Jaargang 20 Nummer 2 Juni 2006 · • Leeshulpmiddelen voor slechtzienden • De rol van Infovisie...

Jaargang 20

Nummer 2

Juni 2006

In dit nummer:

✓✓ Vergelijkende test van aangepaste gsm’s

✓✓ Gps voor blinden

✓✓ Consumenten in de strijd

INFOVISIE MAGAZINE, juni 2006 3

➔ Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

➔ Overgang audio naar Daisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

➔ Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

➔ Twintig jaar Infovisie Magazine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

➔ Update-info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

➔ Vergelijkende test van aangepaste gsm-toestellen . . . . . . . . 12➔ Gps voor blinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35➔ Consumenten in de strijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39➔ CSUN 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

➔ Websites: selectie van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

➔ Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

➔ Technische fichesGsm-software

Mobile Accessibility . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Mobile Magnifier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Mobile Speak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Talks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Zooms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Gsm’sOwasys 112C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Owasys 22C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

➔ Adressen leveranciers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62➔ Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Inhoud

Overgang audio naar Daisy

Op dit ogenblik wordt Infovisie Magazine in drie leesvormen verspreid: een gedrukte versie met heldere lay-out, geschikt voor tv-leesloupes, eenelektronische versie in HTML, die met elke webbrowser gelezen kanworden en een gesproken versie op audio-cd.

Deze gesproken versie wordt door FNB Nederland aangemaakt en bevat devolledige tekst van het tijdschrift, ingesproken door beroepsmensen. Maar hetis een klassieke audio-cd zonder veel navigatie- en zoekmogelijkheden.

Het is onze trouwe lezers natuurlijk bekend dat moderne gesproken boekenin het Daisyformaat opgenomen worden. Dit betekent o.m. dat de cd nueen data-cd wordt die het best gelezen wordt met Daisyapparatuur (als een apart toestel) of Daisysoftware op pc. Nochtans kunnen ook alle moderne audio-cd-spelers en dvd-spelers ditformaat aan. Zij zullen dan wel de zgn. mp3 geluidsbestanden één na éénweergeven waardoor men minder navigatiemogelijkheden heeft.

Nadat de productie van het gesproken boek in Nederland enkele jarengeleden al volledig op Daisy omgeschakeld werd, is vanaf dit jaar ookVlaanderen aan de beurt.

Daarom willen wij nu al aankondigen dat de huidige 20e jaargang (jaar 2006dus) de laatste is waarvoor Infovisie Magazine op een audio-cd verschijnt. Vanaf de 21e jaargang (beginnend met het nummer van maart 2007) zullenwij ook op het Daisyformaat omschakelen. Wij menen dat tegen die datumalle lezers met een visuele handicap toch al op een of andere manierapparatuur voor Daisyboeken in huis zullen hebben.

De beide andere leesvormen (zwartdruk en HTML) blijven ook in 2007 (en later) behouden.

4 INFOVISIE MAGAZINE, juni 2006

Belangrijk Bericht

Beste lezer,

In deze twintigste jaargang van Infovisie Magazine blijven wij u natuurlijk demeest recente informatie over hulpmiddelen verder aanbieden.

In dit tweede nummer wordt er flink aandacht besteed aan de drieletter-woorden gps (navigatie) en gsm (mobiele telefoon) en vooral natuurlijk ofdeze technologieën nu al echt bruikbaar zijn voor mensen met een visuelehandicap.

De ploeg van Blindenzorg Licht en Liefde heeft enkele speciale gsm-toestellen en de bijzondere software, die op sommige van de gewonegsm-toestellen gedraaid kan worden, onder de loep genomen. Conclusie isdat er nog steeds geen optimaal gsm-toestel voor mensen met een visuelehandicap op de markt te vinden is. Oordeelt u zelf maar en laat ons wetenals u het met deze conclusie oneens zou zijn. Onze technische fiches gaanditmaal over gsm’s en speciale software voor gsm’s.

Gerrit Van den Breede (KOC) houdt voor ons al jaren de markt van de gps-toestellen in het oog. En nu bericht hij in zijn bijdrage “gps voorblinden” dat er eindelijk twee toestellen op de Belgisch-Nederlandse marktverschenen zijn die echt toegankelijk kunnen genoemd worden. En ditomdat alle bedieningselementen via spraakweergave te gebruiken zijn.

De CSUN conferentie moeten we waarschijnlijk niet meer voorstellen:CSUN is het jaarlijks terugkerende, grootste Noordamerikaanse event rondtechnologie voor mensen met een handicap. Dennis van der Heijden (VisioCTC) bericht erover.

Dichter bij huis hebben BLL en het KOC, met de steun van de KoningBoudewijnstichting, de actie ‘Consumenten in de strijd’ gevoerd. Hierbijwerd gepeild naar de mening van de gebruikers rond bestaande (en te


Voorwoord

ontwikkelen) hulpmiddelen. Monika Van Staeyen vertelt ons hierover engeeft aan waar we de volledige informatie erover kunnen vinden.

Onze andere, klassieke, rubrieken zijn er natuurlijk ook weer. Maar vergeet u vooral niet de feestweken (20 oktober – 5 november) in uwagenda te noteren.

Veel leesgenot,

Jan Engelen


Het is u vermoedelijk ook al opge-vallen (of niet?) dat Infovisie Maga-zine aan zijn twintigste jaargang toeis. En dat willen de medewerkers ende VZW Infovisie vieren.

De voornaamste activiteit, waarvanu nu al best de datum noteert, iseen tentoonstelling over deevolutie van hulpmiddelen voorpersonen met een visuele handi-cap. In feite worden nog maar eenkorte tijd elektronische en compu-tergebaseerde hulpmiddelenontwikkeld, maar toch hebben ze aleen enorme evolutie doorgemaakt.In samenwerking met BlindenzorgLicht en Liefde zal ook de Blind dmobiel met ultramoderne appara-tuur vlak bij de tentoonstellingopgesteld worden.

De tentoonstelling gaat door van 21 oktober tot 5 november 2006 inde Arenberg Campusbibliotheek teHeverlee-Leuven. Op 20 oktoberwordt ze plechtig geopend.

De tentoonstelling wordt ingedeeldin acht thematisch gekozen onder-werpen. Voor elk onderwerp wordter een ‘thema-eiland’ opgebouwd,

waarin steeds twee elemententerugkomen:

• Gedetailleerde weergave vande historiek binnen dat thema

• Interactief ‘hands-on’-elementwaaruit de bezoeker eenpraktische ervaring kan putten

De thema’s zijn:

• Productie van brailleschrift• Computerbraille• Synthetische spraak• Vergroting• Lees- en schrijfhulpmiddelen

voor niet-zienden• Leeshulpmiddelen voor

slechtzienden• De rol van Infovisie Magazine

bij de adviesverstrekking inVlaanderen

• Hulpmiddelen vandaag

In de loop van dit jaar hoort u eruiteraard meer van. Achtergrond-informatie en alle praktische detailszijn beschikbaar op de specialewebsite: http://www.20jaarinfovisie-magazine.beNoteer dit belangrijk event nu al inuw agenda!


Twintig jaar Infovisie Magazine

Oproep gidsen

Voor enkele thema-eilanden zijn wenog op zoek naar gidsen. Heeft utijd en interesse om één of meer-dere dagen tussen 21 oktober en 5 november bezoekers te gidsenop één van de thema-eilanden?We voorzien vooraf een grondigeuitleg en een opleiding in hetgebruik van de tentoongesteldehulpmiddelen.Voor meer uitleg kan u contactopnemen met:

Heidi VerhoevenKennis- en Ondersteuningscentrum(KOC)Tel.: 02-225 86 61E-mail: [email protected]

Alvast bedankt voor de medewer-king!

Het redactieteam van InfovisieMagazine


Stichting Beleyes en Buro Obol,beiden Nederlandse organisaties,slaan de hand in elkaar. Buro Obolis sinds 1997 specialist in debegeleiding van blinden en slecht-zienden naar werk. StichtingBeleyes is sinds 16 augustus 2005actief in de advisering & leveringvan hulpmiddelen en daarbij werk-gever van louter blinden en slecht-zienden. Buro Obol zal vanaf 1 mei’06 op afspraak haar dienstver-lening vanuit het servicepunt vanStichting Beleyes uitbreiden. Menkan vanaf die datum in het BeleyesServicepunt, naast het al bestaandeaanbod van hulpmiddelen, terechtvoor werken/of hulpmiddelenad-vies, een beroepskeuzeonderzoek,scholingsadvies of een werkplek-aanpassing. Zo ontstaat een uniekeaanpak van louter ervaringsdes-kundigen. Daarnaast zijn er plannenom voorlichting en workshops teorganiseren over werken met eenvisuele handicap. De workshopsworden verzorgd voor professionalswerkzaam met de doelgroep.Contactgegevens: Beleyes Service-punt aan de Hoofdweg 135 inAmsterdam, telefoonnummer +3120 777 68 07, web www.beleyes.nl.

Op www.braille.nl kan iedereeneen tekst gratis laten omzetten inbrailleschrift. Deze gratis servicevoor particulieren wordt aangebo-den door Proson van BartiméusSonneheerdt uit Nederland. De sitewil hiermee tegemoet komen aande beperkte toegang tot informatiein brailleschrift. Binnen twee werk-dagen (NL) worden de gewenstebrailleafdrukken bij de bestemme-ling afgeleverd.

Onlangs werd een experimenteelsysteem van orale tactiele inter-face voorgesteld. De interfacebestaat uit een kunststof mondstukdat op het gehemelte elektrosigna-len geeft en onder de tong eenaanraaktoetsenbord heeft voorterugkoppeling vanuit de gebruiker.Zo verkreeg men een tweewegscommunicatie tussen de gebruikeren de computer waaraan de oraal-tactiele interface gekoppeld was.Uit gebruikerstests bleek dat erslechts zeer zwakke electrotactielestimulatie (via gehemelte) nodigwas om een betrouwbaar resultaatte verkrijgen; een belangrijkeeigenschap bij energiezuinig mobielgebruik. Het experiment heeft ook


Update-info

aangetoond dat herkenning van derichtingen links en rechts zeeraccuraat verloopt, terwijl de richtin-gen voor en achter meer foutieveinterpretaties teweegbrengen.Wellicht is dit een interessanteontwikkeling voor gebruik in combi-natie met een gps. Een gedetail-leerd verslag over dit experimentverscheen in het recentste maart-nummer van ‘IEEE Journal ofMicro-electromechanical Systems’.De onderzoekers zijn de professo-ren Hui Tang en David J. Beebe.Op aanvraag kan u een pdf-versiebekomen van de volledige,Engelse, tekst.

Tijdens de opendeurdagen bijSensotec werd de volledig ver-nieuwde Euroscope aan hetpubliek voorgesteld. De Euroscopeis een sprekend notitietoestel metbrailletoetsenbord en kan ookverkregen worden met 20 of 40braillecellen. De Euroscope gebruiktnog steeds programma’s om teschrijven en te rekenen en voor hetorganiseren van afspraken, notitiesen adressen. Ook de bediening blijftvertrouwd. We zetten de meest inhet oog springende vernieuwingenop een rijtje; in een later nummerkomen we uitgebreider terug op denieuwe mogelijkheden.Het interne werkgeheugen isuitgebreid en kan gemakkelijk doorde gebruiker aangevuld worden met

usb-stick of geheugenkaartjes. Deautonomie van de batterij is toege-nomen, het apparaat is compacter,lichter en uitgerust met stille toet-sen. De agenda en het adresboekkunnen nu automatisch gesynchro-niseerd worden met Outlook. Tenbehoeve van studenten, leerlingenen leerkrachten is de Euroscopeuitgerust met een schoolagenda omlessenroosters, huistaken en proef-werken te beheren, een weten-schappelijke rekenmachine en eenomzettingsfunctie voor wiskunde-braille. E-mail zit voortaan in deEuroscope ingebakken. Surfen ophet internet en het beluisteren vanmuziek (toegankelijke MP3-speler)en gesproken boeken is eveneensmogelijk. Dankzij het grotere werk-geheugen en de toegenomenrekenkracht wordt een beterespraakkwaliteit bereikt met deRealSpeak Solo stemmen. Hetuitwisselen van documenten engegevensbanken met de computerverloopt nu efficiënter en metminder manipulaties. Communicatiekan draadloos (Bluetooth) of via eenUSB-poort. Voor de ziende helperworden nu niet enkel getypteteksten op het computerschermgetoond, maar ook de volledigeinhoud van de menu’s, hetbestandsbeheer of de bewerkingenwaar men mee bezig is. Bij al dezevernieuwingen zijn de prijzen welgelijk gebleven!


De voorleesmachine EasyReader(Koba Vision) is nu optioneelbeschikbaar met een tekentablet(blinden) of een aanraakscherm(slechtzienden). Het tablet werkt samen met eenaanwijspen die kan aangeven watzich onder de pen bevindt. De tekstwordt voorgelezen en bij afbeeldin-gen klinkt een speciaal geluid. Eenzoeksysteem (woorden) is beschik-baar waarbij elk woord dat op depagina staat door bieptonen gevon-den kan worden. Handtekeningenplaatsen wordt hiermee mogelijk. Het aanraakscherm geeft degebruiker dezelfde functies als het

tablet; hier wordt echter de vingergebruikt om de pagina te verken-nen. Tussen tekst en afbeeldingenwordt een onderscheid gemaaktdoor verschillende geluiden. Aange-duide tekst kan voorgelezen wor-den. Zoals bij het tablet is ook hiereen zoeksysteem beschikbaar.De meerprijs voor een tabletbedraagt 190 euro en voor eenaanraakscherm 790 euro. Eenvolledig overzicht van mogelijkeopties en bijbehorende prijzen is tevinden op de site van de produ-cent: www.kobavision.be/Neder-lands/opties.html.


Inleiding

Het gebruik van een gsm-toestel isniet meer weg te denken uit onzesamenleving. De gsm is zowat héticoon voor permanente bereikbaar-heid geworden, met alle daaraanverbonden (on)gemakken. Maar bijstandaard gsm’s is de functiona-liteit meestal slechts voor een heelklein gedeelte bruikbaar voorblinden of slechtziende mensen. De diverse oplossingen die hulp-middelenfabrikanten aanbiedenvoor dit probleem, hebben wekritisch laten doorlichten door tweehulpmiddelenexperts en tweeervaringsdeskundigen. Hier volgthet relaas van een erg boeiendevergelijkende test.

1. Aangepaste gsm-toestellen

In deze paragraaf behandelen wede gsm-toestellen die speciaal voorde doelgroep werden ontwikkeld,waarbij de specifieke noden vanmensen met specifieke behoeftenvoorop stonden. Zo werd er onder-meer rekening mee gehouden datde doelgroep geen scherm kanaflezen, veel nood heeft aan eentoetsenbord dat makkelijk op detast te bedienen is en in vele

gevallen een zo eenvoudig moge-lijke bediening wenst.

1.1. Owasys 112C

• ConceptDe Owasys 112C is vooralbedoeld voor senioren en/ofmensen met een visuelebeperking, die in de eersteplaats een zo eenvoudigmogelijke bediening wensenen bovendien geen noodhebben aan een sms-functieof een uitgebreid adresboek.Het toestel heeft geen beeld-scherm (daar is vanwege debeperkte functionaliteit geennood aan) en biedt eentoetsenbord dat vlot tactielbruikbaar is. Je kan dit toestelqua functionaliteit het bestvergelijken met een basis-model draadloze huistelefoon(een sms-functie is dus nietvan de partij) maar met ditverschil dat hij bruikbaar is alsgsm-toestel.We moeten eerlijkheidshalvemelden dat het toestel exclusief op de seniorenmarktgericht is. Wij waren benieuwd


Vergelijkende test van aangepaste gsm-toestellen

Jeroen Baldewijns, Katrien Roos, Kristel De Smet, Bart Simons –Blindenzorg Licht en Liefde vzw

in hoeverre de voorzieningenvoor oudere gsm-gebruikersook nuttig zijn voor blinden enslechtzienden.

• GebruiksvriendelijkheidWanneer je de Owasys 112Cvastpakt, merk je onmiddellijkdat dit geen gewone gsm is.Je voelt al snel dat de ruimte,die normaal ingenomen wordtdoor het beeldscherm, groten-deels benut werd door hettoetsenbord. Dat klaviertje ismeteen één van de sterkstepunten van de Owasys. Detoetsen staan ver uit elkaar,zijn zeer duidelijk voelbaar, zijngoed oriënteerbaar (de grotemenutoets en de grotere toetsmet duidelijk tactiel punt voorhet cijfer ‘5’ helpen bij hetoriënteren), zijn qua vormge-ving dik in orde (toetsen metbelangrijke functies hebbeneen afwijkende vorm, zoals demenutoets, het rode en hetgroene telefoontje), staanlogisch opgesteld waar je zehaast spontaan zou verwach-ten en hebben duidelijke encontrastrijke bijschriften.Nadat het toestel wordt aange-zet, communiceert het met zijngebruiker via geluidstonen.Sommige fragmenten in dehandleiding (zoals “…zal detelefoon u dit melden met drie

tonen en u vragen de pincodeopnieuw in te voeren”) doenvermoeden dat het toestel uook via gesproken comman-do’s zal aanmanen tot actie,maar dat is dus niet het geval.De communicatie tussen detelefoon en de gebruikergebeurt dus enkel via geluids-tonen en trilsignalen.De handleiding vinden weondermaats. Ze wordt enkel inzwartdruk meegeleverd, terwijlwe van hulpmiddelenleveran-ciers toch wel aangepastedrukvormen verwachten.Bovendien is de handleidingwat slordig vertaald, wevinden er nog oorspronkelijkeSpaanse tekstfragmenten interug. De leverancier deeltmee dat deze handleiding opaanvraag ook digitaal of ingrootdruk verkrijgbaar is.

• ToegankelijkheidHet toestel heeft geenscherm, waarmee een potenti-eel toegankelijkheidsknelpuntwegvalt. Bovendien bevat deOwasys 112C geen menu-structuur voor de bediening,wat logisch is als men eeneenvoudige bediening voorsenioren nastreeft. Hiermeewordt een tweede mogelijkebelemmering qua toegankelijk-heid uit de weg gegaan. Maar


hoe bedien je het toesteldan? Belangrijk om weten isdat het toestel geen uitgebreidadresboek, geen sms-functieen geen uitgebreide instellin-gen bevat. Dit verklaartwaarom het mogelijk is omdeze gsm zonder scherm,zonder menu én zonderspraakweergave aan tebieden.Je bedient het toestel eigenlijkzoals een basistelefoontoe-stel, dat eveneens geenscherm heeft. Om te bellen,vorm je gewoon het telefoon-nummer via de cijfertoetsenen druk je op het groenetelefoontje; om naar eennummer te bellen dat in éénvan de drie directe geheugenszit, druk je gewoon lang opéén van de drie geheugen-toetsen; om een inkomendgesprek aan te nemen, drukje gewoon op de toets met hetgroene telefoontje; … Zoalsgezegd, wie met een gewoontelefoontoestel overweg kan,zou ook geen problemenmogen ondervinden met hetgebruik van deze gsm.

• FunctionaliteitDe producent komt alvast éénbelofte perfect na: de bedie-ning is werkelijk zeer eenvou-dig. Keerzijde van deze

medaille is dat je vrede moetnemen met een zeer beperktefunctionaliteit. Je kan telefone-ren, en daarbij drie geheu-gens en één alarmgeheugengebruiken, en daarmee iszowat alles gezegd.Heb je aan drie geheugensniet voldoende, dan kan jeook de 99 op de simkaartopgeslagen telefoonnummersbenutten, maar dat vergt veelgeheugenwerk van de blindegebruiker van deze Owasys112C. Om zo’n telefoonnum-mer op te roepen moet jenamelijk het positienummer opde simkaart ingeven. Als jedeze 99 posities uit het hoofdmoet leren, dan kan je al bijnanet zo goed de 99 telefoon-nummers uit het hoofd leren.Als je naast de 3 directegeheugens echter slechts eenbeperkt aantal extra geheu-gens nodig hebt, dan blijft hetvoor de meeste mensenwellicht wel goed werkbaarom de posities op de simkaartuit het hoofd te leren.Daarnaast worden een aantalinstellingen aangeboden:pincode wijzigen, beltoon entrilsignaal instellen, de driedirecte geheugens en hetnoodoproepnummer program-meren, een telefoonnummerop de simkaart opslaan of


ervan wissen, oproepenautomatisch doorschakelen,tijd en wektijd instellen, … Aldeze instellingen bedien jedoor codes in te voeren.Bijvoorbeeld:

− om een beltoon in te stellen,voer je in: *170*beltoonnum-mer*�

− om geheugen 1 in te stellen,voer je in: *M1 telefoonnum-mer M1�

− om een telefoonnummer opde simkaart op te slaan, voerje in: *190*positienummer opsimkaart*op te slagen tele-foonnummer*�

− om het telefoonnummer tebellen dat als negentiendenummer op de simkaart isopgeslagen, voer je in: 19�

− ...• Om een aantal van deze

instellingen zelfstandig uit tevoeren (wat perfect mogelijkis), heb je wel wat geheugen-training voor de boeg: in hettotaal tellen we 38 functies diezich op dergelijk codeerwerkberoepen. Uiteraard zitten erdaar een heel aantal tussendie je wellicht slechts een-malig zal gebruiken. Deleverancier stelt een digitaalen grootdrukoverzicht vandeze codes ter beschikking.Qua feedback naar de gebrui-ker toe, schiet het toestel naar

ons aanvoelen te kort. Na hetinstellen van een beltoon krijgje de ingestelde beltoon niette horen. Om te controlerenwelke toon je hebt ingesteld,moet je met een ander toestelnaar de Owasys bellen. Ditlijkt ons onnodig omslachtig.Een gelijkaardige ervaringhadden we bij de klok. Je kanzowel de tijd als een wektijdinstellen, maar geen vanbeide kan je nadien nogopvragen. Erg onhandigvinden we dit. Ook naar deweergave van het batterij-niveau, de signaalsterkte ofde gebruikte operator zochtenwe tevergeefs. Deze informa-tie kan je niet opvragen.

• ConclusieEerlijk is eerlijk: de fabrikantricht zich met de Owasys112C expliciet tot senioren enniet tot blinde en slechtziendemensen. Toch zijn we ervanovertuigd dat er voor eentoestel van dit kaliber eenmarkt is weggelegd bij dezedoelgroep. Een derde modelin het Owasys-gamma dat de112C als uitgangspunt neemten hier een aantal voorblinden en slechtziendennuttige functies aan toevoegt,zouden we erg toejuichen. Wedenken dan concreet aan


toevoegingen als gesprokenboodschappen die het gebruikondersteunen, tien extradirecte geheugens gekoppeldaan de 10 cijfertoetsen,spraakherkenning, een bruik-baarder systeem voor de 99simkaartgeheugens, extrafeedback van tijd, batterij-stand, signaalsterkte, …Wil dit zeggen dat dezeOwasys 112C in afwachtingniet zinvol is? Neen, zekerniet. Het is een zeer eenvou-dig bruikbaar toestel voor wievoldoende heeft aan eenbeperkte functionaliteit en nietmoet kunnen sms’en.

1.2. Owasys 22C

• ConceptDe Owasys 22C is vooralbedoeld voor mensen met eenvisuele beperking, die allegangbare gsm-functies vol-waardig willen kunnen bedie-nen zonder hierbij hindernis-sen te ondervinden. Hettoestel biedt daarom geenbeeldscherm (de communica-tie met de gebruiker gebeurtvia spraakweergave), maarwel een toetsenbord dat vlottactiel bruikbaar is. Je kan dittoestel qua functionaliteit hetbest vergelijken met een basis

gsm-toestel in de prijsklassevan € 75 tot € 100.

• GebruiksvriendelijkheidWanneer je de Owasys 22Cvastpakt, merk je onmiddellijkdat dit geen gewone gsm is.Je voelt al snel dat de ruimte,die normaal ingenomen wordtdoor het beeldscherm, groten-deels benut werd door hettoetsenbord. Dat klaviertje ismeteen één van de sterkstepunten van de Owasys. Detoetsen staan ver uit elkaar,zijn zeer duidelijk voelbaar,zijn goed oriënteerbaar (degrote menutoets en de groteretoets met duidelijk tactiel puntvoor het cijfer ‘5’ helpen bijhet oriënteren), zijn quavormgeving dik in orde (toet-sen met belangrijke functieshebben een afwijkende vorm,zoals de menutoets, het rodeen het groene telefoontje),staan logisch opgesteld waarje ze haast spontaan zouverwachten en hebbenduidelijke en contrastrijkebijschriften.Nadat het toestel wordtaangezet, verloopt allecommunicatie via een vlotverstaanbare stem. Dezegesproken boodschappen vanhet toestel kan je op driemanieren beluisteren: door


het toestelletje tegen je oor tehouden, door ze handenvrijvia de luidspreker te latenweergeven (dan luistert deomgeving mee) of door ze viaeen oortje te beluisteren.Verder worden een aantalacties (zoals het ingeven vande pincode of het uitzettenvan het toestel) ook begeleiddoor trilsignalen.De basisfuncties (een tele-foonnummer vormen, eeninkomend gesprek beantwoor-den, een gesprek beëindigen,...) bedien je zoals bij elkander gsm-toestel. We merk-ten hierbij wel op dat hettoestel soms erg traagreageert op een toetsindruk.Deze trage reactie had gere-geld tot gevolg dat we bij hetvormen van een telefoonnum-mer een cijfer dubbel indruk-ten omdat we dachten dat deeerste toetsaanslag niet wasdoorgekomen.De dieper liggende functies(een sms-je schrijven, eencontact toevoegen, eeninstelling wijzigen, ...) benaderje via een menustructuur dietot drie niveaus diep gaat enwaarvan alle opties wordenuitgesproken. De bedieningvan die menustructuur vondenwe niet zo intuïtief. Om demenu’s te doorlopen heb je

een menutoets (waarmee jeeen menu naar boven ofbeneden kunt doorlopen), eenOK-toets (om een menuoptiete bevestigen) en een beëindi-gingtoets (om terug te kerenin de menuhiërarchie) terbeschikking. De navigatiedoorheen de menustructuurzou ons inziens veel makkelij-ker verlopen via een set vanvier pijltjestoetsen. Tijdens de test kwam hetdiverse malen voor dat wetekst begonnen in te voeren(bijvoorbeeld voor het ingevenvan een sms-bericht of denaam van een contactper-soon), maar dat nadien bleekdat we eerst nog de bevesti-gingstoets hadden moetenindrukken, waardoor we onzetekstinvoer mochten herbe-ginnen. En nu we het tochover het ingeven van teksthebben, nog twee bedenkin-gen. We vonden het ergmoeilijk om bij een typefout decursor te positioneren. Bij hetwissen van een letter spreektde Owasys de letter uit diehet gewiste teken voorafgaat.Wij zouden het zinvollervinden indien het toestel dewisactie zou melden (bijvoor-beeld: “letter e gewist”).Tot slot nog iets over dehandleiding. Aangezien het


toestel specifiek voor blindeen slechtziende mensenontwikkeld is, stoort het onsdat we in de verpakking enkeleen zwartdruk en een elektro-nische handleiding (cd metontoegankelijke PDF- enHTML-bestanden en eentekstbestand) aantroffen. Deleverancier meldt ons echterdat een braillehandleiding opaanvraag verkrijgbaar is. Danrest nog onze wens naar eengrootdrukhandleiding. Devertaling is wat slordiggedaan, want in de diversehandleidingen treffen weSpaanse (!) tekstfragmentenaan. Ook de duidelijkheid vande handleiding kan beter:sommige zaken zijn slecht ofgewoonweg niet uitgelegd enterminologie wordt niet steedsconsequent gebruikt (een-zelfde toets wordt somsverschillend benoemd).

• ToegankelijkheidDe Owasys is intern zekergeen standaard gsm dieaangepast is met behulp vanextra software. Het is eengsm met software die recht-streeks spraak genereert. Opzich kan een dergelijk toesteleven toegankelijk zijn dan eenstandaard gsm met eenschermuitleesprogramma (zie

verder), maar in het geval vande Owasys is dit duidelijk niethet geval. De communicatietussen de Owasys en zijngebruiker verschilt op drievlakken van de manierwaarop een ziende zijn gsmgebruikt.

∗ Om te beginnen is er despraakweergave die hetschermpje vervangt. Despraakkwaliteit is best in orde;het gaat hier immers over dePocket Babel spraaksynthesi-zer die in het toestel inge-bouwd is. De weergave isechter beperkt tot het uitspre-ken van de actuele functie enhet opvragen van extra infovia de informatietoets.Typische screenreader-functies (zoals “lees huidigwoord”, “spel huidig woord”,“lees verder vanaf cursorposi-tie”, ...) vinden we niet terugen dat is jammer.Sommige vrij essentiëleinformatie krijg je helemaalniet via de spraak, zoals eenbevestiging van het dicht-leggen van de lijn na eengesprek.

∗ Verder is er de toetsenbord-echo, die weergeeft wat jeintypt, maar ook deze moethet onderspit delven voor watwe bij een screen readergewend zijn. Er wordt bijvoor-


beeld niet gemeld dat er eenspatie wordt getypt en je kanals gebruiker niet bepalen ofde toetsenbordecho per woordof per teken moet werken.

∗ Tot slot zijn we van eenhulpmiddel gewend dat debediening via sneltoetsenmogelijk moet zijn. We heb-ben echter zelf moeten uitzoe-ken hoe we sneltoetsenmoeten gebruiken want ditstaat niet in de handleidinguitgelegd. Daarenboven zijnde sneltoetsen betekenislozereeksen cijfers, die niet echtintuïtief kunnen wordengenoemd. Het werken met desneltoetsen werd niet echthandig bevonden omdat despraakweergave na hetingeven van een sneltoetsdirect een niveau dieper zit inde menustructuur, wat ergverwarrend is.

• Om dit toegankelijkheidshoofd-stuk af te ronden, waren weook ontgoocheld over detoegankelijkheidsinstellingen:het enige dat je als gebruikerkan wijzigen, is de spreeksnel-heid en de toonhoogte van despraakweergave. Parametersals de toetsenbordecho, deuitspraak van numeriekegegevens, de uitspraak vanleestekens en hoofdletters, ...zijn niet wijzigbaar.

• FunctionaliteitZoals reeds gezegd, biedtdeze Owasys in grote lijneneen vergelijkbare functiona-liteit met een standaard basisgsm, maar dan in een toegan-kelijk gemaakte vorm. Dehoofdopties in het menu zijnvoor elke gsm-gebruiker ergherkenbaar: ‘Contacten’,‘Berichten’, ‘Instellingen’,‘Gesprek Info’, ‘Oproepinstel-lingen’ en ‘Extra’s’. Telefoneren zonder gebruikvan het adresboek werktgoed, maar hier hadden welast van de relatief tragereactie van het toestel op hetindrukken van toetsen. Verdervinden we het jammer dat hetniet mogelijk is om, zoals ditbij zowat elke standaard gsmkan, een nummer direct tevormen door één van de 10cijfertoetsen lang ingedrukt tehouden. Ook spraakherken-ning ontbreekt op het appel.Deze twee extra’s zoudennochtans niet misstaan opeen gsm die speciaal voor dedoelgroep ontwikkeld werd.Bij het ontvangen van eenoproep belooft de handleidingdat we door een druk op deinformatietoets informatie overde beller kunnen opvragenvooraleer te beslissen op tenemen. Jammer genoeg


hoorden we op deze manierenkel het telefoonnummer vande beller, waar we niet veelaan hebben. We haddengehoopt de naam van debeller te horen, maar dat lukteniet. Nadien vernamen we vande leverancier dat dit enkellukt als je in het adresboek detelefoonnummers laat vooraf-gaan door de landcode(0031...). ‘t Is maar dat je ’tmoet weten, jammer dat ookdit weer niet in de handleidingstaat.Er is een toets voorhandendie dient om direct naar hetadresboek te gaan, dat ishandig. In het adresboek isruimte voor 250 contacten.Van elk contact kan je eennaam, adres, mailadres endrie telefoonnummers bewa-ren. Het gebruik van hetadresboek verloopt redelijkvlot, al ondervonden we eenpaar problemen. Zoals reedseerder gezegd, is het editerenvan tekst niet zo makkelijk,vooral het verbeteren vanspellingsfouten verlooptmoeizaam omdat het moeilijkis om de cursor te positione-ren. Wat ons onbegrijpelijkoverkomt, is dat er geenfunctie voorzien is om decontactgegevens achterafterug te consulteren! Dit

konden we haast niet geloven,maar het blijkt zo te zijn. Deenige manier om contactgege-vens op te vragen verloopt viade ‘Wijzig’-functie. Dit vindenwe gevaarlijk want het werktongewilde wijzigingen in dehand. Dit moet absoluutherbekeken worden, want hetondermijnt de functionaliteitvan het adresboek.De sms-functie werkte op onstoestel niet steeds. Het is onseen paar keer gelukt eensms-je te versturen maar hetwou voor een paar andereberichtjes dan hardnekkigweer niet lukken. We hebbenniet kunnen achterhalen hoedit komt, maar het sterkt onsvertrouwen in het toestel nietecht. De manier om, na hetintypen van een berichtje, eentelefoonnummer uit het adres-boek op te halen, vonden weook niet echt makkelijk. Watwe erg missen is de mogelijk-heid om eerst naar het adres-boek te gaan en van daaruiteen sms-bericht te versturen.Tot slot geldt ook hier onzebemerking over het editerenvan tekst (zie adresboek).De optie ‘Extra’s’ biedtslechts één enkele optie:‘Telefoon uitschakelen’. Invergelijking met een gangbaarbasis gsm-toestel vind je hier


dus geen extra handigheidjesals een rekenmachine, uur-werk, wekker, spelletjes, ...

• BesluitWe kunnen niet simpelwegconcluderen dat de Owasys22C per definitie veel makke-lijker bedienbaar is dan eenaangepaste Symbian gsm (zieverder). Je moet als gebruikerhet concept van een drieniveaus diepe menustructuurkunnen vatten. Voor mensendie niet gewoon zijn om methoogtechnologische hulp-middelen om te gaan, zal ditniet steeds evident zijn enmoet er rekening gehoudenworden met een mogelijkslastige aanleercurve.Eén van de ervaringsdeskun-digen reageerde na de test:“Eigenlijk zou het toestel weleen schermpje mogen hebbenzodat een ziende me kanhelpen als ik niet meer weetwaar ik ben”. Dit staat haaksop het concept van de Owa-sys, maar toont vooral dat hettoestel nog niet helemaal oppunt staat. Hier willen weeerlijkheidshalve bij aanstip-pen dat de Owasys een veelrecenter hulpmiddel is dan deSymbian aanpassingen die indeze test aan bod komen. Hetmag dus niet verwonderen dat

deze laatste producten veelverder doorontwikkeld zijn.Daarom vinden we dat je alskoper van dit toestel na deaankoop recht moet hebbenop een aantal gratis updatesvan de interne software.Hoewel het uitdrukkelijk niethet opzet van de fabrikant is,zouden we in volgendeversies graag heel wat meertypische screen reader functio-naliteit terugvinden. Dergelijkefunctionaliteit hoeft het toestelzeker niet complexer temaken in het gebruik, maarzorgt er wel voor dat een veelbredere doelgroep wordtaangesproken.Tot slot missen we tweefuncties die (gezien de doel-groep waarop de Owasys 22Czich richt) geen overbodigeluxe zouden zijn: spraakher-kenning en tien directe geheu-gens die gekoppeld zijn aande tien cijfertoetsen. Na deze kritische noten willenwe zeker ook de positieveeigenschappen van het toestelbenadrukken: het toetsenbordis ongezien gebruiksvriende-lijk, de hardware geeft eenzeer degelijke indruk en despraak is zeer goed verstaan-baar.Rekening houdend met ditalles, luidt ons advies: de


Owasys 22C is enkel geschiktvoor mensen die met eenmenustructuur kunnen (leren)werken én vrede nemen metde tekortkomingen die hettoestel nog vertoont (of ervertrouwen in hebben dattoekomstige software upgra-

des deze lacunes volledigzullen wegwerken). Dergelijkeupgrades kunnen door deleverancier worden geïnstal-leerd, maar we kregen geenduidelijkheid of deze gratiszijn en met welke frequentieze zullen verschijnen.


• Tips bij de keuze van een Symbian gsm

• In de drie volgende paragrafen worden aanpassingen besproken voorSymbian gsm-toestellen, die voor de gewone consumentenmarktwerden ontworpen. Helaas houden deze toestellen op een aantalpunten niet echt rekening met de noden van blinde en slechtziendegebruikers.

• Op een paar kleine uitzonderingen na zijn alle voor de doelgroepaangeprezen gsm’s van het merk Nokia. Er zijn diverse toestellenverkrijgbaar die met spraak- en/of vergrotingssoftware kunnen wor-den uitgerust. Bij het maken van een keuze binnen dit aanbod zijndrie aspecten belangrijk.

• Het toetsenbordDe klaviertjes van diverse Symbian Nokia’s zijn zeker niet ontworpenom tactiel te worden gebruikt. Vraag daarom aan de leverancier omdiverse toestellen te kunnen beoordelen op dit vlak. Let hierbij vooralop de tactiele onderscheidbaarheid van de toetsen, de plaatsing vande toetsen en het voelbaar oriëntatiepuntje op de vijf.

• Het beeldschermBij onze test waren diverse Nokia’s betrokken en we merkten vrijgrote verschillen in de geboden helderheid en contrastwaarden vande LCD-schermpjes. Bovendien had het ene toestel enkel eencontrastregeling en het andere enkel een helderheidsregeling om hetbeeld wat bij te regelen. Als slechtziende let je hier best op bij dekeuze. Nog een laatste aandachtspunt in dit verband: wie omwille van zijnslechtziendheid de helderheid van het scherm op de hoogste standzet, moet weten dat dit de autonomie van de batterij negatief

2. Schermuitleesprogramma’s voor gsm’s

Je kan deze producten het bestvergelijken met schermuitleespro-gramma’s voor computers, maardan met één essentieel verschil.Schermuitleesprogramma’s zoalsJaws, Hal of Virgo zijn bedoeld ombinnen Windows (besturingssys-teem voor pc’s) te werken, terwijlde hieronder besproken productenbedoeld zijn om binnen Symbian(besturingssysteem voor gsm’s)spraakweergave te bieden.

2.1. Mobile Speak

Na het aanzetten van de gsmkrijg je een gesproken verzoekom de pincode in te voeren,waarna het toestel zich verderopstart. Uiteindelijk maakt de

gesproken informatie (metondermeer een melding vanuw gsm-operator) duidelijk datje op het basisscherm bentbeland en dat het toestel klaaris voor gebruik. Vanaf dan isde volledige Symbian gebrui-kersomgeving (inclusief detoepassingen die standaard bijSymbian zitten: berichten,oproepen, adresboek, …)bruikbaar via spraakweergave.Deze spraakweergave wordtgeproduceerd door PocketBabel, die we als een aange-name en goed verstaanbarestem beoordelen.We vatten de schermuitlees-functies kort samen:

• Alle relevante informatie, dietijdens de bediening van hettoestel op het scherm ver-schijnt, wordt uitgesproken.


beïnvloedt. Slechtziende gsm-gebruikers houden er dus best reke-ning mee dat de autonomie wat minder kan zijn dan de fabrikantbelooft. Voor blinde gsm-gebruikers, die het scherm toch niet gebrui-ken, loont het dan weer de moeite om de helderheid op het minimumin te stellen, wat de autonomie een flink stuk kan verhogen!

• CompatibiliteitWe kunnen het niet genoeg zeggen: koop een Symbian gsm altijdsamen met de aanpassingssoftware bij de hulpmiddelenleverancier!Het is immers erg frustrerend als je tot de vaststelling komt dat je inde gewone handel aangekochte Symbian gsm niet compatibel blijktmet de gewenste aanpassing. Dat je een paar euro’s hebt uitge-spaard op de aankoop van een gsm (wat echter dikwijls ook niet hetgeval is), is op dat moment een magere troost.

• Daarnaast kan je tijdens hetgebruik van gsm, via speci-fieke screen reader functies,heel wat extra informatieopvragen: lees actief venster,lees laatst gesproken item,lees functies van de Symbianfunctietoetsen, spel hethuidige woord, lees datum entijd, …

• Bij het intypen van tekst zorgtde toetsenbordecho ervoordat je auditief kan volgen watje intypt.

• Voor alle belangrijke functiesvan de schermuitlezer, voorde instellingen van MobileSpeak én voor het snelopstarten van bepaaldeSymbian onderdelen heb jesneltoetsen ter beschikking.Mobile Speak maakt hetwerken met alle belangrijkeSymbian toepassingen (adres-boek gebruiken, sms-jes typenen lezen, oproepinfo consulte-ren, …) vlot mogelijk. Bij het ontvangen van eenoproep kan je de gegevensvan de beller laten uitsprekenalvorens te beslissen of je deoproep aanneemt.Ook het editeren van tekst ombijvoorbeeld een adresboek-item in te geven of een sms-jete typen werkt vlot. Dankzij devier pijltjestoetsen kan decursor vlot naar de juiste plek

gestuurd worden (bijvoorbeeldom een foutje te verbeteren).De toetsenbordecho (die jeper letter, per woord of perletter én woord kan instellen)komt hierbij goed van pas. Bijhet wissen van een tekenwordt dit duidelijk door MobileSpeak gemeld.Via de instellingen kan jeMobile Speak verder helemaalnaar je hand zetten. Je kanondermeer het volume, detoonhoogte en de spreeksnel-heid wijzigen, je kan bepalenin hoeverre de leestekensmoeten worden uitgesproken,je kan de mate van detailinstellen waarmee informatiemoet worden weergegeven(‘breedsprakigheid’), … Watwe hier het meest missen, isde mogelijkheid om te bepa-len of cijfermatige informatiecijfer per cijfer of als getalmoeten worden uitgesproken.Mobile Speak wordt standaardgeleverd met vijf extra Sym-bian programmaatjes (geluids-recorder, MP3-speler, spel-letje, rekenmachine enprogramma voor spraakbe-heer). Deze werden echterniet meegenomen in dezetest.Optelec bracht voor MobileSpeak recent een brailletoet-senbord op de markt, waar-


mee je als braillist een alter-natief hebt voor de invoer vantekst. Daarnaast werkt dezehulpmiddelenproducent ookaan een brailleleesregeltjemet 12 braillecellen, dat doorMobile Speak kan wordenaangestuurd.Voor de volledigheid gevenwe ook nog mee dat MobileSpeak diverse gps-toepassin-gen toegankelijk kan maken.

2.2. Talks Premium

Na het aanzetten van de gsmkrijg je een gesproken ver-zoek om de pincode in tevoeren, waarna het toestelzich verder opstart. Uiteinde-lijk maakt de gesprokeninformatie (met ondermeereen melding van uw gsm-operator) duidelijk dat je ophet basisscherm bent belanden dat het toestel klaar is voorgebruik. Vanaf dan is devolledige Symbian gebruikers-omgeving (inclusief de toepas-singen die standaard bijSymbian zitten: berichten,oproepen, adresboek, …)bruikbaar via spraakweergave.Deze spraakweergave wordtgeproduceerd door PocketBabel, die we als een aange-name en goed verstaanbarestem beoordelen. Het ver-

baast ons enigszins dat we delight-versie van de spraaksyn-thesizer RealSpeak nietaantreffen want die is vandezelfde fabrikant dan Talks(in Nederland wordt overigenswél RealSpeak meegeleverd).Maar we vinden dit verderzeker geen probleem.We vatten de schermuitlees-functies kort samen:

• Alle relevante informatie, dietijdens de bediening van hettoestel op het scherm ver-schijnt, wordt uitgesproken.

• Daarnaast kan je tijdens hetgebruik van gsm, via speci-fieke screen reader functies,heel wat extra informatieopvragen: lees actief venster,lees laatst gesproken item,lees functies van de Symbianfunctietoetsen, lees hetgeselecteerde object, spel hethuidige woord, lees datum entijd, lees batterijstatus/signaal-sterkte/operator, …

• Bij het intypen van tekst zorgtde toetsenbordecho ervoordat je auditief kan volgen watje intypt. Bij het ingeven vande pincode kan je kiezen of jede ingetypte cijfers wil latenvoorlezen als sterretjes of alscijfers.

• Voor alle belangrijke functiesvan de schermuitlezer en voorde instellingen van Talks heb


je sneltoetsen ter beschikking.• Er is zelfs een heuse grafi-

sche mode, die tracht omongelabelde grafische ele-menten te benoemen.Het valt op dat de schermuit-leesfuncties van Talks tochwel wat uitgebreider zijn dandie van Mobile Speak. Maarof elke gsm-gebruiker diedaadwerkelijk zal gebruiken,durven we te betwijfelen.Talks maakt het werken metalle belangrijke Symbiantoepassingen (adresboekgebruiken, sms-jes typen enlezen, oproepinfo consulteren,…) vlot mogelijk. Bij het ontvangen van eenoproep kan je de gegevensvan de beller laten uitsprekenalvorens te beslissen of je deoproep aanneemt.Ook het editeren van tekst ombijvoorbeeld een adresboek-item in te geven of een sms-jete typen werkt vlot. Dankzij devier pijltjestoetsen kan decursor vlot naar de juiste plekgestuurd worden (bijvoorbeeldom een foutje te verbeteren).De toetsenbordecho (die jeper letter, per woord of perletter én woord kan instellen)en de functie om de letter opde plaats van de cursor telaten voorlezen, komen hierbijgoed van pas.

Via de instellingen kan jeTalks verder helemaal naar jehand zetten. Je kan onder-meer het volume, de toon-hoogte en de spreeksnelheidwijzigen, je kan bepalen inhoeverre de hoofdletters enleestekens moeten wordenaangegeven, je kan bepalenof cijfermatige informatie cijferper cijfer of als getal moetenworden uitgesproken, je kanbepalen of de cursor zichletter per letter of woord perwoord moet verplaatsen, …Het valt op dat de instellings-mogelijkheden van Talks tochwel een heel stuk uitgebreiderzijn dan die van MobileSpeak. Dit zal echter lang nietvoor elke gsm-gebruikernoodzakelijk zijn.De helpfunctie die je wegwijsmaakt in de betekenis van deverschillende toetsen, is totslot erg handig.Talks Premium wordt stan-daard geleverd met vijf extraSymbian programmaatjes(geluidsrecorder, multimedia-speler, Minigps, een wereld-klok en een programma omde profielen te beheren). Dezewerden echter niet meegeno-men in deze test.Talks Premium biedt ookbraille-ondersteuning. Dooreen braillenotitietoestel van


Handy Tech (de compatibeleproducten zijn: Braillino,BrailleWave, BrailleStar 40)draadloos te koppelen viaBluetooth, kan je enerzijds hetschermbeeld van de gsm opde braillecellen uitlezen enanderzijds het brailletoetsen-bord gebruiken als alternatiefinvoerorgaan in plaats van degsm-toetsjes. Deze braille-functionaliteit hebben weechter niet uitgetest. Voor de volledigheid gevenwe ook nog mee dat Talksgeoptimaliseerd is om deWayfinder gps-toepassingtoegankelijk te maken.

2.3. Besluit

Qua basisfunctionaliteit zijnMobile Speak en Talksmekaar zeker waard. Degemiddelde gebruiker vindtdus beslist zijn gading inbeide producten. Voor gevor-derde gebruikers heeft Talkseen streepje voor omdat hetmeer instellingsmogelijkhedenbiedt en ook qua schermuit-leesfuncties net een stapjeverder gaat. Bovendien isTalks het enige pakket datbrailleapparatuur ondersteunt.Mobile Speak van zijn kant,biedt dan weer toekomstper-spectieven naar SmartPhones

en Pocket pc-telefoons.

3. Vergrotingsprogramma’s voorgsm’s

Je kan deze producten het bestvergelijken met vergrotingsprogram-ma’s voor computers, maar danmet één essentieel verschil. Ver-grotingsprogramma’s zoals Zoom-Text, Lunar of Magic zijn bedoeldom binnen Windows (besturings-systeem voor pc’s) te werken,terwijl de hieronder besprokenproducten bedoeld zijn om binnenSymbian (besturingssysteem voorgsm’s) vergroting te bieden.

3.1. Mobile Magnifier

Als we Mobile Magnifieraanzetten, krijgen we directeen vergroting te zien waarbijde vergrotingsfactor instelbaaris van 2 tot 6 maal.Het vergrote beeld wordt opde helft van het schermgetoond, de andere scherm-helft behoudt onvergrootbeeld. Vervelend is dat devergrote schermhelft nu eensde bovenkant en dan weer deonderkant van het scherm inbeslag neemt, waardoorrespectievelijk de titelbalk ende labels van de twee Sym-bian functietoetsen afgedektworden. Als gebruiker kan je


op deze beeldwissels geenenkele invloed uitoefenen. Dewissel kan desgewenst gesig-naleerd worden via eenpieptoon, maar dat verhoogthet werkcomfort niet en doetook niets af aan het feit datwe kostbare informatie aan deboven- of onderzijde van hetscherm verliezen.Zodra we met de focus overhet scherm gaan bewegen(door bijvoorbeeld door eenmenu te scrollen), merken wedat het gefocuste item dikwijlsniet volledig op het schermpast. Er wordt dan van degebruiker verwacht dat hijmanueel via de sneltoetsenhet beeld horizontaal heen enweer schuift. Dit vinden weeerder omslachtig vergelekenmet de autoscroll-functie vanZooms.Als extraatje biedt MobileMagnifier over de Autozoom-functie, die ervoor zorgt datde meest essentiële informatie(zoals een ingetypt telefoon-nummer of de naam van deoperator) wat extra vergrotingtoebedeeld krijgt.Voor het vergrote deel van hetscherm kun je kiezen uit devolgende kleurinstellingen:normaal, zwart/wit, grijs lageresolutie, grijs hoge resolutie,

kleur lage resolutie of kleurhoge resolutie. Het verschiltussen normaal of kleur hogeresolutie hebben we echterniet kunnen ontdekken. Dehandleiding bracht geensoelaas.Alle belangrijke functies vanhet vergrotingsprogramma ende belangrijke info (zoalsbatterijstatus, signaalsterkte,…) zijn bereikbaar via snel-toetsen. Elke sneltoetsbestaat uit twee drukken opde edit-toets (de toets met hetpotloodje op Nokia gsm’s)gevolgd door één van deandere gsm-toetsen.Via de sneltoetsen zijn eenpaar extra ‘screen readerfuncties’ beschikbaar, zoals:toon de elementen uit hetstatusgebied, toon de belang-rijkste gebieden op hetscherm, toon de labels van delinker en rechter Symbianfunctietoets.Mobile Magnifier is in tweeuitvoeringen verkrijgbaar: alseen ‘plugin’ die bedoeld is omin combinatie met MobileSpeak te gebruiken (desamenwerking tussen beideverloopt naadloos) of als eenautonoom programma dat losvan Mobile Speak werkt.


3.2. Zooms

Als we Zooms aanzetten,krijgen we direct een vergro-ting te zien waarbij de vergro-tingsfactor instelbaar is van1,5 tot 16 maal.Standaard zien we vergrotingover het hele schermwaardoor, afhankelijk van deingestelde vergrotingsfactor,een verlies aan schermover-zicht optreedt. We kunnenechter schakelen naar een‘split-screen’ modus waarbijwe drie vergrote gebiedenkrijgen: een vergroting van detitelbalk bovenaan het scherm,een vergroting van de labelsvan de twee Symbian functie-toetsen onderaan het schermen daartussenin een vergro-ting van het centrale gedeeltevan het scherm. Dit vinden weeen bijzonder knappe oplos-sing om het verlies aanschermoverzicht tot eenminimum te beperken (essen-tiële zaken blijven immerssteeds in beeld).Zodra we met de focus overhet scherm gaan bewegen(door bijvoorbeeld door eenmenu te scrollen), gaat hetgefocuste element automa-tisch van rechts naar linksschuiven en dit tegen een

leessnelheid die we zelfkunnen instellen (desgewenstkan je ook manueel scrollenvia de sneltoetsen). Ook dit iseen schitterend gevondenmanier om het horizontaleverlies aan schermoverzicht tecompenseren. Deze ‘auto-scroll’-functie, gecombineerdmet de split-screen modus,maken van Zooms een erghoogwaardig Symbian vergro-tingsprogramma.Als extraatje wordt de functie‘auto-fit focus’ geboden.Hiermee kan je bepalenhoeveel tekstlijnen er moetenworden weergegeven op hetschermpje (de vergrotingwordt dan afgestemd op hetaantal gewenste tekstlijnen).Het lijkt ons echter zinvollerom de vergroting in te stellenin plaats van het aantalgewenste tekstlijnen.Uiteraard heb je ook eenaantal kleurinstellingen terbeschikking: je kan de kleureninverteren en omschakelennaar weergave ingrijswaarden of zwart/wit.Alle belangrijke functies vanhet vergrotingsprogramma ende belangrijke info (zoalsbatterijstatus, signaalsterkte,…) zijn bereikbaar via snel-toetsen. Elke sneltoets


bestaat uit een druk op deTalks-toets (de toets met hetpotloodje op Nokia gsm’s)gevolgd door één van deandere gsm-toetsen.Via de sneltoetsen zijn eenpaar extra ‘screen readerfuncties’ beschikbaar, zoals:toon de venstertitel, toon detekstlijn waar de cursor staatof toon het geselecteerdeobject.Desgewenst werkt Zoomsnaadloos samen met het

schermuitleesprogrammaTalks.

3.3. Besluit

Het is duidelijk dat Nuancebeter nagedacht heeft overde uitwerking van vergrotingvoor Symbian gsm’s danCode Factory. Zooms wintwat ons betreft deze twee-strijd met een comfortabelevoorsprong.


Vergroting en spraak combineren?

Net zoals bij het gebruik van een pc met Windows, werpt zich voorslechtzienden al snel de volgende vraag op. Gebruik ik enkel vergro-ting, enkel spraakweergave of een combinatie van beide?Hierbij zullen ongetwijfeld een aantal criteria een rol spelen: debenodigde vergrotingsfactor, de wens om de restvisus zo goedmogelijk te benutten, het belang dat men aan spellingscontrole hecht,…Voor de twijfelaars hebben we echter een gouden raad. Zowel CodeFactory als Nuance bieden demoversies van hun producten aan.Probeer op basis daarvan uit of de combinatie van spraak en vergro-ting zinvol is, alvorens tot een aankoop over te gaan.

4. Sprekende gsm gebruikersomgeving

Terwijl Talks en Mobile Speakechte schermuitleesprogramma’svoor Symbian zijn (en dus functio-neel vergelijkbaar met een scherm-uitleesprogramma voor Windows),tapt Mobile Accessibility uit een

heel ander vaatje. In plaats van degebruikersomgeving van Symbiantoegankelijk te maken door spraak-weergave, vervangt Mobile Acces-sibility deze gebruikersomgevingdoor een eigen variant. De redenvan deze keuze is dat het grafischekarakter van Symbian specifiek

vanuit een visueel concept voorzienden werd gemaakt. De gebrui-kersomgeving die Mobile Accessibi-lity daarentegen biedt, is volledigtekstgebaseerd en is erg eenvoudigvan opzet.

4.1. Mobile Accessibility

Na het aanzetten van de gsmkrijg je, in tegenstelling tot deechte schermuitleesprogram-ma’s, geen boodschap dat jede pincode moet invoeren,omdat Mobile Accessibility opdat ogenblik niet actief is. Ditmoet je dus op het gevoeldoen, maar na een tijdje wentdit wel. Nadat het toestel isopgestart, krijg je het basis-scherm en ook hier heb jenog geen spraakweergave terbeschikking (de informatie opdit basisscherm zoals batterij-lading, signaalsterkte en gsm-operator, kan je later echterwel opvragen via sneltoetsen).Het is pas nadat je op demenutoets drukt dat er levenin de brouwerij komt. Wekrijgen vanaf dan feedback viadezelfde aangename PocketBabel die we ook in MobileSpeak en Talks hoorden. Eendruk op de menutoets brengtje immers niet in het Symbianhoofdmenu maar in het MobileAccessibility menu. Dit menu

is veel compacter (het biedtzeven menuopties) en over-zichtelijker dan het Symbianmenu en is via de pijltjestoet-sen of het joystickje van degsm te bedienen. De tweeSymbian functietoetsen aande onderrand van het schermspelen niet mee. Inhoudelijkbiedt dit menu minder functio-naliteit dan Symbian, maaralle opties die we in eengoede basis gsm verwachten,zijn beschikbaar: oproepfunc-ties, een uitgebreid adres-boek, sms-functies, eenagenda, een rekenmachine,een klok en alarmfunctie,profielen, instellingen, …Grotendeels werk je vanuit deeenvoudige Mobile Accessibi-lity omgeving, maar voorsommige functies kom je tochin de Symbian interfaceterecht (zoals bij het invoerenvan een contactpersoon, hetschrijven van een sms-berichtje, het kiezen van eenprofiel, het wijzigen vansommige instellingen, …).Hiermee probeert CodeFactory het beste van tweewerelden te combineren. Erkleeft één nadeel aan dezeaanpak: als we in Symbianschermen terechtkomen,krijgen we soms wat te weiniggesproken feedback (de


functies van de twee Symbianfunctietoetsen wordt bijvoor-beeld nooit uitgesproken).Echt rampzalig is dit niet,maar het vergt wat gewen-ning.Zodra we aan het bedienings-concept (dat overigens vrijlogisch in mekaar zit) gewendwaren, konden we vlot allefuncties bedienen die we vaneen gsm verwachten: hetadresboek invullen, telefone-ren, de beller van een inko-mende oproep achterhalen,een sms-je typen of lezen, deoproepinfo consulteren, eenprofiel kiezen, afspraken in deagenda noteren, de rekenma-chine gebruiken, … Hetwerkte allemaal behoorlijkvlotjes.Ook het editeren van tekst ombijvoorbeeld een adresboek-item in te geven of een sms-jete typen, werkt vlot. Dankzijde vier pijltjestoetsen kan decursor vlot naar de juiste plekgestuurd worden (bijvoorbeeldom een foutje te verbeteren).De toetsenbordecho komthierbij goed van pas. Het iswel jammer dat deze functieenkel letter per letter weer-geeft wat je typt en dat je erniet kan voor kiezen om ookper woord feedback te geven(volgens de handleiding kan

dit echter wel).Qua instellingen wordt al hetnodige geboden. We doeneen greep uit het aanbod:volume aanpassen, toon-hoogte aanpassen, spraak-snelheid regelen, schermcon-trast bijregelen, profieleninstellen, … Daarnaast wordter speciaal voor slechtziendeneen mooie hoog contrastoptieaangeboden.De Symbian gebruikersomge-ving wordt door dit productmooi afgeschermd, maar watals je toch naar Symbian wilgaan? Dan volstaat het om detoets ’c’ gedurende 5 secon-den ingedrukt te houden.In tegenstelling tot MobileSpeak is het niet mogelijk dithulpmiddel met vergroting tecombineren (maar volgens dehandleiding wordt daar welaan gewerkt).Nog in tegenstelling tot MobileSpeak biedt Mobile Accessibi-lity nauwelijks sneltoetsenaan. In dit concept kunnen wedat ook begrijpen. Het productis immers bedoeld voormensen die een makkelijkerebediening wensen dan bijproducten als Mobile Speaken Talks. En de ervaring leertons dat dit meestal geensneltoetsgebruikers zijn.


4.2. Besluit

We vinden Mobile Accessibi-lity een product dat zeker zijnplaats verdient op de marktvan gsm-aanpassingen.Vanwege het gebruiksgemakbeweegt dit product zich onsinziens vooral in het markt-segment van de Owasys 22C.

5. Blik op de toekomst

Naast de in dit verslag opgenomensoftware is er nog heel wat nieuwsop komst. Druppelsgewijs komen er scherm-uitleesprgrogramma’s voor Pocketpc’s op de markt. Pocket pc’s zijnhandpalmcomputertjes die Win-dows Mobile als besturingssysteemhebben en die steeds vaker gsm-functionaliteit aanbieden. MobileSpeak Pocket en Pocket Hal zijnhier voorbeelden van. Deze hulp-middelen zullen qua bedienings-complexiteit echter veeleer voor degevorderde hulpmiddelengebruikerweggelegd zijn.Daarnaast werkt Code Factory ookaan Mobile Speak Pocket forSmartphones, een schermuitlees-programma dat Smartphones (dieeveneens Windows Mobile alsbesturingsprogramma bevatten)toegankelijk maakt.In een volgende vergelijkende test

krijgen we dus nog heel wat meer

werk voor de boeg.

6. Gsm’s op de refertelijst

Sinds kort prijkt er op de refertelijstvan het Vlaams Agentschap voorPersonen met een Handicap (hetvroegere Vlaams Fonds) de pro-ductgroep ‘Schermuitleesprogram-ma’s voor gsm’ ten bedrage van € 245. Dit bedrag voldoet voor deaanschaf van een schermuitlees-programma, maar het is een openvraag of je hiermee ook een ver-grotingsprogramma of een Owasysmag aanschaffen? Het bedragvoldoet in elk geval niet voor wieeen schermuitleesprogramma incombinatie met een vergrotingspro-gramma wil aankopen.De toevoeging ‘Schermuitleespro-gramma’s voor gsm’ op de referte-lijst is een goede eerste stap, maarwe hopen dat we in de toekomstook de rubrieken ’Vergrotingspro-gramma’s voor gsm’ en ‘Aange-paste gsm’ mogen verwelkomen.Tevens drukken we de hoop uit datook de meerkost van een Symbiangsm ten opzichte van een standaardbasis gsm in de toekomst als eenhulpmiddel mag erkend worden.

7. Conclusie

Het gsm-landschap is lang niet zosimpel dan we ons hadden voorge-steld. Voor we aan deze testbegonnen, dachten we dat het


eenvoudig zou zijn: voor de gebrui-kers die een eenvoudig bedienbaartoestel wensen is er Owasys envoor de doorwinterde hulpmiddelen-gebruikers zijn er softwarematigeaanpassingen voor Symbian gsm’s.Inmiddels hebben we die visie watbijgesteld.Voor mensen die enkel willenbellen (niet sms’en) én daarbij eenzo eenvoudig mogelijk gebruikwensen, is er de Owasys 112C.Voor wie een even eenvoudiggebruik zoekt, maar wel wil sms’en,hebben we momenteel geenoplossing.Wie wil sms’en, daarbij een een-voudig gebruik nastreeft, maar wélmet een menustructuur kan (leren)werken, zijn er twee mogelijkheden.Als je een minder gebruiksvriende-lijk Nokia toetsenbord voor lief wilnemen, gaat onze voorkeur uit naarMobile Accessibility. Als eengebruiksvriendelijk toetsenbord een

absolute must is én je kan levenmet de lacunes in het toestel, kanje de Owasys 22C overwegen.Voor de ervaren hulpmiddelenge-bruiker zijn er tot slot de spraak- envergrotingsaanpassingen. In decategorie schermuitleesprogram-ma’s kunnen we geen afgetekendewinnaar aanduiden omdat Talks enMobile Speak mekaar waard zijn.Bij de vergrotingsprogramma’shebben we wel een duidelijkewinnaar. Zooms haalt duidelijk debovenhand op Mobile Magnifier.Om dit alles te reduceren tot éénsimpele conclusie: het ideale gsm-toestel voor blinde en slechtziendegebruikers bestaat (nog) niet. Jezal dus quasi altijd compromissenmoeten sluiten in het uitkiezen vaneen bruikbaar gsm-toestel.Wetende dat hulpmiddelenprodu-centen dit ook wel beseffen, kijkenwe met ongeduld uit naar wat nogkomen gaat …


Gps (Global Positioning System) iseen elektronisch systeem voorplaatsbepaling. Gps is ontwikkelden opgezet door het Amerikaanseleger, maar is sinds 2000 ookopengesteld voor het publiek. Hetsysteem bestaat uit 24 satellietendie in een vaste baan rond deaarde cirkelen. Elke satelliet stuurteen specifiek signaal uit dat ont-vangen wordt door een gps-ontvan-ger. Als de ontvanger een signaalontvangt van minimaal 3 satellieten,dan kan de plaats op aarde waarde ontvanger zich bevindt, bepaaldworden. Door de plaatsbepalingvan de gps-ontvanger te combine-ren met de gegevens van eenwegenkaart en een stratenatlas kaneen automatisch navigatiesysteemgebouwd worden.

Gps geeft informatie over straatna-men en interessante plaatsen(winkels, hotels, restaurants, …) enduidt visueel en met spraakweer-gave aan waar er moet afgeslagenworden. Op die manier gidst gpsiemand van plaats A naar plaats B.

Gps lijkt op het eerste gezicht eengedroomd hulpmiddel om blinden te

helpen bij verplaatsingen op deopenbare weg. Maar standaard gpskan niet zonder meer gebruiktworden door blinden omdat o.a. bijhet ingeven van adressen (vertrek-punt en bestemming) uitsluitendgebruik kan gemaakt worden vantekst. Om gps toegankelijk te makenvoor blinden zijn er aanpassingen ofspecifieke ontwerpen nodig.

1. Toegankelijke gps-systemenvoor blinden

Op dit ogenblik zijn er twee gps-modellen op de Belgisch-Neder-landse markt toegankelijk voorblinden omdat ze een spraakweer-gave voor alle bedieningselemen-ten bieden.

Trekker is de enige Nederlandsta-lige gps die specifiek voor blindenontworpen is. De Trekker maaktgebruik van een standaard palm-computer (pda of elektronischezakagenda) waarop de Trekker-software zorgt voor de navigatie-functies, de spraakweergave en detoegankelijkheid voor blinden.Naast de palmcomputer en deTrekker-software bevat het geheel


Gps voor blinden

Gerrit Van den Breede – KOC

een herlaadbare batterij, een gps-ontvanger, een luidsprekertje eneen aanraakscherm waarover eentoetsenbordje kan geschovenworden om het als blinde makkelijkte kunnen bedienen. Alle onderde-len zijn gemonteerd op een schou-derriem. Een compleet systeemmet een Belgisch of Nederlandsstratenplan kost € 2.200 (richtprijs).

Het KOC testte de Nederlandseversie 2.6 gedurende 6 weken.Ondertussen is versie 2.7 van deTrekker ook in het Nederlandsbeschikbaar. Belangrijkste verschiltussen de geteste versie en denieuwste versie 2.7 is dat dezelaatste over een draadloze Bluetoothgps-ontvanger beschikt, die uitgerustis met een sterkere antenne. Versie2.7 heeft ook geen extra batterijmeer, het geheel is lichter en deautonomie bedraagt ongeveer 5 uur.Meer informatie is te vinden in deVlibank (www.vlibank.be) en op desite van producent HumanWare:www.humanware.com.

Talk ’N Walk is een gps voorblinden, samengesteld uit stan-daard consumentenproducten: eenSymbian gsm met Bluetooth (Nokia6670), een Bluetooth gps-ontvanger(Emtac) en gps-software (WayFin-der). Verder is de gsm uitgerustmet een gsm-schermuitleespro-gramma (Talks), dat zorgt voor de

toegankelijkheid van alle gebruiktesoftware, dus ook van het gps-pakket WayFinder. Talks maakt deinhoud van het scherm via spraak-weergave toegankelijk. Alle functiesvan de gsm en de gps-software zijnhierdoor bruikbaar voor iemand diehet scherm niet kan zien. Denoodzakelijke wegeninformatiewordt, wanneer nodig, via eengprs-verbinding (info bij uw gsm-netwerkprovider) in de gsm gela-den. Deze oplossing kost € 1.050(exclusief de transmissiekost voorhet ophalen van de kaartinformatievia gprs). Gprs staat voor GeneralPacket Radio Services en is eentechniek voor het snel doorsturenvan data (gegevens zoals kaartinfoen foto’s) via het gsm-netwerk.

Meer informatie over de Talk ’NWalk is te vinden in de Vlibank.

Naast de twee hierboven beschre-ven gps-systemen kennen we nog2 andere producten:

• de StreetTalk (Freedom Scientific:http://www.freedomscientific.com/fs_products/StreetTalk.asp)

• BrailleNote GPS (Humanware:http://www.humanware.com/Pro-ducts/ Notetakers/BrailleNo-teGPS.asp)

Beide zijn echter niet in een Neder-landse versie beschikbaar.


2. Positieve en negatieve puntenover beide systemen

De hierna geformuleerde bespre-king gaat over de Trekker en deTalk ‘N Walk en is gebaseerd op:

• eigen testwerk over een periodevan zes weken als ziende hulp-middelenconsulenten

• opinies en gebruikersindrukkenverzameld op een ‘KOC-expert-dag mobiliteit’

• ervaringen gevonden op eenNederlandstalige site van Trek-ker-gebruikers: http://jaapvanle-lieveld.xs4all.nl/trekker.htm

• contacten met enkele blinden diehet systeem uitgeprobeerdhebben


Positief Negatief

goed verstaanbaar Nederlands Franse en Nederlandse straat-namen worden door elkaar gebruikt(Brussel)

goed werkbare dekking1 buiten de stad geen werkbare dekking in steden; getest in Leuven en Brussel

behoorlijke werking in rijdende modus, stratenplan is op auto’s gericht,voldoende om zich goed te oriënteren; voetwegen zijn niet opgenomenin een bus of taxi geeft de Trekkerstraten, kruispunten en belangrijkepunten (o.a. vooraf ingestelde bus-haltes) aan

route kan op voorhand (rustig) door- Trekker moet ook bij niet-gebruiklopen worden om een verkenning te bijna dagelijks opgeladen worden.doen en de weg naar de bestemming De batterij is leeg na 5 dagen en de zoveel mogelijk te memoriseren Trekker software is gewist:

opnieuw installeren is noodzakelijk

Talk ’N Walk: zéér beperkte auto-nomie van ongeveer 1 uur

alle zijstraten worden door de Trekkerbenoemd zodat men de omgevingbeter kan leren kennen, meer afwij-kingen van de route mogelijk zijn ende gebruiker zich een betere oriëntatieeigen kan maken

Ter info: de gps-systemen hebbeneen nauwkeurigheid van 5 à 10meter.

Let op: er is een verborgen kostvoor het Talk ’N Walk-systeemvanwege de noodzakelijke gprs-verbinding voor het ophalen vanwegenkaarten. De relatief kortetestperiode (drietal uren) met ditapparaat heeft ons 9,05 eurogekost via een Pay&Go herlaad-kaart van Proximus.

3. Doelgroep

Blinden die zich frequent willen ofmoeten verplaatsen op niet ofminder gekende locaties en dieover een goede basismobiliteitbeschikken (kunnen stoklopen ofmet een blindengeleidehond).

De gebruiker moet tevens:

• over feeling voor high-techapparatuur beschikken; menmoet zichzelf de nodige tijd (6-tal weken) gunnen om behoor-lijk te leren werken met een gps;

• kunnen leven met de nauwkeurig-heid van 5 à 10 meter van deplaatsbepaling;

• bereid zijn hulp te vragen ombijvoorbeeld een zeer drukkruispunt over te steken.

4. Conclusie

Ondanks het veelbelovende karak-ter van de besproken gps-syste-men, moeten we ze op dit ogenbliknog beschouwen als een hulp-middel dat slechts beperkt bruik-baar is. De aankoop van een gpsmoet zorgvuldig overwogen wordenen is op dit ogenblik slechts verant-woord in uitzonderlijke situaties.


1 Dekking: term om het contact met satellieten te omschrijven. Er is contactmet minimum 3 satellieten noodzakelijk opdat het apparaat een eerste, ruweplaatsbepaling kan maken.

Eind vorig jaar publiceerde Blinden-zorg Licht en Liefde het eindrapportvan de studie ‘Consumenten aanhet Woord’ (CahW). Dit rapportpeilde naar de algehele tevreden-heidsgraad van consumenten overde dienstverlening rond hoogtech-nologische hulpmiddelen. Hierbijwerden alle aspecten (informa-tiestroom, advisering, ondersteu-ning, initiatie, vergoeding, regelge-ving, …) en betrokken partijen(hulpverleners, multidisciplinaireteams, leveranciers, administratieen overheid) op de korrel genomen.Dit onderzoek hanteerde namelijkhet uitgangspunt dat de dienstverle-ning rond een hoogtechnologischhulpmiddel minstens even belang-rijk is dan de beschikbaarheid vanhet hulpmiddel zelf. Het eindrapportbiedt een inventaris van de proble-men die er binnen deze dienstver-lening bestaan.Dit project kwam tot stand dankzijde financiële inbreng van de KoningBoudewijnstichting en kreeg inhou-delijke ondersteuning vanuit hetKennis- en Ondersteuningscentrum.

De studie ‘Consumenten in destrijd’ (CidS), die hierop een logisch

verlengstuk vormt, peilde bij dehulpmiddelengebruiker naar tekort-komingen en gaten in het hulpmid-delenaanbod zélf. Het projectonderzocht concreet in hoeverrehet huidige hulpmiddelengammategemoetkomt aan de behoeftenvan de slechtziende of blindeconsument. Dit project werd begin2006 beëindigd.Dit project werd gefinancierd doorhet Vlaams Fonds en kreeg inhou-delijke ondersteuning vanuit hetKennis- en Ondersteuningscentrum.

Beide projecten behandelen enkelhoogtechnologische hulpmiddelenen dus niet de kleinere hulpmidde-len voor het dagelijkse leven (zoalswitte stokken, voelbare uurwerken,sprekende weegschalen, …).

De Studie

De mogelijkheden van hulpmidde-len zoals vergrotingsprogramma’s,spraaksynthesizers en brailleleesre-gels, staan reeds jaren op eenbehoorlijk hoog niveau en openenal even lang de poorten naar eenbetere wereld, die de zelfstandig-heid van blinde en slechtziende


Consumenten in de strijd

Monika Van Staeyen, Jeroen Baldewijns – Blindenzorg Licht en Liefde vzw

mensen een stevige duw in de ruggeeft. Maar omdat de dienstverle-ning merkt dat hulpmiddelen somstekort schieten of dat er voor eenbepaalde activiteit gewoonweggeen hulpmiddel bestaat, vondBlindenzorg Licht en Liefde hetbelangrijk om deze problematiekwat dieper uit te spitten.Het project CidS sluit mooi aan opCahW, omdat het een antwoordzoekt op de vraag of het beschik-bare gamma hoogtechnologischehulpmiddelen voldoende oplossin-gen en mogelijkheden biedt infunctie van de behoeften diepersonen met een visuele handicapin Vlaanderen aanvoelen.

Het project beoogde twee doelstel-lingen, die geformuleerd kunnenworden in twee onderzoeksvragen:

1. Welke producten ontbrekener binnen het Vlaamsehulpmiddelenaanbod enwelke beschikbare hulp-middelen zijn vatbaar voorverbetering?

2. Is er een mogelijkheid om deervaringen met hoogtechno-logische hulpmiddelen voorblinden en slechtzienden tebundelen?

De conclusie op de eerste onder-zoeksvraag van dit onderzoek isdat er onvoldoende producten

voldoen aan de noden van doel-groep of zelfs dat er productenontbreken op de huidige markt.Hiervoor willen we drie hoofdrolspe-lers binnen de hulpmiddelensectorsensibiliseren:

1. De hulpmiddelenfabrikantenen -leveranciers ertoe aanzet-ten om hun aanbod nog beteraf te stemmen op de nodenvan de doelgroep. Dit doorbijvoorbeeld producten in hetgamma op te nemen die nuniet op de Vlaamse markt tekoop zijn maar enkel in hetbuitenland. Ook ontwikkelaarsertoe aanzetten om debestaande hulpmiddelen aante passen aan de door degebruikers geformuleerdewensen en eventueel op basishiervan nieuwe producten teontwikkelen.

2. Universiteiten en hogescholenwaar aan research wordtgedaan en waar studenten opzoek zijn naar afstudeeronder-werpen. Het zijn immers zijdie vaak aan de basis liggenvan inventieve nieuwe techno-logieën die leiden tot bruik-bare hulpmiddelen.

3. Andere actoren in het maat-schappelijk bestel, willen wewijzen op hun verantwoorde-lijkheid om diensten en pro-ducten toegankelijk te maken


voor de mensen met eenvisuele beperking. We denkenbijvoorbeeld concreet aanbanken, fabrikanten vanconsumentenproducten diegebruik maken van LCD-schermpjes, webdesigners,televisieomroepen, enz.

Uit de antwoorden gegeven doorde doelgroep op de tweede onder-zoeksvraag, concluderen we dat denood aan een centraal verzamel-punt voor gebruikerservaringen erggroot is. Een voorbeeld van zo eencentraal verzamelpunt is de erva-ringsdatabank van het KOC. Deervaringsdatabank heeft dan ookals doel de ervaringen van gebrui-kers te bundelen en zal in detoekomst ook verder gezet wordenom de continuïteit van gegevens tegaranderen. Hier worden vooralhulpmiddelengebruikers en hunhulpverleners uitgenodigd hunervaringen over hulpmiddelen tedelen met anderen.

Het eindrapport

Deze beide conclusies zijn verderuitgewerkt in het eindrapport vanhet project. Met dit rapport, willen we ontwer-pers, producenten en leveranciersinformeren over de hiaten in hethulpmiddelenaanbod voor blindenen slechtzienden. Wanneer eenproducent zich bewust is van denoden en bekommernissen vanuitde doelgroep, zal hij in staat zijnom de producten volledig af testemmen op deze doelgroep. Wehopen dat dit zal resulteren in eengrotere tevredenheid onder deeindgebruikers met een standvasti-ger cliënteel als gevolg.

Voor de eindrapporten met deprojectresultaten kan u terecht opdeze websites:– Consumenten aan het Woord:

http://www.blindenzorglichten-liefde.be/cahw/index.html

– Consumenten in de Strijd:http://www.blindenzorglichten-liefde.be/cids/index.html


Samenvatting

CSUN is de naam van een jaar-lijkse grote conferentie (in LosAngeles) met in parallel een hulp-middelenbeurs waar tweehonderdvan de belangrijkste leveranciersvan de wereld aanwezig zijn.Tijdens de beurs worden dikwijlsproducten gepresenteerd die pas inde loop van het jaar beschikbaarzullen komen. De CSUN-conferentie is met 375presentaties te groot om nog overalle producten uitgebreid informatieop te doen. Wel is er zichtbaargeworden welke trends en ontwik-kelingen we de komende jarenkunnen verwachten.

Veel leveranciers kiezen CSUNvoor hun productpresentaties enlaten hun distributeurs naar CSUNkomen voor vergaderingen enpresentaties. Met meer dan 4500bezoekers is het de belangrijkstebeurs van de VS en Canada. Voor de Europese markt spelenSightVillage (Birmingham) enSightCity (Frankfurt) dezelfde rol,maar op kleinere schaal natuurlijk.

Trends

Een aantal leveranciers van hulp-middelen stapt af van zelf ontwik-kelde producten. Er wordt massaalgeopteerd voor het bouwen vanaccessoires voor bestaande pro-ducten om zo de aanschafprijs vaneen hulpmiddel laag te houden. Depda wordt bijvoorbeeld steeds meeringezet als centraal systeem voormensen met een communicatieveof visuele beperking. De combinatievan spraak en braille maakt dePocket pc volledig toegankelijk.Door enkel de software en eenaparte braille leesregel/invoer televeren, wordt bespaard op ontwik-keling van een compleet systeemvoor het nemen van notities. Datzien we bijvoorbeeld in de combi-natie Dolphin-Optelec terug. Optelec (het vroegere ALVA)promoot zijn eigen ontwikkelingen(de MPO en de Optelec NotetakerMyLink) niet verder meer en isblijkbaar dan ook niet van plan omde door Freedom Scientific enHumanware gedomineerde marktvan de notetakers te gaan betreden.


CSUN 2006

Dennis van der Heijden – Visio CTC

Bluetooth is de belangrijkste draad-loze verbinding die nu in braille-leesregels ingebouwd wordt enwaarmee deze met de pda oflaptop communiceren. Van draadloze verbindingen wordtduidelijk veel meer gebruikgemaakt dan de vorige jaren. Dit iste zien aan de hoeveelheid Blue-tooth in leesregels en communica-tie-apparatuur voor mensen meteen mobiliteitsbeperking, maar ookaan de WiFi-toevoeging (eenandere draadloze standaard) aanpda’s en mini-computers.

Nieuwe oplossingen voor eentoegankelijker wetenschappelijkonderzoek zagen we vaker opbeurzen. Waar vorig jaar de toe-gankelijke wiskundesoftware zeerpopulair was op de beurs, zien wenu dat al die individuele initiatievensamengevoegd worden in eenDaisystandaard die ook de formu-les aankan. Dit zal ervoor zorgendat wiskunde nu vaker en beterondersteund zal worden in dediverse braille- en spraakproducten.

Er komen veel mobiele beeld-schermloepen op de markt en eenaantal leveranciers veranderen hunmarketingprioriteiten van de slecht-ziende gebruiker naar de gebruiker“die ouder wordt en een watslechter zicht heeft”. Deze gebrui-

kers willen niet geïdentificeerdworden met de groep mensen meteen visuele beperking, maar heb-ben, naar eigen gevoel, een ouder-domsverschijnsel. In de VS wordendie problemen opgelost met pro-ducten zonder tussenkomst vaneen adviseur of financieringsinstel-ling. De marketing van deze beeld-schermloepen is helemaal gerichtop een commercieel georiënteerdemarkt, in tegenstelling met wat wein Nederland of Vlaanderen zien.Deze omschakeling van benaderingen doelgroep zien we ook bijMicrosoft’s nieuwe besturings-systeem Vista en in producten vanHP en Canon terug. De markt vanmensen die zich niet slechtziendnoemen maar bereid zijn producten“die het zicht verbeteren” aan tekopen, wordt nu actiever dan ooitbenaderd met mobiele (digitale)loepen.

Canon en HP positioneren hunkopieerapparaten meer en meer alsbruikbaar voor iedereen en voegener spraakmodules en tactiel beterherkenbare knoppen aan toe.Windows Vista heeft haar rolstoel-icoon voor toegankelijkheid metpensioen gestuurd en dezelfdefuncties zijn nu te vinden in hetconfiguratiescherm onder ‘eenvoudvan toegang’ in plaats van toegan-kelijkheid.


Leesregels

Op het gebied van leesregels washet erg stil op CSUN. HandyTecsloot een contract met Human-Ware, ‘s werelds grootste leveran-cier van hulpmiddelen voor mensenmet een visuele beperking enPapenmeier probeerde voorzichtigde Amerikaanse markt te enthousi-asmeren voor de Trio. Op enkeleplekken vonden we nog wat paarseAlva-leesregels die naar verwach-ting langzaam uit de diverse standszullen verdwijnen zodra Optelecaan een nieuwe reeks leesregelsbegint. Optelec had naast hunintroductie van CCTV’s (beeld-schermloepen) ook de Easylink 12bij zich. Dit kleine apparaat biedt demogelijkheid om via Bluetoothbraille in te voeren en uit te lezenvia 12 braillecellen. Daarnaast zijner twee navigatietoetsen en een‘muispunt’ aanwezig op dit 1995dollar kostende apparaat. DeEasylink 12 vormt hiermee eenmooie aanvulling op Dolphin’s Halvoor Pocket PC of de Code FactoryPDA Screen Reader.

Vergroting en spraaksoftware

Dolphin’s Supernova, Hal, Lunar enLunar Plus werden gepresenteerdin de nieuwe versie 7.0 editie. Dezevergrotingssoftware heeft eenverbeterde afrondingstechnologie,

maar haalt het toch niet bij dexFont van Zoomtext 9 (uitgebreidbesproken in het vorig nummer vanInfoVisie Magazine). Verder zoudenze alle beter werken op het interneten volgens Dolphin een echteconcurrent vormen voor JAWS. Bij VisioCTC doen we binnenkorteen test om te kijken of dit werkelijkzo is.

Overige ontwikkelingen

We zien meer en meer toetsen-borden die macro’s en sneltoetsenbevatten om bijvoorbeeld hulp-middelen direct aan te sturen. Ditbespaart de gebruiker een hoop tijdom de stapels sneltoetsen te lerenvan het hulpmiddel. AI Squared, deleverancier van Zoomtext, komtbinnenkort op de markt met heteerste geel–zwarte toetsenbord met16 sneltoetsen voor het vergro-tingsprogramma.

Dit jaar was er voor het eerst sindslange tijd weer aandacht voor deMac. Diverse leveranciers haddeneen Mac-versie van hun product.Voor braille en vergroting vondenwe geen nieuwe ontwikkelingen,voor spraak wel. Het Nederlandsebedrijf Assistiveware presenteerdeeen Nederlandse versie van Voice-Over onder de naam VisioVoice. Volgende maand worden de eerstebetaversies door VisioCTC getest.


We presenteren u een vijftal van de meest in het oog springende websitesdie wij graag onder uw aandacht willen brengen. De sites zijn alfabetischgeschikt.

AFB AccessWorld - www.afb.org/afbpress/pub.asp?DocID=aw070103Op deze pagina staat een testverslag van drie recente versies van scherm-uitleesprogramma’s: Jaws 7.0, Hal 6.51 en Window Eyes 5.5. Gezien desite van de Amerikaanse Blindenstichting is, is het verslag in het Engelsgeschreven. Op deze site zijn trouwens nog andere testverslagen te lezen.

Belglaucoma - www.belglaucoma.beDrietalige (NL, FR en ENG) website van de Belgische GlaucomaVereniging. Op deze website kan u alles te weten komen over de oogziekteglaucoma; oorzaak, behandeling en manieren om het te voorkomen.

KMBS - www.kmbsvzw.beDit is de website van de Koninklijke Maatschappij voor Blinden enSlechtzienden van België. De vernieuwde site is geheel in het Nederlandsen is met aandacht voor slechtziende bezoekers opgemaakt. Het tijdschriftKMB Magazine is er te beluisteren via een computerstem.

LED - www.doofblind.nlNederlandstalige site van het Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid(NL). Men kan er alle info vinden in verband met doofblindheid. De site isin diverse soorten opmaak te bekijken zodat iedere bezoeker kan kiezenwelke kleuren en lettergrootte hem/haar het beste liggen.

Screen Magnifiers homepage - www.magnifiers.orgSober en hoofdzakelijk tekstgebaseerde website met Engelstalige info overalles wat te maken heeft met vergroting van de scherminhoud bij compu-ters. De site wordt op punt gehouden door de Nederlander Peter Verhoeven. Er zijn besprekingen van diverse soorten vergrotingssoftware tevinden en ook een hoofdstuk over toegankelijkheid van informatie, compu-ters, software en internet.


Websites: selectie van de redactie

7 tot 9 juni 2006 (*)

AUTONOMIC Parijs Negende editie van dit internationaal salon over diensten enhulpmiddelen voor een onafhankelijk leven van personen meteen handicap. Deze conferentie richt zich tot het grote publiek.

Plaats: Paris Expo, Hall 4, Porte de Versailles, Parijs, Frankrijk

Info: ADES OrganisationCentre d’affaires le Lugo15, rue du Docteur Roux94600 Choisy le RoiFrankrijkTelefoon : +33 1 46 81 75 00Fax: +33 1 46 81 77 00E-mail: [email protected]: www.autonomic-expo.com/paris/2006/fr

10 tot 14 juli 2006 (*)

ICCHP 2006: International Conference on Computers Helping Peoplewith Special Needs

Tiende internationale conferentie over hoe computers behulp-zaam kunnen zijn voor personen met een handicap en voorouderen. Op 10 en 11 juli wordt een preconferentie gehoudenmet workshops en seminaries over specifieke onderwerpen.Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.

Plaats: Johannes Kepler University, Linz, Oostenrijk

Info: ICCHP Conference OfficeKlaus Miesenberger / Natascha RecknaglJohannes Kepler Universität Linz


Agenda

Institute Integriert StudierenAltenbergerstraße 694040 LinzOostenrijkTelefoon: +43 732 2468 1291Fax: +43 732 2468 28821E-mail: [email protected]: www.icchp.org

16 tot 21 juli 2006

12th World Conference of ICEVITwaalfde internationale conferentie van de International Councilfor Education of People with Visual Impairment.

Plaats: Putra World Trade Centre, Kuala Lumpur, Maleisië

Info: Website: www.icevi.org

18 tot 20 juli 2006

Sight Village 2006Hulpmiddelenbeurs met een groot aandeel Britse producentenvan geavanceerde hulpmiddelen voor personen met een visuelehandicap. Naast het beursgedeelte worden er ook lezingengehouden over onderwerpen die verband houden met hulp-middelen. Deze beurs richt zich tot het grote publiek en detoegang is gratis.

Plaats: Clarendon Suites, Hagley Road, Birmingham, Groot-Brittannië

Info: Stewart MoreheadQueen Alexandra CollegeCourt Oak Road, HarborneBirmingham B17 9TGGroot-BrittanniëTelefoon: +44 121 428 5050E-mail: [email protected]: www.sightvillage.org


18 tot 20 juli 2006

CVHI 2006: 4th Conference on Vision and Hearing Technologies:State of the Art and New Challenges. To support Technologies for Independent Living and Work.

Internationale conferentie over technologie voor personen meteen visuele en auditieve handicap. Deze conferentie richt zichhoofdzakelijk tot professionelen en heeft specifieke aandachtvoor het werk van jonge onderzoekers.

Plaats: Hotel Andreas Hofer, Kufstein, Tirol, Oostenrijk

Info: Prof. Marion HershUniversity of GlasgowTelefoon: +44 141 330 4906/5978E-mail: [email protected]: www.elec.gla.ac.uk/Events_page/CVHI/cvhi/

(*): Activiteiten waar het KOC en/of Infovisie vzw aan deelnemen.


Aanvullende informatie• Mobile Accessibility (MA) is een sprekend gsm-programma dat geschikt

is voor gsm’s die werken met het Symbian Serie 60 besturingssysteem.• MA is een apart programma dat naast de normale gsm-programma’s

geïnstalleerd wordt. MA heeft een eigen menustructuur die een grootdeel van de gsm-functies toegankelijk maakt.

• Informatie zoals batterijlading, signaalsterkte en gsm-operator kan opge-vraagd worden via sneltoetsen.

• De gebruikte stem is afkomstig van het spraaksyntheseprogrammaPocket Babel.

• Het MA-menu biedt zeven opties die met de pijltjestoetsen of de joystickvan de gsm te bedienen zijn. Volgende opties zijn beschikbaar: oproep-functies, een uitgebreid adresboek, sms-functies, een agenda, eenrekenmachine, een klok met alarmfunctie en profielen & instellingen.

• Volgende instellingen zijn ondermeer mogelijk: volume, toonhoogte,spraaksnelheid en schermcontrast.

• Voor slechtzienden is een hoog contrast-optie beschikbaar.• Als de toets “c” gedurende 5 seconden ingedrukt wordt, kan men de

gsm zonder MA bedienen; er is dan uiteraard geen enkele spraakonder-steuning meer.

• Het aantal sneltoetsen is bewust beperkt gehouden.

ProducentCODE FACTORYRambla d’Egara, 148, 2-208221 - Terrassa (Barcelona) SpanjeTel.: +34 93 733 70 66Fax: +34 93 789 30 51E-mail: [email protected]: www.codefactory.es

Leveranciers en prijzen• België: Data Braille Service, Erocos: € 223

(april 2006, incl. BTW)


Technische fiche

Gsm-software

Mobile Accessibility

Aanvullende informatie• Mobile Magnifier (MM) is een vergrotingsprogramma voor Symbian

Series 60 gsm’s. Het kan een vergroting realiseren van 2 tot 6 maal.• Het vergrote beeld wordt op de helft van het scherm getoond, de andere

schermhelft behoudt het originele onvergrote beeld.• De gebruiker moet manueel het beeld horizontaal heen en weer schuiven

via de sneltoetsen.• MM beschikt over de Autozoom-functie; deze zorgt ervoor dat de meest

essentiële informatie (zoals een ingetypt telefoonnummer of de naam vande operator) wat extra vergroting krijgt.

• Voor het vergrote deel van het scherm kan gekozen worden uit devolgende kleurinstellingen: normaal, zwart/wit, grijs lage resolutie, grijshoge resolutie, kleur lage resolutie of kleur hoge resolutie.

• Alle belangrijke functies van het vergrotingsprogramma en de belangrijkeinfo (zoals batterijstatus, signaalsterkte,…) zijn bereikbaar via sneltoet-sen. Elke sneltoets bestaat uit twee drukken op de edit-toets (de toetsmet het potloodje op Nokia gsm’s) gevolgd door één van de andere gsm-toetsen.

• Via de sneltoetsen zijn een paar extra “screen reader functies” beschik-baar, zoals: toon de elementen uit het statusgebied, toon de belangrijk-ste gebieden op het scherm, toon de labels van de linker en rechterSymbian functietoets.

• MM is in twee uitvoeringen verkrijgbaar: als een “plugin” die bedoeld isom in combinatie met Mobile Speak te gebruiken of als een autonoomprogramma dat los van Mobile Speak werkt.

ProducentCODE FACTORYRambla d’Egara, 148, 2-208221 - Terrassa (Barcelona) SpanjeTel.: +34 93 733 70 66Fax: +34 93 789 30 51


Technische fiche

Gsm-software

Mobile Magnifier

E-mail: [email protected]: www.codefactory.es

Leveranciers en prijzen• België: Data Braille Service, Erocos, Integra, Optelec, Sensotec:

€ 159 – 190Mobile Magnifier als plug in bij Mobile Speak: € 75 - 117(april 2006, incl. BTW)

• Nederland: LVBC: € 147 (gratis installatie)Optelec: als plug-in bij Mobile Speak: € 75stand alone: € 159(april 2006, incl. BTW)


Aanvullende informatie• Mobile Speak (MS) is een schermuitleesprogramma met spraakweergave

voor Symbian Series 60 gsm’s.• Reeds bij het aanzetten van de gsm krijgt de gebruiker een gesproken

verzoek om zijn pincode in te voeren. Uiteindelijk maakt de gesprokeninformatie (met ondermeer een melding van uw gsm-operator) duidelijkdat men op het basisscherm is beland en dat de telefoon klaar is voorgebruik.

• De volledige Symbian gebruikersomgeving van de gsm (inclusief detoepassingen die standaard bij Symbian zitten: berichten, oproepen,adresboek,…) is bruikbaar via spraakweergave.


• Alle relevante informatie, die tijdens de bediening van het toestel op hetscherm verschijnt, wordt uitgesproken.

• Tijdens het gsm-gebruik kan heel wat extra informatie opgevraagdworden: lees actief venster, lees laatst gesproken item, lees functies vande Symbian functietoetsen, spel het huidige woord, lees datum en tijd,…

• Voor alle belangrijke functies van MS, voor de instellingen van MS énvoor het snel opstarten van bepaalde Symbian onderdelen zijn sneltoet-sen ter beschikking.

• MS maakt het werken met alle belangrijke Symbian toepassingen zoalshet adresboekbeheer, sms-gebruik en oproepinfo consulteren, mogelijk.

• Bij het ontvangen van een oproep kan men de gegevens van de bellerlaten uitspreken alvorens te beslissen of men de oproep aanneemt.

• MS biedt volgende instelmogelijkheden: geluidsvolume, toonhoogte,spreeksnelheid, uitspreken van leestekens en het detail waarmee infor-matie moet worden weergegeven (breedsprakigheid).

• MS wordt standaard geleverd met extra Symbian software zoals eengeluidsrecorder, een MP3-speler, een spelletje, een rekenmachine eneen programma voor spraakbeheer.


Technische fiche

Gsm-software

Mobile Speak

ProducentCODE FACTORYRambla d’Egara, 148, 2-208221 - Terrassa (Barcelona) SpanjeTel.: +34 93 733 70 66Fax: +34 93 789 30 51E-mail: [email protected]: www.codefactory.es

Leveranciers en prijzen• België: Data Braille Service, Erocos, Integra, Optelec, Sensotec:

€ 215 – 220(april 2006, incl. BTW)

• Nederland: Optelec € 215(april 2006, BTW inbegrepen)


Aanvullende informatie• Talks is een schermuitleesprogramma met spraak- en brailleweergave

voor Symbian Series 60 gsm’s maar ook voor de nog meer geavanceer-dere Series 80 gsm’s.

• Talks bestaat in twee versies: Talks Standard en Talks Premium. DePremium-versie biedt braille-ondersteuning. Door een braillenotitietoestelvan Handy Tech (de compatibele producten zijn: Braillino, BrailleWave,BrailleStar 40) draadloos te koppelen via Bluetooth, kan men enerzijdshet schermbeeld van de gsm op de braillecellen uitlezen en anderzijdshet brailletoetsenbord gebruiken als alternatieve invoer in plaats van degsm-toetsjes. De Standard-versie beschikt enkel over spraakweergavemaar wordt niet rechtstreeks aan consumenten verkocht.

• Reeds bij het aanzetten van de gsm krijgt de gebruiker een gesprokenverzoek om zijn pincode in te voeren. Uiteindelijk maakt de gesprokeninformatie duidelijk dat men op het basisscherm is beland en dat detelefoon klaar is voor gebruik.

• De volledige Symbian gebruikersomgeving van de gsm is bruikbaar viaspraakweergave.


• Volgende schermuitleesfuncties zijn beschikbaar:o alle relevante informatie die tijdens de bediening van het toestel

op het scherm verschijnt, wordt uitgesproken. o tijdens het gsm-gebruik kan extra informatie opgevraagd wor-

den: lees actief venster, lees laatst gesproken item, lees func-ties van de Symbian functietoetsen, lees het geselecteerdeobject, spel het huidige woord, lees datum en tijd, lees batterij-status/signaalsterkte/operator,…

o toetsenbordecho bij het intypen van tekst.o sneltoetsen voor alle belangrijke functies van de schermuitlezer

en voor de instellingen van Talks.o grafische mode, die tracht om onbenoemde grafische elementen

een naam te geven.


Technische fiche

Gsm-software

Talks Premium

• Bij het ontvangen van een oproep kan men de gegevens van de bellerlaten uitspreken alvorens te beslissen of men de oproep aanneemt.

• De gebruiker kan Talks helemaal naar zijn hand zetten:o geluidsvolume, toonhoogte en spreeksnelheid.o bepalen in welke mate hoofdletters en leestekens aangegeven

worden.o bepalen of cijfermatige informatie cijfer per cijfer of als getal

uitgesproken wordt.o bepalen of de cursor zich letter per letter of woord per woord

moet verplaatsen.• Talks beschikt over een hulpfunctie die de gebruiker wegwijs maakt in de

betekenis van de verschillende toetsen.• Verder biedt de Premium-versie vijf extra toepassingen: geluidsrecorder,

multimediaspeler, Mini-gps, een wereldklok en een programma om deprofielen te beheren.

ProducentNUANCE1 Wayside RoadBurlington, MA 01803Verenigde StatenTel.: +1 781 565 5000Fax: +1 781 565 5001Web: www.nuance.com/talks/

Leveranciers en prijzen• België: Erocos, Integra: € 244 (levering en instructie/initiatie inbegrepen)

(april 2006, incl. BTW)• Nederland: Worldwide Vision: € 244 (installatie inbegrepen)



Aanvullende informatie• Zooms is een vergrotingssoftware voor Symbian gsm’s. Het is beschik-

baar als versie op zich of in combinatie met het schermuitleesprogrammaTalks Premium (van dezelfde producent). Zooms realiseert een vergro-ting van 1,5 tot 16 maal.

• Standaard wordt het hele scherm vergoot waardoor, afhankelijk van deingestelde vergrotingsfactor, een verlies aan schermoverzicht optreedt. Erkan echter geschakeld worden naar een ‘split-screen’ modus met drievergrote gebieden: een vergroting van de titelbalk bovenaan het scherm,een vergroting van de labels van de twee Symbian-functietoetsen onder-aan het scherm en daartussenin een vergroting van het centrale gedeeltevan het scherm. Op deze manier blijven essentiële zaken steeds inbeeld.

• Zooms beschikt over een ‘autoscroll’ functie; zodra de focus over hetscherm bewogen wordt (door bijvoorbeeld door een menu te scrollen),gaat het gefocuste element automatisch van rechts naar links schuivenen dit tegen een leessnelheid die zelf ingesteld wordt. Er kan ook hand-matig geschoven (scrollen) worden via sneltoetsen.

• Met de ‘auto-fit’ functie kan de gebruiker bepalen hoeveel tekstlijnenweergegeven worden op het gsm-schermpje; de vergroting wordt danafgestemd op het aantal gewenste tekstlijnen.

• Volgende kleurinstellingen zijn beschikbaar: kleuren inverteren enomschakelen naar weergave in grijswaarden of zwart/wit.

• Alle belangrijke functies van het vergrotingsprogramma en de belangrijkeinfo (zoals batterijstatus, signaalsterkte,…) zijn bereikbaar via sneltoet-sen.

ProducentNUANCE1 Wayside RoadBurlington, MA 01803Verenigde Staten


Technische fiche

Gsm-software

Zooms

Tel.: +1 781 565 5000Fax: +1 781 565 5001Web: www.nuance.com/zooms/

Leveranciers en prijzen• België: Integra: € 212

(april 2006, incl. BTW)• Nederland: Worldwide Vision: € 214



Aanvullende informatie• De 112C is een gsm zonder scherm, ontwikkeld naar een publiek van

senioren en/of mensen met een visuele beperking, die in de eerste plaatseen zo eenvoudig mogelijke bediening wensen en bovendien geen noodhebben aan een sms-functie of een uitgebreid adresboek.

• De 112C is alleen geschikt om te bellen en is voorzien van slechts 3geheugens en één alarmgeheugen.

• Het toetsenbord heeft ver uit elkaar geplaatste toetsen die goed voelbaarzijn. Er is een grotere toets voor de menutoets en het cijfer 5 (ovaalvor-mig i.p.v. rond) is voorzien van een duidelijk voelbaar punt op de toets.Toetsen met belangrijke functies hebben een afwijkende vorm, zoals demenutoets, het rode en het groene telefoontje. De toetsen hebben ookduidelijke en contrastrijke bijschriften.

• De gsm communiceert met zijn gebruiker via geluidstonen en trilsignalen.• De 112C heeft geen menustructuur voor de bediening.• Om de te bellen, vormt men gewoon het telefoonnummer via de cijfer-

toetsen en drukt men op het groene telefoontje; om naar een nummer tebellen dat in één van de drie directe geheugens zit, drukt men gewoonlang op één van de drie geheugentoetsen; om een inkomend gesprekaan te nemen, drukt men gewoon op de toets met het groene telefoontje.

• Op de sim-kaart kunnen 99 telefoonnummers opgeslagen worden. Omzo’n telefoonnummer op te roepen moet de gebruiker het positienummerop de sim-kaart ingeven.

• Diverse instellingen worden bediend door codes in te voeren. Bijvoor-beeld: pincode wijzigen, beltoon en trilsignaal instellen, de drie directegeheugens en het noodoproepnummer programmeren, een telefoonnum-mer op de simkaart opslaan of ervan wissen, oproepen automatischdoorschakelen, tijd en wektijd instellen,…

ProducentOWASYSParque Tecnológico, 207-B


Technische fiche

Gsm’s

Owasys 112C

48170 ZamudioVizcayaSpanjeTel.: +34 946 025 323Fax: +34 946 025 353E-mail: [email protected]: www.owasys.com/accesible_en/owasys112c.php


(april 2006, incl. BTW)• Nederland: Wordwide Vision: € 499 (simlockvrij), ook mogelijk met

abonnement, prijs afhankelijk van het soort abonnement en de telefoon-providerDOX+Sycada: € 245 – 520, afhankelijk van het soort abonnement en detelefoonprovider(april 2006, BTW inbegrepen)


Aanvullende informatie• De 22C is een gsm zonder scherm, ontwikkeld naar een publiek van

blinden en slechtzienden toe. Deze gsm is uitgerust met spraakweer-gave, ook in het Nederlands.

• Het toetsenbord heeft ver uit elkaar geplaatste toetsen die goed voelbaarzijn. Er is een grotere toets voor de menutoets en het cijfer 5 (ovaalvor-mig i.p.v. rond) is voorzien van een duidelijk voelbaar punt op de toets.Toetsen met belangrijke functies hebben een afwijkende vorm, zoals demenutoets, het rode en het groene telefoontje. De toetsen hebben ookduidelijke en contrastrijke bijschriften.

• De gesproken boodschappen van de 22C kunnen op drie manierenbeluisterd worden: door de gsm tegen het oor te houden, handenvrij viade luidspreker te laten weergeven (dan luistert de omgeving mee) of doorze via een oortje te beluisteren.

• De basisfuncties (een telefoonnummer vormen, een inkomend gesprekbeantwoorden, een gesprek beëindigen, ...) zijn bedienbaar zoals bij elkeandere gsm.

• De geavanceerdere functies (een sms schrijven, een contact toevoegen,een instelling wijzigen, ...) zijn benaderbaar via een menustructuur die totdrie niveaus diep gaat en waarvan alle opties uitgesproken worden.

• De gebruiker kan de spreeksnelheid en de toonhoogte van de spraak-weergave wijzigen.

• Bij het binnenkomen van een oproep kan door een druk op de informatie-toets informatie over de beller opgevraagd, vooraleer te beslissen op tenemen.

• In het adresboek is ruimte voor 250 contacten. Van elk contact kunnennaam, adres, mailadres en drie telefoonnummers bewaard worden.

ProducentOWASYSParque Tecnológico, 207-B48170 Zamudio


Technische fiche

Gsm’s

Owasys 22C

VizcayaSpanjeTel.: +34 946 025 323Fax: +34 946 025 353E-mail: [email protected]: www.owasys.com/accesible_en/owasys22c.php


(april 2006, incl. BTW)• Nederland: Wordwide Vision: € 599 (simlockvrij), ook mogelijk met

abonnement, prijs afhankelijk van het soort abonnement en de telefoon-providerDOX+Sycada: € 245 – 520, afhankelijk van het soort abonnement en detelefoonprovider(april 2006, BTW inbegrepen)


ADVANCED TECHNICSTweehuizenweg 81, bus 9B - 1200 BrusselTelefoon: +32 (0)2 763 09 08Fax: +32 (0)2 770 58 13E-mail: [email protected]: www.advtechnics.com

BABBAGE AUTOMATIONFlintdijk 16NL - 4706 JT RoosendaalTelefoon: +31 (0)165 53 61 56Fax: +31 (0)16 554 40 40E-mail: [email protected] Web: www.babbage.com

BESS / STELLER SYSTEEM-TECHNIEKGriendtsveenweg 22aNL - 7901 EA HoogeveenTelefoon: +31 (0)52 823 59 42E-mail: [email protected] Web: www.bess.nl

BLINDENZORGLICHT EN LIEFDEHulpmiddelendienstOudenburgweg 40B - 8490 VarsenareTelefoon: +32 (0)50 40 60 52Fax: +32 (0)50 38 64 83E-mail: [email protected]: www.blindenzorglichten-liefde.be

BRAILLELIGAEngelandstraat 57B - 1060 BrusselTelefoon: +32 (0)2 533 32 11Fax: +32 (0)2 537 64 26Email: [email protected]: www.brailleliga.be

DATA BRAILLE SERVICEAntwerpsesteenweg 96B - 2940 Hoevenen-StabroekTelefoon: +32 (0)3 828 80 15Fax: +32 (0)3 828 80 16E-mail: [email protected]: www.databraille.be

DE CEUNYNCK NVKontichsesteenweg 36B - 2630 AartselaarTelefoon: +32 (0)3 870 37 51Fax: +32 (0)3 887 19 20E-mail:[email protected]: www.deceunynck.be

DOX+SYCADABurgemeester Stramanweg 108E1101 AA AmsterdamFax: +32 (0) 20-3116509E-mail: [email protected]: www.telefoonsvooru.nl

ERGRA ENGELENKerkstraat 23B - 2845 NielTelefoon: +32 (0)3 888 11 40Fax: +32 (0)3 888 14 36E-mail: [email protected]: www.ergra-engelen.be

ERGRA LOW VISIONCarnegielaan 4 - 14NL - 2517 KH Den HaagTelefoon: +31 (0)70 311 40 70Fax: +31 (0)70 311 40 71E-mail: [email protected]: www.ergra-low-vision.nl

EROCOS INTERNATIONALDr. Van de Perrestraat 176-178B – 2440 GeelTelefoon: +32 (0)14 76 55 20Fax: +32 (0)14 76 55 21E-mail: [email protected]: www.erocos.be

ESCHENBACH OPTIK BVOsloweg 134NL - 9723 BX GroningenTelefoon: +31 (0)50 541 25 00Fax: +31 (0)50 541 05 82E-mail: [email protected]: www.eschenbach-optik.nl

ESCHENBACH VISUEELCENTRUMPlezantstraat 42B - 9100 Sint-NiklaasTelefoon: +32 (0)3 766 64 99Fax: +32 (0)3 778 01 98E-mail:[email protected]

EUREVASaturnusstraat 95NL - 2516 AG Den HaagTelefoon: +31 (0)70 38 55 209E-mail: [email protected]

EUROBRAILLE BELGIUMDaillylaan 90-92 B - 1030 Brussel Telefoon: +32 (0)2 241 65 68 Fax: +32 (0)2 215 88 21 E-mail: [email protected] Web: www.eurobraille.fr

EVISION OPTICSPostbus 18568NL - 2502 EN Den HaagTelefoon: +31 (0)70 311 40 90Fax: +31 (0)70 311 40 91E-mail: [email protected] Web: www.evision.nl

FOCITijs van Zeventerstraat 29NL – 3062 XP RotterdamTelefoon: +31 (0)10 452 32 12Fax: +31 (0)10 452 32 12E-mail: [email protected] Web: www.foci.nl


Adressen leveranciers

FREEDOM ADL BVSprendlingenpark 21NL - 5061 JT OisterwijkTelefoon: +31 (0)13 521 33 73Fax: +31 (0)13 521 33 71E-mail: [email protected]: www.freedomadl.nl

FREEDOM SCIENTIFIC BENELUXBVWeegschaalstraat 637324 BE ApeldoornPostbus 4334NL - 7320 AH ApeldoornTelefoon: +31 (0)55 323 09 07Fax: +31 (0) 55 323 09 08E-mail: [email protected]: www.freedomscientific.nl

INTEGRANaamsesteenweg 386B - 3001 HeverleeTelefoon: +32 (0)16 35 31 30Fax: +32 (0)16 35 31 44E-mail: [email protected]: www.integra-belgium.com

KOBA VISIONDe Oude Hoeven 6B - 3971 LeopoldsburgTelefoon: +32 (0)11 34 45 13Fax: +32 (0)11 34 85 25E-mail: [email protected]: www.kobavision.be

KOMFAPostbus 3041NL – 3760 DA SoestTelefoon: +31 (0)35 588 55 83Fax: +31 (0)35 588 55 84E-mail: [email protected]: www.komfa.nl

LVI BELGIUMBouwelsesteenweg 18aB - 2560 NijlenTelefoon: +32 (0)3 455 92 64Fax: +32 (0)3 455 92 88E-mail: [email protected]: www.lvi.be

LVBCJames Wattstraat 13BNL - 2809 PA GoudaTelefoon: +31 (0)182 525 889Fax: +31 (0)182 670 071E-mail: [email protected]: www.lvbc.nl

N. JONKERDuifhuis 5NL - 3862 JD NijkerkTelefoon: +31 (0)33 245 37 05Fax: +31 (0)33 245 00 04E-mail: [email protected]

OPTELEC BELGIEBaron Ruzettelaan 29B - 8310 BruggeTelefoon: +32 (0)50 35 75 55Fax: +32 (0)50 35 75 64E-mail: [email protected]: www.optelec.be

OPTELEC NEDERLANDKoddeweg 39-41NL - 3184 DH HoogvlietTelefoon: +31 (0)10 231 35 55Fax: +31 (0)10 231 35 90E-mail: [email protected]: www.optelec.nl

OPTICAL LOW VISION -SERVICES De Moucheronstraat 55NL - 2593 PX Den HaagTelefoon: +31 (0)703 83 62 69Fax: +31 (0)703 81 46 13E-mail: [email protected]: www.slechtzienden.nl

RDG KOMPAGNEWinthontlaan 200NL - 3526 KV UtrechtTelefoon: +31 (0)30 287 05 64Fax: +31 (0)30 289 85 60E-mail: [email protected]: www.kompagne.nl

REINECKER REHA TECHNIK NLOudenhof 2DNL - 4191 NW GeldermalsenTelefoon: +31 (0)345 585 160Fax: +31 (0)345 585 169E-mail: [email protected]

SENSOTECGistelsesteenweg 112B - 8490 VarsenareTelefoon: +32 (0)50 39 49 49Fax: +32 (0)50 39 49 46E-mail: [email protected]: www.sensotec.be

SLECHTZIEND.NLSint-Annastraat 93NL - 6524 EJ NijmegenTelefoon: +31 (0)24 3600 457Fax: +31 (0)24 3600 708E-mail: [email protected]: www.slechtziend.nl

STICHTING SPITSBlijdestijn 15NL - 6714 DX EdeTelefoon: +31 (0)318 63 16 82E-mail: [email protected]: www.stichtingspits.nl

VAN DEN BOS OPTICAL LOW VISIONDe Moucheronstraat 55NL - 2593 PX Den HaagTelefoon: +31 (0)70 383 62 69Fax: +31 (0)70 381 46 13E-mail: [email protected]: www.slechtzienden.nlwww.loepen.nl

VAN HOPPLYNUS VISION CARE Koningsstraat 101B - 1000 BrusselTelefoon: +32 (0)2 214 09 50Fax: +32 (0)2 214 09 57

VAN LENT SYSTEMSLithoyensedijk 25ANL - 5396 NC LithoyenTelefoon: +31 (0)412 64 06 90Fax: +31 (0)412 62 60 25

WORLDWIDE VISIONOude Hondsbergselaan 9NL - 5062 SM OisterwijkTelefoon: +31 (0)13 528 56 66Fax: +31 (0)13 528 56 88E-mail: [email protected]: www.worldwidevision.nl


Colofon

INFOVISIE MAGAZINEDriemaandelijks tijdschrift over technischehulpmiddelen voor blinde en slechtziendemensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, ingesproken vorm op audio-cd en inelektronische vorm als HTML-bestand. Deelektronische leesvorm is gratis en wordtverzonden via e-mail. Het elektronischearchief (sinds 1986) kan op de websitewww.infovisie.be geraadpleegd worden.

Redactie 2005KOCTel.: +32 (0)2 225 86 91E-mail: [email protected]: www.koc.beINFOVISIE vzwTel.: +32 (0)16 32 11 23E-mail: [email protected]: www.infovisie.be

RedactieteamJan EngelenChristiaan PinksterGerrit Van den BreedeMarie-Paule Van DammeJeroen Baldewijns (freelance)Hervé Eeckman (freelance)

Vormgevingzwartdruk: drukkerij Peeters, Leuvenaudio-versie: FNB, NederlandHTML-versie: KOC

AbonnementenBelgië: 25 euroAndere landen: 30 euro

Wie zich wenst te abonneren dient zichtot het KOC te richten

zwartdruk en audio-cd:KOCSterrenkundelaan 301210 BrusselTelefoon: +32 (0)2-225 86 61E-mail: [email protected]

HTML-versie: per e-mail aanvragen [email protected]

Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uwabonnement automatisch verlengd bij hetbegin van een nieuwe jaargang.

Verantwoordelijke uitgeverJan EngelenVloerstraat 67B - 3020 Herent

De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezondenartikelen. Enkel teksten die ondertekend zijn, wordenopgenomen. De redactie behoudt zich het recht vooringezonden stukken in te korten.

Het redactieteam kan niet aansprakelijk gesteldworden voor onjuiste gegevens die door leveranciersof producenten werden meegedeeld.

© Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomenworden na schriftelijke toestemming van de uitgever.


Jaargang 20

Nummer 2

Juni 2006

ISSN 0774-1251

Verantwoordelijke uitgever:

Jan EngelenVloerstraat 67B-3020 Herent

Infovisie Magazine is een gezamenlijke productie van:

Jaargang 20 Nummer 2 Juni 2006 · • Leeshulpmiddelen voor slechtzienden • De rol van Infovisie...

Documents

Transcript of Jaargang 20 Nummer 2 Juni 2006 · • Leeshulpmiddelen voor slechtzienden • De rol van Infovisie...