Zeeschildpadden zijn echtezeedieren. Met hun stevigeflippers en platte schildenzijnhet goede zwemmers.Ze zijn heel wat sneller dan hunlogge neven op het land. Maar zeademen lucht en hun eieren moetenze op het strand kwijt. Dat maaktze wel weer extra kwetsbaar. Ditinformatieblad vertelt van alles overzeeschildpadden en de gevaren inhun leven. Je leest ook wat hetWereld Natuur Fonds doet omdeze bijzondere dieren tebeschermen.

warana

groene zeeschildpad

Alle warme zeeenIn vrijwel alle warmere zeeën komen zeeschildpadden voor. Ze levenin een brede band rond de evenaar: bij Amerika, Afrika, het helezuiden van Azië, de Grote Oceaan en Australië. Ook in Europa levenzeeschildpadden, vooral in de Middellandse Zee. De lederschildpadzwemt ook wel eens in de Noordzee rond en komt soms zelfs in debuurt van IJsland. Zeeschildpadden blijven meestal dicht bij de kust,maar ze maken soms duizenden kilometers lange trektochten door deopen oceaan. Er zijn ook zeeschildpadden die niet zoveel reizen. DeKemps zeeschildpad komt alleen voor in de Golf van Mexico en langsde oostkust van de Verenigde Staten.

Tweehonderd miljoen jaarDe schildpad stamt uit de tijd van de dinosauriërs, zo’n tweehonderdmiljoen jaar geleden. Eerst leefden ze alleen op het land, laterook in zee. Ze waren niet de enige reptielen die dat deden: de zeewas bijvoorbeeld ook het thuis van de zeesauriërs, familie vande dinosauriërs. De dino’s zijn miljoen jaren geleden voorgoedvan de aarde verdwenen. Dat is gelukkig niet het geval met dezeeschildpadden. Zij zijn er nog steeds.

INFOBLADZEESCHILDPADDEN

Be one with nature

Bengaalse tijger met axishert als prooi. Een tijger heeft een groot leefgebied. Hij legt kilometers af

op zoek naar een prooi of een partner.

Zeven soortenSommige biologen zien de zwarte zeeschildpad alseen aparte soort, maar anderen beschouwen hem alsondersoort van de groene zeeschildpad. In dit infobladdoen we dat laatste en houden we het op zeven soorten:• groene zeeschildpad (of soepschildpad)• platrugzeeschildpad• warana• Kemps zeeschildpad• karetschildpad• dikkopschildpad (of onechte karetschildpad)• lederschildpadDe lederschildpad heeft een schild dat aanvoelt alsrubber of leer (‘leder’ is een oud woord voor ‘leer’).Alle andere soorten zeeschildpadden hebben eenschild met harde hoornplaten.

Goede zwemmersZeeschildpadden zijn uitstekende zwemmers. Degroene zeeschildpad zwemt vaak snel maar delederschildpad is de kampioen op de sprint. Met 35kilometer per uur is hij het snelste reptiel, snellerdan de snelste hagedis op het land. Hun voorflippersgebruiken zeeschildpadden om vaart te zetten. Hunschilden zijn ook een stuk platter en lichter dan die vanlandschildpadden. Dat geeft ze een betere stroomlijnbij het zwemmen. Voor zeeschildpadden is een hardschild minder belangrijk dan voor landschildpadden.De hoornlaag op het schild van de platrugzeeschildpadis erg dun. Het wordt daardoor heel snel beschadigd:als je er met een nagel in prikt, kan er al bloed vloeien.

Uren onder waterDe meeste tijd brengen zeeschildpadden door onderwater. Ze komen wel regelmatig naar boven omadem te halen, want net als andere reptielen hebbenze longen. Het lukt ze moeiteloos om minstens eenkwartier onder water te blijven. Als ze het rustig aandoen, kunnen ze zelfs uren beneden blijven. Hetkomt zelfs voor dat dikkopschildpadden of groenezeeschildpadden een winterslaap op de bodem van dezee houden. Ze gebruiken dan zo weinig energie, datze voldoende hebben aan de zuurstof die ze via hunmondholte in hun bloed opnemen.

Als een groene zeeschildpad actief is, moet hijeen paar keer per uur naar boven om adem tehalen.

De karetschildpad komt vaak op het koraalrif om sponzen te eten.

2

Oesters, kwallen,zeegrasIedere soort zeeschildpad heeft zijn eigenlievelingskostje. De dikkopschildpad houdt vanschelpdieren. Met zijn krachtige kaken kraakt hijmet gemak een oester. De lederschildpad is dol opkwallen en duikt soms honderden meters diep omze te vangen. De karetschildpad leeft voornamelijkvan sponzen: zeedieren die op koraalriffen leven endoor vrijwel geen enkel ander dier te verteren zijn.Groene zeeschildpadden zijn de vegetariërs onder dezeeschildpadden. Ze grazen zeegras en blijven daaromin water dat niet te diep is. Over de eetgewoonten vanjonge zeeschildpadden is weinig bekend. Waarschijnlijkbestaat hun menu vooral uit kleine garnaaltjes.

Vermoeiende klusMannelijke zeeschildpadden komen bijna nooit aanland. Een zeeschildpadvrouw komt alleen aan walom haar eieren te leggen. Dat is een vermoeiende engevaarlijke klus. ’s Nachts kruipt ze voorzichtig hetstrand op. Met flippers die gemaakt zijn om mee tezwemmen gaat dat lastig. Dan begint ze een kuil tegraven. Als ze klaar is legt ze daar vijftig tot honderd,soms zelfs tweehonderd eieren in. Dat verschilt persoort en hangt af van de conditie van de moeder.Meestal heeft een vrouwtje een paar legsels in eenseizoen. Maar vaak slaat ze het jaar daarop over.De eieren zijn rond en wit als pingpongballetjes -bij de lederschildpad hebben ze het formaat vaneen tennisbal - en hebben een leerachtige schaal.De zeeschildpadvrouw maakt de kuil na het leggenzorgvuldig dicht en keert terug naar zee.

Een schildpadje dat uit het ei kruipt krijg je zelden te zien: deeieren liggen gewoonlijk onder het zand.

BabyschildpadjesNa zes tot tien weken kruipen de babyschildpadjes’s nachts naar buiten. De temperatuur bepaalt of erjongens of meisjes uit de eieren komen. Ligt het eitjeop een plek waar het warmer is dan 30 graden, dankomt er bijna altijd een meisje uit. Is het kouder dan28 graden, dan wordt het een jongetje. Meestal is het inde kuil zo’n 29 graden en komen er evenveel mannetjesals vrouwtjes tevoorschijn. De zeeschildpadjes hebbeneven nodig om te weten waar ze zijn. Zodra ze doorhebben in welke richting de zee ligt, rennen ze alsopwindbeestjes naar de golven. Dan zwemmen ze naarde open zee. Ieder voor zich.

De eieren van de zeeschildpad zijn rond als een bal.

Baby-zeeschildpadjes op weg naar de zee. Waarschijnlijk degevaarlijkste minuten van hun leven.

3

VijandenJammer genoeg weten we weinig over de eerstejaren van het leven van de zeeschildpadden. Zeblijven vermoedelijk niet dicht bij de kust.Waarschijnlijk zoeken ze wiervelden op, waar zebeschutting en eten vinden. Van iedere duizendschildpadjes zijn er maar een paar die het luktvolwassen te worden. De meeste kleintjes wordendoor grote vissen en zeevogels opgegeten. Volwassenzeeschildpadden hebben heel wat minder kansverslonden te worden. Die moeten eigenlijk alleenoppassen voor grote haaien. Zeeschildpadden kunnenoud worden. De enorme lederschildpadden wordensoms meer dan honderd jaar.

Soms komen zeeschildpadden boven water omzich op te warmen in de zon.

Terug naar degeboortegrondDe Kemps zeeschildpad kan soms al met zeven jaar oudmoeder worden. Maar er zijn ook zeeschildpadden diepas op hun vijftigste beginnen met eieren te leggen. Datverschilt per soort, per plaats en per dier. De paringgebeurt in zee. De vrouwtjes gaan ’s nachts naar dewal om hun eieren te leggen, de Kemps zeeschildpad isde enige die dat meestal overdag doet. Het bijzondereis, dat zeeschildpadden hun eieren bijna altijd op eenstrand leggen in het gebied waar ze zelf jaren geledenuit het eitje zijn gekropen. Soms moeten ze daarduizenden kilometers voor zwemmen. Het is nog steedsniet duidelijk hoe ze de weg naar hun geboortegrondkunnen vinden.

Netten en hakenAlle soorten zeeschildpadden zijn in aantal afgenomensinds de mens in hun leven gekomen is. Ze wordengevangen om hun schild, vlees en huid. Vooral degroene zeeschildpad is gewild om zijn vlees en wordtdaarom ook wel ‘soepschildpad’ genoemd. Ook wordenvan vrijwel alle soorten de eieren uitgegraven omop te eten. En hoewel de internationale handel inde meeste landen verboden is, worden er nog steedskaretschildpadden gevangen om hun schild. Vaker nog- naar schatting honderdduizenden per jaar - wordenzeeschildpadden per ongeluk gevangen in visnettenen aan vishaken. Ook worden zeeschildpadden perongeluk verwond of gedood door aanvaringen.

Een vrouwtje dikkopschildpad begint met het graven van eennestkuil. Meestal gebeurt dat ’s nachts.

4

Het mysterie van deKemps zeeschildpadDe Kemps zeeschildpad is genoemd naareen visser die in 1880 een paar van dezezeeschildpadden bij Florida had gevangen.Eerst dachten wetenschappers dat het eenkruising was tussen een warana en eendikkopschildpad. Pas jaren later kwamen ze erachter dat het een aparte soort moest zijn. Zevonden het wel vreemd dat nog nooit iemand eennest van een Kemps zeeschildpad had gevonden.Het raadsel werd pas in 1961 opgelost. Er werdtoen een film teruggevonden die in 1947 in Mexicowas gemaakt. Verbaasde biologen zagen op defilm hoe tienduizenden Kemps zeeschildpaddenhet strand van Rancho Nuevo opkropen. Ditstrand ligt zo’n honderd kilometer van Texas maarwas tot die tijd nauwelijks bekend. Plaatselijkebewoners verzamelden er al sinds mensenheugeniseieren zonder dat de schildpadden in gevaarkwamen. Dat veranderde toen in Mexico-Stadde vraag naar zeeschildpadeieren toenam. Degarnalenvisserij vormde een nog groter gevaar.

Kemps zeeschildpad

Heel wat schildpadden raakten verstrikt in de nettenvan de garnalenvissers en verdronken. Nu stappensteeds meer vissers over op een methode waarbijminder zeeschildpadden omkomen en wordt hetstrand streng beschermd. Alle zeeschildpaddendie er komen leggen worden nauwkeurig geteld. Inde jaren tachtig kwamen de biologen op een paarhonderd volwassen vrouwtjes. Hun aantal neemt nuweer langzaam toe. In totaal zijn er waarschijnlijkongeveer 1000 leggende vrouwtjes, waarmee hetnog steeds de zeldzaamste zeeschildpad is.

Veranderde strandenEen minstens even grote bedreiging voorzeeschildpadden is de vernietiging van hun leefgebied.Steeds meer legstranden verdwijnen door bebouwingen vervuiling, vooral doordat het strandtoerisme zosterk toeneemt. De pas uitgekomen zeeschildpadjesraken in de war door het licht van huizen, hotels enauto’s. Daardoor kunnen ze de weg naar de zee nietmeer vinden. Eenmaal in zee kan vervuiling met oliegevaar opleveren. Vooral de lederschildpad ziet plasticzakjes vaak aan voor kwallen: zijn lievelingsvoedsel.Belangrijke voedselgebieden zoals koraalriffen enzeegrasvelden worden aangetast door sleepnettenen andere schadelijke vismethoden, vervuilingen klimaatverandering. Dat laatste kan voor dezeeschildpadden nog ernstigere gevolgen hebben. Doorstijging van de zeespiegel kunnen stranden verdwijnen.En verandering van de temperatuur kan gevolgenhebben voor de ontwikkeling van de eieren.

Zeeschildpadden zoals dezekaretschildpadden hebben zandstranden

nodig om hun eieren te leggen.

5

ZeeschildpaddenbeschermdHet Wereld Natuur Fonds werkt op verschillendemanieren aan de bescherming van zeeschildpadden.Onder andere door hun leefgebieden te beschermen.Directe actie wordt voor de belangrijkste legstrandengevoerd: geen auto’s toelaten, obstakels weghalen,‘lichtvervuiling’ tegengaan, nesten markeren enbewaken. Belangrijke zeegebieden worden beschermd,waarvan ook zeeschildpadden profiteren. Het WereldNatuur Fonds werkt ook aan goede afsprakentussen verschillende landen, over bescherming vanzeegebieden en over het verbieden van handel inzeeschildpad-producten.

Vriendelijke visserijEr zijn steeds meer oplossingen om bijvangst vanzeeschildpadden tegen te gaan. Het Wereld NatuurFonds stimuleert vissers om over te schakelen opschildpad-vriendelijke methodes. Zo is de bijvangstvan zeeschildpadden in de Golf van Californiësterk teruggedrongen door netten te voorzien vaneen speciaal rooster met ontsnappingsluik. Ook iser een vishaak ontwikkeld waarmee veel minderzeeschildpadden aan de haak worden geslagen.Ook bespreekt het Wereld Natuur Fonds metvisserijorganisaties hoe ze kunnen voorkomen datvissers kapotte netten overboord gooien, bijvoorbeelddoor oude netten in havens in te zamelen.

Kijken, niet kopenDaarnaast wordt er voorlichting gegeven aan toeristenom ervoor te zorgen dat ze geen souvenirs kopen dievan zeeschildpadden zijn gemaakt. En aan mensenuit de landen waar zeeschildpadden leven, zodatze geen schildpadeieren meer opgraven en geenzeeschildpadden meer vangen om op te eten of hunschild als souvenir te verkopen. Vaak kunnen diemensen veel meer verdienen aan toeristen die naarzeeschildpadden komen kijken. Zo knokt het WereldNatuur Fonds op alle fronten om de zeeschildpad ernog een paar honderd miljoen jaar bij te geven.

Een natuurbeschermer probeerteen lederschildpad te bevrijden uiteen net.

Zo’n schild hoortniet aan de muur.

6

voorflippers

bek

staart schild

duimnagel

ogen

De voorpoten zijn flippers: daarmee ‘vliegt’ de zeeschildpad door het water.

achterflippersOnder water om mee te sturen.Boven water om een kuil mee tegraven voor de eieren.

Bij sommige soorten heeft het mannetje een veel langere staart dan het vrouwtje. Wordt gebruikt bij de paring.

Geen tanden, wel een scherpe rand. Net een snavel. Iedere soort zeeschildpad leeft van ander voedsel. Aan de bek kan je dat wel een beetje zien. De groene zeeschildpad heeft als enige een gekartelde onderkaak om zeegras mee af te scheuren, de karetschildpad een puntige snavel om sponzen uit kieren te plukken, de dikkopschildpad sterke kaken om schelpen te kraken.

Rug- en buikschild zijn minder zwaar en platter dan bij landschildpadden. Daardoor hebben zeeschildpadden een betere stroomlijn maar kunnen ze hun kop en poten niet in hun schild terugtrekken.

Het mannetje heeft een lange duimnagel op zijn voorste flippers om het rugschild van het vrouwtje tijdens de paring vast te grijpen. Bij vrouwelijke zeeschildpadden is de nagel wel aanwezig maar een stuk kleiner.

Ziet onder water veel beter dan erboven.

ZEESCHILDPAD: VAN KOP TOT STAART

Karetschildpad

7

Groene zeeschildpad• ook ‘soepschildpad’ genoemd• eet vooral zeegras en algen• groot: vaak meer dan 150 kilo• bruin of olijfgroen schild• komt rond de evenaar voor

lederschildpad• eet vooral kwallen• de grootste: vaak meer dan 400 kilo

(record ruim 900 kilo)• schild zonder hoornplaten: rug voelt aan als rubber• zwart rugschild, vaak met witte stippen• maakt lange trektochten, ook in koudere zeeën

Karetschildpad• eet vooral sponzen en kwallen• middelmaat: rond 60 kilo• prachtig bruin-geel gevlamd schild met kartelrand;

wordt verwerkt tot siervoorwerpen• snavelachtige bek• leeft vooral bij koraalriffen

Dikkopschildpad• ook ‘onechte karetschildpad’ of ‘valse karetschildpad’

genoemd• eet vooral krabben, schelpdieren en kwallen• middelmaat tot groot: vaak meer dan 100 kilo• roodbruin schild• grote gespierde kop, krachtige kaken (om schelpen

te kraken)• leeft vooral in de minder warme zeeën, waaronder

de Middellandse Zee

platrugzeeschildpad• eet vooral zeekomkommers, inktvis, kwallen, algen• middelmaat: rond 65 kilo• dunne hoornschubben op het rugschild• grijsgroen schild• leeft alleen bij Australië

De 7 zeeschildpadden

Warana• eet vooral kwallen, slakken, garnalen en krabben• klein: zelden meer dan 50 kilo• schild groengrijs, rond• komen soms met duizenden tegelijk legstranden op• komt wereldwijd voor• meest voorkomende zeeschildpad

Kemps zeeschildpad• eet vooral krabben, garnalen, mosselen, kwallen

en zeeslakken• de kleinste (gemiddeld iets kleiner dan de warana):

rond 40 kilo• schild groengrijs, bijna rond• nesten vrijwel allemaal op één strand in Mexico,

legt overdag• komt alleen in Atlantische Oceaan voor, vooral in

de Golf van Mexico• zeldzaamste zeeschildpad

platrugzeeschildpad

groene zeeschildpad, jong

8

warana

9

Uitgave: Wereld Natuur Fonds 2013

tekst en samenstelling: Geert-Jan Roebers

productie en eindredactie: Wereld Natuur Fonds, Brigit Hietbrink

Vormgeving: Graphic Leusden

Fotografie: WWF-Canon / Solvin Zankl, Doug Perrine, Jürgen Freund, Michel Gunther, Roger Leguen,

Nils Aukan, Peter Chadwick, Wim van Passel, Martin Harvey, Isaac Vega, Cat Holloway,

Peter C.H. Pritchard, Jeff Rotman, WWF-Netherlands / Rafael Mesa

Wereld Natuur FondsDriebergseweg 103708 JB ZeistPostbus 73700 AA Zeist

Servicelijn:0800 - 1962(gratis)info@wnf.nlwww.wnf.nl

Als WNF-Ranger krijg je 6 keer per jaar het magazine Ranger Report, een leuk welkomstcadeau en gratis toegang (of korting) bij de leukste dierentuinen en attractieparken. Meer weten? www.wnfrangers.nl

$ $

warana, jong uit het ei karetschildpad

dikkopschildpad groene zeeschildpad

warana, jongen haasten zich naar zee lederschildpad

10

K N I P P A G I N A