten die langzamerhand op demarkt begonnen te verschijnen,maar waar eigenlijk niemand hetfijne van af wist. Daarom werd in1985 de organisatie Infovisieopgezet en korte tijd later werd methet tijdschrift InfoVisie Magazinebegonnen. De allereerste publica-tie, nog voor het tijdschrift, van de

vzw Infovisie was echter eenBelgische adressengids met eenbeschrijving van alle organisaties inhet werkveld van personen met eenvisuele handicap, iets waar tot dantoe slechts een beperkt overzichtvan bestond. Het voorwoord werdgeschreven door wijlen MinisterSteyaert.

De voornaamste bedoeling vanInfoVisie Magazine was het ver-spreiden van informatie rondmoderne, computergebaseerdehulpmiddelen en nieuws brengenover activiteiten die ermee verbandhielden. Het richtte zich niet enkelnaar specialisten maar naar ieder-een, gebruikers inbegrepen, diemet deze thematiek bezig was.

Ook nu nog vormt deze mix vanbeschrijvende artikels, testver-slagen en technische steekkaarten(later ‘fiches’ gedoopt) de hoofd-moot van de inhoud. Dank zij hetcongres ’6th International Work-shop on Computer Applications forthe Visually Handicapped‘ in 1990waarvoor Infovisie en de KatholiekeUniversiteit Leuven samen inston-den, kwam de samenwerking metNederland (vooral met de huidigeorganisatie Visio) op gang.

In eigen land werd in het begin vande jaren negentig ook de over-koepelende vzw Vlicht (Vlaams


Informatie- en Communicatiecen-trum voor Handicap en Techno-logie) opgericht. De Infovisie-medewerkers werden nuVlicht-medewerkers van de ‘CelVisus’. InfoVisie Magazine hadintussen zijn nut bewezen en werdook in dit Vlicht-kader verderuitgegeven.

Tegen het einde van de vorigeeeuw werd het echter duidelijk datde redactiegroep best wat groterkon worden en werden Blinden-zorg Licht en Liefde en de Neder-landse organisaties Visio en Son-neheerdt in de redactieploegopgenomen. In Vlaanderen werdVlicht opgevolgd door een meercentraal georiënteerde groep, hetKOC (Kennis- en Ondersteunings-centrum [rond handicap en techno-logie]).

Op dit ogenblik zijn Infovisie VZWen het KOC samen verantwoorde-lijk voor de uitgave van het tijd-schrift. De huidige redactieploeg isechter ruimer en omvat een aantalexterne specialisten.

Sinds kort is het elektronischarchief van InfoVisie Magazinevolledig doorzoekbaar d.m.v.Picosearch. U vindt het archief opwww.infovisie.be . Als u iets wilopzoeken surft u rechtstreeks naar:zoek.infovisie.be.

Al bijna 21 jaar bekleedt InfovisieMagazine een unieke positiebinnen de lectuurvoorziening voormensen met een visuele beperking.In zijn soort is Infovisie Magazinenog steeds het enige onafhanke-lijke tijdschrift in Europa.

Vlicht, KOC en Vlibank

In de jaren ’80 had men op groteschaal vastgesteld dat de evolutiein de technologie ook het levens-comfort van personen met eenhandicap aanzienlijk kon verhogen.De technische hulpmiddelen dievanaf die periode ontwikkeldwerden, maakten het mogelijk dekloof te verkleinen tussen enerzijdsde normale vereisten die gesteldworden om een bepaalde activiteitte kunnen uitvoeren (zich verplaat-sen, schrijven, communiceren, …)en anderzijds de functionele moge-


lijkheden waarover een persoonmet een handicap beschikt.

Door de grote variëteit in de aarden graad van een handicap en doorde vele soorten activiteiten diemensen dagdagelijks willen uitvoe-ren in verschillende omgevingen,ontstond er een uitgebreid aanbodaan hulpmiddelen die preciesbeantwoordden aan de mogelijk-heden waarover de gebruikerbeschikt.

Dit aanbod werd zo uitgebreid datde personen met een handicap enhun begeleiders er het noorden bijverloren.

Uit voorstudies die in ’87 en ’88 inopdracht van gemeenschapsmi-nisters R. Steyaert en J. Lenssenswerden uitgevoerd, bleek de algemene wens van instellingen enorganisaties voor personen meteen handicap om een informatie-centrum voor hulpmiddelen op terichten. Vlicht vzw werd gesticht op9 november 1989.

Vlicht wenste de beschikbaarheiden de kwaliteit van hulpmiddelen te verhogen door in de eersteplaats de relevante informatie teverzamelen en op geordende wijze ter beschikking te stellen vankandidaat-gebruikers en hulp-verleners.

Om deze informatiefunctie zooptimaal mogelijk vorm te geven,werd van bij het begin geopteerdvoor de ontwikkeling van een goedgestructureerd informatiesysteem:Vlibank. Vlibank is eengeïllustreerde databank metbeschrijvingen van hulpmiddelen,gegevens over de producenten enverdelers, prijsinformatie en afbeel-dingen.

In 1990 werd de eerste Vlibank opdiskettes, met bijhorende video-band, gepubliceerd. Deze Vlibankbevatte informatie over een 3000-tal hulpmiddelen. Omdat in die tijdnog niet iedereen over de nodigecomputerapparatuur beschikte,werd Vlibank in 1993 ook in boek-vorm gepubliceerd. Maar liefst 9boekdelen bevatten informatie overmeer dan 8000 hulpmiddelen. Hetaantal hulpmiddelen steeg enorm.De videoband werd dan ook steedslanger en minder gebruiksvriende-lijk. In 1995 werd het betaalbaarom Vlibank op cd-rom te ver-spreiden. De volgende stap washet scannen van de volledigebrochures van de hulpmiddelen. Ditvergde veel meer opslagruimte, dusal snel waren 4 schijfjes nodig omVlibank te publiceren.

In 1996 werd Vlibank voor het eerstgepubliceerd op internet. Vlibankop cd-rom bleef eveneens bestaan.


In 2002 werd Vlicht opgevolgd doorhet Kennis- en Ondersteunings-centrum (KOC). Een nieuwe versievan Vlibank op internet was nodigom de nieuwste technologischeontwikkelingen te volgen. Tevenswerd de vormgeving van Vlibank opinternet aangepast aan de stijl vande KOC-website en werden deopzoek-mogelijkheden verbeterd.Het KOC koos ervoor om Vlibanknog enkel via internet te verspreiden.

Op dit ogenblik bevat Vlibankinformatie over meer dan 10 000hulpmiddelen voor personen meteen motorische, visuele, gehoor- ofspraakhandicap en voor personenmet een cognitieve handicap ofleerstoornis.

Het verspreiden van de informatieover hulpmiddelen heeft mede alsgevolg gehad dat personen meteen handicap en hun begeleiderszich bewuster zijn geworden van demogelijkheden van de technischehulpmiddelen. Hierdoor ontstaanheel wat vragen. Niet altijd kunnendeze met een zuiver technischeomschrijving van een toestelbeantwoord worden. Mensen willenweten of zij in hun specifiekesituatie kunnen geholpen wordenmet deze toestellen.

Naar aanleiding van deze vragenontstond binnen Vlicht geleidelijk

aan ook een adviserende taak.Hierbij trad VLICHT enerzijds opals een platform van waaruit dienst-verleners verwezen werden naarbestaande diensten in verband methulpmiddelen. Anderzijds behan-delde Vlicht ook regelmatig vragenvan individuele personen diesamen met een begeleider op zoekwaren naar het meest adequatehulpmiddel.

De ervaring die werd opgedaan bijdeze individuele adviesverleningwas zodanig waardevol dat hetbelangrijk was deze ook aan eenbreder publiek over te dragen viaverschillende publicaties. In 1997publiceerde VLICHT een studieover de organisatie van een dienst-verlening die garanties moet biedenopdat het juiste hulpmiddel terechtkomt bij de juiste persoon en voorhet juiste gebruik. Deze studie zoulater de basis vormen voor ontwik-keling van de methode voor per-soonlijke adviesverlening.

In 2002 werd het KOC opgerichtvolgens de bepalingen van hetMinisterieel Besluit van 13 juli2002. Een van de bepalingen in ditbesluit zegt dat personen met eenhandicap die een aanvraag aan hetVlaams Fonds willen richten voortussenkomst voor hulpmiddelen ofaanpassingen, beroep kunnen doenop persoonlijke en gespecialiseerde


persoonlijke adviesverlening. Bij dieadviesverlening moet volgens hetbesluit een uniforme methodologietoegepast worden. Het uitwerkenvan die uniforme methodologie iséén van de opdrachten van hetKennis- en OndersteuningsCen-trum.

De methode die het KOC opsteldeheeft als doel de betrokkenen meteen zorgvraag, ongeacht diezorgvraag en ongeacht hun woon-plaats, te voorzien van een verge-lijkbare adviesverlening die resul-teert in de aanschaf van eenadequaat hulpmiddel. De methodi-sche aanpak moet ook leiden toteen grondige motivatie in hetadviesrapport dat door de adviseurwordt opgesteld. Dit rapport laat deAdministratie toe een IMB-budget(Individuele Materiële Bijstand) toete kennen.

De basisgedachte of het uitgangs-punt van de denkwijze is zeereenvoudig, maar van het allergroot-ste belang. Het adviesverlenings-proces start vanuit de uitdrukkelijkewens van de persoon met eenhandicap om een activiteit waar-mee hij problemen ondervindt, tekunnen uitvoeren. Om een hulp-middel of aanpassing te selecterenals oplossing voor het probleemmoet rekening gehouden wordenmet 3 basisgegevens:

1. De persoon met zijn functionelemogelijkheden

2. De activiteiten die de persoonwil uitvoeren

3. De situatie en de omgevingwaarin de persoon wil functio-neren

Meestal kunnen verschillendehulpmiddelen of aanpassingen eenoplossing bieden. Die moetengrondig tegen elkaar afgewogenworden om uiteindelijk de meestdoelmatige oplossing te weer-houden. De meest doelmatigeoplossing is deze die het best aande eisen vanuit die drie basis-gegevens voldoet met de besteprijs / kwaliteitsverhouding.

Vanaf 1 februari 2004 moeten alleIMB-MDT’s (MultidisciplinaireTeams) de methode toepassen bijde persoonlijke adviesverlening enis het gebruik van het vernieuwdeadviesrapport verplicht voor nieuweadviezen.

Blind d Mobiel

De rijdende tentoonstellingsruimtevan Blindenzorg Licht en Liefde,gesponsord door de Cera Founda-tion, was eveneens aanwezig op detentoonstelling. In de kleine vracht-wagen kon de bezoeker kennismaken met de meest recente


hulpmiddelen die vandaag verkrijg-baar zijn.

Ongeveer de helft van de beschik-bare ruimte in de Blind d Mobielwordt ingepalmd door computer-aanpassingen: aangepaste toetsen-borden, vergrotingsprogramma’s,synthetische spraak, schermuitlees-programma’s, tekstherkennings-programma’s, brailleleesregels,beeldschermen in verschillendeschermgroottes, notitietoestellen enbrailleprinters. Zowel Windowscomputers als de Macintosh komenhierbij aan bod. Aan de hand van aldeze computerhulpmiddelen is hetmogelijk om te demonstreren hoeje als niet- of slechtziend persoonmet een computer kan werken envooral welke toepassingen zo’naangepaste computer zoal tebieden heeft.

Naast de computeraanpassingen iser een groot gamma leeshulp-middelen aan boord: beeldscherm-loepen, voorleestoestellen, daisy-spelers, de digikrant, …

Tot slot zijn er ook een paar klei-nere, sprekende hulpmiddelenbeschikbaar: diverse aangepastegsm’s, kleurendetectors, voicerecorders, MP3-spelers, ….

De dienstverlening in de Blind dMobiel wordt verzorgd door

adviseurs die een jarenlangeexpertise hebben opgebouwd in hetdomein van hoogtechnologischehulpmiddelen. In de mobiele demo-ruimte kan men terecht voor infor-matie, vergelijkende demonstraties,advies en hulp bij de keuze van hethulpmiddel dat het best aansluit bijde noden en wensen van degebruiker. Dit alles gebeurt in eenonafhankelijke sfeer: met de Blindd Mobiel streeft men naar eenuiterst volledig marktoverzicht,worden geen commerciële bin-dingen aangeknoopt met de lever-anciers en worden geen hulp-middelen verkocht. Objectiviteit isstreefdoel nummer één.

Het contrast tussen de Blind dMobiel en de tentoonstelling van de‘oude’ hulpmiddelen was enorm!Verbazingwekkend hoe op zo’nkorte tijd de hulpmiddelen geëvolu-eerd zijn en dan staan we waar-schijnlijk nog maar aan het begin.


Infovisie Magazine heeft dit jaarpoolshoogte genomen op tweebelangrijke hulpmiddelenbeurzen inde buurlanden. In mei ging Jeroennaar Sight City in Frankfurt (D) enin juli was Gerrit op Sight Village inBirmingham (GB). We zochten vooru uit welke witte konijnen de hulp-middelenfabrikanten de afgelopenmaanden weer uit hun hoge hoedwisten te toveren. We speurdenhierbij niet alleen naar de nieuwehulpmiddelen, maar waren even-zeer op zoek naar nieuwe trends inhulpmiddelenland. We vatten het indit artikel samen per hulpmiddelen-soort. Op Sight Village werden ookseminaries georganiseerd (door defabrikanten) over bepaalde produc-ten; ook hiervan brengen weverslag uit.

1. Daisy

• TrendsSinds de introductie van daisyboe-ken in Vlaanderen anderhalf jaargeleden, is daisy ‘hot item’. Detraditionele daisyspelers vanHumanware, PlexTalk en Telexevolueren gestaag verder. Het

gewriemel om een graantje van hetdaisy-marktaandeel mee te pikkenspeelt zich in twee niches af: detoestellen die een zeer hoge matevan compactheid nastreven ener-zijds en de apparaten die daisyboe-ken rechtstreeks van het internetplukken (streaming) anderzijds. Eenkenmerk hebben beide alvastgemeen: ze gebruiken geen cdmeer als drager voor het gesprokenboek.

• ProductenBij de compacte daisylezers vallentwee producten op.

De eerste is de Milestone 311Daisy (van de Zwitserse fabrikantBones), een zeer klein apparaatjedat drie functies combineert: eendigitale stemrecorder, een MP3-muziekspeler en een daisyspeler.Via een USB-kabeltje sluit je hetkleinood aan op de pc waarna jeéén of meer daisyboeken (inclusief


Dorp en stad: Sight Village en Sight City

Jeroen Baldewijns (Sight City) - Blindenzorg Licht en Liefde vzwGerrit Van den Breede (Sight Village) - KOC

de navigatiestructuur) kan kopiërennaar het geheugen van deMilestone, die in een luciferdoosjepast. Dit apparaat komt verder indit nummer van Infovisie Magazinenog uitvoerig aan bod.

Als tweede van dezelfde soortkunnen we de Victor ReaderStream (VRS) van Humanwarevermelden. Het is een compactespeler (180 g) zonder cd-speler,met SD-geheugenkaart vanaf 2 GB.De speler lijkt op een kleine,eenvoudige rekenmachine. Het isde eerste flash-gebaseerde daisy-speler die daisyversie 2 (actueel)en versie 3 (toekomstig) kan lezen.Snelheid, toon en volume kunnengeregeld worden met twee toetsenaan de zijkant. Een gesprokenboek laden via de USB 2-poortgaat erg snel. De ingebouwdeherlaadbare batterij (4 uur laadtijd)heeft een autonomie van maarliefst 15 uren. De VRS heeft inge-bouwde stereoluidsprekers, eenmicrofoon (mono-opname) en eenaansluiting voor een hoofdtelefoon.Twee Nuancespraaksynthesizerszijn ingebouwd; ze maken een

snelle taalwisseling mogelijk. DeVRS wordt herkend als een USB-drive als hij aangesloten wordt opeen Windows pc. De richtprijs bijde lancering op Sight Villagebedraagt 280 euro. De fabrikantomschrijft de doelgroep van dezespeler als volgt: pc-gebruikers metbreedband internet en liefhebbersvan gesproken boeken.

Code Factory, vooral bekend vanspraak en vergrotingsprogramma’svoor gsm komt dan weer met deMobile Daisy Player, een daisyleesprogramma dat je op eenSymbian-gsm kan installeren. Netzoals bij de Milestone kopieer je dedaisyboeken eerst vanaf een pcnaar de gsm.

Ook bij de ‘internet daisyspelers’zagen we twee interessante toe-stellen. De Nederlandse OrionWebbox haalt zijn daisylectuur(maar daarnaast ook andereinhoud, zoals radioprogramma’s)via een internetaansluiting binnen.Je kan de lectuur vervolgens lezenvia de verassend eenvoudigebediening van het toestel. Belang-rijk om weten is dat de Webbox hetdaisyboek niet intern opslaat. Ietsgelijkaardigs zagen we bij dePlexTalk: een prototype geba-seerd op de PTN-1, maar danzonder cd-gleuf en mét een inter-netaansluiting die het gewenste


daisyboek van het web (de servervan de bibliotheek) plukt. En, erkomt eindelijk een afdekplaatjevoor de PlexTalk PTN-1, dat eenaantal toetsen afdekt die nietgewenst zijn voor mensen die eenzo eenvoudig mogelijk gebruikwensen.

2. Pda en gsm

• TrendsNet als daisy, behoren ook deaanpassingen voor gsm’s en pda’s(die overigens steeds dichter naarmekaar toegroeien) tot een bijzon-der levendig hulpmiddelendomein.We zien hier twee duidelijke trends.De markt voor soft- en hardware-matige aanpassingen voor stan-daard gsm’s en pda’s lijkt nu pasecht open te breken. Daarnaastmerk je dat de complexiteit vandeze toestellen duidelijk veel tehoog gegrepen is voor een grotegebruikersgroep, waar fabrikantenvan senioren-gsm’s dan weergretig op inpikken met de intro-ductie van nieuwe toestellen.

• ProductenTerwijl softwaregigant Nuance hetvoorlopig houdt bij spraakweergaveen vergroting voor Symbian gsm’s,diversifiëren de andere fabrikantenhun productlijn ook naar andere

besturingssystemen. Bij hetSpaanse Code Factory wordt ervan zowel Mobile Speak (spraak-weergave) als Mobile Magnifier(vergroting) een nieuwe versieaangeboden voor gsm’s die onderWindows Mobile draaien alsookeen variant voor pda’s met PocketPC. Ook Dolphin gaat mee metdeze trend. Pocket Hal kennen weal een tijdje als een schermuitlees-programma voor pda’s die onderPocket PC draaien. Nu is er ookSmart Hal voor gsm’s met Windows Mobile.

Naast de software die vergroting ofspraak kan genereren op een pdaof gsm, komt er ook steeds meerhardware beschikbaar die eenbrailletoetsenbordje en/of braille-leesregeltje toevoegt aan de gsm.Dergelijke producten maken degsm of pda een stuk gebruiksvrien-delijker voor braillegebruikers, diede vreselijk kleine toetsjes kunnennegeren en een braillealternatiefkrijgen voor wat er op het beeld-schermpje te zien is. Kortom: sms-jes worden voortaan op een braille-toetsenbord getypt en opbraillecelletjes gelezen vanaf eenhulpmiddeltje dat draadloos (Blue-tooth) met de gsm communiceert(deze laatste kan dus in de handtasof vestzak blijven steken). Wekenden al dergelijke productenzoals EasyLink van Optelec en


Conny van Baum. Op Sight Cityzagen we de nieuwkomer Nine-point, een viercellig brailleleesre-geltje en een brailletoetsenbord ineen supercompacte behuizing(www.abatec-ag.com).Bovenstaand verhaal klinkt voorvelen wellicht ingewikkeld, maar deproducten zijn vaak niet mindercomplex in het gebruik. Speciaalvoor deze doelgroep zijn er eenpaar nieuwe senioren-gsm’s temelden: Katharina, Big Easy enEasyUse. Deze toestellen onder-scheiden zich van de massa doorhun goed toetsenbord en ergeenvoudige bediening (zie aan-kondiging en artikel in het vorignummer van Infovisie Magazine).

Op Sight Village liep een seminariemet de titel ‘smartphone of pda?’.Het werd gegeven door een blindejongeman die werkte bij de firmaDolphin. Uit zijn uiteenzettingonthouden we het volgende:• Windows Mobile heeft een gelijk-

lopende interface met de ‘grote’Windows. Dat maakt dat hetgebruik van Windows Mobile een‘vertrouwde’ indruk geeft. Er zijntwee types van Windows-Mobile-gebruik: pda (pocket pc) ensmartphones.

• Pocket PC is in de eerste plaatsvoor mobiel gebruik met debedoeling om documenten teverwerken; productiviteit onder-

weg. Een draadloos Bluetooth-toetsenbord is aanbevolen.Pocket pc’s hebben een aan-raakscherm, meer geheugen enkrachtigere processors dansmartphones. Pocket pc’s gebrui-ken Pocket HAL (Dolphin) alsscreenreader. Pocket pc’s zijnbedoeld om met twee handen tebedienen.

• Smartphones zien eruitals een gsm; dat is hetbelangrijkste uiterlijkeherkenningspunt.Smartphones hebbengeen aanraakschermen zijn bedoeld om tebedienen met eenhand. De smartphone ‘VirginLobster’ heeft bovendien ook eenDAB (digitale radio) aan boord.

• Er volgde een demonstratie vaneen Windows-Mobile-smartphonemet SmartHAL. Tijdens hetopstarten is een muziekje voor-zien zodat de gebruiker weet dater iets aan de gang is dat hij nietmag onderbreken. SmartHALinformeert over de constantveranderende softkeys die linksen rechts onder het schermgepositioneerd zijn. Er zijn ooksneltoetsen om bijvoorbeeld snelhet volume te verhogen of verla-gen. De spreker was een voor-stander van de ingebouwdewoordvoorspelling in gsm’s; veelmensen zijn echter terughoudend


om woordvoorspelling te gebrui-ken omdat ze het gevoel hebbendat het hun ‘leven’ overneemt …

• Licenties voor smartHAL (enpocketHAL) zijn persoonsgebon-den en NIET gebonden aan hetapparaat. Met andere woorden:Als je een andere gsm koopt, kande software gewoon meegaan.Dat is niet het geval bij al ditsoort software.

• Dolphin (fabrikant) en RNIB (Degrootste Engelse blindenorgani-satie) helpen bij het installerenvan software op de gsm/pda; eris een kleine kostprijs voor degebruiker.

3. Computeraanpassingen

• TrendsBij de computeraanpassingen is dealgemene trend niet zozeer tezoeken in de ongebreidelde inventi-viteit van de productontwikkelaars,maar in een door Microsoft gedic-teerde wetmatigheid: een besturings-systeem moet zo nu en dan in eenheel nieuw kleedje gestopt worden.Producenten van computeraanpas-singen werken dan ook met bijzon-der veel ijver aan de Windows-Vista-versies van hun producten.

Verder valt het voortdurendestreven naar miniaturisering vanbrailleleesregels op.

• ProductenAI Squared kwam als eerste overde eindmeet en presenteerde haargloednieuwe ZoomText versie 9.1dat naadloos werkt onder WindowsVista, Office 2007 en de browserFirefox 2.0.

De transparante kenmerken (dezogenaamde ‘eye candy’) vanVista kunnen niet toegankelijkgemaakt worden. ZoomText scha-kelt deze kenmerken uit. De dualmonitor mogelijkheid is pas moge-lijk bij videokaarten die dat effectiefondersteunen: ATI of nVidia zijntwee voorbeelden hiervan. Bijinstallatie checkt ZoomText of ereen geschikte videokaart aanwezigis en als dat zo is, wordt de dualmonitor optie ingeschakeld. Eensnelle 2 GHz-processor en 2 GBRAM-geheugen zijn aanbevolen.

Bij Dolphin en Freedom Scientificworden de Vista-versies van hunrespectievelijke schermuitlees- envergrotingsprogramma’s aangekon-digd maar nog schoorvoetendpubliekelijk vertoond. Op SightVillage werd op een seminarieJaws versie 8.0.2173U in combina-tie met Vista gedemonstreerd doorde vice-president van FreedomScientific die verantwoordelijk isvoor Jaws. We noteerden:• Hij gebruikt al zes maanden een

HP-laptop die door HP & Micro-


soft geschonken werd en datgeheel werkt goed bij hem.

• Als je een nieuwe pc nodig hebt,is Vista een aan te raden keuze.Vista zal er wellicht zijn voor deeerstkomende 6 tot 8 jaar.

• In het startmenu zit een zoekro-bot (alles in Vista wordt geïn-dexeerd, ook e-mails) waar jekan typen zodat hij zoekt naaralles in het menu waarin hetgezochte zit.

• Met alt-tab staat het bureaubladin de reeks. Bij de log-in is Jawsactief; het wordt afgezet indieniemand anders inlogt waarvoorJaws niet nodig is.

• Office 2007 demo: Jaws heeft viaalt-F1 een beknopt hulpschermdat kan opgeroepen worden.

• Jaws voorziet in toetsen die nietaanwezig zijn in Word, bv. omvan tabel naar tabel te gaan, omnaar de misgespelde woorden tegaan, om wijzigingen te over-lopen, …

• RealSpeak (RS) wordt meegele-verd, naast Eloquence. Nadeelvan RS is de tragere respons.Met een Jaws hotkey (sneltoets)kan snel geschakeld wordentussen de twee spraaksystemen.

• FSReader Demo wordt meegele-verd maar werkt enkel met degesproken Jaws daisy-handlei-ding. De FSReader bestaat ookals product dat apart kan gekochtworden.

Bij het Duitse Baum werd eenfeestje gebouwd rond Cobra, denieuwe schermuitlezer/vergroter,die het huidige Virgo en Blindowszal laten samensmelten tot éénproduct. Beide producten waren, nahet samengaan van de bedrijvenBaum en Frank Audiodata, immersonder een zelfde dak terechtgeko-men. Verder zagen we bij dezeproducent ook de MyStick, eenUSB-staafje met daarop een minischermuitlezer/vergroter, die je eenelementaire vorm van spraakweer-gave en/of vergroting biedt als jeergens te velde op een andere danje eigen pc moet kunnen werken.Noem het gerust een soort reserve-wiel naast je huidige screenrea-der/vergrotingsprogramma.

Verder zagen we als belangrijkstenieuwkomers de SyncBraille vanHIMS (bekend van het pocketbeeldschermloepje ‘SenseViewP430’), de Optelec Alva BC 640(40 cellen) en de volledige VarioConnect-serie van Baum (12, 24,32 of 40 cellen). Baum biedtinmiddels een gamma aan metliefst 11 leesregelmodellen.

4. Pocket beeldschermloepjes

• TrendsSinds enige tijd zijn de miniatuurbeeldschermloepjes met een klein


TFT-schermpje erg populair bijslechtzienden die een niet al tegrote vergroting nodig hebben omte kunnen lezen. Vandaag dientzich de tweede generatie aan dieheel wat extra’s aanbiedt: eeninstelbare vergroting (door eenoptische of digitale zoom), eengroter breedbeeldscherm en een‘freeze’-functie die het mogelijkmaakt om het beeld tijdelijk teblokkeren. Dit laatste is bijvoor-beeld handig om een telefoonnum-mer uit het telefoonboek vergrootvast te pinnen en mee te nemennaar het telefoontoestel.

• ProductenDe belangrijkste nieuwigheden dieover de bovenstaande functiona-liteit beschikken, zijn de Sense-View P430 van HIMS, de OptelecCompact Plus en de QuickLookZoom van Asch Technologies.Meer informatie over deze toestel-len kon u in het vorige nummer vanIM vinden in het testverslag vantien pocket beeldschermloepjes.Vermeldenswaard is een optioneelverkrijgbaar, piepklein externcameraatje dat je op de SenseViewP430 kan klikken. Dit cameraatjemoet schrijven met het toestelletjemogelijk maken. De SenseView isimmers het enige toestelletje in zijngenre dat in standaarduitvoeringniet over een schrijfmogelijkheid

beschikt. Helaas liet de kwaliteitvan dit accessoire geen hogekwalitatieve indruk op ons na.Op Sight Village was de eerstebeeldschermloep met draadlozecamera te zien; de CordlessEEZEE-reader van het EngelseVideospec (zie foto). Wellichtnemen andere fabrikanten ditconcept binnen afzienbare tijd over.

5. Tekstherkenning

• TrendsHet idee van de afdekplaten,destijds gelanceerd door deHedoScan, begint ingang te vindenbij andere toestellen. Zo zijn nu ookde AudioCharta/CleaReader en deBaum Poët verkrijgbaar met eenafdekplaatje. Dit attribuut biedt tweevoordelen. Enerzijds kan het eenvoorleestoestel aanzienlijk makkelij-ker maken in het gebruik. Ander-zijds kan je de leercurve aanpas-sen door voor een beginnende


gebruiker een aantal geavanceerdefunctietoetsen af te dekken, en zepas beschikbaar te stellen zodrahij/zij de basisfuncties goedbeheerst en oordeelt dat degeavanceerde functies er nog welbij kunnen.

• ProductenSedert een tijdje is er eindelijkterug een scanner met boekrandverkrijgbaar. De Plustek Optic-Book 3600 maakt het mogelijk omuit boeken te scannen zonder derug te beschadigen. Doordat deglasplaat doorloopt tot aan de randvan het toestel, kan je een flapnaast de scanner naar benedenlaten hangen, waardoor je de rugniet tegen de glasplaat moetaanduwen (en mogelijks beschadi-gen). Het toestel is in Vlaanderenverkrijgbaar bij Optelec en Sensotec.

Een laatste nieuwigheid op hetgebied van OCR was een kleinhandscannertje (ter grootte van eencomputermuis) dat je vastneemttussen duim en middelvinger,waarna de wijsvinger precies op deingebouwde braillecel valt. Als je deTop-Braille, want zo heet hetkleinood, vervolgens over een tekstbeweegt, word deze onmiddellijkherkend door een ingebouwdherkenningsprogrammaatje en

teken per teken op de braillecelweergegeven. Ervaring, metgelijkaardige ontwikkelingen in hetverleden, leert dat we best enigevoorzichtigheid aan de dag leggenin onze hoop dat dit prototype maguitmonden in een afgewerkt encommercieel verkrijgbaar product.

De Si Recognizer is een Italiaansproduct dat voor het eerst buitenItalië getoond werd op de SightVillage beurs. Het is een geavan-ceerd tekstherkenningshulpmiddelom teksten te kunnen laten voorle-zen op een hele reeks van opper-vlakken zoals wijnflessen, verpak-kingen, boeken, papieren, blikjes,… Het werkt met een digitalecamera die vanuit een tablet-pc(met aanraakscherm) bediendwordt. De onderstaande foto’stonen de nog wat experimenteleopstelling.

6. Notitietoestellen

Het belangrijkste nieuws op dit frontkomt van de Duitse hulpmiddelen-producent Baum. Die heeft hetPronto 18 braillenotitietoestel, viernieuwe broertjes geschonken. DePronto 40 Q en Pronto 40 B metrespectievelijk een Qwertz- en eenbrailletoetsenbord. Beide beschik-ken daarnaast over spraakweer-gave en 40 braillecellen. De Pronto


QS en de Pronto BS hebbenrespectievelijk een Qwertz- en eenbrailletoetsenbord en beschikkenqua feedback enkel over spraakout-put, zonder brailleweergave. AllePronto’s hebben dezelfde uitge-breide functionaliteit als het reedslanger bestaande model met 18braillecellen: een tekstverwerker,adresboek, agenda, MP3-speler,…

Daarnaast ontdekten we bij deKoreaanse producent HIMSE(bekend van het pocket beeld-schermloepje ‘SenseView P430’)twee nieuwigheden. De VoiceSense is een notitietoestel metenkel spraakweergave, die eenindrukwekkend uitgebreide functionaliteit biedt: agenda, adres-boek, tekstverwerking, reken-


Foto 1: opstelling met tablet-pc,digitale camera op de achtergrond het‘fotoframe’ met verlichting

Foto 2: fotoframe voor het makkelijknemen van een kwalitatieve foto

Foto 3: foto nemen van het etiket vaneen wijnfles in het speciale fotoframe

Foto 4: resultaat van het herkennenvan het etiket van de wijnfles

machine, mail, Web browser, chatprogramma, daisyspeler, MP3-speler, radio, BlueTooth, WiFi, slotsvoor CompactFlash en SD-geheu-genkaartjes, … Optioneel wordtzelfs een GPS-module aangeboden.Daarnaast toonde deze producentde Braille Sense, die een vergelijk-bare functionaliteit biedt, aangevuldmet 32 braillecellen.

7. Brailleschrijfmachines

U schrikt misschien bij het lezenvan bovenstaand kopje, maar jahoor … er wordt zo nu en dan nogsteeds een nieuwe brailleschrijf-machine op ons losgelaten. Jot aDot heet de nieuwkomer waarmeeQuantum Technology ons verblijdt.Het is een piepklein pichtmachien-tje dat je staand (!) gebruikt omonderweg korte notities in braille-papier te ponsen. Het kleine, felgekleurde toestelletje oogt sym-pathiek en wordt aan een halslintmeegedragen en gebruikt. Het printje notities mechanisch in zespunts-braille op kleine velletjes papier.Een gat in de markt? … De toe-komst zal het uitwijzen.

8. Sprekende polshorloges

Sinds lang is er vraag naar eengoed Nederlands/Vlaams sprekend

polshorloge. Op Sight Village werdde FreeVox, een NL-sprekendpolshorloge (unisex), voor het eerstaan het publiek voorgesteld. Hetging echter nog om een dummywaarvan enkel de Engelse spraakkon beluisterd worden. Dat klonkalvast erg zuiver en helder. Vol-gens de producent, FreedomScientific, zou omstreeks hetjaareinde de Freevox verkrijgbaarzijn met alvast de volgende talen:Vlaams-Nederlands, Nederlands,UK-Engels, USA-Engels, Frans,Duits, Portugees en Arabisch. Er isgekozen voor goede geluids-kwaliteit en daarom werd veelaandacht besteed aan de keuzevan de ingebouwde luidspreker.Het volume is instelbaar in driestappen. Er staan twee knoppen opde bovenzijde; de linkerknop voorde tijdweergave, de rechter voorhet menu. De ingebouwde batterijis herlaadbaar. Het herladen (nodigna 2 weken gebruik) gebeurt in eendockingstation dat tegelijkertijd meteen atoomklok verbinding maakt ende tijd van het polshorloge auto-


matisch juist instelt; erg handig bijwisselingen van zomer- en winter-uur. Aan de linkerzijkant van hethorloge is een uitsparing voor deconnector van het dockingstation;het horloge wordt op z’n linker-

zijkant in de dockingstationgeplaatst. Er is een klik voel- enhoorbaar als je het horloge in hetlaadstation legt. In juli 2007 werdgesproken van een richtprijs van190 euro.


9. Muziek componeren

Op Sight Village werd een semina-rie over muziek componeren

gehouden door een blinde muzikantvan de firma Dancing Dots (USA).We overlopen puntsgewijs dedemonstratie:

Foto 1: Freevox horloge aan de pols Foto 2: close-up van de Freevox

Foto 3: het dockingstation voor hetopladen en de automatisch tijds-instelling

Foto 4: Freevox in haar docking-station

• De pc was uitgerust met hetschermuitleesprogramma Jaws 7.

• De demo begint met het scannenvan een lichtjes vergeelde afdrukvan een muziekpartituur. SharpEye is de naam van degebruikte scansoftware; ditprogramma is erg grafisch endaardoor niet toegankelijk. Eenziende kan de scanfouten echtersnel verbeteren.

• Vervolgens speelt een bekendemuzieksoftware, Lime, hetgescande muziekstuk voor;daarbij zijn de herkenningsfoutenduidelijk hoorbaar.

• Als derde stap komt GoodFeelaan bod om het in braille om tezetten. De blinde kan, via debraillecontrole, fouten in demuzieknotatie lokaliseren enrechtzetten. Dat rechtzetten

gebeurt synchroon in de braille-versie en in de notenbalken opde ziende versie. Het is mooi omte zien hoe dat in z’n werk gaat.

• Het is ook mogelijk zelf muziek tecomponeren. Dat gaat via eenMIDI-keyboard. De notenbalkenverschijnen in Lime, de braillepre-sentatie komt in een andervenster beschikbaar. Zowel devisuele notenbalken als debraillevoorstelling kunnen afge-print worden.

• Als extra volgt een demo van desoftware Sonar versie 6 Produc-tion Edition. Met Sonar kan jeaudioproducties maken. Sonargeeft midi en audiotracks. Dedemonstrator voegt verschillendeinstrumenten samen tot eengeheel; om zo het werkingsprin-cipe van Sonar te tonen.


We presenteren u een vijftal van de meest in het oog springende websitesdie wij graag onder uw aandacht willen brengen. De sites zijn alfabetischgeschikt.

Audio Epics - www.audio-epics.comSite waar het luisterspel nieuw leven wordt ingeblazen. Er zijn zowelEngelse als Nederlandstalige verhalen verkrijgbaar. Het verhaal ‘Dewezens van het woud’ is een Vlaams sprookje dat op 3 schijfjes is uitge-bracht; fragmenten zijn online te beluisteren.

De gekleurde bril van - www.degekleurdebrilvan.nl/berichten/Op deze Nederlandse site ‘bloggen’ Esther, Ine, Wim, Bram en Bart. Zehouden zelf hun online dagboek bij en vertellen over het leven met eenvisuele beperking. Anderen kunnen zo meeprofiteren van hun ervaringen.Sensis, een Nederlandse organisatie vo

Jaargang 21 Nummer 4 December 20074-dec_07/0691-07_Infovisie_… · en de adressenlijst ontbreken...

Documents

Transcript of Jaargang 21 Nummer 4 December 20074-dec_07/0691-07_Infovisie_… · en de adressenlijst ontbreken...