Jaarboek 2019

een uitgave vanHeemkundige Kring Broeder Christofoor

De uitgave is mede tot stand gekomen dankzij een financiële bijdrage van

Aan de uitgave van dit jaarboek werkten mee:

Jan BedafBernard den BraberPiet BruijnsMark BuijsLouis CouwenberghKees HeskensPiet MeijersJoop van MerodeWim Tousain

De illustraties komen uit de collectie van de Heemkundige Kring Br. Christofoor,tenzij anders vermeld. WBA = West-Brabants Archief.

Copyright: © 2019, Heemkundige Kring Br. Christofoor.

Vormgeving: Bernard den Braber.

Drukwerk: Vorsselmans, Zundert.

ISSN: 2213-9133

Inhoudsopgave

Voorwoord 5

Enige feiten uit het Oudenbosch van 1919, door Wim Tousain 7• Een eeuw terug : divers Nederlands nieuws 7• De kranten voor u gelezen 11• Drankvergunningen 27• Café Hof van Holland, Fenkelstraat 27• Uit de notulen van B en W 30• Uit het Jaarverslag van de gemeente 34• Bouwplannen 35• Hinderwetvergunningen 35• Notarieel archief 36• Gemeentesecretaris Van Oosterhout (3) 37• Uit de rechtbank 39• En dan nog dit... 40• Geraadpleegde bronnen 41

Rectificaties jaarboek 2018 41

De dag van onze bevrijding 42

Oorlogsslachtoffers uit Oudenbosch, door Kees Heskens en Bernard den Braber 46

De Symfonie, door Piet Bruijns 59

Het leven van neef Kees, door Piet Meijers 65

Het spoorwegongeval : de bijna ramp, door Joop van Merode 77

Oudenbosch in 1969, door Jan Bedaf en Bernard den Braber 82

3

Secretariaat en postadres: Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch. e-mail: secretariaat@broederchristofoor-oudenbosch.nlBestuur:voorzitter: Jan Bedaf, Velletriweg 32, 4731 DN Oudenbosch; tel. 312546.secretaris: Cor van Oers, Neerstraat 12, 4731 RH Oud-Gastel; tel. 510020.penningmeester: Ad Dirken, Moerdijksestraat 15, 4731 TH Oudenbosch; tel. 317552.ledenadministratie: Louis Couwenbergh, Tuinderslaan 36, 4731XL Oudenbosch; tel. 313509.bibliothecaris: Kees Heskens, Jezuïetenplein 17, 4731 HX Oudenbosch; tel. 312951.lid: Bernard den Braber, Marshallstraat 9, 4731 KT Oudenbosch; tel. 313612. Mark Buijs, Markt 37, 4731 HM Oudenbosch; tel. 320833.Redactie Jaarboek: Bernard den Braber en Mark Buijs; e-mail: bernard@kabelfoon.netInternet: http://www.broederchristofoor-oudenbosch.nl/ https://nl-nl.facebook.com/heemkundigekring.broederchristofoorHeemhuis: “De Drie Koningen”, Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch.

4

HEEMKUNDIGE KRINGBROEDER CHRISTOFOOR

OUDENBOSCHBewaarders van het Erfgoed

opgericht 1987

5

Voorwoord.

Op 30 oktober 2019 is het 75 geleden dat Oudenbosch bevrijd werd van de Duitse bezetters. Dat was voor Kees Heskens aanleiding om op zoek te gaan naar gegevens over personen, die hier geboren zijn en het oorlogsgeweld niet overleefd hebben.

Wim Tousain vond in de Oudenbossche Courant een artikel, dat geschreven is door een onbekende inwoner van Oudenbosch die de bevrijding persoonlijk heeft beleefd.

Naast deze herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog treft U in dit jaarboek van de hand van Piet Bruijns een hoofdstuk aan, gewijd aan het symfonieorkest dat Oudenbosch in het laatste deel van de 20e eeuw rijk was.

Piet Meijers heeft het voornemen om regelmatig een kort verhaal te schrijven over nog levende 90-ers in ons midden. Zijn eerste “prooi” is zijn neef Kees Meijers, de voormalige wethouder.

Tot slot ontrukt Joop van Merode aan de vergetelheid een spectaculair spoorwegon-geval bij de Industrieweg in 1989. Achteraf bezien is dat tamelijk goed afgelopen, maar…

Natuurlijk ontbreken in dit jaarboek niet de inmiddels traditionele bijdragen over Oudenbosch 100 jaar geleden door Wim Tousain, resp. 50 jaar geleden door Jan Bedaf en Bernard den Braber.

Wij denken dat wij dankzij deze bijdragen andermaal een gevarieerd jaarboek heb-ben kunnen samenstellen. Wij hopen dat U het met belangstelling en plezier zult lezen.En niet vergeten… wij zijn steeds op zoek naar verhalen over vroeger. Schroom niet om Uw herinneringen met anderen te delen.

De redactie.

6

Een eeuw terug: divers Nederlands nieuws

Den Haag, 2 januari.- Internationale dieven. Een Hagenaar, wonende De Riemer-straat 26, is het slachtoffer geworden van internationale dieven. Hij had kennis ge-maakt met een Frans-sprekend heer en dame, en ze in zijn huis opgenomen omdat ze geen onderdak hadden. Spoedig was het tweetal zeer vertrouwd met de goedge-lovige Nederlander, en toen deze met zijn vrouw op een Zondagavond afwezig was, heeft het tweetal tussen zeven en elf uur de meest kostbare voorwerpen uit het huis gehaald en zich met de buit uit de voeten gemaakt. Daaronder behoren schilderijen van waarde, waarvan de panelen gewoonweg uit de lijsten waren gehaald. Er waren werken bij van Bart van Hove, Van Ostade, Ten Cate, Ruys, Wouwerman en ande-ren. Uit gesloten kasten zijn zilveren, gouden en paarlen sieraden gestolen terwijl voorts nog coupons laken en andere stoffen en de orginele uitgaaf van de werken van Jacob Cats zijn ontvreemd. Het tweetal was niet getrouwd. De man heet Emile D. Leroux, is drieëndertig, de vrouw, Suzanna Plattard, is tweeëndertig jaar oud. De politie heeft tot nog toe het spoor der brutale oplichters niet gevonden.

Harlingen, 6 februari.- Worst zonder vlees. In de slagerij van Sikke de Jong te Harlingen is dezer dagen zogenaamde boterhamworst in beslag genomen, die nog niet 1% vlees bevat. De rest bestond uit gekookte aardappelen en aardappelschillen, gekleurd met in de slagerijen veel gebruikte bloedrood en gekruid met worstkrui-den. Uiterlijk, consistentie en reuk komt veel met de gewone worst overeen. De worst wordt verkocht voor de maximumprijs voor worst, 55 cent per pond. Tegen de slager is proces verbaal opgemaakt.

Zutphen, 25 maart.- Van een huzaar en zijn broer. Enige tijd geleden ging een hu-zaar van Zutphen met verlof naar Duitsland, waar hij een broer opzocht. Toen zijn verlof bijna om was, had hij geen zin om naar zijn garnizoen terug te keren, maar zijn broer daarentegen wilde wel uit Duitsland weg, waar toch geen werk was. Kort en goed, de broer besloot, dat hij de plaats van de deserteur zou innemen. Hij trok de huzarenuniform aan, meldde zich in Zutphen op de hem aangewezen plaats en nam dienst als huzaar. Heel best ging het niet, want het paardrijden kon hij niet langer dan een half uur uithouden, al vertelde hij ook, dat hij al acht maanden in

7

dienst was. En er kwam een kink in de kabel, want wegens het niet groeten van een sergeant werd onze huzaar door de provoost gestopt. Toen kreeg hij er genoeg van en bekende hij, dat hij geen soldaat maar burger was. Het bedrog kwam uit en de man werd wegens oplichting in het Huis van Bewaring opgesloten.

Amsterdam, 15 april.- Bommen. De justitie te Amsterdam heeft gistermiddag om-streeks half vier, een inval gedaan ten huize van een bekend anarchist, met name W.A.J. Hofman, wonende Haarlemmerweg 103. In beslag werden genomen twee bommen, een grote en een kleine, die geheel voor het gebruik gereed schenen, be-nevens allerlei ingrediënten voor de vervaardiging van bommen, als: spijkers, glas, zand, cement, bussen, enz. Bij de huiszoeking waren aanwezig de substituut-offi-cier, mr. Enthoven, en de rechter-commissaris, mr. Harinxma thoe Slooten, bene-vens de gerechtelijke scheikundige, de heer Van Ledden Hulsebosch. De gevaarlij-ke instrumenten werden voorlopig opgeborgen in de Willemspoort en zullen heden te water naar de plaats van onderzoek worden vervoerd. Hofman is meubelmaker-gezel van zijn beroep.

Brielle, 3 mei.- Relletjes te Brielle. Ter gelegenheid van de verjaardag van Prin-ses Juliana werd Woensdagavond te Brielle op de Markt een concert gegeven. Bij zulke gelegenheden gaat het gewoonlijk lustig en luidruchtig toe. Ook nu was dit weer zo. Enige militairen stonden bij elkaar en waren vrolijk, hetgeen de politie niet scheen te bevallen, althans op zeker moment werd een der militairen gegrepen en opgebracht. Dit verdroot de anderen zeer en zij drongen op. De inspecteur van politie, baron v.d. Broek kwam het stadhuis aflopen en begon onmiddellijk met de gummistok te slaan, waardoor een der militairen aan het hoofd verwond werd. Van dit ogenblik af waren de mensen tot het uiterste opgewonden. Men drong zingend en tierend de Voorstraat in naar het woonhuis van de inspecteur en toen men bij zijn

8

De Voorstraat in Brielle (fotos.serc.nl)

woning was gekomen werden de ruiten met meegenomen stenen ingegooid. De inspecteur, die thuis was, schoot met een revolver in de lucht om de menigte schrik aan te jagen. Dit had echter weinig resultaat. Daarna werd een patrouille van het corps torpedisten gerekwireerd, die na sommatie ook nog verplicht was enige scho-ten met los kruit te lossen. Daarop verspreidde de menigte zich, doch het duurde nog lang eer de rust geheel hersteld was.

Scheveningen, 28 juni.- Drie mensen verdronken. Gisteravond omstreeks half ze-ven heeft aan het strand te Scheveningen een zeer droevig ongeval plaats gehad, waarbij drie mensen het leven hebben verloren. Een der zwemmers in het gemeen-telijk volkszeebad had zich te ver in zee gewaagd, waarbij hij toen zeer waarschijn-lijk het slachtoffer is geworden van de trek van het water, welke zich daar ter plaat-se dikwijls voordoet, evenals bij de golfbreker nabij het Stille Strand. In plaats van zich toen naar de kust te laten drijven ging hij tegen de onderstroom opzwemmen, waardoor hij nog verder afdreef en in levensgevaar kwam te verkeren. Toen dit aan het strand bemerkt werd gaf het bad-personeel tekenen, dat hij onmiddellijk terug moest keren waaraan echter door de zwemmer geen gevolg werd gegeven. Onmiddellijk werd daarop de boot uitgezet en met een drietal manschappen van het bad-personeel bemand om de steeds meer en meer in levensgevaar verkeren-de zwemmer te redden. Midden in de vrij sterke branding sloeg helaas echter de boot om met het gevolg, dat de manschappen te water raakten. Slechts één hunner gelukte het zich aan het omgeslagen vaartuig vast te klampen en wist er boven op te kruipen, waardoor hij zijn leven redde; de twee anderen dreven echter af en werden door de zee verzwolgen. Althans noch van hen noch van de zwemmer werd iets teruggezien; alle drie vonden hun dood in de golven. De lijken zijn nog niet gevonden. De man die een toevlucht op de omgeslagen boot gevonden had, werd door kameraden gered en kon na wat bijgekomen te zijn, alleen naar huis terugke-ren. De stoomreddingsboot “Rutgers van Rozenburg” was ook onmiddellijk uit de haven vertrokken om assistentie te verlenen, maar mocht er ook niet in slagen een der slachtoffers dood of levend op te pikken en moest onverrichterzake terugkeren. De zwemmer is een tot nu toe onbekend gebleven manspersoon; de twee andere omgekomen personen behoorden tot het badhuispersoneel van het Volkszeebad en waren te Scheveningen woonachtig.

Blaricum, 3 juli.- Deftige boefjes. Het “Weekblad van Laren en Blaricum” schrijft: Drie jongens van 11 tot 13 jaar van goede huize onder Blaricum hebben zich de laatste tijd herhaalde malen aan diefstal schuldig gemaakt. Door een luide droom van een der knapen die een dienstbode heeft afgeluisterd, zijn de misdrijven aan het licht gekomen. De laatste diefstal is de vorige Zondag gepleegd bij een mevrouw te Blaricum, waar de boefjes door het uitsnijden van een ruitje met een diamant naar binnen zijn gekomen. De gestolen voorwerpen hebben de jeugdige boefjes verbor-gen in een kuil in de heide, waar de politie met een kar de artikelen in beslag geno-

9

men heeft. In het hol werden gevonden: een rol telefoondraad, zilveren en gouden sieraden, horloges, een bedrag van ƒ 40, zilveren lepeltjes, enz. De knapen hadden een plattegrond getekend waar de voorwerpen verborgen waren. De knapen waren in het bedrijf van inbraak reeds zover gevorderd, dat zij brandkasten trachtten te forceren. Het lezen van verkeerde boeken moet tot deze daden geleid hebben.

Rotterdam, 5 augustus.- Rare bewaarplaats. Een bewoner van het Noordelijk stads-deel te Rotterdam, die de stad uitging met verlof, had zijn geld in een kistje gedaan en dit voor de zekerheid geplaatst in de ….. vuilnisbak. Zijn schoonmoeder, die tijdens de vakantie nu en dan naar het huis zou komen kijken, zette ’s morgens de vuilnisbak buiten en de gemeentereiniging nam de inhoud mee. Toen schoonzoon thuis kwam, heeft hij onmiddellijk bij de vuilverbranding een onderzoek naar zijn “brandkast” ingesteld, met het gevolg, dat hem wel het kistje kon worden overhan-digd, doch de 600 mark, die er in hadden gezeten, waren verdwenen.

Etten, 12 september.- Op eenmaal stonden alle mensen stil, hielden hun handen bo-ven hun ogen, keken en wezen. Wat zou het zijn? Een vliegmachine? Maar daaraan schenken wij toch immers zoveel aandacht niet meer. Fietsen, auto’s, vliegmachi-nes, die hebben wij nu al zo vaak gezien, het moest wat anders zijn. Wij lieten ons door die belangstelling naar buiten lokken. Gelukkig dat we het gedaan hebben. Het was een nieuw en wonderlijk mooi schouwspel. Een luchtschip van reusachti-ge afmetingen tekende zich scherp tegen de lucht af. Door de geweldige afmeting scheen het dichtbij. Inderdaad bevond het zich op grote afstand; het geronk der mo-toren was immers zelfs niet hoorbaar. Statig dreef het voort, schitterend als zilver in het zonnelicht. Zo verdween het naar het zuidwesten uit het oog. Wij zijn er de kennismaking met een nieuw en merkwaardig luchtverschijnsel rijker door.

Rotterdam, 23 oktober.- Gevaarlijk antraciet. Voor de tweede maal in enkele dagen is te Rotterdam een kachel uiteen geslagen. Het schijnt dat men bij de kolendelving niet de hoog nodige voorzichtigheid betracht met dynamiet of andere ontploffings-middelen, waarmede in de mijnen wordt gewerkt. Beide gevallen zijn zonder per-soonlijke ongelukken afgelopen. In de kamer, waarin de laatste ontploffing plaats had, ten huize van een pensionhoudster op de Schiedamse Singel, is vrijwel alles vernield. De kachel sloeg met een geweldige knal uiteen omstreeks één uur in de nacht, terwijl men haar reeds om 12 uur met antraciet bijgevuld had. In de wanden en het plafond werden grote gaten geslagen en al het glaswerk, spiegels, enz. zijn verbrijzeld, terwijl stukken ijzer terecht kwamen in een der andere kamers, waar de bewoners sliepen. Het wordt een gevaarlijke onderneming een kachel te stoken!

Wieringen, 11 november.- Drooglegging der Zuiderzee. Ter voorbereiding van de werkzaamheden voor gedeeltelijke drooglegging der Zuiderzee is hier een grote stoombaggermolen met 3 stoomsleepboten aangekomen. De baggermolen is druk bezig op verschillenden plaatsen in zee voornamelijk daar waar men de afsluitdijk

10

van de van Ewijcksluis naar Wieringen hoopt te leggen, met het opbaggeren van zeeklei en modderspecie. De sleepboten brengen dan de modderbakken welke met deze specie gevuld zijn naar Stavoren, waar een en ander wordt uit gelost en in kelders bewaard en gedroogd om daarna te worden onderzocht in hoeverre men de opgebaggerde specie voor de te maken afsluitdijk kan gebruiken.

Amsterdam, 3 december.- Electrische spoorwegverbindingen op komst. Naar het Persbureau Vaz Dias verneemt, worden door de spoorwegmaatschappijen plannen uitgewerkt, om de lijnen Amsterdam-Den Haag-Rotterdam en Amsterdam-Amers-foort mede voor electrische beweegkracht in te richten. Het ligt in de bedoeling electrische treinen met korte tussenpozen op deze trajecten te laten rijden, even-als de thans op de lijn Rotterdam-Den Haag-Scheveningen geschiedt. Men gelooft daarmede allereerst het spoorwegverkeer te ontlasten, het kolenverbruik te beper-ken en verder het reizen te veraangenamen en te vergemakkelijken.

De kranten voor u gelezenN.B. De berichten komen uit de Oudenbossche Courant, tenzij anders vermeld.

11 januari. Zondag 12 Januari speelt de R.K.V.V. Prins Hendrik haar 7e bonds-wedstrijd en wel tegen Leonidas uit Oudenbosch. Aangezien Prins Hendrik van deze vereniging een nederlaag geleden heeft van 2 - 0 zal ze proberen revanche te nemen. Sportterrein Kalsdonk. Aanvang half twee. (De Grondwet)

5 februari. In de krant van deze datum, staat een advertentie ter gelegenheid van de opening van een “kapperssalon” van A. Vorstenbosch in de Kaaistraat. Ik ben met dit gegeven verder gaan zoeken hoe het Antonius Josephus Vorstenbosch is

11

Stoombaggermolen (dredgepoint.org)

vergaan in Oudenbosch. Hij is geboren in Veghel, komt uit Valkenswaard en is als 23 ja-rige op 28 april 1919 gehuwd met Johanna Adriana van Egeraat uit Bergen op Zoom. Ik kwam wat opmerkelijks te-gen: Tussen de kleine adver-tenties, merendeel geplaatst door middenstanders met Kerst- en Nieuwjaarswensen eind december 1919, kom ik die van A. Vorstenbosch tegen als coiffeur in de Fenkelstraat 97. Zou hij binnen één jaar van locatie veranderd zijn? Ook opvallend; de namen van het echtpaar zijn in de burgerlijke stand van Oudenbosch nergens terug te vinden, zij worden niet in- of uitgeschreven! Later komen zij in Utrecht terecht en daar blijkt het beroep van Antonius Vorstenbosch, vertegenwoordiger te zijn. Hij overlijdt daar op 31 maart 1956. Zijn vrouw Johanna van Egeraat overlijdt amper één jaar later op 24 januari 1957. Haar lichaam wordt opgevist uit de Leidsche Rijn.

9 februari. Meegenomen. Bij de kweker Hellemons alhier is een nieuwe halve poort meegenomen, vermoedelijk vanwege de brandstoffennood. Dader onbekend.

16 februari. Ongeluk. Deze week reed de 14- jarige D. met paard en kar over de weg, toen het paard werd opgeschrikt door een voorbijsnellende auto. Het paard sprong opzij, waardoor de jongen onder de kar terecht kwam en zwaar aan hoofd en benen gekwetst werd. Hij is naar het R.K. Gasthuis overgebracht waar hem ge-neeskundige hulp werd verleend. De toestand is heden bevredigend.

10 maart. Diefstal. Vrijdagmorgen kwam de vishandelaar G. tot ontdekking dat van zijn, bij de ijsfabriek gedeponeerde vis, heel wat ontvreemd is. Aangifte is gedaan bij de marechaussee.

10 maart. Gesnapt. Maandagavond hoorde de winkelier F. de J. [Frederik de Jong]op de Kade alhier gestommel in zijn winkel en toen hij ging kijken zag hij nog juist iemand door het opgeschoven raam verdwijnen. Gelukkig was juist de chef veld-wachter Tackx in de buurt, die de inbreker in een oogwenk had ingerekend. Het bleek te zijn een pas ontslagen gevangene, afkomstig uit Rotterdam. De inbreker is thans ter beschikking van justitie gesteld.

23 april. Botsing. Gisterenmiddag reden een marechaussee per fiets en een burger per stoomfiets tegen elkaar in de Brugstraat. De burger kwam onder zijn stoomfiets te vallen en moest door de aangeredene bevrijd worden. Beiden kwamen er af met den schrik.

12

23 april. Diefstal. In de nacht van Maandag op Dinsdag is uit de konijnen-kooi van de slager B. [Buyzen] alhier een zestal vette konijnen gestolen. De zaak is in han-den der marechaussee die ijverig dader of daders zoeken, terwijl men meent reeds het goede spoor te hebben gevonden.

23 april. Jeugdige boefjes. Bij de sigarenhandelaar D. alhier kwamen Dinsdag een paar jongetjes binnen die op de komst der juffrouw een pakje sigaretten besteden. De handbeweging die ze deden bij de binnenkomst der juffrouw, deed deze laatste vermoeden dat de boefjes met geen edele bedoelingen de winkel waren binnenge-komen en op de vraag wat ze in hun zak hadden gestoken zetten zij het direct op een lopen. Vermist werden 2 pakjes sigaretten. De namen der boefjes bleven tot op heden nog onbekend.

17 mei. Onze Suikerfabrieken. Naar wij uit betrouwbare bron vernemen is de sui-kerfabriek “St. Antoine” overgegaan aan de Algemene Suiker Maatschappij terwijl de fabriek “de Mark” wordt overgeplaatst naar Goes.

21 mei. In de sloot. Door het wijken voor een drietal karren en een fiets, kwam paard en rijtuig toebehorende aan de heer Goossens alhier, terecht in een sloot aan de draai bij het Turfhoofd. Met vereende krachten mocht het al spoedig gelukken het paard te bevrijden en het rijtuig weer op de weg te halen. De koetsier tijdig uit

13

De Brugstraat ("Het Nauw") omstreeks 1920 (Brinio - HK)

het rijtuig gesprongen, kwam met de schrik vrij.

21 mei. Om een huis. Deze morgen had op het Moleneind alhier een stevige ruzie plaats welke gelukkig nogal goed afliep. Er komt n.l. een huis leeg, doordat iemand Oudenbosch gaat verlaten. Dit huis werd nu reeds aan verschillende personen mondeling verhuurd, natuurlijk om de mensen maar voorlopig tevreden te stellen. Toen nu in deze week de zaak haar beslag zou krijgen, kwamen de verschillende aspirant huurders opdagen en ieder wilde voor zich, het huis hebben. ’t Was een leven van belang. Aan schelden, razen en tieren geen gebrek. Het slot was dat een der aanwezigen het huis mocht betrekken.

24 mei. Tramongeluk. Donderdagavond kwam de goederentram met volle vaart uit de Zandeweg de Wagenhoek oprijden. Juist toen de machine bij de ingang van het instituut St. Louis stond kon zij niet meer verder. Tot overmaat van ramp sprong toen nog de pijp voor stoomaanvoer, zodat achter uitgezet moest worden in de Zandeweg. Des avonds om 19 uur kwam een machine uit Prinsenhage haar zieke zuster met haar vrachtje halen.

28 mei. Fris. Maandagmiddag passeerde over de Wagenhoek een gierkar, waarvan de stop losschoot. Toen de voerman, die boven op de kar zat het bemerkte was de gehele kist bijna leeg gelopen. Lekker!

28 mei. De Brugstraat. Dat er van gemeentewege wel eens gelet mocht worden op het rijden in “het Nauw” bleek ons gister weer. Een auto komt van de Kade en een rijtuig uit de Fenkelstraat. Beiden hadden nogal wat vaart en geen der bestuurders merkte iets van elkaar tot men plots vlak tegenover elkander stond. Gelukkig pas-seerde juist een soldaat, die het paard greep en een ongeluk wist te voorkomen. Hoe lang moet deze toestand nog voortduren? Moet eerst het kalf verdrinken?

28 mei. Bijna verongelukt. Zekere v. R. reed Zondag j.l. per stoomfiets door de Fenkelstraat. ’t Bleek dat hij nog niet erg vertrouwd met zijn stalen ros was, want toen hij de Markt wilde oprijden, nam hij zijn draai te kort en reed pardoes tegen de deur der woning van de heer G. Gelukkig had hij geen vaart, zodat het ongeluk afliep met enige schade aan de fiets.

31 mei. Verbluffend. A. H., vrouw van P. v. H., caféhoudster te Oudenbosch, [Adri-ana Heijnen, vrouw van Petrus van Hassel] kocht verschillende malen van enige soldaten vlees, koffiesurrogaat, en zeep, dat dezen uit de militaire keuken hadden weggenomen. Op de vraag of zij reeds voor deze diefstallen veroordeeld waren, kwam het verbluffend antwoord: Tot 14 dagen politiekamer! Verder niets. De op-perwachtmeester der marechausse zei, dat de zaak door de krijgsraad was verwe-zen naar de kommandant, teneinde de zaak krijgstuchtelijk af te doen. Dit geschiedt zo herhaaldelijk! Door een der rechters werd opgemerkt: Dan is het voordeliger als militair dief te zijn dan eerlijk mens. Tot een der militairen werd gezegd: “Zorg dat

14

het niet meer gebeurd” waarop deze zei: “Dat zal niet, want ik ben geen militair meer.” Beklaagde zegt niet geweten te hebben, dat het gestolen goed was. Eis 4 maanden gevangenisstraf. (De Grondwet)

7 juni. Begin van brand. Woensdagmorgen ontstond een begin van brand in de wo-ning van den café-houder P. v. H. alhier. Dank zij het kordate optreden van de heer C. Soethoudt, kon de brand spoedig geblust worden en bepaalde het ongeval zich tot geringe schade. Oorzaak onbekend. Betreft Petrus van Hassel, caféhouder aan het Oost-Vaardeke (later café Haven-zicht)

18 juni. Vertrek. Naar wij vernemen hebben zich reeds meer dan 50 personen aan-gemeld om met de suikerfabriek “de Mark” te vertrekken. Onder deze 50 personen bevinden zich heel wat gezinshoofden, die met al hun hebben en houden uit Ouden-bosch wensen te verhuizen.

18 juni. Onze kermis. Zijn de geruchten waar, dan zal een grote actie door onze ca-féhouders worden gevoerd om Kermis-Donderdag weer in ere te herstellen. Dat die Kermis-Donderdag werd afgeschaft is voor vele Middenstanders een strop geweest, wijl vele landbouwers van wijd en zijd dan ter beurze kwamen. Naar wij vernemen is met het oog hierop ook de actie der caféhouders begonnen. Vermoedelijk zullen lijsten ter tekening worden aangeboden, aan kiesgerechtigde Oudenbosschenaren. Hiermee gewapend wil de Bond het overtuigend bewijs leveren dat de overgrote meerderheid van Oudenbosch vóór herstel van Kermis-Donderdag is.

15

Onder de pijl het vroegere café van Van Hassel (De Roos-Brinio - WBA)

2 juli. Ongelukken. Maandag had een berijder ener stoomfiets het ongeluk tegen het raam te rijden van den winkelier Fred. de Jong, op de Kade alhier, met het gevolg dat een paar ruiten gebroken werden. Gelukkig bekwam de fietser geen ver-wondingen, zodat het met een schadepostje van een paar gulden afliep.

2 juli. Een jongen met paard en kar beladen met mest had het ongeluk dat op de Kade, nabij het Turfhoofd een der wielen van de kar brak. Een en ander gaf heel wat drukte op onze anders zo stille Kade.

2 juli. Uit de trein gesprongen. Een meisje werkende op de Kwattafabriek te Breda die iedere dag per trein heen en weer gaat, had in de trein zitten slapen, zodat zij niet zag of hoorde dat de trein aan het station Oudenbosch stilstond. Toen de trein wederom in beweging was wilde zij er uit springen. Tot driemaal toe probeerde zij, tot zij eindelijk de sprong waagde tussen de Galgenstraat en Zegsche weg. Door medereizigers, die zich in de coupé bevonden werd aan de noodrem getrokken, waarop de trein stilstond. De reizigers deelden de dienstdoende conducteurs mede waarvan zij getuigen waren geweest, waarop deze onmiddellijk een onderzoek ter plaatse instelden. Het meisje, dat gelukkig niet het minste mankeerde, werd mee door genomen naar het eerstvolgende station en werd er tegen haar proces verbaal opgemaakt.

5 juli. Kindje overreden. Vrijdag j.l. werd een kind van 2 jaar door den voerman Sep in het naburige Zegge overreden, met het noodlottige gevolg, dat het kind dood opgenomen werd. Aan het lijkje was niets te zien dan dat het beentje gekneusd was. Gistermorgen werd het lijkje, in tegenwoordigheid der marechaussee van Ouden-bosch opgegraven en gebracht naar het St. Elisabeth Gesticht aldaar, waar een gerechtelijke schouwing door het parket van Breda werd gehouden. Na deze schou-wing werd wederom verlof gegeven het lijkje te begraven.

5 juli. Ongeluk. Het 9-jarig zoontje van J.v.H. op de Kade kreeg deze week van een paard een slag op het achterhoofd. Voor dood opgenomen werd het naar het Gasthuis vervoerd waar geneeskundige behandeling werd verleend. Gisteren werd het kind weder ontslagen, zodat wij hopen dat het knaapje geen nadelige gevolgen zal ondervinden.

12 juli. Drinkwaterleiding. Donderdag had te Seppe het proefpompen plaats der waterleiding der Waterleiding-Maatschappij West-Noord Brabant. Uit alle aan-gesloten gemeenten waren heren Burgemeesters met hunne secretarissen en leden van de gemeenteraad aanwezig benevens enkele leden der Prov. Staten. Ook ver-schillende groot-industriëlen en Eerw. Geestelijken gaven door hunne tegenwoor-digheid blijk van belangstelling in het grootse werk. De Voorzitter van de Raad van Beheer dr. Jenny Weijerman, richtte een woord van welkom tot de aanwezigen, waarin hij vooral deed uitkomen de energie waarmede de Brabanders ondanks alles, verschillende grootse werken tot stand trachten te brengen, getuigen deze

16

waterleiding, die geheel West-Brabant van drinkwater, dus in een grote behoefte, zal voorzien, de electrificatie van geheel de provincie het uitgebreide spoorweg-net, enz. Alhoewel door de omstandigheden, geheel buiten onze schuld, dit werk slechts langzaam vooruit gaat, vooral door de grote moeite die we hebben met het aankopen van de nodige machinerieën en buizen, zullen alle zeilen worden bijgezet om dit werk zo spoedig mogelijk te voltooien, zei spr. Spreker hoopte onder Gods besten zegen het werk binnen drie jaren geheel in werking te hebben. De ingenieur der Maatschappij, ir. Noorman, gaf hierop een korte technische uiteenzetting van het bedrijf, waarna een verversing aan de genodigden werd aangeboden. Hier-na voerde nog dr. Ramaer van het Scheikundig Laboratorium het woord, die de maatschappij geluk wenste met de tot nu toe verkregen resultaten en bracht hulde aan de voorzitter, dr. Jenny Weyerman, voor hetgeen door hem reeds is tot stand gebracht en door hem is reeds gedaan voor den bloei der provincie Noord-Brabant. Een extra trein bracht de genodigden naar Roozendaal waar een keurig diner hen wachtte. Op het terrein was een mooie tekening aangebracht waarop een duidelijk schema was van het buizennet. Voorts was in een glazen buis 1:100 aangegeven de verschillende grondslagen der heide bij Seppe.

15 juli. Gisteren is van een in aanbouw zijnd huis van C.S. alhier de steiger in el-kaar gevallen met het noodlottig gevolg dat de metselaar de V. en de opperman W. naar beneden tuimelden. V. bezeerde zich ernstig doordat hij een kalkbak op zijn lichaam kreeg en moest zich onder geneeskundige behandeling stellen. Naar wij

17

Proefboringen van de Waterleidingmaatschappij te Seppeuit: Drinkwatervoorziening van het platteland in Noord-West-Brabant 1924-1949.

Oudenbosch : N.V. Waterleiding-Maatschappij "Noord-West-Brabant", 1950

terloops hoorden heeft de marechaussee reeds een onderzoek ingesteld.

22 juli. De Kermis. Naar wij vernemen is de ambitie van kermisgasten om hier gedurende de kermis hunne kramen en tenten op te slaan niet zo groot als andere jaren. Nog slechts 2 draaimolens, een schouwburgtent en een 5-tal kramenhouders hebben zich opgegeven.

27 juli. Een goed middel? Enkele jongetjes waren deze week een tuin binnengeslo-pen om van het heerlijke fruit, den eigenaar van dien tuin toebehorende, te eten. Zij hadden echter niet gerekend dat de eigenaar in de tuin aanwezig was en de jonge diefjes zag binnen sluipen. Eensklaps voor den dag gekomen, kon een hunner niet tijdig genoeg wegkomen, hij werd door den woedende eigenaar gegrepen en, in de teer geworpen. Met een gezicht vol teer kon het jongetje naar huis. Naar men ons mededeelt, heeft de moeder van het kind tegen deze, ons inziens minder goede be-handeling, – al geven wij gaarne toe dat de tuinders dikwijls zeer veel last hebben van ’t jong geboefte - een klacht ingediend bij de marechaussee, welke de zaak in onderzoek heeft.

2 augustus. Oostenrijkse kinderen. Hier zijn wederom een 22-tal Oostenrijkse kin-deren aangekomen en bij verschillende burgers en landbouwers ingekwartierd om een beetje op verhaal te komen. Zes weken zullen ze hier blijven, waarna ze weer, naar we hopen, in blakende gezondheid naar hun “Heimat” zullen terugkeren.

2 augustus. Ongeval. De knecht van mej. de wed. B.M., had Woensdag het ongeluk met zijn hand in een pik te vallen, welk ongeval zo ernstig was, dat geneeskundige hulp moest worden ingeroepen en hij naar het St. Elisabeth´s Gesticht moest wor-den vervoerd. De andere dag mocht M. evenwel weer vertrekken.

6 augustus. Paard en kar in de haven. Zaterdagmiddag is bij de ligplaats van beurt-schipper Kuijpers een paard en wagen te water gegaan. Gelukkig was er iemand in de nabijheid, M. v.d. E., wien het na vele pogingen mocht gelukken door het paard langs de havenkant te houden, behouden bij de scheepstimmerwerf aan wal te brengen.

6 augustus. Concordia Florebit. Zondag behaalde de handboogschutterij “Con-cordia Florebit” gevestigd bij de heer G. van Domburg alhier, bij den gehouden schietwedstrijd te Stampersgat den 1sten prijs zijnde een zilveren lauwerkrans.

16 augustus. Onze kermis. Gisteren arriveerde hier reeds de bekende draaimolen van Roels per trein. Zodra dat bekend was geworden waren de kinderen niet meer te houden. Met hele drommen naar het station getogen werden de wagens, waarop de draaimolen geborgen, van onder tot boven en van boven tot onder bekeken. Eindelijk kwam wagen en paard van den mallemolen een en ander afhalen om gebracht te worden op de Kade, de oude standplaats van Roels’ molen. Toen steeg

18

de vreugde der jeugd ten top, toen alles daar lag om te worden opgebouwd tot een fraaie draaimolen. De knechts hadden moeite om de jongens en meisjes van de paardjes af te houden; die zat hieraan, die daar boven op. De vreugde en pret dezer gasten, heus ze kan met kermis niet groter zijn. Nog een paar dagen en de lang verwachte dag is er. Dan jongens en meisjes eens vrolijk kermis gevierd om straks weer even vrolijk de oude plaats in de school te hernemen en even blijmoedig de lessen geleerd als te voren.

16 augustus. Regent Berends. Op 11 September zal onze Burgemeester de dag her-denken waarop hij voor 25 jaren geleden werd benoemd tot Regent van het St. Elisabeth’s Gesticht alhier.

16 augustus. Slaat uw paard niet. Deze morgen waren wij hier getuigen van een iets wat wel vermeld mag worden. Een lange, zwaar beladen wagen met twee paarden bespannen, komt moeizaam de Wagenhoek opgereden. Ongeveer bij smid Dekkers kunnen de paarden niet meer en stoppen ongevraagd. De voerman hier niet van ge-diend, wil verder maar kan het door hard geschreeuw plus zweepslagen zijn paar-den niet vooruit krijgen. Een buurjongen, oud-veld artillerist, tip top paarden-dres-seur ziet dit toneeltje en ergert zich niet weinig over het optreden van de voerman. Beter de goede hoedanigheden en het zwak van een paard kennende gaat hij naar het onwillige beest, spreekt het even toe, klopt het op de hals en zegt eenvoudig: Vooruit jongen, en kijk het beest gaat als vanzelf en blijft doorlopen. Hoe laf nu de

19

De stoomcarrousel van Roels (hullygully.nl)

voerman was bleek pas toen de beesten de zwaar beladen wagen enige meters ver-der hadden getrokken, doordat hij met volle kracht herhaalde malen zijn zweep liet neerkomen over de bezweette ruggen zijne paarden. Was het niet waard dat zo een beul zelf eens met zo’n zweep werd genomen. Hij verdiende het meer dan dubbel.

16 augustus. De laatste tijd werd ‘s nachts alhier in de omtrek bij herhaling diefstal van grinthout geconstateerd, zonder de daders te kunnen achterhalen. De mare-chaussees, die reeds enige klachten hieromtrent hadden ontvangen, hielden een waakzaam oog en niet zonder resultaat. Het mocht hen in de nacht van 8 op 9 dezer gelukken een zevental (vermoedelijk alle Heikesmannen) op heterdaad te betrap-pen, terwijl zij bezig waren grinthout te stelen aan de Duiventoren, ten nadele van A. Maas alhier. Een tweetal kwam in hun handen en de rest, werd, door enige ko-gels nagezonden, door de niet ondiepe kreek of put gedreven, zodat de nachtelijke ridders met een gedwongen bad, de terugtocht naar het Heike konden aanvaar-den. Een woord van lof aan onze ijverige marechausses die voor de zoveelste maal nachtelijke activiteit hebben getoond.

23 augustus. Benoemd. Tot 3e kapelaan onzer parochie is benoemd den weleerw. Heer Indeweij, thans assistent in Lamswaarde (Z.) Z.Eerw. is van de Abdij Bornhem en ge-boren te Oud-Gastel.Pater Godefridus Indeweij was kapelaan in Oudenbosch van 1919 tot 1935 en vervolgens abt van de St. Bernaerts Abdij in Bornem (B).

27 augustus. R.K. Bijzondere school. Zo langzamerhand gaan wij dan toch ook naar de afschaffing der openbare school. Het Externaat bij de Eerw. Broeders, is geheel ge-reorganiseerd. Twee nieuwe localen zijn er bijgetrokken met nieuw personeel en het schoolgeld is zó verlaagd dat het voor niemand nog een bezwaar kan zijn, zijne kinderen er heen te zenden. Naar wij vernemen, zullen dan ook nu

reeds en in het komende jaar velen de openbare school verlaten om voortaan het externaat te bezoeken. Moge dan deze bijzondere Katholieke school zó bloeien dat spoedig, evenals op vele andere plaatsen de openbare school tot de geschiedenis behoren zal.

28 augustus. Men schrijft in het Rotterdamsch Nieuwsblad: Te Oudenbosch is in deze kermisweek niet minder dan ƒ 80.000.- van de spaarbankboekjes opgevraagd, vooral door de arbeiders. Hierbij is ongetwijfeld menig zuur verdiende gulden, welke nu in enige uren tijds aan zingenot wordt uitgegeven. Bij nadere informatie bleek ons dat dit bericht schromelijk is overdreven. Natuurlijk worden geregeld gelden van de Rijkspost spaarbank afgehaald maar ook weer teruggebracht. Van de

20

Kapelaan Indeweij

zijde waar men het weten kan verzekerde men ons dat als er ƒ 1000.- meer afge-haald is als gewoonlijk het al heel veel is en dan de vraag: zou dit geld alleen voor kermisviering geweest zijn?

31 augustus. Een vergissing. Het bericht, door vele bladen overgenomen, dat te Ou-denbosch met de kermis ƒ 80.000.- van de Spaarbank zou zijn gehaald, eist enige verbetering. De inzender van dat bericht is een mispunt, want hij zet de punt mis; die moest achter de volgende nul staan: 800.00 Een opzettelijke vergissing?

3 september. Foto´s Koninginnedag. Zo juist ontvingen wij een aantal foto´s uit het bekende atelier J. de Graaf, alhier, genomen op verschillende momenten van de dag en de stoet. De foto´s zijn uitmuntend gelukt en keurig afgewerkt. Wij maken wel ons compliment aan den heer De Graaf. De foto´s zijn verkrijgbaar in brief-kaartformaat à ƒ 0,20 per stuk bij het Sigarenmagazijn van Willem Mol.

20 september. Oostenrijkse kinderen. Woensdagmiddag zijn de Oostenrijkse kin-deren onder leiding van hun beminden pastoor de ZeerEerw. Heer A. v.d. Bom wederom naar hun land vertrokken.

28 september. Directeur Scheermakers. Naar wij vernemen heeft de heer A. Scheer-makers, die meer dan 30 jaren directeur was van het kantoor Oudenbosch van de onderneming van Gend & Loos, als zodanig ontslag aangevraagd.

8 oktober. Coöp. Bakkerij. Door de Coöperatie van werklieden is verleden week de levering van brood gegund aan de Coöp. Bakkerij “de Volharding”, alhier. Voor vele bakkers een lelijk schadepostje.

8 oktober. Brand. Hedenmorgen brandde de grote loods af van de firma L.J. Helle-mons. Een grote voorraad zaad, werd een prooi der vlammen. Omtrent de oorzaak is niets bekend. Onze mooie stoomspuit kwam zeer laat. Ook omtrent de oorzaak daarvan niets bekend.

10 oktober. Wederspannige broers te Oudenbosch. Rinus de V. was dronken. Piet, zijn broer, liep er nuchter bij. Toen Rinus wegens dronkenschap door een veldwach-ter van Oudenbosch werd aangehouden, probeerde Piet z’n broer uit de armen der politie te houden door te trekken en te rukken. Wegens wederspannigheid werd 2 weken gevangenisstraf geëist.

25 oktober. Uitvoering. Morgen, Zondag, geeft de Vereniging Oudenbosch’ Man-nenkoor een Volksuitvoering in de Harmoniezaal. – Donderavond 8 uur, geeft onze bekende humorist Koos Mol een uitvoering in de Harmoniezaal, met medewerking van J.H. Drohm, violist-pianist te Breda. Wie eens echt wil genieten en lachen, mag deze gelegenheid niet voorbij laten gaan.

1 november. Onze Burgerwacht. Naar wij vernemen zal de heer P. Braat, res. 1e

21

Luitenant Infanterie en Commandant der Oudenbossche Burgerwacht, binnenkort ontslag nemen voor de laatste betrekking. Luitenant Braat zal dan worden belast met het Commando over de Compagnie Oudenbosch van de Buitengewone Vrijwil-lige Landstorm. Velen onzer Burgerwachten zullen de heer Braat node zijn com-mando zien neerleggen. Voor onze Compagnie Landstormers is het een niet geringe aanwinst, temeer waar velen onzer Luitenant Braat uit de mobilisatie jaren kennen als een zeer goed officier, een humaan chef.

1 november. Ladelichters? Deze morgen is bij de groentehandelaar M. op de Var-kensmarkt een geldkistje weggenomen uit de lade der toonbank inhoudende een bedrag van ƒ 15,- tot ƒ 20,- Het kistje is teruggevonden in het Marktstraatje. Na-tuurlijk leeg. De marechaussee heeft de zaak in onderzoek, evenwel tot dusver zon-der enig resultaat.

1 november. Diefstal. Dezer dagen werd bij de heer C. v.d. Sanden, landbouwer alhier een korf met frambozenplanten gebracht om te worden gepoot. Toen men evenwel tot poten wilde overgaan bleek de gehele korf verdwenen. Vermoedelijke door al te gedienstigen meegenomen.

1 november. Koos Mol. Gisteravond gaf voor een flink bezette zaal onze bekende karakter humorist Koos Mol een uitvoering, met medewerking van de bekende vio-list pianist J. Drohm, stafmuzikant bij de Vle Infanterie Brigade. Als gewoonlijk had “Koos” weer een enorm succes, en blijven zijn voordrachten steeds nieuw. Vooral de Oudenbossche Coupletten, waarin de prettige dagen van kermis en Oranje-dag nog eens werden herdacht, hadden een succes als geen enkel ander nummer. De heer Mol heeft door deze uitvoering weer eens getoond, dat hij is en blijft je beste karakter humorist. Het spel van de heer Drohm was prachtig en niet te evenaren. Beide heren oogstten dan ook enorm veel bijval en gaarne zouden allen deze winter nogmaals zo’n uitvoering willen bijwonen. Een “tot weerziens” roepen wij beiden daarom toe.

5 november. Trein ontspoord. Gisteravond is de goederentrein die hier ongeveer half acht aankomt van Roosendaal ontspoord op de dode lijn. De stootblok werd geheel op zijde geworpen terwijl de machine in de grond terecht kwam. Na een trein met werkvolk uit Roosendaal ontboden te hebben, werd met het personeel van hier de machine opgevijzeld en weer op de lijn gebracht. Omstreeks twee uur ’s nachts was men met dit zaakje klaar. Persoonlijke ongelukken hadden niet plaats, terwijl de materiale schade gering is.

7 november. Door een vliegertouw. De kleine M. alhier liet een vlieger op. H.H. kwam er heen en sneed heel lafhartig, het vliegertouw door. Flauwe zet. De broer van M. kwam naar H. en verweet hem z’n laffe daad. Waarop H. kwaad werd en M. te lijf ging. ’t Ergste was, dat hij een mes trok en daarmede M. een por gaf. Geëist werd voor H. 2 weken gevangenisstraf. Uitspraak 20 Nov. a.s.

22

9 november. Invaliditeits- en Ouderdomsverzekering. Wij maken er onze lezers nogmaals op attent dat iedere arbeider, man of vrouw, tussen 14 en 65 jaar, die in loondienst is en minder dan ƒ 2000,- per jaar verdient, waaronder dus ook vallen, kantoorbedienden, dienstboden, naaisters enz., ook inwonende zoons of dochters, zich moeten aanmelden om te worden ingeschreven in de verplichte verzekering. Deze week is daarvoor gelegenheid in de openbare school elke werkdag van ’s avonds 5 tot 10 uur. Men zij er aan herinnerd dat niet aanmelding strafbaar is.

9 november. De handel van Oudenbosch. Een bewijs dat de handel van Ouden-bosch niet achteruitgaat moge blijken uit het feit, dat voor de firma de Visser & Co. heden een nieuwe zware vrachtauto (draagkracht 5000 Kilo) is aangekomen. Naar wij vernemen zijn nog door enkele firma’s van deze soort auto’s aangekocht. Gaat Oudenbosch een nieuw tijdperk van bloei tegemoet?

9 november. Het Sneeuwballen. Reeds meermalen hebben wij gevreesd voor onge-lukken met het “sneeuwballen” en verschillende malen is door onze Rijks- zowel als Gemeentepolitie proces verbaal hiertegen opgemaakt. Nogthans schijnt het als-of dit niet helpt, tenminste hedenmiddag vernamen wij dat, per ongeluk natuurlijk, een grote ruit is ingegooid bij de Kinderen Raaijmakers in de Kerkstraat met het “sneeuwballen”. Een lelijk schadepostje, want zo’n ruit kost tegenwoordig onge-veer ƒ 20,-.

15 november. Suikerfabriek stopgezet. Standdaarbuiten. Bij de directie der Suiker-fabriek alhier werd deze week bericht ontvangen van de Hoofddirectie, om de cam-pagne te eindigen en de voorradige en nog te ontvangen suikerbieten aan andere suikerfabrieken over te geven. Voor de ruim 200 mensen die aan deze fabriek werk-zaam waren en nog op enige weken campagne gehoopt hadden, is dit voorzeker een grote schadepost, terwijl onder hen grote vrees bestaat dat de fabriek haar laatste campagne gemaakt heeft en het voorbeeld van de fabrieken Daverveldt, Binck & Co. en “de Mark” zal volgen.

18 november. Gesnapt. Reeds meerdere malen werden aan het station alhier tel-kens kleine bedragen vermist zonder dat men den dader kon snappen. Wel verdacht men iemand ervan, maar meer kon men niet bewijzen. Zondag toen die verdachte persoon wederom in de buurt was, stelde zich onze wachtmeester, de heer Adriaan-se zich met den stationschef verdekt op. Het gevolg was dat de dief werd gesnapt welke bleek te zijn de station beambte v. A. uit Roosendaal, die vroeger hier stand-plaats had, dus met alles hier bekend was. v. A. legde een bekentenis af en werd op vrije voeten gelaten. Proces verbaal werd opgemaakt, zodat dit zaakje voor v. A. een zeer lelijk staartje kan hebben.

18 november. De gladheid. De heer J. Jansen, manufacturier alhier reed Maandag met zijn paard en kar uit om zijn klanten te bezoeken. Op de Kruisstraat ongeveer, viel het paard omver door de gladheid van de weg en sleepte de kar met zich, met

23

het gevolg, dat Jansen onder de kar geraakte evenwel zo, dat hij zich zelf met vele moeite er uit kon werken. Gelukkig kwam J. met de schrik vrij, terwijl ook het paard niets mankeerde.

18 november. Gisteravond is de cursus in godsdienstleer aangevangen in de zaal van de congregatie in de Reginabouw. Een 25-tal deelnemers waren aanwezig. Op onderhoudende wijze werd door den ZeerEerw. heer Pastoor J. de Wit deze eerste cursusavond, welke toegankelijk is voor jongemannen beneden de 25 jaar gehou-den. Vrijdagavond zal de cursus voor de ouderen aanvangen. Wij vertrouwen dat men in grote getale van deze zo nuttige en noodzakelijke lessen zal profiteren.

22 november. Uit “De Grondwet” van vóór vijftig jaar. Oudenbosch, 12 Nov. Gistermorgen vertrokken van hier 10 jongelingen naar Rome, onder welke vier oud-zouaven. Verleden week vertrokken er 15, onder welke twee oud-zouaven. Elke Donderdag is er gelegenheid om als zouaaf naar Rome te vertrekken. Heerlijke taak voor de Hollandsche jongelingschap, om Rome, de Paus en de vergaderde Bisschoppen gedurende het Concilie te mogen beschermen.

22 november. De pomp op het Moleneind. De veel besproken pomp op het Mo-leneind nadert thans hare voltooiing. De nieuwe put geeft thans mooi helder en goed drinkbaar water zodat binnen niet te langen tijd in een grote behoefte zal zijn voorzien.

26 november. Paard verdronken. Een woonwagenbewoner kwam Zaterdagmorgen tot de minder aangename ontdekking dat zijn paard was verdwenen. Werd dadelijk aan diefstal gedacht; een ingesteld onderzoek bewees dat het paard in een der sloten van de fabrieksdijk verdronken was. Een strop voor de man, die nu zelf zijn

24

Het interieur van de Reginabouw (collectie W. Tousain)

wagen moet trekken.

26 november. Ernstig ongeluk. De werkman v.d. M. werkzaam aan de groentendro-gerij alhier had Zaterdag het ongeluk door een riem der machine te worden ge-grepen en enkele malen rondgeslingerd. Voor dood werd de man opgenomen, die inwendig ernstig gekwetst was, en naar het Gasthuis vervoerd. Zijn toestand is thans iets beter.

29 november. Paard op hol. Dinsdagavond ging een paard op hol op de Markt al-hier. Het paard trok een kar waarop vaten van de melkfabriek “Vacca” te Oud-Gas-tel welke tonnen door de schokken er afvielen, waarvan één terecht kwam op de be-geleider, die er wonder boven wonder betrekkelijk ongedeerd vanaf kwam. Slechts enkele ogenblikken daarna werd het paard tot staan gebracht, zodat geen andere ongelukken plaats hadden.

1 december. Gisteren twaalf uur stoomde de boot van Sint Nicolaas onder het ge-juich van onze jeugd de haven binnen. Vergezeld van de Harmonie doorkruiste hij alle straten en zamelde pakjes en allerlei speelgoederen in welke onder de school-kinderen verdeeld zullen worden. Voorwaar een prachtig plan van de toneelvereni-ging Utile Dulci.

6 december. Vak- en Huisvlijt. Naar wij vernemen beginnen de plannen van de K.S.A., tot het houden van een Vak- en Huisvlijttentoonstelling vastere vormen aan te nemen. Een voorlopige commissie is reeds gevormd. Zij die aan deze tentoonstel-ling willen deelnemen wordt in hun eigen belang aangeraden reeds nu te beginnen. (De Grondwet)

10 december. Ernstig ongeluk. Vrijdagmiddag heeft hier aan de Suikerfabriek St. Antoine een ernstig ongeluk plaats gehad. Schipper M. Zoon, liggende met zijn schip “Bastiana”, komende van Middelharnis moest verhalen. Zoals dat gebruike-lijk is, werkt alles wat aan boord is mede om dat verhalen zo vlug en vlot mogelijk plaats te doen hebben. Zo ook hier. De 22 jarige dochter Margje was bezig met den staaldraad, toen het schip opeens zo’n vaart kreeg dat de staaldraad om haar been sloeg, hetwelk zo aankwam, dat haar linkerbeen tot even onder de knie geheel, als met een mes, agesneden werd, terwijl 4 toppen der vingers harer linkerhand hetzelfde lot ondergingen. Door inmiddels toegesneld personeel der fabriek werd het meisje opgenomen en door de goede zorgen van de heren P. v.d. Heijden en Jan v. As werd het eerste verband gelegd. Dr. Gribling telefonisch gewaarschuwd, oordeelde opnemening in het Gasthuis noodzakelijk, waarheen zij dan ook werd vervoerd. Het slachtoffer maakt het op het ogenblijk zeer wel. Het schip Bastiana was een tjalkschip van 70 ton, gebouw op de werf van J. Berg Jzn. te Sappemeer en te water gelaten op 17 maart 1891 als “De Vrouwe Bastiana”.

10 december. Solidariteit. Verleden week viel zekere van Oosterhout in de Mark

25

bij de fabriek St. Antoine, alhier. Na veel moeite gelukte het den heer Fr. v.d. Berg, chef electriciën aan die fabriek den drenkeling op het droge te brengen. v. O. mistte evenwel na de redding zijn portemonnaie inhoudende ongeveer ƒ 4,- Moeite werd gedaan deze op te vissen, wat echter niet mocht gelukken. Onder het personeel werd nu een collecte gehouden, waarvan het resultaat was dat v. O. een nieuwe portmonnaie kan kopen en nog voldoende overhield om geen schade te lijden aan het verlies.

10 december. “De Mark.” Naar wij bij geruchten vernemen, zal de fabriek “de Mark” geheel voor haar doel worden ingericht om het volgend jaar weer volop te draaien. Bevestiging van dit gerucht konden wij nog niet krijgen.

10 december. Onze Burgerwacht. Op de vergadering van de Oudenbossche Burger-wacht werden benoemd tot Commandant de heer Jan van Aken, voorzitter, en tot hoplieden de heren C. de Leeuw en Adr. Masseurs.

14 december. Verduistering en heling. Door den chef-veldwachter Takx en de veld-wachter Van Minderhout werd deze week tegen een paar personen proces-verbaal opgemaakt wegens verduistering en heling van goederen. Onze politie zit niet stil, ziet men.

15 december. Oudenbosch. Pastoor A.J.M. v.d. Bom †. Te Ober-Hollabrunn in Oostenrijk is Woensdag overleden de ZeerEerw. heer A.J.M. v.d. Bom, sinds 1913 pastoor aldaar. Antonius Johannes Maria van der Bom werd 8 februari 1868 te

Oudenbosch geboren en in 1892 te ’s Hertogenbosch priester gewijd. Drie jaar later vertrok hij als missi-onaris naar Smyrna, en was daarna arbeidend in Sint Stefano en Sophia. In 1902 werd hij ter beschikking van den Aartsbisschop van Wenen gesteld. Hij was eerst kapelaan te Kirschberg, daarna in 1910 pastoor te Oberfellabrunn tot 1914. Op initiatief van pastoor v.d. Bom zijn kindertransporten uit Oostenrijk in ons land gekomen, teneinde de uitgehongerde kinderen weer op kracht te doen komen. Zijn verblijf in ons land maak-te hij zich ten nutte om gelden te verzamelen voor een patronaatsgebouw te Ober-Hollabrunn. Van de inge-komen 130.000 Kronen had hij reeds een gebouw voor het patronaat aangekocht. De vele en grote verdiensten

van pastoor van der Bom werden erkend o.m. door het toekennen van de Oos-tenrijkse Rode-Kruis-medaille, de Frans Jozef medaille en in 1918, met de hoge onderscheiding van het Gouden Kruis van verdienste met de Kroon. Hij was voorts ere-burger van de gemeente Ober-Hollabrunn. (De Grondwet)

17 december. Fietsbanden gevonden. Door een boertje werd dezer dagen stro af-

26

Pastoor Antoniusvan der Bom (bhic.nl)

geleverd aan de strohulzenfabriek alhier. Toen men een der bossen stro losmaakte, vond men daarin een buiten- en een binnenband ener fiets. Het meisje die deze banden vond gaf ze den bestuurder der fabriek af, die ze weer aan de marechaussee overhandigde. Zouden deze banden soms van een of andere fietsdiefstal afkomstig zijn, want wie duwt nu zijn fietsbanden in een bos stro. Misschien dat onze mare-chaussee door deze banden op de hoogte kan komen.

17 december. Bijna verdronken. Enige jongelui wilden dezer dagen het ijs gaan beproeven of het sterk genoeg was. Een eindje ging het goed, tot opeens het ijs brak en een tweetal naar de diepte verdween. Gelukkig waren hulpmiddelen om te redden bij de hand, anders waren zij jammerlijk verdronken.

24 december. Gebrand. Woensdagavond werd de dienstbode van de heer C. alhier vermist. Overal werd gevraagd, maar niemand wist waar zij was. Toen men op haar kamer eens ging kijken vond men haar daar liggen, kermend van pijn. Het bleek dat het meisje zich ernstig gebrand had met het aanmaken van kachels.

Drankvergunningen

Gedurende het jaar komen er diverse verzoeken binnen om een drankvergunning. Zo is daar Michael Johannes Houtepen wonende op het Moleneind B 20, Johannes Bakkers op de Kade A 260 en Cornelis Kokke aan de Bosschendijk D 26. Ook is er een verzoek van pastoor de Wit bestemd voor sociëteit Philocalia met de aangren-zende zomertuin aan de Markt A 35. Van deze personen worden er, ondanks dat er geen bezwaren tegen hun plannen zijn ingediend, de vergunningen geweigerd daar het door de gemeente vastgestelde maximum aantal bereikt is. Wel komen zij, in volgorde van aanvraag, op de reservelijst te staan.

Dan zijn er nog twee aanvragen: die van Cornelis van Aperen, voor het pand in de Kerkstraat nummer A 14, en die van Cornelis Massar voor een houten gebouw staande op het erf van perceel D 1259 en plaatselijk gemerkt als A 428, in de Mees-terstraat (nu Pastoor Hellemonsstraat) Aan deze twee personen worden de vergun-ningen wél verleend. Het gaat hier alléén om de verkoop van sterke drank, maar niét om het gebruik ter plaatse.

Café Hof van Holland, Fenkelstraat

1 maart. Verzoekschrift van Cornelis Johannes de Moor landbouwer, wonende te Hoeven, dd 24 Februari 1919, om vergunning tot verkoop van sterken drank in het klein voor gebruik ter plaatse van verkoop en elders voor de navolgende lokali-teit: de beneden voorkamer van het perceel kadaster bekend gemeente Oudenbosch sectie D no. 701 plaatselijk gemerkt A 292 en gelegen aan de Fenkelstraat aldaar, welke lokaliteit een oppervlakte heeft van 59.50 m². Wordt besloten de vereiste af-kondiging te doen.

27

Cornelis de Moor kocht tijdens een openbare verkoping op 11 februari, het koffie-huis “Hof van Holland” van de erven Coenraad Kuijpers en Elisabeth van Boxel. Hij betaalde daarvoor de som van ƒ 13.670,-. Drie dagen later volgde een openbare verkoop van de inboedel, die erven Kuijpers nog eens bijna ƒ 2.300,- opbracht. Nu Cornelis de Moor het pand in de Fenkelstraat heeft verworven, wordt zijn boe-renbedrijf op 27 februari en 13 maart geveild. De omschrijving luidt: Landbou-werswoning met schuur, stal, bakkeet, tuin en weiland in de Sint Maartenspolder te Hoeven. Kadaster sectie A nos. 440 - 441 – 442 – 173 en 174. Samen groot 1.92.52 HA. Voor de som van ƒ 8.060,- wordt Johannes Adrianus Vermunt, landbouwer te Etten, de nieuwe eigenaar. Ook De Moor's inboedel, waaronder al zijn gereed-schappen, dorsmachine, wagens, stro, hooi, maar ook een paard, veulen, vaarzen en een koe worden geveild. Deze verkoop levert hem ƒ 6.996,45 op.Toch is het niet zo dat hij als nieuwe eigenaar van café Hof van Holland direct zijn tapkraan kan openzetten, want de op 1 maart aangevraagde drankvergunning wordt hem geweigerd omdat het vastgestelde maximium aantal vergunningen al bereikt is. Eind maart doet hij opnieuw bij B en W een verzoek om vergunning en vraagt hen, hem in ieder geval op de reservelijst te zetten, wat ook gebeurd. Maar de trage gang van zaken doet hem besluiten het hogerop te zoeken.

29 maart. Schrijven van Ged. Staten om bericht en raad betreffende een door J.C. de Moor aan H.M de Koningin gericht verzoek om vergunning voor den verkoop van sterke drank op grond dat er in het daarbij bedoelde pand graanbeurs wordt gehouden. Wordt besloten te adviseren dat geen termen aanwezig worden geacht de

28

Het tweede pand van rechts, café Hof van Holland omstreeks 1920 (Brinio - HK)

gevraagde vergunning te verlenen.

15 april. Als enig te behandelen onderwerp is aan de orde, het in vergadering van 29 Maart j.l. ingekomen verzoek van C.J. de Moor om verlof tot verkoop van alco-holhoudende drank anderen dan sterke drank. Daar geen bezwaren zijn ingebracht noch andere redenen tot weigering bekend zijn wordt met algemene stemmen be-sloten aan Cornelis Johannes de Moor, wonende alhier, verlof te verlenen voor den verkoop van alcoholhoudende drank anderen dan sterke drank in de beneden-voorkamer van het perceel kadastraal bekend gemeente Oudenbosch, sectie D 701, plaatselijk bekend A 292 en gelegen aan de Fenkelstraat de welke localiteit een oppervlakte heeft van 58,02m². Hierna wordt de vergadering gesloten. Wat de redenen van de Raad zijn geweest om Cornelis de Moor, nu ineens wél de vergunning te verlenen is onbekend. Maar dat dit genomen besluit kwaad bloed zet bij de andere aanvragers, die al langer op hun vergunning wachten, is te begrijpen. Laten zij hun protest tot in Breda horen?

Niet lang daarna komt het volgend schrijven van de Minister van Arbeid te Breda, die daarmee de Raad van Oudenbosch weer terug op hun plaats zet: 31 mei. Kennis-geving van de Minister van Arbeid houdende afwijzende beschikking op het verzoek van J.C. de Moor om vergunning voor de verkoop van sterke drank in het klein in het perceel nummer 292 Fenkelstraat alhier. Dit schrijven zal aan adressant wor-den ter hand gesteld.

30 augustus. Schrijven van Ged. Staten houdende verzoek om bericht en advies op het daarbij gevoegde, door C.J. de Moor, cafehouder alhier, aan de Minister van Binnenlandse zaken gericht adres, om vergunning voor de verkoop van sterke drank in het klein in het pand aan de Fenkelstraat A 292. Wordt met algemene goedkeuring besloten te adviseren dat er bij het College van B en W geen redenen bekend zijn die aanleiding zouden kunnen geven om terug te komen van de destijds daaromtrent genomen afwijzende beschikking.

18 october. Afwijzende beschikking van den Minister van Arbeid op het verzoek van C.J. de Moor om vergunning voor den verkoop van sterke drank.

25 october. Circulaire van den Heer Commissaris der Koningin in deze Provincie waarbij nogmaals onder de aandacht wordt gebracht de bepaling van art. 64, 4e lid der drankwet. Daar destijds correcte uitvoering is gegeven aan bovengenoemd artikel wordt dit schrijven voor kennisgeving aangenomen.

Tot nu toe heeft Cornelis de Moor al vele pogingen ondernomen om in het bezit te komen van zijn drankvergunning, hij is er na 10 maanden nog niets mee opge-schoten! De notulen van B en W over 1919 geven er geen uitsluitsel over, mogelijk gloort er hoop voor hem in 1920.

29

Uit de notulen van B en W

8 januari. Rapport omtrent ingesteld onderzoek in verband met een door W. v.d. Vorst, koopman alhier, gedane aanvrage om inschrijving in het register voor hon-denkarren. Hetzelfde verzoek doet ook Johannes Konings later dat jaar. Na inge-steld onderzoek, worden beide verzoeken goedgekeurd.

De Trekhondenwet 1910 (Stb. 203) is een Nederlandse wet uit 1911. De wet was van kracht tot 1 januari 1963 toen de Wet op de Dierenbescherming inging. Op dat moment waren er nog 32 honden als trekdier in gebruik. De Trekhondenwet regelde het gebruik van honden als trekhond bij een hondenkar. De wet maakte onderscheid tussen de houder en de begeleider van een hondenkar. De houder had een vergunning nodig en dat werd geregistreerd in het hondenkar-register. De hond, het tuig en de kar moesten jaarlijks worden gekeurd. Om zo’n vergunning te krijgen (en te verlengen) moest aan allerlei voorschriften worden voldaan. Wat betreft de hondenkar: deze moest zijn uitgerust met een drinkbak en een ligplank. Er waren voorschriften wat betreft het vervaardigen en de afmetingen van het “hondentuig”. De hond moest minimaal één jaar oud zijn en een minimale schofthoogte hebben van 60 cm (tot 1 sept. 1914 was dat minimaal 50 cm). Er mochten maximaal drie honden voor de kar.

11 januari. Wordt besloten dit jaar enige bomen te rooien en te verkopen. De heer F. Dirken zal nader aanwijzen welke bomen moeten worden verkocht. Franciscus Dirken, koopman van beroep (geboren te Oudenbosch 29 oktober 1851)

30

Trekhond met hondenkar (pinterest)

is gehuwd met Dymphna C.J.M. Gouverneur. Hij geeft eind augustus aan dat hij na 22 jaar afscheid wil nemen als wethouder en niet voornemens is een herbenoeming te aanvaarden. Zoals hij al verwacht had, probeert men hem toch nog te overreden om op zijn besluit terug te komen, maar hij houdt voet bij stuk. Misschien dat hierbij, het overlijden van zijn zoon Franciscus Jr. een maand eerder, een rol heeft gespeeld. Vanaf 6 september is zijn opvolger Johannes M. Nelemans, goudsmid in de Fenkelstraat.

– Door de gemeentearchitect Speet is gewezen op het gevaar, dat de onbewoonbaar verklaarde woning van P. Brugel en de schuur toebehorend aan weduwe Kockx opleveren. Wordt besloten om Brugel voornoemd aan te zeggen dat de borden on-bewoonbaar verklaarde woning weder moeten worden aangebracht en panden tot geen enkel doeleinde mogen worden verhuurd en de weduwe Kockx te berichten de nodige maatregelen te treffen opdat alle gevaar worde opgeheven.

18 januari. Ter vergadering komt de heer J. van Aken en verzocht, het College een onderhoud ter bespreking van te nemen maatregelen ter bestrijding der werkloos-heid. De heer van Aken deelt mede dat door de werklozen het plan was geopperd morgen een demonstratie te houden, doch dat hij zulks reeds heeft voorkomen. Na gehouden deliberatie wordt besloten op Woensdag 22 januari e.k. een urgente be-sloten raadsvergadering te houden ter beraming van plannen tot werkverschaffing.

Deze plannen resulteerde erin dat er een rijwielpad van koolas werd aangelegd langs de weg van Oudenbosch naar Seppe in aansluiting met de rijksweg Roosen-daal – Etten – Breda. De totale kosten van dit werkverschaffingsproject bedroegen ƒ 6.974,68. Na het gereedkomen van het rijwielpad vraagt de gemeente een subsi-die aan bij de ANWB. In reactie op het verzoek vragen zij om inlichtingen betref-fende het nieuwe rijwielpad. De raad stelt hen voor of zij het onderhoud voor hun rekening willen nemen.

– Circulaire van heren Ged. Staten waarbij wordt aangedrongen op beperking in het gebruik van gelijmde papiersoorten, de beschrijving van schoolschriften met potlood in plaats van inkt en het meerder gebruik van lei en griffel. Wordt voor kennisgeving aangenomen.

15 maart. Bespreking gehouden met de directeur der gasfabriek omtrent het treffen van maatregelen ter voorkoming van diefstallen van hout en andere brandstoffen aan de gasfabriek. Wordt besloten het terrein achter de gasfabriek af te sluiten met een omheining van bielzen, welke daartoe uit de haven dienen te worden opgetrok-ken.

5 april. Na opening der vergadering heeft een bespreking plaats met de heer P.C. Daverveldt omtrent de regeling der gasfabriek in verband met de ziekte van den di-recteur van genoemd bedrijf. Wordt besloten P. de Bakker voorlopig te belasten met

31

het technisch gedeelte terwijl de heer Daverveldt zich bereid verklaard het toezicht gedurende dien tijd op zich te nemen. De Bakker zal hiervoor een loon genieten van ƒ 3,- per dag dus ƒ 21,- per week. Voorts wordt nog besloten bij wanbetaling de muntmeters op te breken.

17 april. Aanvrage van M. Hopstaken drukker alhier, met de vereiste bescheiden tot plaatsing van een gasmotor van drie paardekracht in zijne bestaande drukkerij op het perceel wijk A 70 kadastraal bekend sectie D 1342, welke inrichting tevens een werkplaats zal zijn in de zin der veiligheidswet. Wordt besloten de vereiste afkondi-ging en kennisgevingen te doen.

Voor de noodzakelijke uitbreiding van zijn drukkerij aan de Wagenhoek koopt Ma-rijn Hopstaken op 3 juni een schuur met erf van zijn buurman, de groentehandelaar Petrus Johannes Dietvoorst. Voorwaarde bij deze koop is dat Hopstaken verplicht wordt om op de oostelijke zijde van het open erf een houten heining te zetten van tenminste twee meter hoog.

3 mei. Wordt met algemene stemmen besloten te bepalen dat bij de huwelijksvol-trekking, waarvoor het regt vijf en twintig gulden bedraagt, vrij gebruik zal mogen worden gemaakt van de z.g. lopers, terwijl bij de voltrekking van huwelijken waar-voor een minder of geen regt wordt geheven voor het gebruik der lopers verschul-

32

Uiterst rechts de drukkerij annex winkel van Hopstaken (Weenenk en Snel - WBA)

digd zal zijn een bedrag van vijf en twintig gulden verminderd met het regt van huwelijksvoltrekking.

8 mei. Verzoek van W. Kar-remans tot het aanbrengen van een reclame-klomp aan de gevel van het winkelhuis in de Fenkelstraat. Wordt toegestaan onder nader door de gemeentearchitect vast te stellen voorwaarden. Het winkelhuis had Wille-brordus Antonius Karremans op 14 april 1919 gekocht van schoenmaker Martinus Ar-noldus Dingemans voor een bedrag van ƒ 4400,-. Daar-voor had hij zijn schoenma-kerij in de Brouwerijstraat. Het pand Fenkelstraat 6 grenst aan de zuidkant van Hof van Holland.

31 mei. De gezondheidscommissie te Roosendaal te verzoeken een onderzoek te doen instellen op den slechte afvoer van afvalwater der groentendrogerij van J.A.J.M. van Aken en van de wasinrichting van het Instituut St. Louis en haar ad-vies hier omtrent wel te willen verstrekken.

28 juni. N.a.v. ingekomen bezwaren over verontreiniging van de waterleiding aan de Wijnbrug wordt besloten het bestuur van Insituut St. Louis en de heer van Aken aan te schrijven de nodige maatregelen te nemen opdat het afvalwater van de wasinrichting en van de groentendrogerij geen last of gevaar voor de omgeving meer kan opleveren.

5 juli. Wordt besloten tot het doen verven van het buitenverfwerk der openbare lagere school, het tweemaal oververven van de vloeren in de huis- en de studeerka-mer van het woonhuis van het hoofd der school en de vloeren in de marechaussee kazerne.

26 juli. Schrijven van P.J. van den Enden, waarbij deze bericht, dat hij naar aanlei-ding van het schrijven van het Gemeentebestuur dd 15 Juli j.l. betreffende de bouw-valligheid van zijn pakhuis staande aan de Varkensmarkt alhier, dit pand heeft laten onderzoeken door 2 deskundigen, die verklaren dat genoemd pakhuis niet 't minste gevaar oplevert. Wórdt besloten om een nader onderzoek te doen instellen

33

door Joh. Borburg.

2 augustus. Verzoek van J. Vermeulen tot het mogen aanbrengen van een paar re-clameborden aan zijn woning staande op de Wagenhoek. Wordt besloten de ge-vraagde toestemming te verlenen mits de borden worden geplaatst overeenkomstig de door den gemeentearchitect aan te geven wijze.

6 september. Rapport van de Gezondheidscommissie te Roosendaal in zake het door haar ingesteld woningonderzoek waarbij wordt geadviseerd tot onbewoon-baar verklaring van 20 woningen waarvan er echter reeds 11 niet meer tot wo-ning worden gebezigd tot het aanbrengen van verschillende verbeteringen aan een veertig tal woningen. Alvorens hieraan gevolg te geven zal dit advies eerst nader worden onderzocht.

Uit het Jaarverslag van de gemeente

Het jaarverslag telt dertien hoofdstukken, uit vier ervan komen de volgende feiten:

Bevolking. Op 31 december 1919 telde de gemeente 5.780 inwoners: 3.016 mannen en 2.764 vrouwen. In vergelijking met 31 december 1918 was er een afname van 91 personen. Er vestigden 606 personen in de gemeente terwijl er 747 vertrokken. Het aantal geboorten bedroeg 135 daarvan werden er 7 levenloos aangegeven. Het sterftecijfer (zonder levenloos aangegeven) bedroeg 82 personen en er werden 38 huwelijken gesloten.

Gemeentebestuur. Het college van burgemeester en wethouders werd gevormd door burgemeester Henricus L.P.A. Berends en de wethouders Fredrik A.A. Settels

34

Links bij het uithangbord, het café annex tramstation van Vermeulen (coll. Martens)

en Johannes M. Nelemans. Op het einde van het jaar bestond de gemeenteraad uit de volgende personen: Cornelis J.C.J.M. van Aken, Petrus L.M. van der Bom, Pieter C. Daverveldt, Franciscus Dirken, Johannes M. Gielen, Willebrordus J. Mol, Johannes M. Nelemans, Fredrik A.A. Settels, Cornelis Siemons, Hendrikus J. Stols en Rombout Vermunt.

Geldmiddelen. De jaarlijkse opgave van het gehele bedrag van de ontvangsten en uitgaven naar de laatste door Gedeputeerde Staten gesloten rekening: ontvangsten: ƒ 147.241,74, uitgaven: ƒ 143.534,99. Zodat het batig saldo ƒ 3.706,75 bedraagt.

Armwezen. De toestand van de behoeftige klasse was over het algemeen genomen niet goed te noemen. In vergelijking met de toestand in 1918 was deze in 1919 afgenomen. De reden van achteruitgang vond zijn oorzaak in het stopzetten van de twee, aan de haven gelegen suikerfabrieken waar gedurende de maanden oktober - december tal van arbeiders werk vonden en een goed daggeld verdienden.

Bouwplannen

Veel bouwplannen waren er in 1919 niet. Die ik tegen kwam in de notulen van B en W zijn de volgende:

Metselaar Jan Schrauwen wil zijn woning A 449 aan het Doelpad verbouwen. Jan Sschrauwen is de latere schoonvader van voerman Kees Kockx.

De in een Roosendaals wagenmakersgezin geboren Wilhelmus Adrianus van Pul heeft een plan om een wagenhuis met paardenstal te bouwen bij Oudland E 31 (sec-tie A 915). Hij was hier in september 1896 als veertienjarige knaap komen wonen.

Bakker Cornelis Aerts, afkomstig uit Bosschenhoofd, dient een verzoek in voor het verbeteren en (ver)bouwen van zijn huis aan de Lollestraat 59a (sectie C 1).

Opzichter Adrianus Masseurs (eigenlijk heette hij Massoeurs) vraagt een vergun-ning aan om een schuur te verbouwen tot woonhuis. De tekening die hij overlegt wordt goedgekeurd en de vergunning wordt verleend. Hij kocht op 31 juli op een openbare veiling het onroerend goed, dat omschreven stond als: koffiehuis met tuin in de Achterstraat (nu Oost-Vaardeke). Verkopende partij was tuinier Rochus van Merriënboer. Het grenst aan de wagenmakerij van Abraham Cornelis Soethoudt. Om de verbouwing te kunnen bekostigen leent Adrianus Masseurs 1.400 gulden van goudsmid Johannes Marijnis Nelemans.

Hinderwetvergunningen

Volgens het jaarverslag van de gemeente werden er hinderwetvergunningen ver-strekt aan:- De Maatschappij tot detailverkoop van petroleum “de Automaat” te Rotterdam,

35

tot oprichting van een bewaarplaats van petroleum en benzine;- B. Goorhuis alhier, tot oprichting van een smederij en gieterij;- C. Vervaart alhier, tot oprichting van een brikettenfabriek; - C. J. van Loon alhier, tot oprichting van een slachterij;- C. de Visser & co. alhier, tot oprichting van een hooi- en strooperserij;- A.C. Dekkers alhier tot oprichting van een slachterij.

Notarieel archief

Het notarieel archief is een bron van gegevens die belangrijk kunnen zijn om o.a. de geschiedenis van een bepaald pand uit te zoeken. Denk aan koopcontracten, testamenten, openbare verkopen, inboedelbeschrijvingen, hypotheekakten en nog veel meer. Ook voor dit Jaarboek is dit archief door mij veelvuldig geraadpleegd. Maar zijdelings vind je zoveel meer akten waarvan je denkt; daar zou ik ook wel in willen duiken! Maar door tijdgebrek laat je dat maar rusten, al worden er wel de nodige aantekeningen van gemaakt om er later nog eens naar te kijken. Enkele voorbeelden van zulke akten zijn:

Het bakkerspand van Looymans op de hoek van de Fenkelstraat wordt verkocht aan bakker Johan Felix Hoppenbrouwers, geboren in Zun-dert en sinds 1914 met zijn vrouw Antonia Kemmeren uit Geertrui-denberg woonachtig in Ouden-bosch.

De verkoop van villa Santa Maria aan de Bosschendijk met tuin en bijgebouwen door de erfgenamen van Louis Descheemaecker aan An-tonie Scheffer (Vader Timotheus), algemeen overste van het instituut St. Louis. Suikerfabrikant en later drukker Louis Descheemaecker, af-komstig uit Maaseijk (B), was op 19 december 1917 in Breda overleden op 31-ja-rige leeftijd.

Een overeenkomst tussen Jacobus Zweedijk, predikant te Fijnaart. en Maria Louisa de Jongh, de weduwe van notaris Herman Scholten. Deze overeenkomst betreft de boedelscheiding, omdat het huwelijk tussen Zweedijk en De Jongh na amper één jaar op 24 juni 1919 door de rechtbank te Breda ontbonden is wegens overspel (zie verder: Jaarboek 2018, blz. 30 e.v.)

36

De bakkerskar van Hoppenbrouwers(Stadsarchief Breda, collectie Lohmann)

De graanmaalderij aan de Havendijk gaat over naar de Coöperatieve Handelsver-eniging (CHV) van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB).

Gemeentesecretaris Van Oosterhout (3)

Schreef ik in het Jaarboek van 2014 en 2018 al over de in opspraak gekomen ge-meentesecretaris Cornelis Antonius van Oosterhout, ook in 1919 kwam ik hem tegen.

7 januari. Een ontrouw kassier. De heer C. v. O., kassier van de Boerenleenbank en oud-secretaris dezer gemeente, is in hechtenis genomen en zit thans in de gevange-nis te Breda opgesloten. Het tekort beloopt ruim f 80.000.-

9 januari. Fraude. Men seint ons uit Oudenbosch: De heer C. v. O., kassier der Boerenleenbank en oud secretaris dezer gemeente, is gearresteerd en in observatie genomen in een krankzinnigengesticht. De boeken waren niet in orde en wezen een tekort aan. (De Maasbode)

15 januari. Een duistere zaak. Aan het Dagblad van Noord Brabant schrijft men uit onze gemeente: Nu in de dagbladen de wildste geruchten de ronde doen met betrekking tot onze gewezen gemeentesecretaris, is het niet langer nodig omtrent deze onverkwikkelijke zaak, die de gemoederen der Oudenbosschenaren eigenlijk reeds jaren bezig hield, het stilzwijgen te bewaren. Na de ontslagname van onze oude, trouwe gemeentesecretaris de heer Geerts z.g. werd in een woelige zitting

37

De graanmaalderij van de CHV aan de Havendijk

van de gemeenteraad de heer C. v. O. tot zijn opvolger benoemd. In het begin der mobilisatie werd druk gepraat en bitter geklaagd over de slechte en onregelmatige uitbetaling der inkwartieringsgelden en van de melktoeslag door de nieuwe titula-ris. Ook bij de distributie, die toen nog door hem beheerd werd scheen niet alles in orde, wat later ook bleek. Lang zijn deze kwesties het onderwerp der gesprekken geweest in onze gemeente en nog schijnt dit alles niet in het reine te wezen. Tot de secretaris enkele maanden geleden aan ’t einde ener gemeenteraadszitting plotse-ling zonder voorafgaande kennisgeving ontslag vroeg uit zijn betrekking. Het werd hem spoedig verleend: bovendien werd hem ontslag gegeven als ambtenaar van de burgerlijke stand. Daarop volgde zijn schorsing en daarna zijn ontslag als kassier van de Boerenleenbank, waar de zaken blijkbaar ook niet in orde waren. Hoe het zij, het gerecht bemoeide er zich mee en heeft reeds lang de zaak in onderzoek. Natuurlijk lopen allerlei geruchten over grotere tekorten en fraude, die door de bladen gretig worden opgenomen. Maar het rechte weet natuurlijk niemand, dat zal in de toekomst moeten blijken. Velen zijn van mening, dat hier geen opzettelijke bedriegerij, maar verregaande nalatigheid en slordigheid in ’t spel zijn. Anderen beweren, dat v. O’s geestvermogens gekrenkt waren, waarom hij dan ook te Breda in voorarrest aan een psychiatrisch onderzoek zou zijn onderworpen geweest en daarna in een krankzinnigengesticht zou zijn geplaatst. Niemand hier weet daar-omtrent echter iets met zekerheid.

Het notarieel archief geeft meer prijs over de verblijfplaats van Cornelis van Oos-terhout, als op 14 mei een akte “Schuldbekentenis met Hypotheek” wordt gepas-seerd. Het gaat hierbij om een bedrag van ƒ 24.000.- die Van Oosterhout bij ban-kier Laane in het krijt staat. De Oudenbossche boomkweker Herman Looijmans is provisioneel bewindvoerder van Cornelis van Oosterhout, die in het Geneeskundig Gesticht Reijnier van Arkel te ’s Hertogenbosch verpleegd wordt.

18 oktober. R.K. Boerenleenbank. Verleden Vrijdag hield de Boerenleenbank alhier een Algemene Ledenvergadering in de Harmoniezaal. Ongeveer half zes opende de Voorzitter, de heer Gielen, deze vergadering met de christelijke groet en sprak daarna een woord van welkom tot de leden en tot de nieuwe kassier. De laatste werd tot secretaris dezer vergadering gekozen. De notulen der vergadering werden gelezen en ongewijzigd goedgekeurd. Daarna bracht de Voorzitter aan de hand van de gegevens der inspectie uitvoerig verslag uit over de wederwaardigheden der Bank gedurende het jaar 1918 en met genoegen kon hij de leden mededelen, dat de Bank geen schade had geleden. De omzet over 1918 bedroeg ƒ 560.875,50. Aan het slot wijdde de voorzitter een sympathiek woord van medelijden met de toestand van de vorige kassier, bij wien stellig van fraude geen sprake is geweest en hij hoopte dan ook dat de velen, die door de heer van Oosterhout zo vaak met raad en daad zijn bijgestaan daarin een prikkel zouden vinden om hem met een enkel gebedje voor zijn herstel te gedenken.

38

39

Uit de rechtbank

27 maart. Diefstal van turf. A.W. de B. geboren 12 oktober 1891, H. de B., gebo-ren 2 mei 1892 en C. de V. (verstek), arbeiders te Oudenbosch, stonden terecht wegens diefstal van een hoeveelheid turf, toebehorende aan de heer K. te Hoeven. De eerste twee vulden de zakken, de derde stond op de uitkijk. Beklaagden zeggen het gedaan te hebben omdat zij geen brandstof hadden en iemand hun had gezegd, dat zij de turf mochten hebben. Eis voor No. 1 en 2 ieder 3 dagen en de V. 1 dag gevangenisstraf.

29 maart. Hooidiefstal. J.C. v. H. en A. den B. hebben op 8 februari 1917 aan het station te Oudenbosch pakken hooi weggenomen. Zij stopten deze pakken onder hopen stro. Later kwam de eerste beklaagde met zijn kar en daarop werden de pak-ken hooi geladen. Hij had aan de B. ƒ 1.- beloofd, als deze hem hielp. Eis voor ieder 2 maanden gevangenisstraf.

12 april. Bij de Beetwortelsuikerfabriek der firma Daverveldt, Binck & Co. waren op zekere dag een aantal draden van de electrische verlichting verdwenen. Een gro-te hoeveelheid tot een waarde van ƒ 250,-. Drie 19-jarige arbeiders, thans alle drie in het militaire pak gestoken, stonden daarvoor terecht. En ’t gewone verschijn-sel bij alle militaire delinkwenten deed zich ook bij dit drietal voor: zij bekenden aanstonds en onmiddellijk en volmondig. Voor ieder van de drie, die nooit veroor-deeld zijn, werd 1 week gevangenisstraf geëist. (Dagblad voor Noord Brabant)

3 mei. Ontrouwe dienstbode. J.V., geboren 13 december1893, dienstbode te Ou-denbosch, stond terecht wegens diefstal van een medaillon, een gouden broche en een pantalon uit de woning van mevr. L., bij wie zij in dienst was. Geëist werd 14 dagen gevangenisstraf.

3 mei. Weigering van inkwartiering. P.J.M. v. A., geboren 20 sept. 1890, rijksklerk te Oudenbosch stond terecht wegens het weigeren van inkwartiering. Hij had geen plaats en ook geen water. Beklaagde is voor een dergelijk feit 3 maal veroordeeld door de kantonrechter. Eis bevestiging der vonnissen.

3 mei. Inkwartiering. C.J. de N., geboren 28 juli 1858, te Oudenbosch, is door den kantonrechter te Zevenbergen vrijgesproken voor het weigeren van inkwartiering van een onderofficier, omdat hij reeds een militair in kwartier had. Hij wilde wel een militair er bij nemen, indien zij samen konden slapen. Beklaagde zegt altijd inkwartiering te hebben gehad; hij weigerde het nu ook niet, doch de wachtmeester wilde een afzonderlijke kamer. Eis bevestiging van het vonnis.

10 mei. Diefstal. P.v.R., geboren 11 februari 1900, nam bij de heer J. te Oudenbosch een kip weg. Beklaagde had strikken gezet, waarin driemaal een kip gevangen werd die beklaagde telkens mee nam. Eis 14 dagen gevangenisstraf. Beklaagde vroeg

40

een voorwaardelijke straf.

15 mei. Koperdief. C.F., geboren 22 december 1900, stond terecht wegens diefstal van 3 koperen kranen en koperdraad op de suikerfabriek te Oudenbosch, ter waarde van f 50.-. Beklaagde bekent. Eis ƒ 15.- boete of 30 dagen hechtenis.

14 juni. Goudgeld. J.v.d.S., slager te ’s Bosch was door het kantongerecht ontslagen van rechtsvervolging wegens poging tot uitvoer van gouden tientjes. Als getuigen á decharge werden gehoord E.M. en I. de K. die verklaarden met beklaagde te heb-ben afgesproken dat zij de volgende dag samen uit Roosendaal naar den Bosch te gaan. Hij was om goudgeld te kopen in Oudenbosch geweest en werd op het station aldaar aangehouden. Het O.M. vraagt vernietiging van het vonnis en veroordeling tot f 40.- boete subs. 40 dagen hechtenis en verbeurdverklaring van het geld. Mr. Lion vroeg ontslag van rechtsvervolging of vrijspraak.

11 september. Verzet. C.W.V. en A.D. beide arbeider te Oudenbosch hebben zich verzet tegen een agent van politie te Roosendaal, toen deze hen wegens dronken-schap aanhield. Beklaagden zeggen zo dronken te zijn geweest, dat zij er niets meer van weten. Eis voor ieder 14 dagen gevangenisstraf.

20 september. Visdiefstal. W.A.J. stond terecht wegens diefstal van vis uit de ijs-fabriek te Oudenbosch. Beklaagde ontkent: hij heeft de vis gekregen van V., die meermalen vis verkocht. Het O.M. eiste bekrachtiging van het vonnis. Mr. Dirven meent dat de diefstal niet bewezen is en vraagt vrijspraak.

15 november. M.v.A. was op een zomerse augustusavond in zodanige toestand, dat een agent van politie te Oudenbosch zich genoodzaakt zag hem in te rekenen. Toen had je de poppen aan het dansen v.A. rukte en trok met alle geweld om los te komen. Het enige wat hij ermee bereikte was, dat hij een extra proces-verbaal kreeg en dat tegen hem 2 weken gevangenisstraf werd geëist.

En dan nog dit...

Roosendaal 10 april. Aan de ouders, wier jongens vragen om padvinder te mogen worden. Waar uwe jongens in een ingezonden stuk in “De Grondwet” werden aan-gespoord om bij iedere gelegenheid, die zich voordoet, b.v. als beloning voor een mooi rapport, als cadeau voor verjaardag en H. Communie, te vragen padvinder te mogen worden, acht ik het wenselijk U er op te wijzen, dat gij het verstandigst doet bij de eerste gelegenheid de beste, uwe jongens op hun vraag te antwoorden met een beslist: neen. Of de padvinderij dan is af te keuren? Van huis uit is de padvinderij ongodsdienstig, ja anti-godsdienstig. Nu heeft men echter in sommi-ge plaatsen de statuten der Padvinders gewijzigd in Katholieken zin en wat zegt dan de Kerkelijke Overheid ervan? Zij zegt, dat wij priesters de jongens van de padvinderij moeten tegenhouden; en INDIEN WIJ HET NIET KUNNEN TEGEN-

HOUDEN, moeten de padvindersverenigingen geheel in Katholieken zin worden ingericht, met een priester aan het hoofd en in geen geval mogen zulke Katholieken groepen deelnemen aan kampering. Ge ziet dus, dat het beste is: NIET MEEDOEN AAN DE PADVINDERIJ. Geen der jongens van mijn patronaat zal ik toestaan om padvinder te worden. Waartoe is het ook nodig? Een padvinder houdt zijn woord, vervult stipt zijn godsdienstplichten, is rein in woord, werken en gedachten, spaart en is matig, zo zegt de wet der padvinders. Heel mooi. Maar, gij ouders zult mij toch wel bijblijven, dat uwe jongens die deugden het best zullen leren beoefenen bij u thuis, in het patronaat, in de Katholieke vakverenigingen, in de H. Familie, door dikwijls tot de H.H. Sacramenten te naderen, enz. Daar hebben roomse jongens geen padvindersvereniging voor nodig. Wilt ge lichamelijke opvoeding, gymnastiek voor uw kinderen, laat ze een R.K. Gymnastiekclub oprichten, dan kunt ge rekenen op mijn steun. Weet ge waarom de jongens padvinder willen worden? Sommigen om onder elkander uitstapjes te kunnen maken, wat niet zonder gevaar is, zelfs al is er enige leiding bij; maar de meesten om met slappe hoedjes op, in bruine kielen en met blote padvinders-benen als echte opscheppers door de straten te marcheren. Laat ze niet meedoen aan padvinderij.

J. Batenburg, R.K. Pr. (Kapelaan van de St. Janparochie in Roosendaal)

Geraadpleegde bronnen

West-Brabants Archief, Bergen op Zoomnotulen van B en Wnotarieel archiefbevolkingsregisters van verschillende gemeentenDe Oudenbossche CourantInternet: Wikipedia; Historische KrantenDiverse plaatselijke archieven.

Wim Tousain, augustus 2019.

o - o - o - o - o

Rectif icat ies jaarboek 2018:

bladzijde 97, 3e regel: Jaap van den Berg moet zijn Jac van den Berg;bladzijde 99, 5e regel: 89-jarige schoenmaker Toon Mol moet zijn 91-jarige schoenmaker Toon Mol;bladzijde 105, 4e regel van onder: Toon Mol, 60 jaar lid moet zij Toon Mol, 70 jaar lid.

41

Wim Tousain vond het volgende krantenartikel in de Oudenbossche Courant. De schrijver van het artikel is niet bekend.

Maandag, 30 october 1944

Rond acht uur in de morgen werden wij, terwijl wij voor ons huis stonden te praten, opgeschrikt door een geweldige explosie-slag. Aan het einde van de straat in de richting station zagen wij een grote de straat, vullende steekvlam. Wij schoten naar binnen. wat kon dat weer zijn? Het bleef verder stil. Van de knecht, die rond tien uur nog even aankwam, hoorde ik, dat het Duitse artillerie-geschut, dat bij hen in de buurt opgesteld was, vannacht rond half drie inderhaast was verdwenen. Dit wees dus op een terugtrekken, maar tevens op een frontverschuiving, waardoor wij zelf meer midden in de vuurlinie van de artillerie zouden komen te liggen. Iets wat nu niet bepaald aanlokkelijk was. Regelmatig passeerden er door onze plaats groepjes frontsoldaten. Voor ons vormden zij de wel minst aantrekkelijke gasten. Bij V. op de Bosschendijk hadden zij ‘s morgens het hele huis leeggeroofd. Weck, kleding, ja alles was verdwenen. De meeste Oudenbosschenaren hadden hun woningen verlaten en zochten beschutting in de verschillende schuilkelder-gelegenheden. In

de middag rond drie uur be-leefden wij weer spannende ogenblikken. Zwaar schie-ten en granaatinslag joeg ons thans de eigen kelder weer in. Het schieten bleef aan-houden. Na een kwartiertje hoorden wij voetstappen en gepraat vlak voor het kel-derraam. In de verte klon-ken ook roepende stemmen. Voor ons, die niets anders verwachtten dan Duitsers op de straat, deed dit aan, alsof Geallieerde soldaten in het Oudland (WBA)

42

onze plaats thans de dupe zou gaan worden van een Duitse stoorgroep, die alles, voordat zij weggaan, nog eens grondig vernielen. Zo nu en dan hoorden wij in onze kelder het geknetter van een handgranaat en een bons-geluid, alsof ze op de deuren van de Kerk aan het trommelen waren. De spanning in onze kleine kelder steeg met de minuut, wij waren muisstil. Zelfs het tikken van de klok, welke daar opgeborgen stond, hinderde en deed in deze stilte zó storend aan, dat ze werd afgezet. Mijn jongste zus, die wel eens wilde weten, wat er buiten nu precies gaande was, trok haar stoute schoenen aan en toog op verkenning uit. Zij ging naar boven en benutte een klein scherf-gat, dat in de raam-betimmering geslagen was, om de straat te bespieden. Zij was direct weer bij de kelderdeur terug en riep enthousiast: “Kom eens gauw kijken. Ik denk dat het Engelsen zijn. Ze hebben bruine pakken aan”. Ik rende naar boven. En eerst wat voorzichtig loerde ik om een hoek de straat in. Jawel; dat was een patrouille van onze bevrijders. Op enige afstand van elkaar met het geweer in de aanslag liepen zij aan weerszijden van onze straat de omgeving opnemend, of er nergens onraad te bespeuren viel. Ik waagde mij wat dichter bij het ruitenloze raam en zag toen een paar mensen, die al buiten waren gekomen. “Onze bevrijders zijn er!”, riep ik naar beneden. En de spanning en de angst van het laatste half uur vergetend, liepen wij allen naar de voordeur. Toen ik de deur opendeed, was mijn eerste ontmoeting; een bevrijder, in geknielde houding met het gezicht naar de Kerk, de helm in de hand. Ná een kort gebed het kruisteken makend, stond hij op en trok toen, zonder ons gezien te hebben, weer in de patrouille, welke langs de huizen verder richting Raadhuis door liep, mee verder. Vanuit de Lollestraat kwamen steeds meer soldaten. Zo nu en dan werd r