FACULTEIT

RECHTSGELEERDHEID

Islam en geweld. Een analyse van radicale

uitingen op Nederlandstalige internetfora.

Masterproef neergelegd tot het behalen van

de graad van Master in de criminologische wetenschappen

door (20055564) Bracke Jeroen

Academiejaar 2011-2012

Promotor : Commissarissen :

Dr. Antoinette Verhage Lic. Noppe Jannie

Lic. Van Daele Stijn

Verklaring inzake toegankelijkheid van de

masterproef criminologische wetenschappen

Ondergetekende,

Bracke Jeroen (20055564)

geeft hierbij aan derden,

zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of leden

van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen,

[de toelating] [geen toelating]

om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien beschikbaar,

een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts zullen kunnen

naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden.

Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de

masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden onmiddellijk

na het titelblad.

Datum: 14/05/2012

Handtekening: Jeroen Bracke

Trefwoorden

- Radicalisering

- Islam

- Geweld

- Internetfora

- Nederlandstalig

Woord vooraf

Deze masterproef kadert in het behalen van het diploma master in de criminologische

wetenschappen aan de universiteit Gent. Graag zou ik enkele personen willen bedanken voor

hun begeleiding en steun tijdens het tot stand komen van deze masterproef.

In de eerste plaats gaat mijn dank uit naar dr. Antoinette Verhage, de promotor van deze

masterproef, voor de goede begeleiding en voor de nuttige feedback. Daarnaast zou ik ook

Nele Schils willen bedanken voor haar advies. Tenslotte wil ik nog mijn dank betuigen aan

mijn ouders en vriendin voor de steun tijdens het schrijven van deze masterproef.

Inhoudstafel

INLEIDING -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1

DEEL 1: THEORETISCH KADER ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 7

HOOFDSTUK 1: DE ISLAM -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 1. Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 7 2. De geschiedenis van de islam --------------------------------------------------------------------------------------------- 7

2.1 Ontstaan van de islam --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 2.2 Expansie van de islam na de dood van Mohammed: de vier opvolgers ------------------------------------------------- 8 2.3 De twee eerste islamitische dynastieën ---------------------------------------------------------------------------------------- 9

3. De islam: inhoudelijke kennismaking ---------------------------------------------------------------------------------- 10 3.1 De Koran ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 10 3.2 Hadith --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 3.3 Sharia ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 3.4 Qiyas en Ijma ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 11 3.5 De vijf zuilen van de islam -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 12

4. Extremistische stromingen binnen de islam ------------------------------------------------------------------------- 13 4.1 Wahhabisme ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 13 4.2 Salafisme------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 13 4.3 De Moslimbroederschap ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 4.4 Al-Qaida ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15

5. Moslims in België en Nederland ---------------------------------------------------------------------------------------- 16 5.1 Nederland ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16

5.1.1 De moslimpopulatie ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16 5.1.2 Radicale islam --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16

5.2 België ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 5.2.1 De moslimpopulatie ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 5.2.2 Radicale islam --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18

6. Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 HOOFDSTUK 2: THEORETISCHE VERKLARINGEN VAN RADICALISERING ------------------------------------------------------------------- 20

1. Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 20 2. Differentiële associatietheorie ------------------------------------------------------------------------------------------ 20 3. Referentiegroeptheorie --------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 4. Bedreiging van de groep -------------------------------------------------------------------------------------------------- 22 5. Psychopathologische theorieën ----------------------------------------------------------------------------------------- 22 6. Symbolische bekrachtigingmodel van Juergensmeyer ------------------------------------------------------------ 23 7. Piramidemodel van McCauley en Moskalenko ---------------------------------------------------------------------- 24 8. Model van Wiktorowicz --------------------------------------------------------------------------------------------------- 25 9. De trap naar terrorisme van Moghaddam --------------------------------------------------------------------------- 26 10. De viertand van Sageman ------------------------------------------------------------------------------------------------ 27 11. Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 28

HOOFDSTUK 3: DE ROL VAN HET INTERNET BIJ RADICALISERING ------------------------------------------------------------------------- 31 1. Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 31 2. Radicalisering van individuen via internet --------------------------------------------------------------------------- 32 3. Verspreiding van jihadistisch propagandamateriaal -------------------------------------------------------------- 33

3.1 Mediaorganisaties ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 33 3.2 Kernfora ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 33 3.3 Secundaire fora --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 34 3.4 Oppervlakteweb -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 34

4. Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 35

DEEL II: EMPIRISCH LUIK ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 37

HOOFDSTUK 1: METHODOLOGIE ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 37 1. Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 37 2. Keuze voor een forum ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 37 3. Analyse van onderzoekseenheden: frame analyse van berichten op een website forum --------------- 40

4. Case studies van vijf individuen ----------------------------------------------------------------------------------------- 43 HOOFDSTUK 2: RESULTATEN VAN DE FRAMEANALYSE ------------------------------------------------------------------------------------ 45

1. Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 45 2. Interpretatiekaders die een morele verontwaardiging tonen --------------------------------------------------- 46

2.1 Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 46 2.2 Vrees voor identiteitsverlies ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 46 2.3 Beledigingen van de islam -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 49 2.4 Militaire conflicten ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 50

3. Rechtvaardiging van geweld --------------------------------------------------------------------------------------------- 51 3.1 Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 51 3.2 Tegenover personen die spotten met de islam ----------------------------------------------------------------------------- 51 3.3 Tegenover soldaten in moslimlanden ter verdediging -------------------------------------------------------------------- 52 3.4 Tegenover burgers in westerse landen --------------------------------------------------------------------------------------- 52

4. Interpretatiekaders die een westers complot tegen de islam beschrijven ----------------------------------- 53 4.1 Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 53 4.2 Het Westen wordt geleid door Satan ------------------------------------------------------------------------------------------ 53 4.3 Een beleid gericht tegen Europese moslims --------------------------------------------------------------------------------- 54 4.4 Moslimlanden worden militair aangevallen --------------------------------------------------------------------------------- 55 4.5 Moslims worden strafrechtelijk vervolgd ------------------------------------------------------------------------------------- 55 4.6 Moslimhaat wordt aangewakkerd---------------------------------------------------------------------------------------------- 56

5. Het westerse politieke systeem is in strijd met de islam ---------------------------------------------------------- 57 5.1 Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 57 5.2 Democratische stelsels zijn niet islamitisch ---------------------------------------------------------------------------------- 57 5.3 Burgerlijke wetgeving moet vervangen worden door de Sharia -------------------------------------------------------- 57

6. De moslims in het Westen moeten opkomen voor hun geloof -------------------------------------------------- 58 6.1 Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 58 6.2 Door de islam / Sharia te verspreiden in het Westen---------------------------------------------------------------------- 58 6.3 Door de moslimidentiteit te versterken -------------------------------------------------------------------------------------- 58

7. Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 59 HOOFDSTUK 3: RESULTATEN VAN DE CASE STUDIES -------------------------------------------------------------------------------------- 61

1. Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 61 2. “Abu-Imran” ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 61 3. Mullah Omar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 67

3.1 Algemene informatie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 67 3.2 Bespreking van de berichten ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 67 3.3 Conclusie ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 70

4. “Ali” ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 72 4.1 Algemene informatie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 72 4.2 Bespreking van berichten--------------------------------------------------------------------------------------------------------- 72 4.3 Conclusie ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 76

5. Ahmed ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 78 5.1 Algemene informatie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 78 5.2 Bespreking van de berichten ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 78 5.3 conclusie ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 82

6. Yasmine ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 84 6.1 Algemene informatie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 84 6.2 Bespreking van de berichten ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 85 6.3 Conclusie ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 88

7. Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 90

CONCLUSIE ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 92

BIBLIOGRAFIE -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 98

Lijst met figuren

AFBEELDING ÉÉN – TOEGANKELIJKHEID VAN WEBSITE FORA----------------------------------------------------------------- 38

AFBEELDING TWEE – AANTAL WEBSITE FORA NAAR TOEGANKELIJKHEID VAN DE FORA ---------------------------- 39

AFBEELDING DRIE – INTERPRETATIEKADERS OP ANSAAR.NL ----------------------------------------------------------------- 45

1

Inleiding

Het verband tussen islamfundamentalisme en de uitvoering van gewelddadige handelingen is

een onderwerp dat aandacht krijgt in zowel beleidskringen als academisch onderzoek

(Dalgaard-Nielsen, 2010, 797). Sinds de aanslagen in de Verenigde Staten op 11 september

2001 is de wereld in de ban van islamfundamentalisme.

Volgens Castells (2004, 13-23) betekent islam in het Arabisch “staat van onderwerping”.

Castels definieert fundamentalisme verder als “the construction of collective identity under

the identification of individual behavior and society’s institutions to the norms derived from

God’s law, interpreted by a definite authority that intermediates between God and humanity”

(Castells, 2004, 13). In het islamfundamentalisme worden de principes in de Koran als

ahistorisch en onveranderlijk beschouwd.

Sinds de aanslagen 11 september 2001 gebeurden nog andere gewelddadige handelingen die

met islamfundamentalisme verbonden konden worden. De terreur naar aanleiding van de

Mohammed cartoons is een voorbeeld. Door dergelijke schokkende gebeurtenissen is de

aandacht voor de islam steeds toegenomen, vooral in negatieve zin.

In 2005 kwam de Deense krant, Jyllands-Posten, namelijk in opspraak na het publiceren van

een serie spotprenten over de profeet Mohammed. De profeet werd hierin afgebeeld als een

terrorist. Dit zorgde voor grote woede: ten eerste omdat de profeet volgens de islam niet mag

afgebeeld worden, ten tweede omdat de cartoons moslims in verband brengen met aanslagen.

Deze cartoons zorgden voor onrust bij moslims in Denemarken en West-Europa, maar ook in

de moslimlanden zelf. Sommige landen zoals Libië sloten zelfs hun ambassade in

Kopenhagen. De affaire leidde ook tot een boycot van Deense producten. Op andere plaatsen

was het protest minder vredelievend. In Israel trokken tien Palestijnen gewapend met geweren

en granaatwerpers naar het hoofdkwartier van de Europese Unie in Gaza stad. Ze vuurden in

de lucht, eisten een verontschuldiging en dreigden dat de veiligheid van Denen en Noren niet

gegarandeerd was. Daarop staken ze de vlaggen van Noorwegen en Denemarken in brand. In

Syrië en Libanon werden Deense ambassades in brand gestoken. Deze aanslagen werden door

Al-Qaida opgeëist.1 Op één januari 2010 waren de cartoons blijkbaar nog niet verwerkt: de

1X, (05/06/2008) Al-Qaida eist aanslag Deense ambassade op [WWW] De pers:

http://www.depers.nl/buitenland/209122/Al-Qaida-eist-aanslag-ambassade-op.html

2

politie kon op het nippertje een aanslag op tekenaar Kurt Westergaard voorkomen. De

gearresteerde was een Somalische moslim die nauwe banden met de Somalische terroristische

organisatie Al-Shabaab en leiders van Al-Qaida in Oost-Afrika had.2

islamfundamentalistisch geïnspireerde gewelddadige handelingen, waar zonet een voorbeeld

van gegeven werd, kunnen het resultaat zijn van een proces van radicalisering. In de nota van

de Nederlandse Directie Algemene Justitiële Strategie (nota radicalisme en radicalisering)

wordt radicalisme als volgt gedefinieerd:

“Radicalisme is een geesteshouding. We duiden er de bereidheid mee aan om de

uiterste consequentie uit een denkwijze te aanvaarden en die in daden om te zetten.

Die daden kunnen maken dat op zichzelf hanteerbare tegenstellingen escaleren tot een

niveau waarop ze de samenleving ontwrichten. Doordat er geweld aan te pas komt, of

ander gedrag dat mensen diep kwetst of in hun vrijheid raakt. Of doordat hele groepen

zich afkeren van de samenleving” (Ministerie van Justitie, 2005, 6).

In deze definitie zijn de volgende elementen van een proces van radicalisering benadrukt: 1)

een specifieke fundamentalistische denkwijze die 2) potentieel kan leiden tot (psychische

en/of fysieke) schade. Een dergelijke denkwijze kan een belangrijke voorwaarde zijn voor

potentiële gewelddadige handelingen en verdient om deze reden onze aandacht. Meer

specifiek, is het belangrijk om de denkbeelden bij islamfundamentalistisch geïnspireerde

gewelddaden te bestuderen. Dit wordt bijvoorbeeld aangetoond door de opmars van het

salafisme in West-Europa (Abbas, 2007, 4) en België in het bijzonder. salafisme is niet per

definitie gewelddadig maar het kan wel leiden tot gewelddadige handelingen. De Veiligheid

van de Staat heeft de laatste jaren veel aandacht voor islamfundamentalisme (VSSE, 2010). In

het jaarverslag van 2010 wordt opgemerkt dat het salafisme in ons land aan een opmars bezig

is de laatste jaren. De beweging “Sharia4Belgium” is de meest zichtbare uiting van deze

opmars. Door zich heel bewust te profileren in het straatbeeld is deze groepering het

afgelopen jaar geregeld in de media geweest. De internet videofragmenten van die beweging

werden ook massaal door de populaire media overgenomen. In het jaarverslag van de

Veiligheid van de Staat wordt zelfs een aparte paragraaf gewijd aan “Sharia4Belgium”

(VSSE, 2010, 42-43).

Deze masterproef wil inzicht geven in de denkbeelden die aan de basis liggen van

islamfundamentalistische radicalisering. Deze denkbeelden zetten niet steeds aan tot

2 X, (03/02/2011) Cartoon trial: Kurt Westergaard's attacker convicted, [WWW] BBC:

http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-12353863

3

gewelddaden (Bartlett & Miller, 2012, 1-2). McCauley en Moskalenko (2008) zien de

gewelddadige handelingen als de top van een piramide. De basis van die piramide wordt

gevormd door een groep mensen die het gedachtegoed wel steunt maar die zelf geen geweld

gebruikt. Het is duidelijk dat zich hier een proces van radicalisering kan afspelen dat niet

altijd zichtbaar is als alleen de gewelddadige handelingen in beschouwing worden genomen.

Om de uiteindelijke gewelddadige handelingen te kunnen begrijpen, is het belangrijk om deze

processen aan de basis van die metaforische piramide te bestuderen.

Het internet kan een rol spelen bij islamfundamentalistische radicalisering. Het zijn namelijk

(digitale) plaatsen of netwerken waar mensen in contact kunnen komen met allerlei ideeën

van verschillende strekkingen waaronder islamfundamentalistische denkwijzen. Meer bepaald

kunnen internetfora een gelegenheid bieden om ideeën relatief ongehinderd te verspreiden en

om anderen voor islamfundamentalistische organisaties proberen te winnen. Ook Sageman

(2008, 121) stelt dat het internet een cruciale rol kan spelen in islamfundamentalistisch

geïnspireerde radicalisering. Hij stelt dat extremistische boodschappen verspreid worden door

Arabische moedersites maar ook via niet-jihadistische websites zoals Youtube, of via sociale

netwerksites. Dit zorgt voor een groot bereik. Ook op websites die zich in het algemeen

richten tot moslims worden berichten en oproepen geplaatst.

Sageman is niet alleen in zijn beschrijving van de potentiële rol van het internet bij

radicalisering. De algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst stelt namelijk ook dat het

medium van internet een belangrijke rol kan spelen bij een islamfundamentalistisch

geïnspireerde radicalisering. In het rapport: het jihadistisch internet: kraamkamer van de

hedendaagse jihad staat dat “vaak onderscheiden personen die radicaliseren zich als eerste op

het oppervlakteweb en dan met name op sociale mediasites en op mainstream (moslim-)sites

binnen hun eigen taalgebied. Zij vallen daar op door hun radicale statements en ze

consumeren en distribueren op het oppervlakteweb gevonden jihadistisch

propagandamateriaal. Op deze sites vinden ze al snel gelijkgestemde individuen met wie zij

over hun radicale passie kunnen praten en die hen helpen en sterken in hun ideologische

vorming” (AIVD, 2012, 9).

Deze masterproef wil een bijdrage leveren aan het onderzoeksveld van islamitisch

geïnspireerde radicalisering die potentieel kan leiden tot gewelddadige handelingen. Meer

specifiek kijken we naar radicalisering die zich op internetfora kunnen afspelen gezien de

mogelijke relevantie van dergelijke fora bij de basis van de metaforische piramide van

radicalisering. De keuze van het onderwerp van de masterproef is ook tot stand gekomen

4

vanuit persoonlijke overwegingen. Het is door mijn stage van vorig academiejaar dat ik

besloot mijn masterproef hieraan te wijden. Tijdens deze periode bestudeerde ik bijvoorbeeld

het onderzoeksrapport “Polarisering en radicalisering: een integrale preventieve aanpak”

(Noppe, Hellinckx & Van de Velde, 2010) waarin gevalstudies en interviews te lezen waren

in verband met moslims en terrorisme. Ik las ook literatuur over de preventie van

radicalisering en het fenomeen begon mij te fascineren. De keuze van het onderwerp werd

mede bepaald doordat islamfundamentalistische radicalisering de jongste jaren een actueel

onderwerp is, zowel wereldwijd als in ons land. Dit wordt in voorgaande paragrafen reeds

beschreven. Steeds meer interesseerde ik mij voor de achterliggende motivaties van

groeperingen zoals “Sharia4Belgium”. Ook doorheen mijn opleiding criminologie was ik al

sterk geïnteresseerd in de vraag waarom iemand een misdrijf pleegt.

De volgende onderzoeksvraag staat centraal in de masterproef: welke rol spelen internetfora

bij processen van islamfundamentalistische radicalisering die uiteindelijk kunnen leiden tot

geweld? Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden moeten we kennis hebben over

het verband tussen islamfundamentalisme en gewelddadige handelingen en de verklaringen

voor een islamfundamentalistisch radicaliseringproces. We moeten ook weten welke

islamfundamentalistische denkwijzen er op zo’n forum kunnen circuleren. Dan pas zijn we in

staat om de rol van internetfora bij processen van islamfundamentalistische radicalisering te

duiden. Om de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden, zullen de volgende twee

deelvragen worden beantwoord:

a. Welke verklaringen bestaan er voor het verband tussen islamfundamentalistische

radicalisering en gewelddadige handelingen?

b. Welke islamfundamentalistische denkwijzen kunnen circuleren op dergelijke fora?

Deze masterproef bestaat uit twee grote delen: een theoretisch deel (deel één) en een

empirisch deel (deel twee). In het theoretische gedeelte wordt op basis van een literatuurstudie

de eerste deelvraag beantwoord. De gebruikte bronnen (wetenschappelijke tijdschriftartikels

en boeken, verslagen van veiligheidsactoren en grijze literatuur) bestaan zowel in een digitale

als in schriftelijke vorm. Een eerste stap in de masterproef is om deze bronnen te raadplegen

en samen te vatten. De kennis die we dan verzameld hebben zal een belangrijke context

bieden voor het empirische gedeelte van de masterproef. De tweede deelvraag wordt

gedeeltelijk in het theoretische deel en het empirische deel beantwoord. In het theoretische

5

deel worden verklaringen besproken. Deze verklaringen identificeren

islamfundamentalistische denkwijzen die mogelijk in de vorm van berichten op internetfora

circuleren. In het empirische luik wordt nagegaan welke islamfundamentalistische denkwijzen

op een geselecteerd internetforum aanwezig zijn. De methodologische verantwoording van de

empirische studie (waaronder de keuze van de selectie van een internetforum) gebeurt in deel

twee, hoofdstuk één.

In deel één wordt eerst en vooral aan de hand van literatuur een beeld geschetst van de islam,

omdat het belangrijk is voor de lezer om een globaal beeld te hebben van die godsdienst. Dit

gebeurt in hoofdstuk één. Eerst wordt stilgestaan bij de ontstaansgeschiedenis van de islam.

Dit is van belang om te begrijpen waarom sommige moslims de dag van vandaag verlangend

terugkijken naar deze periode. Vervolgens wordt ook inhoudelijk kennisgemaakt met de

islam, met aandacht voor de belangrijkste bronnen en gebruiken. Ook dit is noodzakelijk om

deel twee (het empirische gedeelte) goed te contextualiseren. Concepten zoals Sharia en

salafisme die belangrijk zijn om het huidige islamfundamentalisme te duiden passeren de

revue. In hoofdstuk één wordt verder ook aandacht besteed aan radicale stromingen en

bewegingen binnen de islam. Tenslotte is er een deel gewijd aan de moslims in België en

Nederland, waarbij ook meer specifiek gefocust wordt op de aanwezigheid van

fundamentalistische stromingen in deze twee landen.

In hoofdstuk twee wordt de huidige kennis over de relatie tussen de ideeën in

islamfundamentalisme en geweld uiteengezet, waarbij aandacht besteed wordt aan het verloop

en de voedingsbodems van radicaliseringprocessen. Er wordt stilgestaan bij vier

wetenschappelijke theorieën die radicalisering en terrorisme kunnen verklaren. Er wordt ook

aandacht besteed aan enkele theoretische modellen uit de literatuur die een

islamfundamentalistisch radicaliseringproces kunnen verklaren.

Hoofdstuk drie beschrijft de rol van internet bij islamfundamentalisme. Aan de hand van

rapporten van veiligheidsdiensten wordt onderzocht hoe propagandamateriaal online

verspreid wordt. Daarnaast werd literatuur opgezocht over virtuele radicaliseringprocessen.

Deze kennis is relevant met het oog op het empirisch onderzoek (deel twee).

In deel twee, het empirische luik, wordt de tweede deelvraag (gedeeltelijk) beantwoord. Het

theoretisch deel zal deze deelvraag reeds gedeeltelijk beantwoord hebben. Het empirisch deel

bestaat uit drie afzonderlijke hoofdstukken. Hoofdstuk één is methodologisch van aard. Eerst

6

wordt de keuze voor het geselecteerde forum gemotiveerd (het forum Ansaar.nl). Vervolgens

wordt stilgestaan bij de keuze van een frame analyse als onderzoeksmethode. Er wordt in dit

hoofdstuk ook beschreven op welke manier tewerk wordt gegaan bij het identificeren van de

verschillende frames (betekeniskaders) en bij de case studies die uitgevoerd werden.

In hoofdstuk twee worden de resultaten weergegeven van de frame analyse. Via een figuur

wordt eerst een schematisch overzicht gegeven van de verschillende denkwijzen die

geïdentificeerd werden op het geselecteerde forum. Daarna wordt elk frame afzonderlijk

besproken en voorzien van citaten. Bij de verschillende frames wordt ook teruggekoppeld

naar wetenschappelijke literatuur. Er worden eerst vijf geïdentificeerde algemene frames

besproken, vervolgens worden die elk verder onderverdeeld in subtypes. Op die manier wordt

een gedetailleerd overzicht gegeven van de fundamentalistische denkwijzen die circuleren op

het internetforum dat kwalitatief geanalyseerd werd.

Hoofdstuk drie geeft de resultaten van de case studies weer. De vijf personen worden

afzonderlijk besproken waarbij eerst aandacht wordt besteed aan achtergrondinformatie die

kon ontsloten worden over de forumgebruikers in kwestie. Daarna worden berichten van

forumgebruikers chronologisch besproken. Vervolgens wordt bij elke persoon gekeken welke

frames uit hoofdstuk vijf (de frame analyse van het forum in zijn geheel) terugkomen en

welke frames nu kenmerkend zijn voor de onderzochte berichten van de vijf personen.

Tenslotte wordt gekeken of er sprake is van evoluties doorheen de berichten. Tenslotte is er

een conclusie. Daarin worden de resultaten van de masterproef samengevat en wordt ook een

antwoord op de onderzoeksvraag gegeven. Er wordt ook gereflecteerd over de sterktes en

beperkingen van het empirische luik.

7

DEEL 1: Theoretisch kader

Hoofdstuk 1: de islam

1. Inleiding

Om inzicht te krijgen in islamitisch geïnspireerde radicalisering is het belangrijk om inzicht te

hebben in de godsdienst zelf en in de geschiedenis ervan. In deel twee van dit hoofdstuk

wordt ingegaan op het ontstaan en op de begingeschiedenis van de islam.

Deel drie van dit hoofdstuk is een korte inhoudelijke kennismaking met de islam. Eerst en

vooral wordt kort ingegaan op de belangrijkste bronnen van de religie: de Koran, Hadith,

Qiyas en Ijma. Daarna wordt stilgestaan bij een concept dat een belangrijke plaats inneemt in

het hedendaagse moslimfundamentalisme: Sharia. Vervolgens wordt in dit deel stilgestaan bij

de vijf zuilen van de islam om een beter inzicht te krijgen in de leefwereld van moslims.

In het vierde deel van dit hoofdstuk worden vier radicale bewegingen of stromingen binnen de

islam besproken die in de literatuur als radicaal aangemerkt worden: wahhabisme,

moslimbroederschap, salafisme en Al-Qaida.

In het vijfde deel van dit hoofdstuk wordt kort aandacht besteed aan de moslims in België en

Nederland. Hierbij wordt enerzijds stilgestaan bij de moslimpopulatie in het algemeen,

anderzijds bij de radicale stromingen in België en Nederland.

2. De geschiedenis van de islam

Er wordt een historisch overzicht gegeven vanaf de geboorte van Mohammed tot en met de

val van de Abbassieden. In deze periode was er sprake van één samenhangend islamitisch

rijk. De dag van vandaag zijn er veel moslims die deze periode als ideaal beschouwen. Het

grote succes van de islam de eerste duizend jaar werd door de moslims beschouwd als een

teken dat God hen welgezind was. De voorsprong van de islamitische wereld op Europa was

enorm op alle gebieden: onderwijs, geneeskunde, wetenschap, handel, militaire macht. Er is

een deel van de moslims dat terug wil naar deze periode en pleit voor het heroprichten van

één islamitische staat, onder leiding van een khalief (Clark, 2004, 25). Dit is ook de

belangrijkste reden om in deze masterproef te focussen op deze tijdsperiode. Een andere reden

is dat een volledig overzicht van de verspreiding van de islam ons te ver zou leiden.

8

2.1 Ontstaan van de islam

De islam werd gesticht door de profeet Mohammed. Mohammed werd geboren in Mekka, een

stad die gelegen is in het huidige Saoedi-Arabië, in het jaar 570 na Christus (Berry, 2007, 17).

Zijn vader stierf voor zijn geboorte en hij verloor zijn moeder op jonge leeftijd (Margoliouth,

2010, 45). Rond het jaar 610 na Christus kreeg Mohammed een verschijning van de

aartsengel Gabriel die hem vertelde dat hij uitverkozen was als profeet. Hij moest het woord

van god, de Koran, overbrengen aan de mensen. Tot aan zijn dood in 632 bleef hij deze

openbaringen ontvangen. In deze tijd was er een enorme diversiteit aan godsdiensten in de

Arabische wereld, ook in Mekka. Omdat de inwoners van Mekka geen gehoor gaven aan zijn

oproep om in één god, Allah, te geloven besloot Mohammed te verhuizen. De islam bestond

in deze begintijd uit een kleine groep gelovigen. In 622 verhuisde Mohammed met deze eerste

moslimgemeenschap naar Yatrib, dat ze van dan af aan Medina noemden. 622 werd later

gekozen als het eerste jaar van de islamitische kalender. Tijdens zijn leven heeft Mohammed

een politieke gemeenschap bijeengebracht die bestond uit verschillende Arabische stammen

(Clark, 2004, 15).

2.2 Expansie van de islam na de dood van Mohammed: de vier opvolgers

Na de dood van Mohammed begon de islam aan een snelle expansie (Kocak, 2010, 79). Eerst

werd een compromis gesloten tussen de inwoners van medina en tussen de leiders van de

belangrijkste stammen. Het was Uba Bakr die als opvolger werd aangeduid. Moslims hebben

een specifiek woord voor opvolger: “kalief”. Hij werd vooral gekozen omwille van zijn

eerlijke reputatie. Abu Bakr zorgde ervoor dat de rest van de stammen van het Arabische

schiereiland zich bekeerden tot de islam (Clark, 2004, 19).

De opvolger die Abu Bakr op zijn sterfbed aanduidde was Umar (634-644). Hij zorgde voor

een eerste grootschalige uitbreiding buiten het Arabisch schiereiland: het huidige Syrië, Irak,

Egypte, Palestina en Iran werden veroverd. Een belangrijke reden voor deze successen was

dat de plaatselijke bevolking van de genoemde gebieden, niet tevreden was met het

Byzantijnse en Sasanidische bewind dat in die tijd heerste. De kaliefen werkten ook samen

met de bevolking in plaats van ze te onderdrukken. Een andere reden was dat de moslims

enkele zeer intelligente leiders hadden. Het geloof versterkte daarnaast ook de motivatie van

het islamitische leger (Clark, 2004, 19-20).

9

De derde opvolger van Mohammed was Uthman (644-656) Tijdens zijn regeerperiode werd

de staat verder uitgebreid naar Libië en Tunesië. Veel belangrijker was dat Uthman diegene

was die een eerste algemeen aanvaarde versie van de Koran liet schrijven (Clark, 2004, 22).

De vierde kalief was Ali (656-661), de zoon van de nonkel van Mohammed. Door interne

conflicten was hij echter nooit echt een onbetwiste leider. Deze interne machtsstrijd wordt de

eerste fitna genoemd (Clark, 2004, 23).

2.3 De twee eerste islamitische dynastieën

In de periode 661-750 heersten de Omayyaden. Dit was de eerste dynastie: het leiderschap

bleef binnen één familie. De islamitische gemeenschap breidde zich uit naar Spanje en

Marokko tot aan de Indische grens (Sonn, 2004, 32). In deze periode was Damascus de

hoofdstad. De omayyadische kaliefen waren geslaagde heersers. Een belangrijke

verwezenlijking was dat de overheid geïslamiseerd werd: heel de staatsorganisatie was

gebaseerd op de islam.

De Abbassieden verdreven vervolgens de Omayyaden van de macht. Deze dynastie was in de

periode 750-1258 aan de macht en Bagdad werd het nieuwe politieke en culturele centrum

van de islam. Dit was een periode van politieke teloorgang: er ontstonden onafhankelijke

deelstaten en het centrale gezag van de kalief brokkelde af. Dit was ook de periode van de

kruistochten, die het islamitische rijk echter niet serieus in gevaar brachten. Op gebied van

religie hadden de Abbassieden wel succes: ze slaagden erin om de meerderheid van de

bevolking effectief tot de islam te bekeren. Daarnaast werden de eerste islamitische

rechtsscholen opgericht (Clark, 2004, 27-28).

Vanuit Centraal Azië kwamen de Mongolen de islamitische wereld veroveren. In 1258

vernietigden ze Bagdad, waarmee er een einde kwam aan de tijd van één verenigde

islamitische staat. De laatste kalief werd geëxecuteerd (Adamec, 2009, 130).

10

3. De islam: inhoudelijke kennismaking

3.1 De Koran

De Koran is het heilige boek van de moslims en bevat de tekst zoals die door de profeet

Mohammed ontvangen werd van God. Het werk bevat uit 114 soera’s die elk een eigen naam

hebben. Deze soera’s bestaan op hun beurt uit afzonderlijke verzen (Koerts, 20012, 84). De

thema’s die behandeld worden in de Koran variëren. Eerst en vooral gaat het over de

verantwoordelijkheid van de mens om te leven zoals god het wil. Daarnaast wordt het verhaal

verteld van de vroegere profeten en van het leven van Mohammed zelf. Tenslotte zijn er nog

een groot aantal gedragsvoorschriften voor het leven op het Arabische schiereiland in die tijd

(Ozkaptan, 2010, 29).

3.2 Hadith

De vertaling van Hadith is ‘verslag’. Het gaat om tradities die doorverteld werden en in de 8e

en 9e eeuw neergeschreven werden. Deze Hadiths gaan vooral over de levenswijze en over de

uitspraken van Mohammed. Ook preken, interpretaties van de Koran en verhalen die niet in

de Koran terug zijn te vinden, komen aan bod. De Hadith kunnen beschouwd worden als een

aanvulling op en interpretatie van de leefregels in de Koran (Clark, 2004, 130-131).

3.3 Sharia

In de islam ligt de nadruk sterk op de juistheid van het handelen. De Sharia is de islamitische

wet: het zijn gedragsverplichtingen die voortvloeien uit de islam. Moslims zien recht dus als

een gevolg van hun geloof. Er bestaat in de islam zelf geen behoefte aan wetgeving die

voortvloeit uit de wil van de mensen.

In de eerste plaats worden de Koran en de Hadith als bron beschouwd als de Sharia. Hieruit

worden door rechtsgeleerden rechtsregels afgeleid, want er staan weinig rechtstreekse

voorschriften in. De interpretatie is dus cruciaal: er zijn belangrijke verschillen tussen sjiieten

en sunnieten en tussen verschillende rechtsscholen (Brusse & Schoonenboom, 2006, 109-111)

Op het onderscheid tussen sunietten en sjieten wordt in deze masterproef niet verder ingaan

omdat het verschil niet relevant is voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Door de

11

veelheid aan rechtsscholen is het eigenlijk onmogelijk om te spreken van ‘de’ Sharia. Het is

de leider van een land die bepaald welke rechtsschool geldig is.

De Sharia deelt gedrag op in vijf verschillende categorieën: verplichte, aanbevolen, neutrale,

afkeurenswaardige en verboden handelingen. Ook worden misdaadcategorieën en straffen

voorgeschreven door de Koran (Brusse & Schoonenboom, 2006, 123). Velen vinden dat deze

Sharia universele mensenrechten afwijst door onmenselijke straffen voorop te stellen zoals het

amputeren van lichaamsdelen. Ook op gebied van procesvoering en rechten van de vrouw zijn

er twistpunten met het internationaal recht (Brusse & Schoonenboom, 2006, 109).

Sommige moderne islamitische godgeleerden erkennen dat de principes uit de Koran

aangepast moeten worden aan de moderne tijdsperiode van vandaag. De traditionelen maken

daarentegen geen onderscheid tussen verschillende tijdsperioden: volgens hen moeten de

principes van de islamitische ethiek onveranderlijk toegepast worden. Ook op gebied van

democratie is er veel onenigheid. Democratie impliceert dat de macht van de regering is

afgeleid van het volk. Een deel van de moslims wijzen deze regeringsvorm af en verkiezen

een islamitische regering die de wil van God vertegenwoordigt op basis van de Sharia, het

islamitisch recht. Democratie zien ze als iets westers. Veel moslimlanden hebben dan ook op

papier een democratie maar worden in de praktijk geleid door één sterke man of een militaire

elite die regeert in naam van God (Clark, 2004, 309).

3.4 Qiyas en Ijma

Qiyas verwijst naar een juridische praktijk: deductieve analogie. Hierbij worden bestaande

regels uit de Koran of de hadith uitgebreid naar vergelijkbare situaties waarvoor geen

expliciete regels bestaan in deze twee geschriften. Juristen redeneren van volgens analogie om

een beslissing te nemen. (Waines 1995, 80)

Ijma is een consensus van meningen onder juristen over een bepaalde rechtvraag. Het gaat dus

eigelijk over rechtspraak die door een meerderheid van de juristen aanvaard wordt. Er kunnen

op dit vlak verschillen zijn tussen verschillende rechtsscholen en doorheen de tijd kan deze

consensus onder druk komen te staan. Ijma wordt in de islamitische rechtpraktijk niet als een

absolute regel beschouwd, er kan onder bepaalde omstandigheden van af worden geweken.

(Ali, 1990, 79-81)

12

3.5 De vijf zuilen van de islam

De vijf zuilen staan niet letterlijk in de Koran maar zijn pas achteraf vastgelegd (Van Den

Broeck, 2002, 80-84; Clark, 2004, 151). Ze beschrijven de minimumvereisten voor een

gelovige, praktiserende moslim. Omdat ze de basis vormen van het geloof worden ze in deze

masterproef kort besproken, zodat de lezer er een idee van krijgt hoe het leven van een

moslim eruitziet.

Sjahada (geloofsbelijdenis): dit is een verklaring die elk moslims moet doen: “Ik getuig dat er

geen andere god bestaat dan Allah en dat Mohammed de boodschapper van Allah is”. Deze

woorden worden een pasgeboren baby toegefluisterd en worden uitgesproken als een moslim

gaat slapen, als hij wakker wordt en als hij bidt.

Salaat (gebed): het rituele gebed bestaat gebeurt dagelijks vijf maal op een vastgelegd tijdstip.

Er bestaat wel variatie in het aantal keren dat in de praktijk gebeden wordt. Het gebed kan

uitgevoerd worden op elke plaats maar moet steeds in de richting van Mekka gebeuren.

Zakaat (armenbelasting): in de islam is liefdadigheid verplicht. Elke moslim moet ongeveer

2,5 procent van zijn inkomen afstaan om de armen en de zieken te ondersteunen en om

onderwijs te ondersteunen (zie ook Penney, 1999, 14-15)

Saum (vasten): de ramadan is de vastenmaand van de moslims. Moslims onthouden zich

tijdens deze periode van voedsel, drank en seks tussen ochtendgloren en zonsondergang. Na

zonsondergang wordt gebroken met de vasten en moeten moslims ten minste een dadel eten

of wat water drinken. De bedoeling is dat tijdens de ramadan de gelovigen zich op Allah

concentreren en mediteren, daarnaast worden er bijkomende gebeden verricht die typisch zijn

voor de ramadan.

Hadjj (bedevaart): de hadjj is een pelgrimstocht naar mekka. Elk moslim die volwassen en

gezond is heeft de plicht om eenmaal in zijn leven de hadjj te doen, op voorwaarde dat men

over voldoende geld beschikt. Er zijn jaarlijks om en bij de 3 miljoen moslims die de

pelgrimstocht maken. Voorafgaand vindt een rituele wassing plaats, even buiten mekka. De

kleren worden ingeruild voor witte doeken: op die manier is er geen onderscheid meer tussen

rijk en arm. Daarna lopen de pelgrims zeven maal rond de kabaa, terwijl ze bidden.

13

Vervolgens lopen ze zeven maal tussen twee heuvels (Safa en Marwah) heen en weer. De

pelgrims brengen de nacht door in de woestijn en de volgende dag verzamelen ze 49 steentjes

waarmee ze ritueel de duivel stenigen.

4. Extremistische stromingen binnen de islam

In vrijwel elke religie bestaan er stromingen of organisaties die als extremitisch aan te merken

zijn. Het kan gaan van zeer strikte religieuze voorschriften tot het goedkeuren van geweld

tegen andersgelovigen. In dit deel worden eerst twee islamitische stromingen en vervolgens

twee islamitische organisaties besproken die bekendstaan als extremitisch.

4.1 Wahhabisme

Wahhabisme staat voor de beweging rond de godgeleerde Al-Wahhab rond 1780. Al-wahhab

wou de bevolking een strenge vorm van islam opleggen en riep op tot een jihad tegen alle

moslims die er andere standpunten op na hielden. Geweld werd dus niet geschuwd. Hij wou

terugkeren naar de Koran en de Hadiths en verzette zich tegen alle vormen van innovatie

(bid’a). Gedrag moest volgens Al-Wahhab gebaseerd worden op de eerste

moslimgemeenschappen in Mekka. Nadat een alliantie gesloten werd met de plaatselijke stam

werd het grootste deel van het Arabische schiereiland veroverd, dit is het huidige Saoedi-

Arabië. Vanaf 1950 werd het Wahhabisme ook verspreid over de rest van de islamwereld

maar de invloed buiten het Arabische schiereiland is de invloed van deze stroming klein. Deze

islamitische stroming heeft de dag van vandaag wel nog steeds invloed op radicale moslims

(Clark, 2004, 217).

4.2 Salafisme

salafisme is sterk verbonden met het Wahhabisme. De salafisten streven naar een terugkeer

naar de authentieke islam’ zoals uit de begintijd van de islam (‘salaf’ wil zeggen ‘voorloper’).

Ze stellen dat de Tawhied, de eenheid van god, ook geldt op politiek gebied. De ideale

samenleving draait volgens hen volledig rond Gods plan. De mensen in democratieën in het

westen en in sommige moslimlanden beschouwen ze als zondaars omdat ze het recht niet

hebben om zelf wetten te maken. Het salafisme richt zich vooral tegen wat ze noemen de

14

vervallen moslimwereld, landen waar de islam weinig invloed heeft. Dit verval komt er

enerzijds voor slechte moslims, anderzijds door externe vijanden van de islam.

Het salafisme is zichtbaar over de hele wereld en kan beschouwd worden als een

transnationale sociale beweging van netwerken van salafistische imams, predikers en

participanten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen drie soorten salafisten: apolitieke,

politieke en jihadistische (Fermin, 2009, 13). Het apolitiek salafisme houdt zich niet bezig

met politiek, enkel met religie. Toch valt het binnen radicalisering in brede zin omdat het

ervoor zorgt dan men zich afkeert van de westerse samenleving. Het politieke salafisme is wel

politiek actief en probeert de samenleving te islamiseren door politieke en maatschappelijke

deelname. Men wijst de democratische rechtsorde en de seculiere rechtstaat af. Om de

hervormingen te realiseren wijzen ze in eerste instantie geweld af, maar in specifieke

omstandigheden kan het geoorloofd zijn. Binnen het jihadistisch salafisme kunnen twee

subgroepen onderscheiden worden. De ene groep rechtvaardigt een gewelddadige jihad ter

verdediging van bedreigde moslims in bijvoorbeeld in Afghanistan en Irak. De andere

subgroep ziet ook het Westen als een gebied waar gewelddadige strijd een vereiste is (De

Koning, 2008, 375).

Volgens het takfier principe zijn moslims die zich niet onderwerpen aan de strenge principes

van de salafistische geloofsleer, geloofsafvalligen die de doodstraf verdienen. Dit

gedachtegoed is het sterkt te herkennen bij de zogenaamde salafi-jihadi’s, die ervan overtuigd

zijn dat zij de enige overgebleven goeie moslims zijn. Om deze reden noemen ze zich zelf ook

meestal geen wahhabisten of salafisten, maar gewoon moslims die de Koran volgen. Ze zijn

van mening dat het verval van de moslimwereld alleen kan stoppen als overal de islamitische

staat wordt opgericht, waar geregeerd wordt met de wetten van Allah, de Sharia. Om dit te

verwezenlijken is jihad tegenover ongelovige moslimregeringen en tegen niet-moslims die de

moslims onderdrukken verplicht voor elke individuele moslim (De Poot en Sonnenschein,

2009, 22-23).

4.3 De Moslimbroederschap

De Moslimbroederschap is opgericht in 1928 in Egypte (Tamerus, Horsten & Van den Bogert,

2007, 85). Het motto van de organisatie luidt: “Allah is ons doel, de Koran is onze grondwet,

de Profeet onze leider, strijd onze weg, en dood voor Allah onze hoogste aspiratie.” Tussen

15

1949 en 1966 was Said Qutb de informele leider van de Broederschap. Diens oordeel was dat

geweld geoorloofd was tegen moslims die zich niet als goede moslim gedroegen. Hij pleitte

voor een meer militante strijd tegen “goddeloze regeringen” en streed voor een maatschappij

die volledig georganiseerd moest worden volgens de letter van de Koran. Hij ziet democratie

en andere godsdiensten als een heidense samenzwering tegen de islam. Ook na zijn dood in

1966 bleef hij een grote invloed hebben om islamitische radicalen. Later steunde de

broederschap de strijd in Irak tegen de Amerikaanse bezetter. De beweging is de dag van

vandaag actief over heel de wereld en is officieel niet meer gewelddadig van aard (Van Den

Broeck, 2002, 189).

4.4 Al-Qaida

Al-Qaida is de laatste tien jaar zonder twijfel wereldwijd de meest gekende en gevreesde

terroristische groepering. In de inleiding werden al enkele aanslagen besproken waarvoor Al-

Qaida verantwoordelijk is en daarom wordt er in dit deel dieper ingegaan op deze organisatie.

Al-Qaida is een organisatie die gebaseerd is op het jihadistisch-salafisme (Turner, 2010, 543).

Het ideaalbeeld is een islamitische staat zoals in de beginperiode van de geschiedenis van de

islam. Osama bin Laden, geboren in Saoedi-Arabië in 1957, ligt aan de basis van de

organisatie. Osama Bin laden was een radicale moslim die in 1984 een centrum op voor

islamitische vrijheidstrijders op weg naar Afghanistan om te strijden tegen Sovjet-Unie.

Vanaf 1986 begon hij een eigen groep strijders op, “Al-Qaida” (Clark, 2004, 325). In 1996

riep hij in een verklaring een jihad uit tegen het Westen en de Verenigde Staten, die volgens

hem bezig waren met een kruistocht tegen de islam. Volgens Bin Laden hadden alle moslims

de verplichting om de Amerikanen te doden. Om deze verplichting te legitimeren grijpt Al-

Qaida terug naar de tijd waarin Mohammed leefde en moest vechten tegen tegenstanders van

de islam. In deze periode bood de Taliban hem onderdak. Dit is dan ook de reden dat de V.S.

Afghanistan binnenviel na de aanslagen van 11 september en de Taliban van de macht

verdreef (Turner, 2010, 553). Al-Qaida eiste een groot aantal dodelijke aanslagen op in

westerse landen of in landen die volgens hen niet islamitisch genoeg waren.

De dag van vandaag wordt Al-Qaida over het algemeen beschouwd als een ideologie eerder

dan als een echte organisatie. De invloed op het zogenaamd “homegrown-terrorism” blijft

groot, wat bijvoorbeeld resulteerde in de aanslagen in Madrid waarbij 191 mensen om het

leven kwamen. Met de term “homegrown-terrorism” wordt bedoeld dat mensen aanslagen

16

plegen in het land waarin ze zelf wonen. (Bergen, 2008, 15). Het gaat dan eerder over

ideologische invloed van Al-Qaida op groepjes mensen die aanslagen plegen, eerder dan

rechtreekse contacten met de organisatie. Toch is Al-Qaida nog steeds springlevend, vooral in

Pakistan zijn er nog trainingskampen waar opleiding gegeven wordt aan zelfmoordterroristen

met als doel het plegen van aanslagen in Afghanistan (Bergen, 2008, 18).

5. Moslims in België en Nederland

In dit deel wordt kort stilgestaan bij de moslimpopulatie in het algemeen en bij de

aanwezigheid van radicale moslims in het bijzonder in Nederland en België. Dit is interessant

als achtergrond bij de berichten geplaatst op een Nederlandstalig islamitisch forum die

werden bestudeerd in het empirisch luik van deze masterproef.

5.1 Nederland

5.1.1 De moslimpopulatie

De moslimpopulatie in Nederland wordt geschat op 900 000, wat overeenkomt met 5,5

procent van de 16 miljoen inwoners (Buijs, 2009, 424). Er zijn naar schatting 475 Moskeeën.

De eerste golf van islamitische migranten kwam er na de tweede wereldoorlog. Het ging

vooral om migranten uit het voormalig Nederlands-Indië. In de periode 1960-1980 kwamen

daar nog eens een grote groep Turken, Marokkanen en Surinamers bij. Tot op heden blijft er

een constante instroom van Turken en Marokkanen door gezinsvorming (moslims uit

Nederland die trouwen met een partner uit het land van herkomst) en gezinshereniging.

De meerderheid van de migranten komt er door de behoefte aan arbeidskrachten en ten

gevolge van burgeroorlogen, onderdrukking en economische problemen in het thuisland

(FORUM, 2010, 6).

5.1.2 Radicale islam

Wat betreft radicale islam is het salafisme veruit de gevaarlijkste en meest aanwezige

stroming in Nederland. Het AIVD3 heeft het salafisme in Nederland uitgebreid bestudeerd.

3 Algemene inlichtingen – en veiligheidsdienst van Nederland

17

Volgens de dienst ontwikkelden zich de eerste organisaties en netwerken van radicale

islamitische organisaties, gesteund door islamitische landen vanaf midden jaren tachtig. Vanaf

2001 ontstaan dan onder de tweede generatie moslims jihadistische groepjes zoals de

hofstadgroep. Ze gebruiken zogenoemde knip - en plak ideologieën, d.w.z. ze selecteren

islamitische bronnen en halen hier bepaalde stukken uit om hun gelijk te bewijzen. Na de

moord op Theo van Gogh wordt geweld in het Westen meer en meer afgewezen door de

salafistische beweging in Nederland. Het AIVD stelt dat er sinds midden 2005 sprake is van

een derde generatie radicale moslims, die beseffen dat de islam geschaad wordt door

gewelddadige acties. Ze dragen nog steeds een antidemocratische boodschap uit maar keuren

het gebruik van geweld af (AIVD, 2007, 83-84).

Volgens het laatste beschikbare jaarrapport van de AIVD, dat van 2010, is de groei van het

salafisme in Nederland gestagneerd. Dit is volgens het rapport te wijten aan de toenemende

weerstand tegen het gedachtegoed van de salafisten van de moslimgemeenschap in

Nederland. Steeds meer moslims hebben zich uitgesproken voor meer verdraagzaamheid en

hebben in tegenstelling tot de salafisten gepleit voor integratie van moslims. Een andere

vaststelling is dat de salafisten zich openlijk distantiëren van het jihadistische gedachtegoed

(AIVD, 2011, 14).

5.2 België

5.2.1 De moslimpopulatie

Volgens berekeningen van de socioloog Jan Hertogen wonen in België 628751 moslims, wat

overeenkomt met 6,0% van de bevolking (Hertogen, 2008). In België kwam de eerste golf

islamitische migranten uit Turkije en Marokko. Net zoals in Nederland ging het vooral om

arbeidsmigratie met daaropvolgend gezinsvorming en –hereniging. Vanaf 1960 kwamen ze

vooral in de mijnbouw en in de metaalsector het tekort aan Belgische arbeidskrachten

opvangen. Door de blijvende islamitische aanwezigheid in België en Nederland ontwikkelden

zich allerlei instellingen in de groeiende nieuwe gemeenschap. Het ging om moskeeën,

scholen en verschillende religieuze en sociale organisaties (De Raedt, 2004, 15).

18

5.2.2 Radicale islam

Een gekend en extreem voorbeeld van islamitische radicalisering in België is het geval Muriel

Degauque. Ze probeerde in 2005 een aanslag te plegen tegen een Amerikaans doelwit in Irak

maar was zelf het enige dodelijke slachtoffer. Muriel bekeerde zich tot de islam nadat ze een

moslim huwde. Ze begon zich enorm te verdiepen in de islam en werd steeds strikter in haar

geloof. Enkele jaren later hertrouwde ze met een strenge salafist. Vele individueel-

psychologische maar ook socio-economische factoren lagen aan de basis van dit steeds

verdergaand radicaliseringproces. Ook de interactie met gelijkgestemden in Sint-Joost-Ten-

Node speelde een grote rol hierbij. In deze gemeente was er in die periode een vereniging

actief die het salafisme onder de jongeren verspreidde. Uiteindelijk nam ze dus de beslissing

om in naam van de islam te sterven (Noppe, Hellinckx & Vande Velde, 2010, 93-104).

De veiligheid van staat stelt in zijn rapport dat in de loop van 2010 het salafisme in België een

opmerkelijke ontwikkeling doormaakte. Net zoals in Nederland is deze stroming het

zwaartepunt van de radicale islam in België. In het jaarrapport 2010 wordt er op gewezen dat

de stroming bestaat uit diverse etnische groeperingen: gaande van Arabieren en Afrikanen tot

bekeerde Belgen. De dienst besteedt ook apart aandacht aan Sharia4Belgium, de salafistische

groepering die het meest zichtbaar is in het straatbeeld en in de media. Er wordt benadrukt dat

de website openlijk terreur promoot en dat leden van de organisatie overgingen tot intimidatie

van andersdenkenden en tot het verstoren van de openbare orde (VSSE 2010, 42).

6. Conclusie

De islam ontstond in het huidige Saoedi-Arabië waar Mohammed openbaringen ontving van

Allah. Deze openbaringen zijn neergeschreven in de Koran, het heilige boek van de moslims.

Daarnaast hechten moslims ook veel waarde aan uitspraken en gewoonten die aan de profeet

Mohammed worden toegeschreven, de Hadith. Na de dood van Mohammed kende de islam

een snelle uitbreiding. Eerst volgden vier kaliefen, opvolgers: Umar, Abu Bakr, Uthman en

Ali. Daarna volgden twee dynastieën: de Omayyaden en de Abbassieden. Sommige moslims

verlangen nog altijd naar deze periode omdat de islam toen verenigd was in één staat.

19

De Sharia is de islamitische wet: het zijn gedragsverplichtingen voortvloeiend uit de islam. Er

zijn verschillende interpretaties hiervan, afhankelijk van de rechtsschool. De vijf zuilen van

de islam vormen de basis van het geloof in de praktijk. Het gaat om de geloofsbelijdenis, het

gebed, de religieuze belasting, de vasten en de hadjj.

Er worden vier religieuze stromingen besproken. Het Wahhabisme is een strenge vorm van

islam die pleit voor een terugkeer naar de manier van leven zoals in de tijd van het ontstaan

van de islam. De moslimbroederschap is een organisatie die pleit vooral voor een politieke

vorm van islam, waarbij de staat volledig georganiseerd is rond islam. Het salafisme is een

stroming die lijkt op het Wahhabisme: de nadruk ligt op de eenheid van God, ook op politiek

gebied. Ze ijveren vooral voor de invoer van de Sharia. Er kan een onderscheid worden

gemaakt tussen apolitieke, politieke en jihadistische salafisten. Al-Qaida is de organisatie

rond Osama bin Laden die vooral fysiek geweld gebruikt tegen tegenstanders van de islam.

Het is ook een ideologie die terroristen over de hele wereld inspireert.

Zowel in België als in Nederland is er een belangrijke moslimpopulatie die er na de tweede

wereldoorlog gekomen is door economische migratie. Sindsdien bleef hun aantal toenemen

onder andere door gezinshereniging, economische problemen en conflicten in het thuisland.

Het gaat vooral over mensen van Turkse en Marokkaanse origine, in Nederland ook over

personen van Surinaamse afkomst.

Wat betreft radicale stromingen wijzen de veiligheidsdiensten van België en Nederland vooral

op het gevaar van het salafisme. Sinds de moord op Theo van Gogh is het gewelddadige

salafisme wel op de terugweg. In België is het opmerkelijk dat in de loop van 2010

Sharia4Belgium is opgedoken, een groepering die valt onder het jihadistische salafisme.

20

Hoofdstuk 2: Theoretische verklaringen van radicalisering

1. Inleiding

islamitisch geïnspireerde radicalisering is van een zodanige complexe aard dat verschillende

theorieën nodig zijn om het overzichtelijk te maken. Er bestaan diverse wetenschappelijke

verklaringen van het bestudeerde gedrag die relevant kunnen zijn. Door de enorme

hoeveelheid literatuur uit verschillende wetenschappelijke disciplines is het dan ook

onmogelijk om in deze masterproef een volledig overzicht te gegeven van de theoretische

stand van zaken. Om deze reden beperken we ons tot de enkele theorieën en modellen die in

de literatuur vaak terugkomen.

Eerst en vooral wordt beschreven hoe twee belangrijke, algemeen sociologische theorieën een

rol kunnen spelen in het radicaliseringproces: de differentiële associatietheorie (deel twee van

dit hoofdstuk) en de referentiegroeptheorie (deel drie van dit hoofdstuk). Vervolgens wordt

ingegaan op twee types van verklaringsgronden die in de literatuur vaak genoemd worden als

voedingsbodem voor (religieuze) radicalisering: bedreiging van de groep (deel vier van dit

hoofdstuk) en psychopathologische verklaringen (deel vijf van dit hoofdstuk).

Vervolgens komen gaan we kort in op vier verschillende theoretische modellen: het

symbolische bekrachtigingmodel van Juergensmeyer (deel zes), het piramidemodel van

McCauley en Moskalenko (deel zeven), een model ontwikkeld door Wiktorowicz (deel acht)

het model van Moghaddam (deel negen) en tenslotte het viertandmodel van Sageman (deel

tien).

2. Differentiële associatietheorie

Deze theorie van Sutherland en Cressey is sociaalpsychologisch van karakter en stelt dat

crimineel gedrag aangeleerd is. Het leerproces vindt plaats via interactie in kleine groepen of

via media. Er worden naast technieken om een misdaad te plegen ook attitudes die de misdaad

rechtvaardigen aangeleerd. Wanneer er een meerderheid van normovertredende definities is

tegenover niet-criminele, dan zal crimineel gedrag optreden (Tittle, Burke & Jackson, 1986,

405-406).

21

Toegepast op fundamentalisme kan men stellen dat hoe meer een individu in contact komt

met radicale standpunten, hoe meer hij geneigd zal zijn deze zelf over te nemen. Deze

contacten kunnen in eerste instantie plaatsvinden in moskeeën, theehuizen, gevangenissen,

betogingen, of via familie. In religieuze scholen voor jonge moslimjongens in Pakistan en

Palestina wordt extremistisch gedachtegoed bewust aangeleerd. (Victoroff, 2005, 18).

Conventionele waarden worden ingeruild voor de waarden van de organisatie (King en

Taylor, 2011, 606). Dit leerproces gaat niet enkel over waarden maar ook over de methoden.

Er worden bijvoorbeeld technieken doorgegeven voor het maken van explosieven of er

worden tips uitgewisseld om uit de handen te blijven van de politie en veiligheidsdienst.

Dit leerproces kan ook via internet plaatsvinden. Bepaalde websites en discussiefora hebben

een sterk invloed op jongeren. Het gaat dan van berichten en beeldmateriaal die aanzetten tot

radicale gedachten en geweld, tot zelfs online-trainingen voor het maken van bommen en het

plegen van aanslagen. De propaganda wordt steeds meer aangeboden in het Engels zodat ook

westerse jongeren ze kunnen verstaan. Zelfrekrutering via internet wordt een steeds

belangrijker probleem (Ariza, 2006, 19). Nadat men lid is geworden van een radicale

groepering wordt het gedachtegoed verder ontwikkeld door middel van leerprocessen. Door

de groepsinteractie bekrachtigt men elkaars standpunten en worden de meningen extremer

(Crenshaw, 2000, 409).

3. Referentiegroeptheorie

Vaak wordt in de literatuur aangenomen dat de perceptie van economische omstandigheden

aan de basis ligt van radicalisering (Kavanagh, 2011, 127). Het vertrekpunt van de

referentiegroeptheorie is dat mensen in een samenleving de eigen economische situatie steeds

met die van een andere groep dan degene waartoe men behoort vergelijken. Als deze

vergelijking voor een subjectief gevoel van ontevredenheid over de eigen groep zorgt, spreekt

men van relatieve groepsdeprivatie. Deze deprivatie kan leiden tot een meer radicale

islambeleving. Deze situatie komt bijvoorbeeld voor bij migrantengroepen die het economisch

minder goed hebben dan hun referentiegroep (bijvoorbeeld leeftijdsgenoten op school).

Relatieve deprivatie is dus een sociale factor die de reactie van een individu op zijn omgeving

beïnvloedt (Veldhuis & Bakker 2007, 451-452).

De vaststelling dat veel terroristen tot de middenklasse blijken te behoren wil niet zeggen dat

relatieve groepsdeprivatie geen verklaringsgrond kan zijn: het gaat om het gevoel waarbij

22

men ontevreden is over de situatie van de groep waartoe men behoort, niet over de

persoonlijke situatie. Ook al is men dus zelf bevoordeeld, dan nog kan relatieve

groepsdeprivatie een verklaringsgrond zijn voor radicalisering en eventueel fysiek

gewelddadig gedrag (King en Taylor, 2011, 609).

4. Bedreiging van de groep

Een andere voedingsbodem die vaak geassocieerd wordt met (islam)fundamentalisme is een

bedreiging van de groep waartoe men behoort. De basis van die bedreiging zijn vaak politieke

veranderingen. Mensen identificeren zich met sociale groepen en halen er hun sociale

identiteit uit. Hoe sterker een groep wordt bedreigd, hoe belangrijker lidmaatschap van de

groep en sociale identiteit worden (Noppe, Hellinckx & Vande Velde, 2010, 23). Uit

onderzoek is naar voor gekomen dat het vooral jongeren zijn die het meest vatbaar zijn voor

deze dreiging, omdat ze vaak onzeker zijn over hun identititeit en over hun toekomst in de

samenleving (Van Der Valk, 2010, 89).

Het westerse imperialisme wordt vaak gezien als een belangrijke oorzaak van radicalisering.

In gekoloniseerde landen werden eigen cultuur, religie en maatschappelijke systemen van de

bevolking vaak onderdrukt door het westerse, koloniserende land. Mensen zijn in deze

context vaak bang dat hun cultuur en daarmee hun sociale identiteit verloren zal gaan. In

Oost-Europa werden moslimgemeenschappen bijvoorbeeld onderdrukt door de bezetter, die

de bevolking een politiek systeem en waarden oplegde. De vrees voor verlies van de eigen

identiteit en eigen waarden fungeerde als voedingsbodem voor radicalisme. De onderdrukte

bevolkingsgroep identificeerde zich sterk met zijn religie en op die manier ontstonden

religieuze politieke bewegingen. Deze bewegingen werden als oplossing gezien om zich te

bevrijden van de onderdrukker (Vorster, 2007, 13).

Globalisering fungeert in dit opzicht ook als een voedingsbodem van radicalisme. Sommige

moslims bekijken globalisering als een soort culturele kolonisatiegolf waardoor eigen

traditionele waarden en normen uitgehold worden en vervangen worden door een meer

modernistische, westerse cultuur (Vorster, 2007, 16).

5. Psychopathologische theorieën

Er werd in het verleden vaak onderzoek gedaan naar het verband tussen

persoonlijkheidsstoornissen zoals narcisme of paranoia en terrorisme (Crenshaw, 2000, 408-

23

409). Sommige beleidsmakers ontwikkelden een “terroristisch profiel”: een lijst met

eigenschappen die terroristen of potentiële terroristen zouden onderscheiden van de rest van

de bevolking. Ook werd vermoed dat een laag zelfbeeld zou leiden tot radicalisering doordat

individuen in hun zoektocht naar een persoonlijke identiteit een nieuwe, terroristische

identiteit aannemen. Specifiek voor vrouwelijke terroristen werden verklaringen gezocht in de

ontwikkelingspsychologie, met name in een gezinssituatie met een tirannieke vader in

combinatie met een zwakke moeder.

Er bestaat echter geen empirisch bewijsmateriaal dat aantoont dat terrorisme het gevolg is van

persoonlijkheidsstoornissen. In de literatuur worden psychopathologische theorieën dan ook

als achterhaald beschouwd.

6. Symbolische bekrachtigingmodel van Juergensmeyer

Juergensmeyer ontwikkelde een theoretisch model specifiek voor religieus terrorisme.

Terrorisme komt slechts voor op het hoogste niveau in zijn model. Juergensmeyer stelt dat

religie een rol speelt bij terrorisme. Dit wil niet zeggen dat volgens dit model religie op zich

voldoende is om te leiden tot terrorisme: er moet een combinatie zijn met sociaal-politieke

problemen. Verder ziet deze auteur terrorisme als een symbolische daad en onderscheidt hij

vier verschillende fasen in zijn model (Juergensmeyer, 2000, 184-185):

1: “A world gone awry”: Sociaal-politieke problemen fungeren volgens Juergensmeyer als

voedingsbodem voor terrorisme. Als voorbeeld geeft hij de Israëlische bezetting van

Palestina. De meerderheid van de mensen vindt een manier om met de situatie om te gaan.

Daartegenover staat een groep die zich deze situatie zwaar aantrekt en de wereld als slecht en

oneerlijk percipieert.

2: “The foreclosure of ordinary options”: De meerderheid van deze laatste groep wil

verandering bekomen door legale politieke en sociale acties. Ze zijn ervan overtuigd dat

nieuwe verkiezingen bijvoorbeeld een oplossing kunnen bieden. Daartegenover staan mensen

die enkel geweld zien als de oplossing voor problemen. De frustratie over de “oneerlijke

wereld” resulteert voor hen in een gevoel van persoonlijk falen en ontbreken van zingeving.

3: “Satanisation and cosmic war”: In deze fase wordt naar religie gegrepen: de tegenstanders

die verantwoordelijk worden gehouden voor de problemen worden beschouwd als duivelse

krachten. De onderdrukten snappen nu waarom ze in hun situatie verkeren en geloven dat de

situatie zal keren omdat ze geloven dat God achter hen staat.

24

4. “Symbolic acts of power”: In deze ultieme fase zijn er individuen en groepen die acties

ondernemen om de kracht die ze dankzij hun geloof nu voelen, te symboliseren. Dit komt tot

uiting in kranten en boeken waarin de “duivelse vijand” vernederd wordt, maar ook door het

verzamelen van wapens om militaire kracht aan te tonen. Daarnaast ontwikkelen zich

structuren met leiders en communicatiesystemen. De meest gewelddadige individuen uit deze

structuren kunnen ervoor kiezen om hun machtsgevoel uit te drukken door terrorisme: ofwel

onder de vorm van geïsoleerde, terroristische aanslagen ofwel door een guerrillaoorlog tegen

de vijand te beginnen.

7. Piramidemodel van McCauley en Moskalenko

McCauley en Moskalenko gebruiken een piramide om het radicaliseringproces schematisch

voor te stellen en om de sociale steun te verklaren die terroristische groeperingen soms

hebben bij grote delen van de bevolking (McCauley en Moskalenko, 2008, 416-417).

Ze beschouwen individuen die overgaan tot illegale, fysiek gewelddadige handelingen als de

top van een piramide. De piramidemetafoor wordt gebruikt omdat deze terroristen steunen op

een brede basis van medestanders. Zijzelf zijn het kleinst in aantal in vergelijking met de

onderliggende niveaus. Ze vormen de kleine minderheid van een veel grotere groep

individuen die dezelfde overtuiging hebben maar fysiek geweld niet aanvaarden als oplossing.

De basis van de piramide is numeriek de grootste groep: “the base of the pyramid is

composed of all who sympathize with the goals the terrorists say they are fighting for”

(McCauley en Moskalenko, 2008, 417). Deze mensen ondersteunen de ideologie en hebben

grotendeels dezelfde gevoelens als de terroristen, maar toch vinden ze geweld niet

gerechtvaardigd om deze ideologie in de praktijk te brengen. In geval van islamitisch

geïnspireerde gewelddadige handelingen gaat dit om de groep antiwesterse mensen die vindt

dat de Verenigde Staten de moslims vernedert (Kurglanski en Fishman, 2006, 199).

Gewelddadige handelingen kunnen zowel in grote, georganiseerde groepen voorkomen als in

kleine onafhankelijke groepen waarin alle leden elkaar persoonlijk kennen.

Tussen de basis en de top van de piramide is er een continuüm wat betreft de mate van

radicalisering, vertaald in overtuigingen, emoties en gedrag. Hoe hoger men zich bevindt in

de piramide, hoe meer men zich associeert met de overtuigingen van de radicalen (het al dan

niet rechtvaardigen van geweld) en hoe meer men bereid is om effectief zelf geweld te

gebruiken om de doelen te bereiken. Wat emoties betreft worden haat en woede tegenover de

25

vijanden van het groepsbelang sterker naarmate men zich op hoger niveau in de piramide

bevindt (McCauley en Moskalenko, 2008, 417).

Verder schreven McCauley en Moskalenko in een artikel van 2009 dat ze een stapsgewijze

benadering van radicalisering verwerpen. Dit houdt in dat volgens hen iemand rechtreeks van

de basis van de piramide naar de top kan stijgen, zonder geleidelijk aan tussenliggende fasen

te doorlopen. Dit kan volgens hen door ontevredenheid op persoonlijk niveau of op

groepsniveau, maar ook uit liefde. Als iemand door een geliefde, die al terrorist is,

uitgenodigd wordt om toe te treden tot de groep, kan het sneller gaan dan bij de staircase

benadering van Moghaddam (zie supra). Dit wil dus ook zeggen dat er veel radicalen zijn

zonder een voorgeschiedenis van niet-gewelddadig activisme. Door deze nuance worden

sociale bewegingen minder benadrukt als kweekvijvers van terroristen. De auteurs stellen dat

er zelfs een concurrentiestrijd bestaat tussen de groepen die opkomen voor het belang van

moslims zonder geweld en terroristische groeperingen die wel geweld gebruiken. Deze twee

types van organisaties zouden een strijd voeren om leden te rekruteren (Moskalenko en

McCauley, 2009, 240).

8. Model van Wiktorowicz

Wiktorowicz baseerde zijn model op een etnografische casestudy met leden van de Al-

Muhajiroun beweging, een transnationale islamitische organisatie met het Verenigd

Koninkrijk als thuisbasis. Deze organisatie promoot een wereldwijde islamitische revolutie en

heeft als doel militaire staatsgrepen te plegen overal waar moslims leven, om uiteindelijk een

eigen islamitische staat te stichten. Wiktorowicz onderscheid vier fasen die leiden tot

lidmaatschap van een islamitische groepering (King en Taylor, 2011, 605-606).

De basis en eerste fase noemt hij de “cognitieve opening”, die vaak resulteert uit wat hij

noemt een persoonlijke crisis: bijvoorbeeld jobverlies of het ondergaan van discriminatie.

Deze cognitieve opening kan ook het gevolg zijn van een gesprek met iemand van een

islamitische groepering.

In een tweede fase, “religieuze zoektocht”, wordt de cognitieve opening uit fase één

verbonden aan religie. Het is hier dat de personen die er ontvankelijk voor zijn, zich beginnen

te verdiepen in denkbeelden en interpretatiekaders van extremistische islamitische

organisaties en ook beginnen debatteren met extremisten.

26

De derde fase “frame alignment” houdt in dat het interpretatiekader van het individu in

overeenstemming gebracht werd met dat van de islamitische organisatie. Op dit punt heeft

men respect gekregen voor de radicale religieuze denkbeelden en beschouwt men deze als de

waarheid. Dit proces van “frame alignment” kan ook plaats vinden via internet, bijvoorbeeld

via private chatrooms. Toch zouden face to face interacties krachtiger zijn.

De laatste fase is die van de socialisatie en het lidmaatschap: het individu wordt nu officieel

lid van de groep. De groepsidentiteit en ideologie wordt aangeleerd en onderhouden in een

interactie met andere leden. Na een tijdje lid van de groep te zijn wordt de eigen identiteit als

het ware ingeruild voor die van de groep.

9. De trap naar terrorisme van Moghaddam

Moghaddam stelt het radicaliseringproces schematisch voor als een getrapt proces dat bestaat

uit vijf fasen (Moghaddam, 2005, 161-166). Hij gaat er van uit dat personen die geen

oplossingen vinden op een lager niveau, verder klimmen op de symbolische trap. Vooraleer

iemand een terrorist wordt moet hij de voorafgaande treden “beklimmen”. De grote

meerderheid bereikt de bovenste trap niet.

Het gelijkvloers symboliseert de basis van fundamentalisme volgens de auteur. Moghaddam

stelt dat twee factoren aan de basis liggen van radicalisering: relatieve groepsdeprivatie en

perceptie van onrechtvaardige behandeling. Mensen die de slechte materiële omstandigheden

wijten aan een onrechtvaardige behandeling en hiertegen willen opkomen, gaan verder naar

de eerste verdieping.

Op de eerste verdieping zijn twee factoren bepalend: persoonlijke sociale mobiliteit en

rechtvaardigheid van de beslissingsprocessen. Als men van de mening is dat men kan

opklimmen in de sociale hiërarchie van de maatschappij, zal er een kleinere kans zijn dat men

radicaliseert. Ook als men de beslissingsprocessen in de maatschappij als rechtvaardig

beschouwt zal de kans op radicalisering minder groot zijn. Indien iemand echter niet gelooft

in persoonlijke sociale mobiliteit of in rechtvaardige beslissingprocessen zal de

ontevredenheid verder leiden naar de tweede verdieping.

Op de tweede verdieping ruimen de reële oorzaken van de ontevredenheid plaats voor andere.

De personen die zich als groep onrechtvaardig behandeld voelen leggen nu de schuld

daarvoor bij het onrechtvaardige Westen. Een deel van deze groep begint radicale ideeën te

ontwikkelen en groeit door naar de derde verdieping.

27

De derde verdieping is die van “moral engagement”. Het gaat hier vooral om jonge mannen

die samen met gelijkgestemden gewelddadige handelingen moreel goedkeuren en bereid zijn

tot de uitvoering van gewelddadige handelingen. Ze verenigen zich en delen hun frustraties

waardoor ze elkaar verder radicaliseren. Hierdoor raakt de groep geïsoleerd van de

maatschappij. Ze vergroten op deze manier het contrast tussen zichzelf en “de vijand”.

Conventionele democratische waarden en normen worden ingeruild voor de normen en

waarden van terroristische organisaties. Deze organisaties gaan mensen die zich op de deze

verdieping bevinden actief rekruteren. Diegene die zich officieel aansluiten bij een

terroristische organisatie, gaan naar de vierde verdieping.

Op de vierde verdieping worden volgens Moghaddam kleine terroristische cellen gevormd

van ongeveer vijf personen, die elk een eigen leider hebben. De personen zijn nu lid van de

organisatie en gehoorzamen de leider. Het “wij tegen hen” en het “goed tegen kwaad” gevoel

wordt hierbij verder uitvergroot. Op dit niveau bevinden zich bijvoorbeeld de rekruteerders,

de bommenmakers en de sponsors.

De vijfde verdieping geeft diegenen weer die zelf fysiek geweld tegen burgers willen

gebruiken. Alle burgers buiten de eigen groep worden als vijand beschouwd om geweld te

rechtvaardigen.

10. De viertand van Sageman

Sageman stelt dat radicalisering het gevolg is van een samenspel van vier factoren, die elkaar

onderling beïnvloeden (King en Taylor, 2011, 608). Het gaat hier dus niet om fases die in een

welbepaalde volgorde voorkomen. De eerste drie factoren zijn van cognitieve aard, de vierde

factor is situationeel.

Factor 1: “moral outrage”: deze verontwaardiging is het gevolg van een specifieke

interpretatie van een gebeurtenis zoals de invasie van Irak. Vele moslims vonden de westerse

militaire aanwezigheid een schending van de morele regels.

Factor 2: “the frame used to interpret the world”: in het huidig islamitisch extremisme

worden gebeurtenissen geïnterpreteerd vanuit het idee dat het Westen wereldwijd een oorlog

tegen de islam voert. Men gelooft in een samenzwering tegen moslims en het “wij tegen hen”

gevoel ontstaat.

Factor 3: “resonance with personal experience”: de persoon ondervindt morele schendingen

op persoonlijk vlak, bijvoorbeeld door discriminatie of werkloosheid.

28

Factor 4: mobilisatie door netwerken: dit zijn de interacties met gelijkgestemden. Hier worden

de ideeën uit de eerste drie factoren bevestigd en versterkt door de gebeurtenissen samen in

een netwerk te bespreken. Er worden sociale netwerken gevormd van radicalen. Sageman ziet

dit dus niet zozeer als een effectieve, hiërarchische organisatie maar eerder als een sociale

beweging die gevormd wordt waarbij internet een even grote rol speelt als persoonlijke

netwerken.

11. Conclusie

In dit hoofdstuk worden vier algemene theoretische verklaringsgronden besproken. De

differentiële associatietheorie verklaart hoe radicaal gedrag ontstaat door interactie met

anderen. Het is een sociaal proces waarbij denkwijzen worden overgenomen. Sommige

personen gaan bewust extremistisch gedachtegoed aan anderen doorgeven. Hoe meer een

individu in contact komt met dit gedachtegoed, hoe groter de kans is dat hij dit zelf gaat

overnemen. Deze theorie is van groot belang bij (zelf)rekrutering. Het proces kan zich ook

online afspelen.

De referentiegroeptheorie vertrekt van subjectieve gevoelens van ontevredenheid. Volgens de

literatuur kan deze ontevredenheid een aanleiding vormen voor extremisme. Ook de

bedreiging van de groep wordt in de literatuur aangehaald als een verklaringsgrond voor

fundamentalisme. Dit hangt sterk samen met een vrees voor een verlies van groepsidentiteit.

Psychopathologische theorieën blijken geen causaal verband te hebben met terrorisme,

hoewel dit in het verleden vaak werd aangenomen.

Wat betreft samenhang tussen de drie relevante theoriëen hebben de referentiegroeptheorie en

de bedreiging van de groep betrekking op een eerste fase in het radicaliseringsproces.

Individuen die relatieve deprivatie ondervinden of die een sterke groepsdreiging ervaren

zullen ontvankelijk zijn voor radicalisering. In een volgende fase, eens men bij een radicale

groep wil behoren, wordt de differentiële associatietheorie van belang. Men zal dan radicale

denkwijzen en gedragpatronen aanleren in sociale interactie.

Vervolgens worden vijf verschillende theoretische modellen beschreven. Juergensmeyer

beschrijft in zijn model hoe een combinatie van sociaaleconomische problemen en religie kan

leiden tot terrorisme. Hij onderscheidt vier opeenvolgende stappen waarbij alles begint met

29

een probleemsituatie. Wanneer deze situatie als oneerlijk wordt gezien kan naar religie

worden gegrepen om de problemen toe te schrijven aan duivelse krachten. In een ultieme fase

worden symbolische acties ondernomen waaronder eventueel terroristische aanslagen.

McCauley en Moskalenko gebruiken een piramide als metafoor om het radicaliseringproces te

beschrijven. De basis wordt gevormd door een grote groep mensen die de gewelddadige

ideologie steunt. Het is slechts een minderheid, voorgesteld als de top van de piramide, die

uiteindelijk geweld zal gebruiken. De auteurs stellen wel dat het niet noodzakelijk is dat

iemand geleidelijk aan radicaliseert.

Wiktorowicz ontwikkelde een model om een lidmaatschap van een terroristische groepering te

verklaren. Als verschillende fasen onderscheidt hij de cognitieve opening, de religieuze

zoektocht, frame alignment en socialisatie. Het belang van dit model voor het empirische

gedeelte van deze masterproef ligt eerder bij de derde fase, waar radicale religieuze

denkbeelden worden overgenomen, eventueel via het internet.

Moghaddam vergelijkt het radicaliseringproces met het beklimmen van een trap. Hij

onderscheidt zes verschillende niveaus. De hoogste niveaus weerspiegelen het ontstaan van

terroristische organisaties, terwijl de lagere trappen de voedingsbodem voorstellen. Volgens

deze auteur kan een persoon geleidelijk aan lid worden van een terroristische organisatie. De

meerderheid blijft echter hangen op de lagere verdiepingen/trappen.

Het model van Sageman onderscheidt vier verschillende factoren die elkaar onderling

beïnvloeden: morele verontwaardiging, interpretatiekaders, persoonlijke ervaring en

mobilisatie door netwerken. Vooral de frames (dit zijn interpretatiekaders) en de morele

verontwaardiging komen in het empirische luik van de masterproef terug. Ook de sociale

netwerken uit de laatste factor van Sageman zijn relevant.

Als we de vijf modellen met elkaar vergelijken vallen de gelijkenissen op tussen de modellen

van Juergensmeyer, Wiktorowicz en Moghaddam. Bij deze drie modellen wordt het onstaan

van terrorisme namelijk voorgesteld als een stapgewijs proces waarbij de fasen elkaar

chronologisch opvolgen. Een terrorist moet volgens hen dus al deze stappen één voor één

doorlopen. Wat betreft de beginfase -de oorzaak of voedingsbodem van het uiteindelijk fysiek

geweld- zijn er wel verschillen bij de drie modellen. Juergensmeyer beschouwt sociaal-

30

politieke problemen als de voedingsbodem. Wiktorowicz schuift meer algemeen een

cognitieve opening naar voor als eerste fase. Deze opening kan volgens hem verscheidene

oorzaken hebben, gaande van discriminatie tot een gesprek met een terrorist. Moghaddam

stelt dan weer dat de eerste fase bestaat uit ofwel relatieve groepsdeprivatie, ofwel perceptie

van onrechtvaardige behandeling.

Wat betreft de latere fasen zijn er wel duidelijk overeenkomsten tussen de drie modellen: in

de eerste plaats resulteert het proces uiteindelijk telkens in een aansluiting bij een groep die

geweld gebruikt. Als we kijken naar de manier waarop iemand deze ultieme stap bereikt, zijn

er in zekere mate ook gelijkenissen te vinden. Bij de drie modellen is er bij de tussenliggende

fasen telkens op een bepaald moment sprake van een morele goedkeuring van geweld. Ook is

er telkens een bepaald interpretatiekader dat zich vormt. Bij Juergensmeyer worden de

eigenlijke problemen geïnterpreteerd als zijnde een gevolg van een duivels complot.

Wiktorowicz heeft het bij de fase van frame alignment algemeen over radicale religieuze

denkbeelden. Moghadam’s model impliceert een fase van schuldverlegging, waarbij de

problemen geïnterpreteerd worden als een gevolg van westerse onrechtvaardigheid. We

kunnen door deze gemeenschappelijke elementen dus besluiten dat bij deze drie modellen

theoretische integratie mogelijk is.

De modellen van Juergenmeyer en Wiktorowicz zijn het sterkst gelijklopend omdat het

religieuze element bij beiden aanwezig is, in tegenstelling tot bij de trap naar terrorisme van

Moghaddam.

Het piramidemodel van McCauley en Moskalenko verschilt van de andere vier omdat het niet

verklaart hoe terrorisme ontstaat, maar enkel aantoont dat bepaalde denkbeelden bij de

meerderheid van de aanhangers niet leiden tot geweld. De voedingsbodem en het

radicaliseringproces op zich worden buiten beschouwing gelaten in dit model. Het model van

Sageman is uniek ten opzichte van de andere vier modellen in die zin dat Sageman de

stapsgewijze benadering verwerpt en uitgaat van een samenspel van factoren.

31

Hoofdstuk 3: de rol van het internet bij radicalisering

1. Inleiding

Sinds de jaren negentig heeft het internet zich razendsnel ontwikkeld. Internetaansluiting is

beschikbaar voor iedereen die het wil en kan betalen. Dit heeft ervoor gezorgd dat mensen

steeds meer online zijn en op die manier communiceren met elkaar. Via nieuwswebsites

worden commentaren geschreven bij nieuwsberichten en sociale media websites zoals

Facebook en Twitter. Het is duidelijk dat de invloed van het internet op het dagelijkse leven

groter is dan ooit tevoren.

Ook extremistische organisaties passen zich aan de tijdsgeest en gebruiken het internet ook

meer en meer om hun gedachtegoed te verspreiden en om mensen te rekruteren. Sageman stelt

dat de rol van het internet niet gepland is maar eerder spontaan gebeurde (Sageman, 2008,

110).

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) stelt in zijn publicatie Het

jihadistisch internet dat het internet anno 2012 een belangrijke motor achter de internationale

gewelddadige jihad is:

“De doorbraak vanaf 2002 van nieuwe interactieve en anonieme webtechnieken,

veelal aangeduid onder de noemer Web 2.0, heeft ervoor gezorgd dat het jihadistische

gedachtegoed ruim baan krijgt. De virtuele interactie tussen de aanhangers van dit

gedachtegoed heeft een radicaliserend effect en leidt tot de vorming van nieuwe

netwerken en aanslagcellen. Hierdoor is het internet anno 2012 uitgegroeid tot de

kraamkamer van nieuwe jihadisten en jihadistische netwerken” (AIVD, 2012, 3).

Met het begrip “jihadisme” wordt in dit deel bedoeld (NCTb, 2010, 92):

“Een stroming binnen de politieke islam die op basis van een specifieke invulling van

de salafistische leer en op basis van het gedachtegoed van Sayyid Qutb door middel

van een gewapende strijd(jihad) streeft naar een mondiale heerschappij van de islam

en de heroprichting van de islamitische Staat (Kalifaat)”

We gaan in dit hoofdstuk in op jihadisme omdat het een uitgesproken gewelddadig subtype is

van islamitisch extremisme. In deel twee van dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op het proces

van radicalisering via internet. Deel drie besteedt aandacht aan de verspreiding van

propagandamateriaal.

32

2. Radicalisering van individuen via internet

Volgens de AIVD kan kan men via het internet eenvoudig en snel in interactie treden met

gelijkgestemden (AIVD, 2012, 9). Via deze contacten kan men snel de eigen ideologie

versterken of ontwikkelen. Radicaliserende personen zijn in een eerste fase vaak eerst actief

op algemene moslimsites die binnen het eigen taalgebied vallen en waar men op zoek gaat

naar gelijkgestemden. Als iemand meer geïnteresseerd geraakt in het jihadistische

gedachtegoed, verhoogt de kans dat deze persoon lid wordt van een secundair forum, waar ze

veel meer gelijkgestemden ontmoeten en waar ze een grote hoeveelheid propagandamateriaal

terugvinden. Men trekt zich dus terug uit het zichtbare online gebeuren. Deze evolutie houdt

een totale terugtrekking uit de maatschappij in. Noppe, Vande Velde en Hellinckx (2010, 158)

merkten al op in hun rapport dat een radicaliseringsproces steeds een vorm van isolatie

inhoudt. Op secundaire internetfora wordt de ideologie verder versterkt. Dit komt ook omdat

er op deze fora geen negatieve commentaar wordt gegeven op extremitische uitlatingen, wat

op openbare fora wél meestal het geval is. Gaat het discours op deze secundaire fora nog niet

ver genoeg, kan de overstap gemaakt worden naar een kernforum. Naarmate een individu

verder radicaliseert, begeeft hij zich dus in het meer onzichtbare web. Dit wil niet zeggen dat

dit uiteindelijk leidt tot gewelddadige handelingen. Slechts een minderheid van de leden van

deze kernfora gaan over tot gewelddaden (AIVD, 2012, 11). Deze vaststelling van de AIVD

komt overeen met het piramidemodel van McCauley en Moskalenko, zie hoofdstuk twee deel

zeven.

Leeuwen (2005, 88) heeft het over “autonome rekrutering” of zelfrekrutering. Hierbij gaan

individuen over tot gewelddadige handelingen zonder fysiek contact met een externe persoon

te hebben. Het gaat hier dan over personen die via het internet zelf actief op zoek gaan naar

radicale websites en medestanders.

Toch zijn leden van extremitische organisaties er ook bewust op uit om actief personen te

winnen voor hun gedachtengoed. Fermin (2009, 30) stelt dat virtuele jihadisten aanwezig zijn

op allerlei interactieve websites waar moslims te vinden zijn. Op internetfora gaan ze constant

in discussie over politieke en religieuze onderwerpen. Ze reageren bijvoorbeeld op westerse

nieuwsberichten en benadrukken daarbij de beledigingen van de islam. Om hun argumenten

kracht bij te zetten citeren ze vaak delen uit de Koran of de Hadith, om die dan in hun eigen

voordeel te interpreteren.

33

Geeraerts (2012, 27) merkte op dat er jongeren zijn die kwetsbaar zijn voor radicalisering via

internet. Ze brengen veel tijd online door en omdat ze vaak meer kennis hebben wat betreft

surfen op het internet is hun internetgebruik moeilijk te controleren. Een andere reden voor

deze kwetsbaarheid is dat adolescenten vaak op zoek zijn naar een eigen identiteit, waardoor

ze een relatief grotere kans maken om zich te laten meeslepen door extremistische

groeperingen die ze via internet leren kennen.

3. Verspreiding van jihadistisch propagandamateriaal

In dit deel wordt beschreven hoe jihadistisch propagandamateriaal verspreid wordt. Eerst

wordt aandacht besteed aan de mediaorganisaties die de drijvende kracht zijn achter de

productie van dit materiaal. Vervolgens wordt beschreven hoe dit materiaal verspreid wordt

over het internet, via kernfora en secundaire fora naar het oppervlakteweb.

3.1 Mediaorganisaties

Volgens de NCTb4 spelen drie mediaorganisaties op wereldvlak een grote rol bij het

produceren van het oorspronkelijke virtuele materiaal: As-sahab, GIMF en Al-Fajr. GIMF is

een mediaorganisatie die digitale boeken en tijdschriften uitgeeft en online reportages

ontwikkelt. De organisatie ontwikkelde zelfs videotrainingen voor het omgaan met wapens en

explosieve middelen. Al-Fajr legt zich toe op jihadistische groepen in Irak, Noord-Afrika en

het Arabische schiereiland. Deze organisatie werd opgericht in 2006 en steunt de websites van

Al-Qaida en ontwikkelt ook zelfstandig mediaproducties en een tijdschrift. As-sahab is de

mediaorganisatie van Al-Qaida en de enige organisatie die fysiek contact heeft met de leiding

ervan. De berichten worden in verschillende talen gepubliceerd en zijn gericht op een breed

publiek (NCTb, 2010, 44-45).

3.2 Kernfora

Al-Qaida geeft zijn goedkeuring aan verborgen online fora. Op die manier wordt aan leden

van deze fora de zekerheid geboden dat het gaat om authentiek jihadistisch materiaal. Het

AIVD schat dat er wereldwijd een honderdtal “kernfora” zijn en beschouwt die als de motor

4 Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid in Nederland

34

van het virtuele jihadisme (AIVD, 2012, 6). Op dergelijke fora discussiëren leden over de

actualiteit en over hier aangeboden propagandamateriaal. Ook worden mogelijke doelwitten

voor aanslagen voorgesteld en worden martelaren vereerd. Op deze manier wordt de

gewelddadige ideologie verder versterkt. Een ander belangrijk aspect van deze fora is dat

westerse jihadisten hier de mogelijkheid krijgen om rechtstreeks in contact te komen met

strijdgebieden zoals Afghanistan en Jemen. Deze kernfora maken deel uit van het

“onzichtbare web”. Ze zijn niet geïndexeerd en dus niet terug te vinden aan de hand van

openbaar toegankelijke zoekmachines.

Volgens de NCTb lieten veiligheidsdiensten sinds 2006 op grote schaal jihadistische sites

offline halen. Deze worden echter snel vervangen door nieuwe websites die dan hun plek en

rol overnemen. Bezoekers van de websites worden zich ook steeds bewuster van de mogelijke

infiltraties van veiligheidsdiensten (NCTb, 2010, 48-49). Een strafrechtelijke aanpak lijkt dus

weinig effectief en naar de toekomst toe zou men dus beter meer middelen besteden aan een

preventieve aanpak van radicalisering.

De NCTb wijst er in zijn rapport ook op dat vertalers zeer belangrijk zijn om de

moslimjongeren die in het Westen wonen te kunnen bereiken. Het zijn vaak vrijwilligers. De

vertalingen van jihadistische literatuur en preken zijn hun hoofdactiviteit op het internet.

Daarnaast zijn er ook nog de gewone sympathisanten die op allerlei discussie fora het

gedachtegoed verspreiden over de wereld. Sageman vindt het internet zelfs het zwaartepunt

van het salafistische terrorisme (NCTb, 2010, 43).

3.3 Secundaire fora

Zogenoemde secundaire fora spelen een belangrijke rol bij het verspreiden van

propagandamateriaal op de kernfora. Deze fora zijn niet uitgesproken gewelddadig maar

hebben wel een salafistisch karakter. Ze maken net als de kernfora deel uit van het verborgen

internet, dat wil zeggen dat ze niet via een klassieke internetbrowser zoals internet explorer

kunnen worden teruggevonden of geopend. Leden van de kernfora plaatsen op deze

secundaire fora links naar het nieuwe jihadistische materiaal (AIVD, 2012, 7).

3.4 Oppervlakteweb

Op de secundaire fora wordt dit materiaal dan verspreid naar het zogenaamde

“oppervlakteweb”, het deel van het internet dat niet verborgen is. Het gaat bijvoorbeeld over

35

Youtube of Facebook. Hoe radicaler een individu is, hoe meer hij zich bewust is van het

gevaar van het openbare internet en hoe meer de activiteiten zich verplaatsten naar het

onzichtbare web (AIVD, 2012, 7).

Uit het onderzoek van de NCTb blijkt dat hoewel de uitingen van jihadisme afgenomen zijn

sinds 2006, ze nog steeds te vinden zijn op het (Nederlandse) internet. Deze afname wordt

verklaard door het strengere beleid van moderators van mainstreamwebsites en door het

toegenomen bewustzijn van de jihadisten zelf dat er door Nederlandse strafrechtelijk

instanties kan meegelezen worden. Zo stellen de onderzoekers dat op Marokko.nl, de grootste

islamitische Nederlandstalige site, het aantal jihadistische uitingen sterk is afgenomen.

Op de website Ansaar.nl merkten de onderzoekers dat er wel degelijk jihadistische leden

actief zijn, maar dat hun berichten waarin opgeroepen wordt tot geweld, meestal voor grote

discussie zorgen met andere leden. In deze discussies wordt vaak ingegaan tegen deze

gewelddadige ideologie.

Op Youtube zijn Nederlandstalige videofragmenten geplaatst die een haat tegenover het

Westen trachten op te wekken. Vaak wordt dit beeld - en/of geluidsmateriaal druk bekeken en

becommentarieerd. Op Youtube blijkt er bij de commentaren weinig kritiek te bestaan op de

inhoud, in tegenstelling tot op internetfora (NCTb, 2010: 72-75). Sommige propagandavideos

zijn tienduizenden keren bekeken. Vaak echter zijn ze na verloop van tijd niet meer te

bekijken omdat de inhoud ervan als aanstootgevend werd aangemerkt door kijkers.

4. Conclusie

Wetenschappers en veiligheidsdiensten geven aan dat het internet een grote rol speelt in het

hedendaagse jihadisme. Het is mogelijk dat personen radicaliseren en zelfs overgaan tot

gewelddadige handelingen, zonder fysiek contact met andere personen. Het proces speelt zich

dan volledig online af. Via internet kan men in contact komen met het fundamentalistische

gedachtegoed. Naarmate men meer contact heeft met andere radicale leden, kan men dit

gedachtegoed overnemen. Als het discours op algemeen toegankelijke websites niet

verregaand genoeg is kan men de overstap maken naar secundaire fora of eventueel zelfs

kernfora.

Via propagandamateriaal worden de denkbeelden snel verspreid over de hele wereld. Een

eerste stap in dit proces is de productie: drie mediaorganisaties, As-sahab, GIMF en Al-Fajr

vormen de basis van het virtuele materiaal. Deze zijn verbonden aan terroristische

36

groeperingen. Dit materiaal wordt eerst aangeboden op kernfora. Kernfora zijn verborgen

virtuele ontmoetingsplaatsen waar er een intensief contact is tussen gelijkgezinden uit Europa

en uit strijdgebieden zoals Afghanistan. Men discussieert er over het propagandamateriaal en

over mogelijke doelwitten.

Secundaire fora zijn minder uitgesproken gewelddadig. Ze kunnen eerder als salafistisch

worden aangemerkt. Ze maken ook deel uit van het verborgen internet. Deze secundaire fora

vormen een belangrijke tussenschakel tussen de kernfora en het oppervlakteweb. Het

oppervlakteweb is het internet dat voor iedereen toegankelijk is. Uiteindelijk komt het

propagandamateriaal ook daar terecht.

37

DEEL II: Empirisch luik

Hoofdstuk 1: Methodologie

1. Inleiding

In het empirische gedeelte van de masterproef (deelvraag twee) zullen berichten op één

internetforum over de islam op een kwalitatieve wijze bestudeerd worden. Op dergelijk forum

schrijven mensen berichten over de islam en over alle mogelijke onderwerpen die hiermee

verband houden. Een studie van een ruimer aantal fora is niet haalbaar in het kader van de

masterproef. Het is de bedoeling om het gekozen forum volledig in de diepte te bestuderen,

vandaar dat de analyse beperkt blijft tot één website. Op die moesten we ons niet beperken tot

bepaalde subfora.

We kunnen op basis van de literatuur (zie de inleiding en het theoretische deel)

veronderstellen dat de nieuwe media (internet, andere telecommunicatie) een rol spelen bij

radicalisering. Internetfora kunnen een gelegenheid bieden om ideeën relatief ongehinderd te

verspreiden en om anderen voor gewelddadige islamitische organisaties proberen te winnen.

Door berichten op een internetforum te bestuderen richten we ons op een specifiek medium

waar islamfundamentalistische ideeën kunnen circuleren.

2. Keuze voor een forum

Er wordt op een doelgerichte wijze één forum geselecteerd. De berichten op het forum zijn in

de diepte bestudeerd zodat er ruim aandacht besteed kon worden aan de inhoud ervan. Op

deze wijze wordt de reikwijdte van het empirische luik beperkt om zo de haalbaarheid van de

studie te verhogen. Door enkel een Nederlandstalige website forum te bekijken verhoogt de

relevantie van de resultaten voor het eigen grondgebied. Wat betreft Nederlandstalige

internetfora gericht op moslims bestaan er vijf grote fora: ontdekislam.nl5,

moslimjongeren.be6, forums.marokko.nl

7 en ansaar.nl

8 en marok.nl

9.

5 http://www.ontdekislam.nl/forum/

6 http://www.moslimjongeren.be/

7 http://forums.marokko.nl/

8 http://forums.ansaar.nl/

9 http://www.maroc.nl/forums/forum.php

38

Internetfora kunnen theoretisch opgedeeld worden aan de hand van de toegankelijkheid

(afbeelding één).

Afbeelding één – Toegankelijkheid van website fora

Bron: eigen constructie

Open internetfora vereisen geen registratie voor het plaatsen van berichten en modereren

illegale zaken. Restrictieve fora vereisen relatief meer registratie van leden en zullen minder

toegankelijk zijn voor mensen. Gesloten website fora zullen hun toegankelijkheid sterk

beperken. Het is te verwachten dat naarmate website fora meer gesloten zijn ze meer een

preselectie van leden doen. Het is te verwachten dat fora die illegale zaken willen promoten

meer gesloten zullen zijn. Aan de hand van het piramidemodel van McCauley en Moskalenko

kunnen we veronderstellen dat er meer open dan gesloten webites zijn, zie afbeelding twee.

De publicatie van de algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst over het jihadistisch internet

maakt een gelijkaardige indeling van websites wanneer het gaat over het zogenaamde

zichtbare en het onzichtbare web (AIVD, 2012, 5).

Open

Restrictief

Gesloten

Beperktere toegankelijkheid

39

Afbeelding twee – Aantal website fora naar toegankelijkheid van de fora

Bron: eigen constructie

In deze masterproef richten we ons op een specifiek deel van het continuüm in afbeelding één.

We richten ons op het stuk van de open website fora. De relatief meer gesloten websites zijn

moeilijker toegankelijk dan de relatief open websites. Dit is een eerste reden om ons te richten

op een open forum in deze masterproef. Een belangrijkere reden is dat open fora het

vertrekpunt vormen van een mogelijk radicaliseringproces. In hoofdstuk drie werd uitgelegd

hoe mensen die via openbare fora in aanraking komen met extremitische berichten of ander

propagandamateriaal, kunnen terechtkomen op meer verborgen, gesloten fora. Het is dus met

oog op het beantwoorden van de centrale onderzoekvraag relevant om te gaan kijken of er

fundamentalistische denkbeelden circuleren op een dergelijk open forum.

De keuze van een website forum is gevallen op Ansaar.nl. De makers van deze website

beschrijven de website als “de snelst groeiende islamitische community van België en

Nederland.” Dit is de eerste belangrijke reden voor de keuze van dit forum: Ansaar.nl is een

uitgebreide website die professioneel oogt en drukbezocht is. Volgens de website zijn er

32615 geregistreerde leden op het forum. Informatie over de islam is terug te vinden, gaande

van video’s tot recepten. Het forum is onderverdeeld in een groot aantal subfora. Er is een

apart gedeelte “islam en levensbeschouwing” maar voor de rest discussiëren de gebruikers

over alle mogelijke onderwerpen. Het actualiteitsgedeelte van het forum is drukbezocht en

bevat vooral nieuwsberichten in verband met de islam. Daarnaast is er een uitgebreide

nieuwsrubriek, met aparte delen met nieuws uit Turkije en Marokko. De nieuwsberichten

hebben betrekking op zowel islamgerelateerde als algemene onderwerpen. Voor de rest wordt

info gegeven over carrièreplanning, is er een gedeelte apart voor moslima’s, een gedeelte

gericht op ontspanning, een gedeelte voor kinderen, een chatkanaal en een mediatheek. Wat

Gesloten

Restrictief

Open

40

betreft de toegankelijkheid van het forum: om berichten te kunnen plaatsen is een registratie

vereist. Berichten lezen kan voor iedereen zonder registratie.

De site Ansaar.nl is “opgericht op 8 oktober 2009 door moslim studenten die op internet de

aandacht wilden vestigen op de negatieve berichtgeving in de media over de moslims in

Nederland en de rest van de wereld.”10

Dit is een tweede reden waarom dit forum geselecteerd

werd om te analyseren. In tegenstelling tot de vier andere grote fora gericht op

Nederlandstalige moslims is de insteek van Ansaar.nl duidelijk anders. De reden waarom de

site is opgericht impliceert al een zeker onrechtvaardigheidsgevoel tegenover het Westen, in

tegenstelling tot de vier andere websites die neutraler zijn.

Een derde reden is dat het rapport van de Nationale coördinator voor terrorismebestrijding

vermelding maakt van Ansaar.nl. De onderzoekers in dit rapport merkten op dat er wel

degelijk jihadistische leden actief zijn: “op het belangrijkste salafistisch-geörienteerde

webforum Ansaar.nl blijken echter wel enkele jihadistische forumleden actief te zijn, hoewel

ze veruit in de minderheid zijn” (NCTb, 2010, 73 ).

Een vierde reden is dat na een eerste oppervlakkige analyse, waarbij via de zoekfunctie

gezocht werd naar onder andere berichten die extremistisch lijken, al snel duidelijk werd dat

er op Ansaar.nl in vergelijking met de vier andere grote fora meer berichten gepost worden

die blijk geven van extremistische denkbeelden. Op het eerste zicht werd duidelijk dat de anti-

westerse teneur op Ansaar.nl het sterkst aanwezig was.

3. Analyse van onderzoekseenheden: frame analyse van berichten op een website forum

Er werd een specifieke methodologie gebruikt om de berichten die op het geselecteerde

internetforum geschreven staan te analyseren. Het forum van ansaar.nl wordt in deze

masterproef in zijn geheel bestudeerd, dat wil zeggen dat berichten uit elk subforum in

aanmerking komen. Om te onderzoeken welk discours er op het forum bestaat werden de

berichten bestudeerd door middel van een een specifieke vorm van discours analyse: frame

analyse. Dit wordt nu verder uit de doeken gedaan.

10

Zie http://home.ansaar.nl/index.php?option=com_content&view=category&id=96:cyberteam&Itemid=55

41

Frame analyse is een vorm van discours analyse. Discours analyse is “the analysis of language

as it is used to enact activities, perspectives, and identities” (Gee, 1999, 4). Frame analyse

houdt een studie in van frames. Volgens Goffman zijn frames “definitions of a situation […]

built up in accordance with principles of organization which govern events – at least social

ones – and our subjective involvement in them" (Goffman, 1974, 10-11). Verder schrijft

Goffman dat “frame analysis is a slogan to refer to the examination in these terms of the

organization of experience” (Goffman, 1974, 11).

Snow, Rochford, Worden en Benford schrijven dat frames dienen om ervaring en actie te

structureren, zowel op individueel als op collectief vlak. Zij bestuderen vooral de mobilisering

en participatie van mensen in sociale bewegingen en technieken die hierbij gebruikt worden.

Een islamfundamentalistische beweging is ook een sociale beweging. Een sociale beweging

wil leden ronselen en mobiliseren om bepaalde doeleinden te bereiken net zoals een

islamfundamentalistische beweging. Het voert hiervoor een ideologische strijd om mensen te

overtuigen van het eigen grote gelijk. Het is interessant om deze ideologische strijd na te gaan

door berichten op een website forum over de islam te onderzoeken. Een studie van

interpretatiekaders bij berichtgeving op een website forum kan belangrijk zijn om

radicaliseringprocessen te bestuderen (Snow, Rochford, Worden en Benford, 1986, 464).

Om het met eigen woorden samen te vatten: een frame is een interpretatiekader om de sociale

realiteit te duiden (bijvoorbeeld als iemand resoluut van mening is dat zijn buur een

psychopaat is dan kan het zo zijn dat hij alle handelingen van die buur consequent in het licht

van dit idee zal interpreteren ook al is de buur geen psychopaat). Een frame analyse

bestudeert die interpretatiekaders. Een frame analyse identificeert alle vormen van ideeën die

wijzen op een specifieke interpretatie van de sociale realiteit. Het beschrijft vervolgens die

verschillende frames of interpretatiekaders op een overzichtelijke wijze.

De frame analyse in deze masterproef houdt specifiek in:

Een identificatie van verschillende interpretatiekaders die circuleren op het geselecteerde

internet forum. Dit gebeurt deels op basis van de literatuurstudie, deels op basis van de

empirische studie. Het was van belang om een literatuurstudie te doen om vooraf een beeld te

krijgen van de verschillende mogelijke interpretatiekaders van radicale stromingen binnen het

islamfundamentalisme. De literatuurstudie geeft dus deels een antwoord op deelvraag twee

door de verschillende mogelijke radicaliserende interpretatiekaders te identificeren

42

(bijvoorbeeld het gevoel van “moral outrage” in het model van Sageman). Deze denkbeelden

kunnen mogelijk ook circuleren op internetfora.

De berichten op het forum van Ansaar.nl zijn de basis van de dataverzameling. De data-

analyse verloopt in twee fasen.

In de eerste fase werden berichten van het forum van Ansaar.nl een eerste keer doorgelezen.

Deze fase diende om wegwijs te worden op het forum en om al mogelijke interpretatiekaders

te identificeren die circuleren onder de leden van het forum. Het theoretisch gedeelte van de

masterproef is een belangrijke context voor de data-analyse. Dit theoretisch kader vormt een

belangrijke leiddraad en sturing van het onderzoek. In deze fase van de data-analyse wordt

open gecodeerd (met een sturing van het theoretisch kader): berichten op het forum worden

begrippen toegekend naargelang de betekenis van de inhoud. Dit betekent dat er inductief te

werk wordt gegaan. De berichten vanaf 8 juni 2008 (het ontstaan van het forum) tot einde

maart 2012 worden geanalyseerd. Het resultaat is een eerste verkenning van berichten op het

forum en een eerste lijst met codes op basis van de betekenis van de berichten (Boeije, 2005,

85-98). Die eerste brede coderingen, die later verder verfijnd worden, noemd Herbert Blumer

in 1954 “Sensitizing concepts” (Stinchcombe, 2005, 80).

De tweede was een meer doelgerichte zoektocht naar berichten die duiden op frames met

radicaliserende denkwijzen. De open codering van de vorige fase is de grondslag van deze

fase van de data-analyse. Nieuwe berichten worden bekeken en de codes van de vorige fase

worden verder verfijnd (Boeije, 2005, 98-110). Op deze wijze kan uiteindelijk een overzicht

van radicaliserende frames op het forum van Ansaar.nl gegeven worden.

Er worden frames (interpretatiekaders) opgezocht en geanalyseerd in het eerste algemene deel

van de frame analyse. De focus van dit eerste facet van het empirische luik ligt dus uitsluitend

op de ontdekking en beschrijving van die frames, en niet op de personen die deze frames

uitten. Pas in het tweede deel van het empirische luik worden individuen an sich de focus van

het onderzoek.

Er werd niet aan het forum deelgenomen. Er werden dus geen berichten geplaatst op het

forum om reacties uit te lokken. Een voordeel van een dergelijke kwalitatieve analyse van

berichten is dat het een onderzoeksstrategie is waarbij er geen beïnvloeding van eventueel

radicaliserende individuen inhoudt. De vertekening is miniem, ook omdat de onderzoeker als

43

het ware onzichtbaar blijft. Een nadeel is het omgekeerde van de medaille: de individuen van

de berichten kunnen niet altijd verder diepgaand (face to face) bestudeerd worden.

4. Case studies van vijf individuen

De berichten van vijf individuen worden in de tijd gevolgd (vanaf het moment van hun

registratie tot en met einde maart 2012). De selectie van die vijf individuen gebeurt op basis

van de frame analyse van de berichten van het forum in zijn geheel in het vorige deel. Op

basis van de berichten met radicaliserende frames kunnen we een selectie maken van vijf

individuen. Er werden ook twee individuen geïdentificeerd die algemeen bekend staan als

woordvoerders van de Sharia4Belgium en Sharia4Holland. Die werden doelbewust

opgenomen in de case selectie. Zij produceerden ook vele radicale berichten. De drie andere

individuen werden gekozen omdat de frames die in de vorige fases werden geïdentificeerd

opvallend vaak terugkwamen doorheen hun berichten. Er waren daarnaast nog meer

individuen die evengoed in aanmerking kwamen voor een casestudy, maar omwille van de

tijdsintensieve aard van kwalitatief onderzoek konden er echter slechts vijf diepgaand

opgevolgd en bestudeerd worden. Hier werd dus een pragmatische keuze gemaakt. Er werd

wel bewust voor gekozen om ook een vrouwelijk forumlid te analyseren. Op die manier wordt

het evenwicht bewaard tussen de geslachten.

Eerst trachten we een globaal beeld te krijgen van de persoon. Er wordt weergegeven hoeveel

berichten in totaal gepost werden en hoeveel discussies geopend werden. Daarnaast wordt

vermeld wanneer de persoon zich registreerde. We vermelden ook of geslacht en de

woonplaats, voor zover dit vermeld is op de profielpagina van het forumlid of voor zover dit

eventueel af te leiden is uit de geplaatste berichten. Daarnaast wordt een fictieve naam

gekozen met oog op anonimiteit. Twee van de vijf besproken individuen blijken bekende

personen te zijn, die ook in de media komen. Aangezien ze zich ook persoonlijk bekend

maakten op het openbare forum en aangezien dit interessant is voor ons onderzoek kiezen we

er voor om bij deze twee leden de echte naam te gebruiken.

Vervolgens worden de berichten van elk individu apart bekeken met behulp van de

zoekfunctie van het forum. Uit het totaal van de berichten van de vijf individuen worden de

relevante bijdragen geciteerd en verder besproken in een chronologische volgorde. De

chronologische weergave maakt het mogelijk voor de lezer om eventuele evoluties doorheen

44

de berichten te kunnen volgen. De relevantie wordt bepaald door de aanwezigheid van de

frames die vooraf tijdens het bestuderen van het volledige forum werden geïdentificeerd.

Nadat deze berichten besproken zijn volgt een conclusie. Hierin wordt eerst gekeken welke

interpretatiekaders terug te vinden zijn in de berichten van de persoon en welke niet terug te

vinden waren. De frames die terug te vinden zijn worden per individu kort besproken. Daarna

wordt ook samenvattend weergegeven op welk(e) interpretatiekader(s) de nadruk ligt. Het

derde onderdeel van de conclusie is chronologisch van aard: er wordt gekeken of er doorheen

de tijd evoluties zijn vast te stellen. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of er sprake is van een

radicalisering van de berichten van die individuen tijdens hun aanwezigheid op Ansaar.nl.

Ook kan het zijn dat op het gebied van frames bepaalde trends zijn vast te stellen.

45

Hoofdstuk 2: Resultaten van de frameanalyse

1. Inleiding

De rapportage van de data analyse van berichten op het forum van Ansaar.nl gebeurt in dit

hoofdstuk. Het resultaat van die frameanalyse is een overzicht van radicaliserende frames op

het forum van Ansaar.nl die misschien ook kunnen circuleren op andere fora (zie afbeelding

drie). Maar dit vereist verder onderzoek naar andere (gelijkaardige) fora. Berichten vanaf 8

juni 2008 (het ontstaan van het forum) tot einde maart 2012 waren de basis voor de data

verzameling en data analyse. De volgende interpretatiekaders die verband houden met

radicalisering werden ontdekt op het forum: interpretatiekaders die een morele

verontwaardiging tonen, een rechtvaardiging van geweld inhouden, een westers complot

tegen de islam beschrijven, die moslims oproepen om op te komen voor hun geloof en een

interpretatiekader dat stelt dat het westerse politieke systeem in strijd is met de islam.

Berichten kunnen soms in meer dan één categorie onderverdeeld worden. Afbeelding drie -

hieronder weergegeven - stelt schematisch voor hoe de gevonden berichten naar eigen inzicht

onderverdeeld worden in categorieën en subcategorieën. De benamingen werden zelf

gekozen.

Afbeelding drie – Interpretatiekaders op Ansaar.nl – Bron: eigen onderzoek

46

2. Interpretatiekaders die een morele verontwaardiging tonen

2.1 Inleiding

Sageman wijst op “moral outrage” als een cognitieve factor die mede aan de oorzaak kan

liggen van radicalisering. Het gaat dan over een specifieke interpretatie van een gebeurtenis

(King & Taylor, 2011, 608). In dit deel gaan we kijken of er inderdaad berichten te vinden

zijn die duiden op een verontwaardiging over bepaalde gebeurtenissen. De volgende

elementen kunnen wijzen op een verontwaardiging over bepaalde gebeurtenissen: een

gebeurtenis die een vrees voor identiteitsverlies opwekt, beledigingen van de islam en

militaire conflicten.

Zoals aangetoond wordt door middel van citaten, is de verontwaardiging over bepaalde

gebeurtenissen groot bij bepaalde individuen op het forum. Dergelijke verontwaardiging kan

volgens de literatuur dus een voedingsbodem vormen voor het ontstaan van radicalisering.

2.2 Vrees voor identiteitsverlies

De vrees voor een verlies van de eigen identiteit kan fungeren als een voedingsbodem voor

radicalisering (Vorster, 2007, 13). Op het forum van Ansaar.nl kan men berichten lezen die

wijzen op een vrees voor een verlies van identiteit.

Uit verschillende reacties blijkt dat sommige forumleden gehecht zijn aan de traditie van de

hoofddoek. Toen een nieuw onderwerp in een topic werd geopend waarin de vraag werd

gesteld wat men zou doen moest een hoofddoekenverbod van kracht worden in Nederland

was de meerderheid van de reacties heftig:

“Ik doe voor niemand mijn hijab eraf. En al helemaal niet voor die gek. Lekker thuis

zitten en anders imigreren.” (18/10/2010)

“Voor niets of niemand doe ik mijn hijaab af! Ik zou lak hebben aan zo´n belachelijk

regel/wet en gewoon met hijaab naar buiten gaan.” (18/04/2011)

“kinderen vanuit 'moslimgemeenschap' kunnen zeker niet op scholen zitten van

hollanders of belgen”(29/06/2011)

“als de hoofddoek wordt verboden dan doe ik em niet af en ik ga ook niet thuis zitten

want een mens moet soms toch naar buiten naar, winkel,dokter,kinderen naar school

brengen,naar mijn familie ik bedoel je kan niet altijd thuis zitten. wie gaat me tegen

houden de politie kom maar ik zou zeggen dan moeten ze wel een sterk persoon sturen

47

want, krijg mij maar neer, want de eerste beste kaffir die aan mij zit die verliest zijn

tanden “(10/07/2011)

Het verbod op minaretten in Zwitserland lokte ook verontwaardigde reacties uit. Er werd zelf

opgeroepen om Zwitserse producten te boycotten. Ook hieruit blijkt dat men gehecht is aan

uiterlijke symbolen van de islam:

“Alle producten vanuit Switzerland, SWISS of hoe dan ook vermelden we hier. We

gaan het boycotten. Jarenlang weten we dat dit land altijd neutraal was, maar die

kruis op hun vlag verteld ons genoeg. Haal je geld weg van de banken en stop met

producten van hun.” (30/11/2009)

“je denkt misschien "nou het is maar een minaret" maar wat zal het morgen zijn,

helemaal geen moskee!!!?? ik wens alvast onze broeders en zusters in zwitserland veel

suc6 gair inch'allah” (30/11/2009)

“het doel is alles wat met islam te maken heeft te onderdrukken. het is nu mischien

maar een minaret, morgen iets anders...ze hebben zelf aangegeven dat ze het ook

willen doen met hoofddoekjes“(01/12/2009)

Uit de volgende reacties blijkt dat het schrikbeeld leeft van een overheid die wil dat moslims

hun identiteit aanpassen aan de westerse maatschappij. Sommige forumleden zien het

integratiebeleid als een inmenging in de godsdienstbeleving en als een manier om de islam te

onderdrukken. Dit zorgt ervoor dat men zich als groep bedreigd voelt. Men vreest te moeten

gehoorzamen aan de ongelovigen:

“Multiculti is een politiek verzinsel om alles wat niet autochtoon is te laten racen wie

het meest op een Nederlander lijkt. Met alle respect voor Nederlanders, ik blijf liever

wat ik ben, dat is namelijk Moslim en ik wil dat voor geen goud veranderen.”

(09/10/2010)

“Een van de belangrijkste middelen die ingezet wordt is het islamitische gezin te

breken door emancipatie van de islamitische vrouw op af te dwingen ten gunste van de

24-uurs consumptiemaatschappij.” (23/11/2010)

“In de stad waar ik woon in Nederland is het experimenteertuin van Nederland om

moslims te nauwgezet van geboorte tot dood te volgen met als doel de assimilatie en

mate van moslim zijn te meten. In hun taal noemen ze het radicalisering te monitoren.

Allerlei mensen van gynacologen, huisartsen, leraren, maatschappelijk werk etc..

worden ingeschakeld als spionen.” (23/11/2010)

“Daaruit kunnen we concluderen dat een doel van het integratiebeleid dan ook de

ontmanteling is van het traditionele moslimgezin.” (23/11/2010)

48

“Het gaat erom hoe de kafir 0verheid zich met de religieuze overtuiging bemoeit van

moslims en deze wil breken door inzet van emancipatie ten gunste van de 24 uurs

consumptie-economie.” (23/11/2010)

“de toekomst ziet somber uit voor de moslims in Europa. We moeten letterlijk

afvalligen worden, zodat ze kufaar tevreden met ons zullen zijn en daardoor zullen

vele munafiqeen en moslims met zwakke imaan hun islamitische identiteit snel kwijt

gaan raken.” (29/09/2011)

In een onderwerp over feesten in het Westen wordt aangeraden zoveel mogelijk afstand de

houden van de westerse cultuur om zo de eigen identiteit niet te verliezen:

“En toch is dat precies wat er gebeurt met het sinterklaasfeest. De Islâm is niet

gekomen om te volgen, maar om gevolgd te worden. Daarom dienen de moslims

zoveel mogelijk afstand te nemen van de leefwijze van de niet-moslims en zij dienen

zoveel mogelijk te identificeren met de leefwijze die de Islâm hun voorschrijft opdat

onze identiteit en waardigheid bewaard worden.” (21/11/2011)

Een enkeling ziet in de toekomst zelfs een totaal verbod op alles wat met de islam te maken

heeft en vreest zelfs een massa doding van moslims in Europa:

“Moslims moeten integreren (afvallige) worden, anders gedood of uit Europa worden

gezet! En tot op de dag vandaag wordt deze Islaam bestreden. Dit heeft er allemaal

toe geleid dat er fascisten kunnen opstaan die ons vlees verbieden! Onze

besnijdenissen ter discussie stellen! En zelfs zo ver willen gaan, om onze gebedshuizen

af te schaffen, het bidden in het openbaar willen verbieden en ga zo maar door. Wij

zullen niet gaan schuilen en wachten totdat we uitgemoord worden.” (03/10/2011)

“Demonstreren is handig zodat er lawaai wordt gemaakt en wij ons standpunt

duidelijk maken. Doordat moslims zo stil zijn in nederland kunnen de kuffar zo ver

doorgaan in hun anti moslimwetgeving.” (22/12/2011)

De vrees voor identiteitsverlies is aanwezig op het forum van Ansaar.nl. Het is duidelijk dat

uiterlijke religieuze symbolen belangrijk zijn en dat men gevoelig is voor

overheidstussenkomst hieromtrent. Men leidt uit bepaalde wetgeving af dat de staat de

bedoeling heeft om de islam de verdrukken. Uit de berichten is af te leiden dat de angst voor

het verlies van islamitische tradities groot is. Omdat men de eigenheid wil bewaren staat men

afkerig tegenover enige vorm van aanpassing van het eigen geloof.

Bepaalde maatregelen die de islam rechtstreeks of onrechtstreeks kunnen treffen worden

bekeken vanuit een specifiek interpretatiekader. In dit interpretatiekader gaat men er van uit

dat het Westen een strijd voert tegen de islam. Zo worden maatregelen ter bevordering van de

49

emancipatie van de vrouw vanuit dit interpretatiekader beschouwd als een poging om het

zogenaamde traditionele moslimgezin te breken.

Er is bevestiging in de literatuur dat de angst voor identiteitsverlies een belangrijke rol kan

spelen bij gewelddadige handelingen. Cavanaugh (1997, 46) heeft bijvoorbeeld een reeks van

etnografische studies in Belfast uitgevoerd en ontdekte dat een angst voor identiteitsverlies

een rol speelde bij paramilitaire rekrutering. Hoewel de context bij dit onderzoek anders was,

geeft dit toch aan dat angst voor identiteitsverlies kan leiden tot gewelddadige handelingen.

2.3 Beledigingen van de islam

Beledigingen van de islam lokken verontwaardigde reacties uit op het forum. In februari 2012

werd de Egyptische filmster Adel Imam veroordeeld tot een celstraf voor het beledigen van de

islam. Dit lokte een reactie uit van een forumlid waarbij eigenlijk de doodstraf gevraagd werd.

Beledigingen van de islam kunnen een morele verontwaardiging veroorzaken. Zo stelt Nesser

dat jihadisten aansporen om te vechten tegen het Westen. Morele verontwaardiging kan

hierbij een belangrijke prikkel zijn: “as a rationale for targeting European interests the

militants not only pointed to the deployment of troops in Afghanistan and Iraq, but also to

‘‘insults’’ against Muslims, such as the ban on veils and the publishing of the Prophet

Mohammed caricatures by the Danish newspaper Jyllandsposten in 2005 (Nesser 2011, 185).”

“Ik vind celstraf sowieso geen passende straf voor vijanden van Allah, ze moeten

eigenlijk opgehangen worden en zeker in het geval van moubarak en die achterlijke

komiek die denkt grappig te zijn want ze spotten met islam” (05/02/2012)

Na een persbericht over een Amerikaanse marinier die urineerde op de dode lichamen van

Afghaanse soldaten waren er ook een aantal verontwaardigde reacties op het forum te lezen.

“Shayateen, moge Allah hen in dit leven en hiernamaals straffen amin” (13/01/2012)

“Maar wilde zwijnen kennen uiteraard geen grenzen, ze rollebollen graag ook in hun

eigen uitwerpselen, misbruiken zonder enig schuldgevoel zelfs hun eigen kinderen dus

niets gaat ze te ver, na3alahoem Allah!!!” (13/01/2012)

Sommige reacties op een video waarin te zien is hoe moslims de tekenaar van de Mohammed

cartoons (Lars Vilk) aanvallen, geven aan dat zwaar wordt getild aan beledigingen van de

50

islam. Bepaalde forumleden schreven plaatsten berichten waarin ze de daden van de moslims

te zien in deze video prijzen:

“Moge Allah subhanah wa ta'ala deze broeder belonen met een ontmoeting met zijn

Heer subhanah wa ta'ala en met een ontmoeting met Onze Geliefde Profeet Sallah ou

3alayhi wa salam. Moge Allah subhanah wa ta'ala ons de overwinning schenken over

de kufar en hun snel het zwijgen opleggen.”(12/05/2010)

“Moge Allah swt deze broeders belonen inshaAllah, en moge Allah swt deze dieren

vernietigen.”(12/05/2010)

Moge Allah ta'ala hun en ons rijkelijk belonen.

Moge Allah ta'ala de vervloekte Lars Vilks nek breken. (12/05/2010)

2.4 Militaire conflicten

De militaire conflicten in Israël en Afghanistan zetten kwaad bloed bij sommige

Nederlandstalige moslims op Ansaar.nl. De berichten die we nu weergegeven worden tonen

aan dat militaire conflicten als trigger kunnen functioneren voor radicalisering. Dit werd ook

geclaimed door Juergensmeyer, Sageman en onrechtreeks ook door Wiktorowicz in hun

modellen. Sommigen interpreteren militaire operaties als het uitmoorden en onderdrukken van

moslims. Aanslagen in de conflictgebieden tegen westerse legers kunnen rekenen op bijval.

Militaire acties tegen moslims kunnen duidelijk aanleiding geven tot morele

verontwaardiging. Deze morele verontwaardiging leidt tot heftige anti-Amerikaanse reacties.

Dergelijke reacties zijn veelvuldig terug te vinden op het forum van ansaar.nl.

Naar aanleiding van een video over het Israëlisch Palestijns conflict schreven twee

forumleden het volgende:

“Deze boevenbendes hebben nu inmiddels in 10 jaar 2 miljoen moslims vermoord.”

(20/11/2010)

“Moge Allah TA3ALLAH DIE ONGELOVIGEN, DIE AMERIKANEN DIE SMERIGE

KUFFARS DE ERGSTE GRAAD IN DE HEL GEVEN!!!” (21/11/2010)

Er waren blije reacties naar aanleiding van het persbericht dat de NAVO tien soldaten verloor

in Afghanistan.

51

“spijtig dat t er geen 100 zijn dan was de vreugde groter maar lhamdoulilaah iedere

onderdrukker minder is al iets” (20/01/2012)

“Insha ALLAH zullen er meer volgen bi idn ALLAH ta3ala!!! laten we de du3aas

vooral niet vergeten.” (20/01/2012)

3. Rechtvaardiging van geweld

3.1 Inleiding

Rechtvaardigingen voor islamfundamentalistisch geweld zijn belangrijk om terreurdaden te

begrijpen. In recent onderzoek naar rechtvaardigingen bij zelfmoordterroristen werd dit

duidelijk benadrukt: “other islamist doctrines justifying the use and different tactics of

violence against Muslims and non-Muslims should also be deconstructed” (Slavicek 2008,

564). Dit is wat dan ook gebeurd in deze masterproef. Op het forum neemt het rechtvaardigen

van geweld soms ook de vorm aan van letterlijke oproepen tot geweld.

3.2 Tegenover personen die spotten met de islam

Er waren een aantal berichten op het forum te vinden die geweld tegenover personen die

spotten met de islam rechtvaardigden. We geven hier één voorbeeld. Over de moord van Theo

van Gogh zei bijvoorbeeld iemand:

“het was de plicht van iedere moslim om die hond te onthoofden.” (21/11/2011)

Geweld wordt hier gerechtvaardigd omdat de islam beledigd werd. Uit bovenstaand citaat

wordt duidelijk dat er zwaar getild wordt aan beledigingen. De teneur in het bericht is dat

diegene die de islam beledigen, vijanden van Allah zijn en gedood mogen worden.

Naar aanleiding van een video waarin Lars Vilk, één van de tekenaars van de islam-cartoons,

wordt aangevallen door moslims worden de volgende commentaren geplaatst. Uit deze

berichten kan worden afgeleid dat men geweld toegestaan acht tegenover personen die de

islam beledigen:

52

“En dat is het minste dat ze kunnen doen, zijn hoofd moest afgehakt worden!

De Profeet Mohammed (vrede zij met hem) zei:

Wie mij of éénieder Profeet van Allah SWT beledigd dood hem! HARD TEGEN

DE ONGELOVIGEN & ZACHT TEGEN DE GELOVIGEN” (12/05/2010)

“Moge Allah swt deze broeders belonen inshaAllah, en moge Allah swt deze dieren

vernietigen.”(12/05/2010)

3.3 Tegenover soldaten in moslimlanden ter verdediging

Op het forum berichtte men ook dat geweld tegenover soldaten in moslimlanden

gerechtvaardigd kan zijn. Enkele voorbeelden van berichten zullen dit aantonen.

“als jij wordt aangevallen door amerikaanse terroristen die in naam van democratie

of welke onzin dan ook moslimbevolking aanvallen dan heb jij het recht om je te

verdedigen als moslim.”(29/06/2011)

“Degene die naar landen vertrekken om onderdrukte broeders en zusters te helpen of

bevrijden van de onderdrukking zijn GEEN extremisten” (29/06/2011)

“Ik vind het goed dat je gaat strijden voor je broeder of zuster in de islam.

Als je sterft dan ga je naar het paradijs. 1 uur meedoen met jihad is net alsof je 60

jaar naar de ka'abaa bent geweest. Dus dat is het bewijs!”(29/06/2011)

“islaam is vrede maar wanneer er moslims of islaam wordt aangevallen gelden er

andere regels.”(29/06/2011)

Het geweld wordt gerechtvaardigd vanuit het recht op zelfverdediging. Moslims voelen zich

aangevallen door de situaties in Israël en Irak en vinden dat geweld tegenover militairen die

deze landen bezetten rechtvaardig is. Daarnaast wordt dit ook gerechtvaardigd aan de hand

van de Koran en Hadith die een defensieve jihad toestaan. Het is als het ware een recht door

God gegeven. Sterven terwijl men de godsdienst verdedigt wordt zo beloond met een toegang

tot het paradijs.

3.4 Tegenover burgers in westerse landen

Ook over een rechtvaardiging van geweld tegenover burgers in westerse landen zijn er

berichten op het forum te vinden, een voorbeeld:

“Iemand die vandaag een trein op blaast in madrid of amerika of waar dan ook.

Allahu A3lam!! Ik heb ooit een hadith gehoord, die ik niet kan bevestigen, dat wanneer

53

de vijand jou aanvalt door middel van kinderen en vrouwen te raken. Je dit terug mag

doen in gelijke maat, totdat zij stoppen.” (26/03/2010)

De redenering is hier dat geweld tegen westerse burgers gerechtvaardigd wordt door het feit

dat in moslimlanden ook burgerslachtoffers vallen. Op deze manier worden aanslagen zoals in

Madrid of New York beschouwd als een vorm van vergelding.

Iemand schrijft ook hoe het in de Koran staat hoe men niet-gelovigen moet terroriseren:

“Er staat zelfs in de Qoran dat we de ontkenners van het geloof moeten terroriseren

zie soerat an Nisa ayat 151 ik bedoel, kan het nog radicaler.” (23/09/2010)

4. Interpretatiekaders die een westers complot tegen de islam beschrijven

4.1 Inleiding

Een westers complot tegen de islam is een ander interpretatiekader. Uit interviews met jonge

salafi-jihadisch bleek dat deze jongeren ervan overtuigd zijn dat de islam wereldwijd bedreigd

wordt (Slootman & Tillie, 2006, 102). Vijf varianten van dit interpretatiekader zijn op het

forum terug te vinden: het Westen wordt geleid door Satan, er is een beleid gericht tegen

Europese moslims, moslimlanden worden op militaire wijze aangevallen, moslims worden

strafrechtelijk vervolgd en moslimhaat wordt aangewakkerd.

4.2 Het Westen wordt geleid door Satan

Volgens een aantal individuen op het forum is het Westen geleid door Satan. Enkele

voorbeelden zullen dit aantonen.

Naar aanleiding van het persbericht over een Italiaan die zijn zoontje in de rivier gooide,

schreef iemand:

“kuffar kunen mij echt niet veel meer verbazen lijkt het wel. Hoever gaan die wel niet?

Wow, ze luisteren echt overdreven erg naar de influisteringen van shaytaan, hoe kun

je een onschuldige baby zoiets aandoen denken we altijd? Terwijl het antwoord is, een

ieder die het bestaan van Allah ontkent, of een van zijn tekenen kan alles doen want de

shaytaaan heeft zo iemand volledig in zijn macht.” (05/02/2012)

Naar aanleiding van een persbericht over Britse soldaten die Afghaanse kinderen misbruikt

hebben:

54

“Ik wil deze soldaten van de duivel ook wel aanraken(met een hele hete ijzere staaf).”

(21/01/2012)

Ook ex president George Bush is de “devil in disguise”:

“En zoals de satanist bush heeft beloofd in zijn 911 speech, hij zal alles aan doen om

de 'terrorists'te elimineren, zelfs tgen elkaar opzetten.”

Jurgensmeyer stelt dat de derde fase in zijn symbolische bekrachtigingmodel de fase is van

”satanisation and cosmic war”. Tegenstanders die verantwoordelijk worden gehouden voor de

problemen worden beschouwd als duivelse krachten. De onderdrukten snappen zo waarom ze

in hun situatie verkeren en geloven dat de situatie kunnen keren. Ze denken dat God aan hun

zijde staat (Juergensmeyer 2000, 184-185). Er is ook een sterke polariserende ondertoon bij

vele berichten. De goede staan tegenover de slechte mensen en die laatstgenoemde moeten

tegengehouden worden. Gebeurtenissen worden bekeken in het licht van een strijd tussen

moslims en het westen.

Vanuit dit denkkader interpreteert men persberichten over westerlingen die verwerpelijke

dingen doen (zoals pedofilie, kindermoord) als bewijzen dat het Westen ingepalmd is door de

duivel. Over het algemeen worden vermeende en echte tegenstanders van de islam (extreem

rechtse politici, het Westen) beschouwd als duivelse krachten en als tegenstander van de

goddelijke islam.

4.3 Een beleid gericht tegen Europese moslims

Volgens sommige individuen op het forum bestaat er een beleid gericht tegen Europese

moslims. Die mening kan eventueel ontstaan wanneer men bijvoorbeeld de partijlijnen van de

partij voor de vrijheid (PVV) van Geert Wilders gadeslaat. In een partijdocument over “de

agenda voor hoop en optimisme: een tijd om te kiezen: PVV 2010-2015” wordt op pagina

dertien geschreven over “islambestrijding” (PVV 2010, 13).11

In de volgende citaten kan men

lezen dat de opinie dat er een beleid gericht tegen Europese moslims zou bestaan een

interpretatiekader biedt voor sommige forumleden om reële gebeurtenissen te begrijpen.

11

http://www.pvv.nl/images/stories/Webversie_VerkiezingsProgrammaPVV.pdf

55

“Er gaat nadrukkelijk een dwangmatige werking uit van het emancipatieproject.

Daaruit kunnen we concluderen dat een doel van het integratiebeleid dan ook de

ontmanteling is van het traditionele moslimgezin.” (23/11/2010)

“Het gaat erom hoe de kafir 0verheid zich met de religieuze overtuiging bemoeit van

moslims en deze wil breken door inzet van emancipatie ten gunste van de 24 uurs

consumptie-economie.” (23/11/2010)

“Het gaat er om dat de Nederlandse overheid de moslims wil breken en ze geen

religieuze overtuiging gunt zoals in de grondwet staat, dat is een duidelijk bewijs dat

de Nederlandse overheid de moslims onderdrukt “(24/11/2011)

“Veel van deze anti-islamitische zaken gebeuren in Europa tegelijkertijd, er zijn ook

duidelijke aanwijzing dat dit in West-Europa centraal wordt aangestuurt. Al die

hijaabddiscussies en islamgedoe en de strenge maatregelen die daarna volgen komen

niet zomaar uit de lucht vallen.” (23/11/2010)

“Zoals datgene gebeurde met de moslims in Andalusië, zal binnenkort ook in Europa

weer gaan gebeuren. op een gegeven moment moesten de moslims in Andalusië hun

geloof afzweren (afvallig) worden of ze werden door de inquisitie aangepakt, ze

werden afgeslacht of uit het land verdreven. voordat het zover was werd er een

ideologische strijd gevoerd tegen islam en moslims, dus onze religieuze symbolen,

heilige boek en onze profeet (vrede zij met hem) werd aangevallen en beledigd.

Precies hetzelfde wat vandaag de dag ook gebeurt” (29/09/2011)

4.4 Moslimlanden worden militair aangevallen

Interpretatiekaders handelen ook over het Israëlisch Palestijns conflict:

“Deze boevenbendes hebben nu inmiddels in 10 jaar 2 miljoen moslims vermoord.”

(20/11/2010)

Ook over Afghanistan stellen forumleden dat het een schending is:

“als jij wordt aangevallen door amerikaanse terroristen die in naam van democratie

of welke onzin dan ook moslimbevolking aanvallen” (29/06/2011)

4.5 Moslims worden strafrechtelijk vervolgd

Sommige forumleden kunnen paranoïde zijn wat betreft een mogelijke strafrechtelijke

vervolging van moslims.

56

-“aivd en al die anti-terroristen eenheden en de munafiqun speuren dagelijks het

internet af op zoek naar "potentiele fundamentele moslims. Ze tappen telefoons af, ze

bekijken internetverbindingen realtime en zien wat je doet en naartoe gaat, de hele

dag door worden er profielen gemaakt en sommige profielen worden, naarmate hun

islamitische stem groeit, steeds vaker gecontroleerd. Deze boeven op deze site

proberen je ook te pushen om dingen te zeggen zodat we in die profielen passen.”

(18/11/2010)

“maar over "verdachte" mensen, meestal moslims zoals wij die nonconformist zijn,

worden dossiers bijgehouden. Nederland is het land met de meeste telefoontaps per

jaar per burger”. Maar nogmaals, dit is ook een beetje bangmakerij, ze willen gewoon

dat je conformeert. Dus wees gewoon voorzichtig, laat mobiel thuis, buiten

internetten, verander mailadres...zulke soort zaken.” (19/01/201)

4.6 Moslimhaat wordt aangewakkerd

Ayman Al-Zawahiri wordt beschouwd als de huidige leider van Al-Qaida. Hij sprak over een

“historic hatred” van westerse instanties voor de islam (Raphaeli 2002, 12). De mening dat er

een haat voor moslims in het Westen bestaat kan men ook terugvinden bij berichten op het

forum, meer bepaald over manipulatie door de media.

In context van een artikel over de moslimwereld die maar 500 universiteiten zou hebben:

“Het doel van de media tegenwoordig is om de islam zoveel mogelijk neer te halen.

Het lijk erop dat men wil zeggen jullie moslims zijn domme mensen.” (20/06/2011)

Een artikel in de Washington Post over de Taliban lokte ook wat reacties uit. Het artikel ging

over de Taliban die kinderen zouden gebruiken voor zelfmoordaanslagen.

“stagfirullah geloof niet de kufarmedia men probeert ons uit elkaar te drijven”

(05/07/2009)

“Mensen trap er niet in. Het zijn media die over taliban een slechte beeld heeft

gemaakt.” (05/07/2009)

“trap niet in zulke bedorven nieuws die taliban slecht maken.” (06/07/2009)

“DE kuffaars slagen er nog steeds in om door een kleine leugentje te verspreiden om

zo fitna tussen ons te veroorzaken.” (14/10/2010)

57

5. Het westerse politieke systeem is in strijd met de islam

5.1 Inleiding

Een voorlaatste interpretatiekader dat gehanteerd wordt op het forum van Ansaar.nl is de

mening dat het westerse politieke systeem in strijd is met de islam. Twee varianten van dit

kader zijn te onderscheiden: “burgerlijke wetgeving moet vervangen worden door de Sharia”,

“democratische stelsels zijn niet islamitisch”.

5.2 Democratische stelsels zijn niet islamitisch

Er zijn leden op het forum die stellen dat democratie sowieso niet te rijmen valt met de islam.

Het is strijdig met de islam.

“Stemmen voor Democratie is pure baatil (valsheid) en heeft geen plaats in de islam;

helaas zijn sommige zogeheten moslims de dupe geworden van de mooie verpakking

van de democratische verkiezingen, en zelfs achter de koeffar aanracen om dit valse

systeem te verspreiden” (18/12/2011)

“stemmen is niet van het geloof, stemmen is een grote fout dat moslims maken. Voor

wat stem je? Je stemt voor democratie, je stemt voor mensen die zelf hun wetten maken

en die gaan opdringen op iedereen.. Deze kufar willen helemaal niets goed voor de

moslims, ze haten ons” (31/05/2010)

5.3 Burgerlijke wetgeving moet vervangen worden door de Sharia

In het islamfundamentalisme circuleren ideeën dat regelgeving die door mensen gemaakt

wordt ongeldig is. “The use of human-made laws is tantamount to obeying or worshipping

other than God and thus apostasy. Mawdudi adopted this position and drew a sharp

bifurcation between the “party of God” and the “party of Satan,” which included Muslims

who adhered to human-made law” (Wiktorowicz 2005, 78).

Burgerlijke wetgeving zou dus strijdig zijn met de Sharia.

“iemand die instemt met andere wetten is geen moslim” (05/02/2012)

58

“Waarom zou je niet instemmen met hun wetten? Geef me een reden waarom niet?

omdat het mens gemaakte wetten zijn, in de islam zijn er alleen de wetten van ALLAH

geldig de Shariah.” (27/01/2012)

“opkomen voor de rechtheid van de mensen? die recht zul je nooit vinden in de mens

gemaakte wetten, de Shariah is perfect indien de Shariah overal op de wereld zou zijn,

zou er geen elende zijn, ieder zou zijn recht hebben gekregen. die recht zul je nooit

vinden in de mens gemaakte wetten, de Shariah is perfect indien de Shariah overal op

de wereld zou zijn, zou er geen elende zijn, ieder zou zijn recht hebben gekregen.”

(27/01/2012)

6. De moslims in het Westen moeten opkomen voor hun geloof

6.1 Inleiding

Het laatste interpretatiekader dat op het forum geïdentificeerd werd is de mening dat moslims

moeten opkomen voor hun geloof. Dit zou ten eerste moeten gebeuren door de islam te

verspreiden in het Westen en ten tweede door de moslimidentiteit te versterken.

6.2 Door de islam / Sharia te verspreiden in het Westen

Een verspreiding van de islam en de Sharia in het Westen staat op de agenda van sommige

forumleden.

“Je kan ook door middel van het uitdelen van artikelen op straat aan je medemoslims

of niet moslims moslims wakker maken en de kuffar oproepen naar islam.”

(22/12/2011)

“Als wij niet voor onszelf en ons religie gaan opkomen zal niemand dat voor ons

doen! En als je dawah doet, moet je niet verwachten dat iedereen de waarheid zal

accepteren, want vele kufaar kennen de waarheid, maar ze accepteren het niet, komt

soms door arrogantie, soms door hoogmoed, soms omdat ze niet hun lusten en

begeerten onder controle kunnen houden, soms door jaloezie en haat tegenover

moslims en islam! Dus onze taak is alleen om de boodschap op de beste wijze over te

brengen.” (29/09/2011)

6.3 Door de moslimidentiteit te versterken

Een laatste variant is de oproep om de moslimidentiteit te versterken. Dit komt veelvuldig

voor op het forum. We geven enkele voorbeelden.

59

“De Islâm is niet gekomen om te volgen, maar om gevolgd te worden. Daarom dienen

de moslims zoveel mogelijk afstand te nemen van de leefwijze van de niet-moslims en

zij dienen zoveel mogelijk te identificeren met de leefwijze die de Islâm hun

voorschrijft opdat onze identiteit en waardigheid bewaard worden.” (21/11/2011)

“Wij moslims moeten terug naar ons deen en zelf initiatief nemen, onze eigen scholen

stichten. We worden niet echt geaccepteerd door deze maatschappij en daardoor

zoeken wij naar onze identiteit en leren wij meer en meer over ons geloof, wat ervoor

zorgt dat wij sterker worden als mens zijnde en als moslim zijnde.” (24/08/2009)

7. Conclusie

Bij de frame analyse werden vijf algemene interpretatiekaders gevonden, die elk op hun beurt

verfijnd kunnen worden naar subtypes. We kunnen ook opmerken dat de frames elkaar

onderling beïnvloeden. Militaire conflicten zorgen bijvoorbeeld voor zowel morele

verontwaardiging, voor rechtvaardigingen van geweld als voor de perceptie dat er een

wereldwijd westers complot aan de gang is tegen de islam.

Een eerste frame is morele verontwaardiging. Dit kan worden opgedeeld in drie subtypes.

Bij vrees voor identiteitsverlies reageert men verontwaardigd over gebeurtenissen die de

islamitische eigenheid dreigen aan te tasten. Hierbij heeft men de indruk dat maatregelen

gericht op integratie bedoeld zijn om de islam willen onderdrukken. Ook beledigingen van de

islam zorgen voor grote verontwaardiging. Daarnaast is er een derde subtype terug te vinden:

militaire conflicten. Oorlogssituaties vooral in Afghanistan, Irak en Israël zorgen bij enkele

moslims voor sterke negatieve gevoelens.

Een tweede interpretatiekader is de rechtvaardiging van geweld. Dit kan worden

onderverdeeld in drie subtypes. Ten eerste zijn er rechtvaardigingen tegenover personen die

spotten met de islam. Ten tweede wordt geweld gerechtvaardigd tegenover de westerse

soldaten in moslimlanden waar militaire conflicten aan de gang zijn. Ten derde zijn er ook

rechtvaardigingen terug te vinden voor geweld tegenover burgers in westerse landen.

Een derde frame is het Westers complot tegen de islam. Gebeurtenissen worden vaak gezien

als een onderdeel van een wereldwijde strijd van Europa, Israël en de Verenigde Staten tegen

de moslimwereld. Een eerste subtype hiervan is de satanisering: men gelooft dat de

vermeende vijanden van de islam eigenlijk geleid worden door de duivel. Een tweede subtype

is een beleid gericht tegen Europese moslims: men interpreteert bepaalde maatregelen in

60

Europa als een onderdeel van het grote complot. Ook aan de militaire aanvallen tegen

moslimlanden worden via deze complottheorie betekenis gegeven. Een vierde subtype is de

strafrechtelijke vervolging van moslims. Volgens deze subframe worden moslims in de gaten

gehouden door veiligheidsdiensten, die er zelfs niet voor terugschrikken om strafbare uitingen

uit te lokken. Tot slot kan een vijfde subtype worden onderscheiden als onderdeel van dit

complot: de aanwakkering van moslimhaat. Op het forum komen geregeld berichten voor die

de eerlijkheid van westerse mediaberichtgeving in twijfel trekken. Ze zien berichtgeving over

terrorisme dan als bewuste manipulatie van de media om de islam in een slecht daglicht te

stellen.

Een vierde frame heeft betrekking op het westerse politieke systeem dat in strijd is met de

islam. Dit wordt onderverdeeld in twee subframes. Enerzijds ziet men democratie in strijd

met de islam. Anderzijds gaat het over burgerlijke wetgeving die volgens de islam niet geldig

zou zijn. Moslims mogen alleen maar de wetten van God gehoorzamen, de Sharia.

Een vijfde frame heeft betrekking op het denkbeeld dat moslims moeten opkomen voor hun

geloof. Dit wordt opgesplitst in twee subtypes: het verspreiden van islam/Sharia en het

versterken van de moslimidentiteit. In dit eerste denkkader wordt geredeneerd dat moslims

actief het geloof en de Sharia moeten versterken in westerse landen. Men vindt dat zoveel

mogelijk mensen moeten bekeerd worden tot de islam en dat de huidige wetgeving moet

vervangen worden door de islamitische wetgeving, de Sharia. Het tweede subtype draait rond

het behouden van de moslimcultuur. Er wordt geredeneerd dat men zo weinig mogelijk mag

integreren om de identiteit te beschermen.

61

Hoofdstuk 3: resultaten van de case studies

1. Inleiding

In dit deel worden de resultaten van de case studies weergegeven. De berichten op het forum

van Ansaar.nl van vijf individuen worden in de tijd gevolgd: Abu Imran, Maiwand Al-

Afghani, Ahmed, Ali en Yasmine. Bij de eerst twee werd gekozen om de eigenlijke

gebruikersnaam op het forum te behouden, omdat het publieke figuren zijn die openlijk met

hun standpunten in de media gekomen zijn. De drie laatstgenoemde personen werden

voorzien van een fictieve, zelfgekozen naam om hun anonimiteit te bewaren. Hoe deze

personen precies geselecteerd zijn werd reeds in het methodologisch hoofdstuk uitgelegd.

In dit deel wordt eerst bij elke persoon algemene informatie gegeven zoals geslacht,

woonplaats, datum van registratie en aantal berichten. Vervolgens worden in het deel

bespreking van de berichten de relevante bijdragen in een chronologische volgorde

besproken. In de conclusie wordt dan gekeken en besproken welke frames terug te vinden

zijn, zoals eerder geïdentificeerd werd op het forum in zijn geheel. Daarnaast wordt in deze

conclusie aandacht besteed aan de vraag: op welk(e) frame(s) ligt de nadruk bij deze persoon?

Een laatste punt dat in de conclusie aan bod komt is de chronologische evolutie van de

berichten van de individuen.

2. “Abu-Imran”

2.1 Algemene informatie

De gebruiker “Abu-Imran” registreerde zich op het forum op zes september 2009. Hij plaatste

in totaal 180 berichten en startte 36 discussies. Zijn laatste geplaatste bericht dateert van

zeven februari 2012. Uit de berichten blijkt dat achter de gebruiker Abu-Imran effectief de

leider van Sharia4Belgium schuilgaat, Fouad Belcacem, algemeen bekend als Abu Imran. Dat

schrijft hij op een bepaald moment zelf en bewijst hij ook door informatie op het forum te

plaatsten over zijn arrestatie in Frankrijk, nog vooraleer die informatie in de media kwam.

Omdat dit belangrijk gegeven niet te verwaarlozen, kiezen we ervoor om geen fictieve naam

te gebruiken maar om zijn gebruikersnaam van ansaar.nl te behouden. De man kwam al

herhaaldelijk in de nieuws met zijn organisatie en op Youtube zijn tientallen video’s te vinden

62

waarin hij te zien is. Hij werd dit jaar nog veroordeeld voor het aanzetten van haat en geweld

tegen niet-moslims.

2.2 Bespreking van de berichten

In zijn eerste berichten doet Abu-Imran een oproep om te betogen tegen het

hoofddoekenverbod op het Antwerpse atheneum.12

Dit toont aan dat het internet niet enkel

gebruikt kan worden om denkbeelden te verspreiden maar ook als communicatiemiddel om

bijeenkomsten en betogingen te organiseren. Hij roept op om de islam te verdedigen en roept

op om niet te integreren.

“De meisjes die hun eer verdedigen of de kouffaar die hen willen uitkleden?Sta op en

verdedig u religie want wallahi wa billahi wa tallahi we zullen verantwoordelijk

gesteld worden voor deze zaak de dag des oordeels!” (06/09/2009)

“Maandag 08/09/2009 om 8.30u is er een betoging voor het atheneum van Antwerpen

dus wees erbij” (06/09/2009)

“Integratie?tayeb wat is integratie?Laten we hun woordenboek erbij nemen...Waarom

moet een persoon trouwen met de lokale bevolking? De mooiste zuiverste edelste

prachtigste vrouw op aarde is de moslimvrouw.” (06/09/2009)

In de volgende reactie probeert Abu-Imran duidelijk te maken dat democratie door Allah

verboden is. Wie voorstander is van verkiezingen is volgens hem geen echte moslim:

“alah verbied ons om deze mensen als bondgenoten te nemen en dit is duidelijk terug

te vinden in heel wat verzen, degene die oproept tot verkiezingen roept op tot ongeloof

dus vrees Allah...” (12/09/2009)

In een topic naar aanleiding van een artikel dat verschenen is over Osama bin Laden, die er

door zijn ex-vrouw van beschuldigd werd een tiran te zijn, verdedigt hij bin Laden. Hij noemt

hem de grootste islamitische strijder van de eeuw en stelt dat dergelijke negatieve

nieuwsberichten bewuste pogingen zijn van niet-moslims om Bin Laden te criminaliseren.

“weer een poging van de kouffar om de grootste moujahid van deze eeuw te

criminaliseren. Zoals een tal van zeer grote geleerden zeggen over deze man moge

allah hem beschermen, hij is een ware moujahid en is een doorn in de ogen van de

12

DE HERDT, C (2009/09/02) ‘28 leerlingen weigeren hoofddoek af te doen’ [WWW]. Het Nieuwsblad:

http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=OS2ED9A8 [1005/2012]

63

kouffar.Wat deze persmededeling betekent is eigenlijk dat ze hem niet aankunnen dus

proberen ze hem te marginaliseren” (15/10/2009)

Het volgende bericht toont aan dat hij geweld, terrorisme en haat tegen het westen een

logische reactie vindt. Hij stelt dat als de islam met rust zou moeten worden gelaten. Hij zegt

ook dat als de westerse troepen zouden terugtrekken uit islamitische landen en als Israël zou

worden ontbonden, de problemen van terrorisme en extremisme zichzelf zouden oplossen:

“de enige oplossing voor het terrorisme en extremisme, de enige oplossing voor de

haat die de moslim dragen voor het westen is op te lossen in 1week!Als het westen nu

eens beslist om de islam en moslims met rust te laten?Als het westen haartroepen

terugtrekken uit de islamitische landen?Als nu eens de joodse staat binnen het

islamitische grondgebied word opgedoekt?Dan ben ik overtuigd dat alle problemen

zijn opgelost!!!” (03/11/2009)

In een topic over de Nederlandse islampartij (NMP) raadt hij iedereen af zich aan te sluiten bij

deze partij. Meedoen aan verkiezingen vindt Abu-Imran duidelijk geen goede manier om de

situatie van de moslims in Europa te verbeteren. Voor de eerste keer vermeldt hij

Sharia4Belgium en geeft hij een link naar de website van de organisatie:

“de kloof dichten de je niet door je aan te sluiten bij hen maar met echte

veranderingen zoals bvb. www.Sharia4belgium.com” (06/03/2010)

De volgende reacties plaatst hij in een zelfgeopende discussie over Sharia4Belgium. Hierin

schrijft hij dat aanhangers van de grondwet en van democratie naar de hel kunnen gaan. Enkel

de wetten van Allah mag men gehoorzamen en iedere moslim heeft de verplichting om de

ware islam zoveel mogelijk te verkondigen. Hij roept dan ook iedereen op om zijn

verantwoordelijkheid op te nemen door Sharia4Belgium te steunen:

“wat betreft de grondwet, de democratie en al de aanhangers ervan die kunnen naar

de hel!Wij zijn moslims dus is het ons plicht om het woord van allah te verkondigen..”

(06/03/2010)

“beste moslims bij deze roep ik iedereen op om deze group steunen en de

verantwoordelijkheid op te nemen want wallahi we zullen aansprakelijk gesteld

worden de dag des oordeels voor onze nalatigheid van de wetten van Allah.”

(19/03/2010)

Hij zorgt ervoor dat Sharia4Belgium continue in de belangstelling blijft staan door regelmatig

het e-mailadres en een link naar de website en naar het Youtube kanaal van de organisatie te

geven:

64

“onze site hebben ze weggehaald […]voor info of eventuele nassa'ih kan iedereen ons

bereiken op Sharia4belgium@hotmail.com. ons youtube kanaal is actief en iedere dag

“word deze bewerkt: www.youtube.com/Sharia4belgiumwa

salaam aleikoum” (07/04/2010)

“het is weer zover en we zijn er weer op volle kracht ongeacht wat er word gezegd

over verspreid. bezoek ons op: www.Shariah4belgium.com” (27/05/2010)

“bezoek ons inshallah: Shariah4belgium.com; YouTube - Kanaal van

Sharia4belgium” (13/12/2010)

In een topic naar aanleiding van twee Nederlandse soldaten die sneuvelden bij een aanslag in

Afghanistan geeft hij aan achter het gebruik van geweld tegenover bezetters in moslimlanden

te staan. Hij schrijft dat het een plicht is voor moslims om dit soort aanvallen te steunen:

“wij danken allah voor de dood van deze 2 kruisvaarders[…]broeders en zusters

vraag allah de kuffar te vernietigen die onze mede-moslims aanvallen, het is een plicht

om hen te steunen dus vervul je plicht als moslim zijnde.” (21/04/2010)

Het volgende bericht plaatst hij in een topic die gestart werd naar aanleiding van een

nieuwsbericht over de arrestatie van woordvoerders van Sharia4Belgium wegens een

verstoring van de openbare orde. Hij schrijft hoe hijzelf ooit werd opgepakt en in de cel de

islam verkondigd heeft aan een Nederlander. Hieruit blijkt dat hij een actief lid is van de

organisatie:

“We werden gearresteerd en hebben echt genoten van ons kort verblijf in de cel, we

hebben dawa gedaan bij een nederlander die er ook zat, er waren enkele algerijnse

broeders die ook al hamdoulillah wat bagage hebben meegekregen. “(03/05/2010)

Om de Sharia te promoten haalt hij een nieuwsbericht over pedofilie aan en stelt hij dat

pedofilie een typisch Westers fenomeen is. De Sharia schuift hij naar voor als de enige

oplossing hiertegen:

“Daarom stellen wij als oplossing voor dit soort pervers gedrag de enige de Sharia

implementeren en deze vuile hond en al zijn soortgenoten executeren. De doodstraf

lijkt me een aanvaardbare straf voor deze misdaden. Sharia is de oplossing, believe

me...” (14/12/2010)

65

Vanaf begin 2011 doet hij ongeveer maandelijks een aankondiging van een lezing in

Antwerpen. Hij geeft aan dat er voor mannen en vrouwen aparte lezingen zijn en geeft ook

een e-mailadres:

“We hebben inshallah iedere zaterdag een lezing in Antwerpen. Aanstaande zaterdag

is er een lezing vanaf 19.30u voor broeders.De zusters hebben binnenkort activiteiten

waarbij een pand ter beschikking word gesteld voor de zusters met verschillende

vrouwelijke sprekers.

Voor verder info kan men altijd mailen: (broeders; Shariabelgium@hotmailcom

(zusters; Shariabelgium_zusters@hotmailcom)” (30/01/2011)

Op 03/03/2011 plaatst hij vier Youtube video’s waarin hij zelf aan het woord is en zijn

standpunten i.v.m. democratie nogmaals duidelijk maakt.

Naar aanleiding van zijn arrestatie in Frankrijk geeft hij meer uitleg bij de situatie en zegt niet

langer welkom te zijn in Frankrijk omdat hij de democratie verwerpt:

“Om te beginnen was ik uitgenodigd om een speech te geven in Frankrijk door een

groep genaamd jamaat at tawhid en natuurlijk ben ik erop in gegaan samen met een

team van onze groep. We werden opgewacht aan de grens en péage om niet verder te

gaan tot Parijs, eens we werden gearresteerd(met 20 broeders niet enkel ik!!!) heeft de

persoonlijke secretaris van Sarkozy gebeld naar het politiekantoor om te zeggen dat ik

niet welkom ben omdat ik de democratie verwerp en de Sharia wens in te voeren. Dus

bij deze ben ik gebanned uit Frankrijk voor het leven.” (14/05/2011)

De gebruiker “Abu-imran” geeft voor de eerste keer toe dat hij effectief Abu-Imran is, de

woordvoerder van Sharia4Belgium:

“je dacht goed...ik ben ook de woordvoerder van de groep”. (25/05/2011)

2.3 Conclusie

Morele verontwaardiging

Uit zijn berichten valt af te leiden dat hij inspeelt op de vrees voor een verlies van de moslimidentiteit.

Zo roept hij op voor een betoging tegen het hoofddoekenverbod en geeft hij aan tegen integratie te

zijn.

66

Rechtvaardiging van geweld

Enerzijds vindt hij terroristisch geweld t.o.v. niet-gelovigen een logisch gevolg van de gebeurtenissen

in Irak, Afghanistan en Israël en uit hij zijn respect voor Osama Bin Laden. Anderzijds geeft hij in een

bericht aan dat hij tevreden is met de dood van twee Nederlands soldaten in Afghanistan. Hij noemt

het een plicht voor iedere moslim om de strijd te steunen tegen de militaire bezetters in moslimlanden.

Het westerse politieke systeem is in strijd met de islam

Dit denkbeeld komt sterk tot uiting in de berichten van Abu Imran op Ansaar. Dit is ook het

belangrijkste standpunt van zijn organisatie. Ten eerste legt hij meermaals uit dat wetgeving in strijd is

met de islam: hij probeert de andere forumleden ervan te overtuigen dat enkel de wetten van Allah

gelden, waar ook ter wereld. Burgerlijke wetgeving heeft geen waarde voor echte moslims en daarom

wil hij het strenge Sharia systeem dan ook invoeren in België. Hij wil de ongelovigen bekeren. Ook

democratie is in strijd met de islam: een ware moslim luistert volgens Imram enkel naar Allah en niet

naar leiders die door mensen verkozen worden. Iemand die democratie aanvaardt en gaat stemmen,

kan dus geen moslim zijn volgens hem.

De moslims in het westen opkomen voor geloof

Volgens Imram moet de islam en de Sharia verspreid worden in België. Hij stelt dat het een plicht is

voor iedere moslim om het geloof te verspreiden en dus om anderen te bekeren. De nadruk hier ligt bij

de Sharia: hij vindt dat het islamitisch recht in België moet ingevoerd worden.

Samenvattend kunnen we stellen dat de frames in verband met het westerse politieke systeem en de

reactie daarop (invoer van Sharia in België) duidelijk het meeste terugkomen doorheen de berichten

van Abu Imran. Om zijn doelstellingen te bereiken maakt hij van het forum van Ansaar.nl gebruik om

promotie te maken voor zijn organisatie: Sharia4belgium. Via deze organisatie, waarvan hij de

woordvoerder en drijvende kracht is, onderneemt hij actie om de Sharia effectief in België in te

voeren, in de plaats van het huidige rechterlijke systeem. Hij kondigt lezingen en betogingen aan, post

talrijke video’s waarin hij zelf meer uitleg heeft over zijn standpunten en plaatst ook links naar zijn

website. Het is duidelijk dat de overgrote meerderheid van de berichten die Abu-imran geplaatst heeft

als doel heeft om anderen te overtuigen van zijn standpunten en om mensen te ronselen voor zijn

beweging.

67

Op chronologisch vlak is het opvallend dat Abu Imran in één van zijn eerste berichten nog geweld

rechtvaardigt tegenover niet-moslims. Vanaf het moment dat de naam van zijn organisatie -

Sharia4belgium- vernoemt, zwakt het gewelddadige karakter van zijn berichten af en heeft hij het

enkel nog eenmaal over geweld tegenover diegene die medemoslims aanvallen. Dit is mogelijk een

bewuste keuze om zoveel mogelijk moslims warm te maken voor zijn organisatie en hen niet af te

schrikken door zijn té gewelddadig imago.

3. Mullah Omar

3.1 Algemene informatie

De gebruiker Mullah Omar registreerde zich op 25 september 2010. Hij is van het mannelijke

geslacht en geeft aan een universitaire opleiding te hebben genoten. Hij plaatste tot nu toe

(26/03/2012) in totaal 112 berichten, startte zelf 53 discussies en is tot op heden nog steeds

een actief forumlid. Hij zegt op een bepaald moment Maiwand Al-Afghani te zijn, de ex-

woordvoerder van Sharia4holland. Om dezelfde reden als bij Abu-Imran gebruiken we zijn

gebruikersnaam van op ansaar.nl en kiezen we niet voor een schuilnaam. Al-Afghani geeft

aan niet langer achter al de standpunten van de organisatie te staan maar gaat daar niet dieper

op in. Volgens zijn Facebook pagina is hij van Afghaanse origine, wat zijn naam ook doet

vermoeden. Momenteel woont hij in Nederland.

3.2 Bespreking van de berichten

Zijn eerste bericht op het forum is een aankondiging van een lezing over de ware islam. Drie

weken later (15/02/2011) plaatste hij een video van deze lezing,

“Er is vanaf 20.00 uur een interessante lezing aan de gang op Paltalk. Jullie

zijn allemaal uitgenodigd om daar te komen luisteren. Het onderwerp van de

lezing is: Wat is de ware godsdienst.”(23/01/2011)

Hij plaatste vervolgens een tiental video’s die echter allemaal niet te bekijken zijn wegens

“verwijderd door de gebruiker”. De video’s zijn getiteld: “shariah for Holland! Met

woordvoerder Maiwand Al-Afghani.”

In een topic over Sharia4Belgium post hij volgende reactie:

68

“Dat betekent dat de Sharia de hoogste wetgeving moet worden en dat de

moslims weer een eenheid moeten gaan vormen, die hun landen zullen

verdedigen tegen externe en interne vijanden”

In een topic over “de kruisvaart tegen de islam” geeft Mullah Omar aan te geloven in het feit

dat het Westen een oorlog wil ontketenen om de moslims te verdrijven :

“De haat vanuit het christelijke Europe tegenover islam en moslims door de

eeuwen heen, om te beginnnen in de middeleeuwen. De leugens die verspreid

werden in publicaties over de profeet (vrede zij met hem), de islam en de

Koran. De islamofobie en haat en vijandschap wordt heden ten dage

aangewakkerd door populistische en islaam-hatende partijen en individuen,

die een oorlog willen ontketenen in het Westen en de moslims willen

verdrijven.” (22/09/2011)

Op de vraag “dus jij bent niet maiwand al-afghani, die trots aankondigde (trouwens, met Abu

Imran aan zijn zijde) dat hij de shari'a in Nederland wil/zal invoeren?” antwoordde hij:

“Ik ben wel degelijk Maiwand Al-Afghani. En ik heb inderdaad aangekondigd

dat ik dawah zou doen naar islam en voorstander ben van de Shariah en dat

uiteindelijk wil invoeren, zoals alle moslims moeten wensen en naar moeten

werken. Maar dat betekent niet dat ik met alles wat s4h of s4b doen of zeggen

eens ben, dat is tevens de reden dat ik geen woordvoerder meer ben.”

(25/09/2011)

Op 29/09/2011 opende Mullah Omar een topic met de titel “Moslims moeten integreren

(afvallige) worden, anders gedood of uit Europa worden gezet!” Hierin schreef hij een heel

betoog dat moet aantonen dat zowel in de moslimswereld als in het westen, de islam in gevaar

is. Hij riep de moslims op om op te komen voor hun geloof door kennis over de islam te

verspreiden (“dawah” genoemd):

“De toekomst ziet somber uit voor de moslims in Europa. We moeten letterlijk

afvalligen worden, zodat ze kufaar tevreden met ons zullen zijn en daardoor

zullen vele munafiqeen en moslims met zwakke imaan hun islamitische

identiteit snel kwijt gaan raken.”

“Als wij niet voor onszelf en ons religie gaan opkomen zal niemand dat voor

ons doen! Wordt wakker, neem zoveel mogelijk kennis op van je religie, uit

betrouwbare bronnen, laat je niet brainwashen en dwalen door de media, hun

"geleerden" en andere bronnen. Lees zelf de Koran, lees de vertaling, luister

naar waarachtige geleerden! En doe dawah, op elke manier mogelijk.”

69

Hij plaatste een persbericht “Al-Qaeda-leider Awlaki gedood” en voegt er de volgende

commentaar aan toe waaruit zijn appreciatie voor Al-Qaida blijkt:

“Als het waar is, dan is hij shaheed inshallah en moge Allah (subhanna wa

ta'allah) hem het hoogste rang in het paradijs geven“(30/09/2011)

Na negatieve kritiek op Abu imran ging hij in het verweer en riep hij tegelijk weer op om de

straat op te gaan om de islam te verspreiden:

“vraag ik, wat doen jullie voor de islam? Behalve je medebroeders achter een

computer scherm voor kaafir uitmaken of degenen die dawah doen te

afkraken? Durven jullie de straat op de gaan om street-dawah te

doen?”(01/10/2011)

Nogmaals legde hij de nadruk op het gevaar die moslims de dag van vandaag lopen:

“Ik vind dat de situatie van de moslims vandaag de dag vele overeenkomsten

vertoond met de tijd waarin Salahudeen Ayubi leefde. In zijn tijd waren

honderd duizenden kruisvaarders uit verschillende Europese landen

samengekomen onder het bevel van de Paus om Jeruzalem te "bevrijden" van

de moslims, ze hadden het heilige land (Palestina) en de omliggende landen

bezet en de moslim bevolking massaal afgeslacht (de straten waren letterlijk

vol van de bloed van de moslims), hadden heilige plaatsen van de moslims

vernield en onze profeet en heilige boek beledigd.”(24/01/2012)

Recent schreef hij een hele tekst waarin hij “de misdaden van de zionisten en neo-

kruisvaarders tegen de islam” beschrijft waaruit we de belangrijkste citaten weergeven. Kort

samengevat stelt hij dat het westen bang is voor een grote, sterke islamitische staat en dat ze

sinds de val van het Ottomaanse rijk de moslimlanden onder controle wil houden vanwege

economische en politieke belangen:

“De neo-kruisvaarders en zionisten hadden lange tijd geprobeerd om de islamitische

landen te bezetten en te koloniseren en voorgoed onder hun controle te houden. Dat

deden ze ook tijdens de kolonisatie van onze landen, na de ineenstorting van de

Ottomaanse khilafah in 1924 en daarvoor. Maar later hebben ze

marionettenregeringen geïnstalleerd, met seculaire wetgeving, om op die manier de

moslims van hun ware islamitische staat te beroven en hun wederopleving tegen te

houden

Dit veranderde na de Soviet inval van Afghanistan in 1979. Toen was het in het

voordeel van het westen om de jihad en mujahideen in Afghanistan te steunen.

70

Mujahideen kwamen uit de hele moslimwereld naar Afghanistan. En op die manier is

er tegelijkertijd iets gebeurd waar het westen achteraf spijt van heeft. Want tijdens de

koude oorlog hadden het westen en de mujahideen weliswaar een gezamenlijke vijand,

maar nadat door de opofferingen van de mujahideen en de steun van Allah, de Soviet

Unie na tien jaar verslagen was en haar troepen moest terugtrekken, was het idee van

de ware islam ook teruggekeerd in de harten van de moslims. Ze waren wakker

geworden en hun innerlijke kracht en ware overtuiging was tot uiting gekomen. Dus

toen probeerde het westen weer op allerlei manieren ervoor te zorgen om de

resultaten en vruchten van die islamitische verzet en alliantie te breken en saboteren.

Dus heeft het westen Afghanistan gezamenlijk aangevallen. En nu zitten ze meer dan

10 jaar in Afghanistan. Hun ware doel is om de islamitische ontwaking (revival) tegen

te houden en de islam en de moslims te bestrijden. Zij hebben daarom miljoenen

moslims vermoord, onze landen bezet en verwoest. Niet alleen in Afghanistan

overigens, maar ook door steun aan Israel, om de Palestijnen te onderdrukken en

vermoorden, door steun aan Rusland om in Tjetchenie moslims te onderdrukken en

vermoorden, steun aan India om hetzelfde in Kashmir te doen en nu ook in Somalië,

Yemen, Irak, Libië, Syrië, Pakistan en elke andere moslimland op de wereld. Ze willen

niet dat de moslim ummah wakker wordt en ze weer de khilafah staat gaan oprichten

en op hun eigen benen gaan staan.”(22/03/2012)

3.3 Conclusie

Morele verontwaardiging

In de berichten van Al-Afghani is een sterk morele verontwaardiging terug te vinden. De

belangrijkste bron van verontwaardiging zijn de militaire conflicten. Hij spreekt over het

systematisch uitmoorden van moslims door het Westen in elk moslimland, niet alleen tijdens

recente conflicten maar doorheen de hele geschiedenis. Ten eerste is de verontwaardiging te

wijten aan de vrees voor identiteitsverlies: Hij is er van overtuigd, en probeert mede

forumleden er ook van te overtuigen, dat het westen de moslims die er wonen wil dwingen

een westerse identiteit aan te nemen.

Rechtvaardigen van geweld

In de berichten van dit forumlid werd nergens expliciet gezegd dat het gerechtvaardigd is

geweld te gebruiken. Door te vermelden dat een gesneuvelde leider van Al-Qaida de hoogste

rang in het paradijs verdient verraadt hij wel dat hij respect heeft voor diegenen die strijden

voor de islam.

71

Het westerse complot tegen de islam

Hij opent topics waarin de nadruk ligt op het gevaar dat moslims lopen de dag van vandaag.

Hij vergelijkt de huidige tijdsgeest dan ook met die van de tijd van de kruistochten. Het

zwaartepunt van zijn berichten ligt op de kruistocht tegen de islam. Hij ziet een wereldwijde

westerse militaire aanval op de moslimwereld die al heel de geschiedenis van de islam aan de

gang is. Hij meent dat het doel van deze militaire bezettingen het verhinderen van een sterke

islamitische staat is, zodat het Westen de controle kan behouden op politiek en economisch

gebied. Hij maakt meermaals de vergelijking met de tijd van de kruisvaarders, waarin het

christelijke Westen de moslims massaal uitmoordde. Al-Afghani probeert iedereen ervan te

overtuigen dat de islam in gevaar is en waarschuwt voor een oorlog tegen de moslims in

Europa op korte termijn.

Hij ziet in deze context ook een beleid in Europa dat gericht is tegen de islam. Hij probeert

mede forumleden er van te overtuigen dat men in het islamofobe Europa de moslims wil

verdrijven of hen wil onderdrukken en dwingen een westerse identiteit aan te nemen.

Ook de westerse media en extreemrechtse partijen zijn volgens hem onderdeel van dit grote

anti-islamcomplot. Zij zorgen voor het aanwakkeren van moslimhaat, waarbij men bewust

een oorlog wil uitlokken tegen de moslims in Europa.

De moslims in het westen moeten opkomen voor geloof

Hij roept de forumleden op om actief de islam te gaan bestuderen en op straat te gaan om de

islam te verspreiden in Nederland. Hij pleit ook voor de invoer van de Sharia. Zijn

standpunten maakt hij mede duidelijk door het plaatsten van verschillende video’s op het

forum, waarin hij zelf aan het woord is. De inhoud van deze video’s is echter niet meer

zichtbaar. Hij doet ook een oproep om naar zijn lezingen te komen.

Samenvattend kunnen we stellen dat de nadruk doorheen zijn berichten ligt op het westerse

complot tegen de islam, meerbepaald door militaire bezettingen. Als reactie hierop komt een

ander belangrijke denkbeeld naar voren: de moslims in Europa moeten een eenheid vormen en

opkomen voor hun geloof door de islam en de Sharia zo veel mogelijk te verspreiden. Dit

72

forumlid gebruikt het forum van Ansaar.nl duidelijk om mensen te winnen voor zijn ideeën.

Hij zet zijn mening kracht bij door het plaatsten van video’s waarin hij zelf de zaken grondig

uitlegt.

Chronologisch bekeken valt geen tendens af te leiden bij de berichten van dit individu op het

forum van Ansaar.nl.

4. “Ali”

4.1 Algemene informatie

Ali (fictieve naam) registreerde zich op het forum op 26 augustus 2009. Op dat moment blijkt

hij 24 jaar oud, van het mannelijke geslacht en woonachtig in Borgerhout. In totaal plaatst Ali

271 berichten en opent hij zelf 80 discussies. Zijn laatste bericht dateert van veertien februari

2011.

4.2 Bespreking van berichten

Tijdens de eerste dagen dat hij actief werd op het forum, toonde hij al belang te hechten aan

het vechten voor de islam. Hij bewijst meteen sterk anti-Amerikaans ingesteld te zijn door de

rol die de VS speelt bij conflicten in moslimlanden op een specifieke manier te bespreken. Ali

riep meteen op aan alle echte mannen en vrouwen om naar de slagvelden te trekken:

“Moge Allah SWT hem vernietigen voor het leed die hij onze Ummah aandoet!!

Moge allah ons allen leiden en de echte mannen en vrouwen naar het Slagveld.

“(03/09/2009)

“Dit zijn tijden van oorlog dus macheer in de naam van ALLAH swt met de

zwaard!”(04/09/2009)

Ali plaatst een tijd later beelden van een Al-Qaeda trainingskamp in Afhganisan. Hij schrijft

dat in België moslimkinderen beter dit soort trainingen zouden volgen i.p.v. te sporten:

“Mashallah, dit is een betere training dan die Olympishe Kuffar Spelen.

We moeten inchallah onze kinderen hier laten trainen inplaats van voetbal en andere

sporten die uiteindelijk tot niets brengen en ons dan afhouden van het lijden van de

Ummah. “(03/11/2009)

73

Enkele dagen later opende hij een nieuwe discussie waarin hij een tekst plaatste met

argumenten die moeten aantonen dat martelaarsoperaties toegestaan zijn vanuit islamitisch

oogpunt, met daarbij de persoonlijke commentaar:

“Ik hoop nu dat de mensen die een uitvlucht zoeken om niet je plicht te vervullen dit

gaat laten nadenken.”(05/11/2009)

De volgende actie van Ali die relevant is voor deze masterproef is het plaatsen van een

Youtube video met gewelddadige beelden van de oorlog in Irak. Hierbij geeft hij aan hoezeer

hij ervan geniet om de islamitische strijders de vijand te zien doden. Hij verwijst ook naar een

uitspraak van Khalid Ibn Walid, een tijdsgenoot van de profeet Mohammed die gekend staat

voor zijn militaire successen:

“Genieten hoe dat onze Mujahideen de Taghuts leger afmaken.

Zoals Khalid Ibn Walid (R.A) zei: Wij hebben gehoord dat de bloed van romeinen

lekker smaakt!” (20/04/2010)

Ali probeert diezelfde dag andere moslims aan te sporen tot actie door een uitspraak van de

profeet Mohammed m.b.t. vechten voor de islam te citeren:

“De Profeet van Allah SWT heeft gezegd: “Deze religie (de islam) zal nooit

ophouden te bestaan en een groep mensen (Usba) van onder de moslims zullen blijven

vechten om het te beschermen tot dat het Uur is gevestigd.â€�Dus trek je conclusies.”

(20/04/2010)

Hij post op een bepaald moment een video op het forum waarin Lars Vilks, één van de

tekenaars van de Mohammed cartoons, te zien is. Hij wordt tijdens een lezing aangevallen

door moslims. Hierbij geeft Ali aan dat deze aanvallen niet voldoende te vinden. Hij vindt dat

al wie de profeet beledigt, gedood moet worden:

“En dat is het minste dat ze kunnen doen, zijn hoofd moest afgehakt worden!

De Profeet Mohammed (vrede zij met hem) zei:

Wie mij of éénieder Profeet van Allah SWT beledigd dood hem!

HARD TEGEN DE ONGELOVIGEN & ZACHT TEGEN DE GELOVIGEN”

(12/05/2010)

Ali is duidelijk van mening dat elk land bestuurd moet worden volgens de principes van de

Sharia. De islam moet desnoods tegen de wil van het volk opgelegd worden:

74

“En wijs niet met de vinger naar mij of andere Muwahideen want WIJ vinden dat er

Taghut regeren in Saudie Arabie en ze regeren niet met de Sharia.

Spijtig genoeg niet.”(21/04/2010)

“Beetje bij beetje word de Wet van Allah ingevoerd.

Gewild of Ongewild!!” (30/05/2010)

Hij stelt ook dat België en Nederland toebehoren aan Allah:

“Belgie of Nederland is niet van de Belgen of Nederlanders maar van Allah SWT de

Schepper; of ben je dat vergeten?”(27/05/2010)

Bij een persbericht “Britten trekken zich terug uit Afghanistan” schrijft hij als commentaar dat

nu ook de Amerikanen zich moeten terugtrekken en dat de Sharia in Afghanistan moet

ingevoerd worden:

“Nu nog gewoon de Amerikanen en dan Sharia in Afghanistan met de Wil van ALLAH

SWT.”(26/05/2010)

Filip de Winter associeert hij met de duivel. Hij stelt dat de Sharia in België en in de rest van

de wereld zou moeten worden ingevoerd:

“Filip de winter, de hond van de hel. De Shariah komt er aan en niet enkel voor

Belgie maar voor de gehele wereld.” (26/05/2010)

Diezelfde dag plaatste hij een foto van een dode moslimsoldaat met een soort van glimlach

op zijn lippen. Waar deze foto genomen is wordt niet vermeld. De bedoeling is aan te tonen

dat mensen die sterven om de islam te verdedigen, lachend naar het hiernamaals gaan.

Daarnaast doet hij ook een oproep om tot de strijders toe te treden:

“Willen we allemaal niet zo sterven en met die glimlach terug opstaan op Dag des

Oordeels en Allah SWT ontmoeten? Laten we allemaal Inchallah DUA doen zodat

Allah SWT ons op deze manier naar het Hiernamaals laat gaan. Voeg je toe bij de

karavaan van de Mujahideen en Allah SWT zal met zijn wil, je zo laten sterven”

(26/05/2010)

Het volgende bericht toont dat hij een actief lid is van Sharia4Belgium. Hij roept op tot een

betoging in Brussel en het gebruik van het woord “we” doet sterk vermoeden dat hij ook zelf

aan de betoging zal meedoen. Daarnaast verwijst hij ook naar de website:

75

“Als het niet door kan gaan in Brussel, dan doen we het maar in Londen.

Binnenkort met de Wil van Allah zal de betoging in Brussel wel doorgaan.

Meer inlichtingen op Shariah4belgium.com” (26/05/2010)

In een topic over een campagne die de opkomst van Nederlanders van Marokkaanse origine

voor de verkiezingen wil verhogen stelde hij dat gaan stemmen niet toegestaan is volgens de

islam en dat wie toch stemt, een niet-moslim wordt:

“Wie stemt word automatish Kafir. Zo simpel is dat.

Reden: Je vergelijkt mensgemaakte wetten met de wetten van de Schepper.”

(26/05/2010)

“Dat alleen de Wet van Allah mag overheersen en geen zelfgemaakte wetten”

(30/05/2010)

Op een artikel “2 nederlanders gedood bij aanslag met bermbom” (in Afghanistan) gaf hij als

commentaar “bedankt God”. In dezelfde topic stelde hij dat België en Nederland aan Allah

toebehoren:

“Hamdoullilah!” (31/10/2010)

“Belgie of Nederland is niet van de Belgen of Nederlanders maar van Allah SWT de

Schepper; of ben je dat vergeten?” (27/05/2010)

Hij plaatste een Youtube video met beelden van een groep islamitische strijders die met zware

oorlogswapens schieten in de starten van Irak, voorzien van commentaren die andere

forumleden moeten overtuigen om de strijd tegen de vijanden van de moslims te steunen met

fysieke handelingen en financiële steun:

“Moge Allah de agressors en hun bondgenoten een zware verlies toeleden zoals Allah

SWT al heeft voorgedaan met de vijanden van de moslims. AMIEN” (10/10/2011)

“AUB DOE DUA, STEUN HUN FINANCIEEL EN DOE ALLES WAT JE KUNT WAT

ALLAH EN ZIJN BOODSCHAPPER VZMH ONS HEEFT TOEGELATEN!!”

(10/10/2011)

“Wanneer gaan ze massaal opstaan zoals zé in Afghanistan, Irak en Somalie doen?

Moet het nog verder gaan dan dit? Stilzwijgen is goedkeuren, dus beeld je dan maar

alvast in hoe het zal zijn voor ons op Dag Des Oordeels. Inshallah worden we

allemaal wakker uit deze zeepbel en inplaats van lezingen te geven aan free mixing

(mannen en vrouwen samen in 1ruimte) laten we de Mudjahideen helpen met DUA,

Financieel of met wat Allah ons heeft toegelaten. AMIEN” (11/10/2010)

76

Op 12/10/2010 opende hij een topic waarin hij aankondigt dat de website van Sharia4belgium

terug online is. Hij plaatste een link naar de website en naar het Youtube kanaal van de

beweging. In diezelfde topic promoot hij de gewelddadige jihad, waarbij hij niet specificeert

of het nu gaat om een verdedigende jihad of over het plegen van aanslagen en dergelijke

meer:

“Als de Islaam niet met het zwaard werd verspreid dan waren jij en ik waarschijnlijk

geen moslim. En als de Islaam niet met het zwaard werd verspreid waarom is dan

Jihaad op de weg van Allah het belangrijkste van onze religie?

Dus zoek je kennis bij Geleerdes die oproepen naar Jihaad en/of in de Jihaadvelden

zijn.” (12/10/2010)

4.3 Conclusie

Morele verontwaardiging

Uit de geplaatste berichten valt af te leiden dat zijn verontwaardiging van bepaalde

gebeurtenissen groot is. Het gaat hierbij meer specifiek over de militaire aanvallen in

Afghanistan en Irak en over beledigingen van de islam, met name de cartoons waarin

Mohammed wordt afgebeeld. Hij leeft kennelijk sterk mee met deze situaties.

Rechtvaardigen van geweld

Deze verontwaardiging leidt bij Ali duidelijk tot het rechtvaardigen van geweld. Enerzijds

promoot hij geweld tegen militairen in moslimlanden. Zo plaatst hij een aantal video’s op het

forum waarin de gewapende strijd te zien is in Afghanistan en Irak. De commentaren die door

dit forumlid toegevoegd worden duiden aan dat hij veel respect heeft voor diegenen die

vechten in naam van de islam. Ook blijkt uit een reactie zijn tevredenheid wanneer

Nederlandse militairen sneuvelen. Niet alleen uit hij zijn respect, hij roept ook letterlijk op om

zelf de wapens op te nemen. Het plaatsen van een overleden strijder met een lach op zijn

gezicht gebruikt hij ook om de jihad te promoten. Hij roept op om de strijders te steunen,

financieel of met geweld.

77

Anderzijds staat hij positief tegenover het gebruik van geweld tegen mensen die spotten met

de islam: de video met bijhorende commentaar die hij plaatst over één van de tekenaars van

de beruchte Mohammed cartoons die aangevallen wordt toont aan dat hij ook geweld promoot

tegenover mensen die de islam beledigen.

Het westerse complot tegen de islam

Ali is er sterk van overtuigd dat de islam in gevaar is. Hierbij ligt de nadruk op militaire

aanvallen tegen moslimlanden. De andere subtypes van frames zijn niet terug te vinden.

Het westers politiek systeem is in strijd met de islam

Democratische stelsels zijn volgens Ali in strijd met de islam. Wie gaat stemmen kan geen

moslim zijn en wordt een ongelovige in zijn opinie. Aan burgerlijke wetten, die door de mens

gemaakt zijn, hecht hij geen waarde. De Sharia, de wet van Allah, overheerst alles.

Moslims moeten opkomen voor hun geloof

Het verspreiden van islam en Sharia komt heel regelmatig terug in de berichten van Ali. Hij is

ervan overtuigd dat de Sharia op korte termijn in de hele wereld moet ingevoerd worden,

gewild of ongewild. Hij is van mening dat zowel België als Nederlands toebehoren aan Allah.

Samenvattend kunnen we stellen dat in de berichten van dit forumlid de nadruk enerzijds ligt

op militaire aanvallen tegen moslimlanden. Het is duidelijk dat de verontwaardiging over

conflicten in Irak en Afghanistan groot is en ertoe leiden dat hij het gevoel heeft dat zijn

godsdienst in gevaar is. Hierdoor roept hij op tot geweld tegen de aanwezige bezetters, ter

verdediging van de islam. Dit forumlid heeft duidelijk de bedoeling de gemoederen op te

hitsen en gebruikt hierbij dreigende taal. Anderzijds is de invoer van de Sharia een tweede

belangrijk denkbeeld dat vaak terugkomt. De berichten geplaatst door Abu Imran kunnen ook

opvallend vaak op bijval rekenen van Ali.

Op chronologisch vlak kunnen we vaststellen dat eerste berichten die gepost werden al

duidelijk aantonen dat het hier om een persoon gaat die geweld promoot. Ali had deze ideeën

dus al voor het moment dat hij zich registreerde op Ansaar.nl. Het valt wel op dat er in de

78

eerste berichten vooral sprake is van een gewelddadig te willen opkomen voor de islam,

terwijl er vanaf een bepaald moment (21/04/2010) steeds meer berichten betrekking hebben

op de invoering van de Sharia. Deze kentering komt er nagenoeg gelijktijdig met de periode

dat Abu Imran steeds meer propaganda begint te maken voor zijn organisatie. Op 26/05/2010

geeft hij aan binnenkort zelf te gaan betogen met Sharia4belgium en maakt hij voor de eerste

keer zelf promotie voor de organisatie. Het is dus mogelijk dat Ali via het forum van

Ansaar.nl in contact is gekomen met de organisatie van Abu Imran, en op die manier ook

activist is geworden. Het is ook mogelijk dat Ali op een andere manier met Sharia4Belgium in

contact kwam.

5. Ahmed

5.1 Algemene informatie

Ahmed (een fictieve naam) registreerde zich op het forum van Ansaar.nl op 19 september

2010. Hij plaatste tot nu toe (26/03/2012) een totaal van 931 berichten, startte zelf 232

discussies en is tot op heden nog steeds een actief forumlid. Hij stelt zichzelf voor als een

moslim van Turks-Koerdische afkomst die op zoek is naar kennis. Hij zou ook bezig zijn met

het leren van Arabisch. Hij geeft ook aan zijn cultuur van oorsprong heidens te vinden.

Hieruit blijkt dat hij het forum bezoekt met als doelstelling kennis op te doen over een betere,

strengere islambeleving. Ahmed geeft op zijn profielpagina aan zich te interesseren voor

islamitische theologie, moraliteitsleer en algemene kennis van de islam. Zijn bezigheid is “het

zoeken van de waarheid”. Uit zijn berichten blijkt dat hij een inwoner is van Nederland.

5.2 Bespreking van de berichten

Bij één van de eerste berichten die hij geplaatst heeft geeft Ahmed aan dat hij islam een

radicaal geloof vindt. Hij schrijft hoe heel zijn leven door de Koran en Soennah wordt

bepaald. Anderzijds valt het op hoe hij in tegenstellingen denkt: de gelovigen tegen de

ongelovigen. Hij is er van overtuigd dat volgens de Koran niet-gelovigen moeten

geterroriseerd worden:

“en hoe je neutraal zijn met islam, want islam is een nogal radicale geloof....alle

facetten van ons leven worden gedirigeerd door de Qoran en Soennah, Hoe we moeten

79

bidden, hoe we naar de wc moeten, hoe we met moslims omgaan, hoe we met koefr

omgaan, hoe we oorlog moeten voeren.Ik bedoel, als je dit niet een radicale geloof

vindt, dan snap ik waarschijnlijk islam niet. Er staat zelfs in de Qoran dat we de

ontkenners van het geloof moeten terroriseren zie soerat an Nisa ayat 151 ik bedoel,

kan het nog radicaler.” (23/09/2010)

Hij is sterk anti-Amerikaans. Uit het volgende bericht komt duidelijk de overtuiging naar voor

dat de Verenigde staten een wereldwijde strijd tegen de islam voert. Hij spreekt van een

moordagenda, waarmee hij hoogstwaarschijnlijk de gewapende conflicten bedoelt in Israël,

Afghanistan en Irak, conflicten waarbij zowel de VS als de moslims betrokken zijn. In

hetzelfde bericht komt ook de satanisering terug: de Verenigde staten worden demonisch

genoemd.

“de Amerikaanse agenda is niet veranderd, er is nog steeds een stelselmatige

moordagenda over de niet elitaire-mensheid. Hoor je niet tot de elite, dan zit je op het

vizier van deze demonische VS om geelimineerd te worden.” (02/10/2010)

In de volgende berichten geeft hij aan dat de islam volgens hem geen vredelievende

godsdienst is. Hij haalt een Hadith aan waaruit hij afleidt dat de jihad de beste daad is. Jihad

interpreteert hij als het voeren van oorlog. Geweld tegenover ongelovigen is volgens hem

gerechtvaardigd door God.

“Want onze religie propageert geen pacifistisme zoals de kerk dat schijnt te doen. Wij

beseffen heel goed dat God ons het recht heeft gegeven om jullie nek van jullie romp te

scheiden.” (16/09/2010)

“uit de overleveringen kun je dit halen; Bukhari Boek #26, Hadith #595

de moeder van moslims, Aisha (moge god tevreden met haar zijn) zei tegen de

boodschapper vrede zij met hem "wij bezien jihad als de beste daad", de

boodschapper antwoordde "voor vrouwen is bedevaart naar makkah de beste jihad".

Daarmee is het voor veel moslims duidelijk dat het voor de man verplicht is om oorlog

te voeren” (05/10/2010)

In het volgende bericht geeft hij aan een militaire vernietiging te vrezen van de Europese

moslims. Hij roept dan ook op om wapens te gaan kopen om de strijd aan te gaan:

“ga niet pacifistisch en onislamitisch tenonder, ga je voorbereiden op een eliminatie

van de moslims in europa, koop wapens en ga strijdend fi sebilallah” (25/09/2010)

80

Hij stelt dat xenofobie, in combinatie met het feit dat moslims in een minderheidsgroep zijn,

ervoor zorgt dat de moslims in Nederland hun geloof fanatieker gaan beleven:

“jullie xenofoben maken de Moslims nog meer Moslim.Want wij beseffen heel goed,

dat NL niet van oorsprong ons land is. En wij zitten dus in een

minderheidsgroepering. Drie keer raden waar wij op gaan leunen? De islam. En dus

worden wij steeds fanatieker” (26/09/2010)

Het is duidelijk dat Ahmed zich weinig verbonden voelt met de Nederlandse maatschappij.

Uit de volgende berichten blijkt dat hij zijn eigen moslimidentiteit niet wil inruilen voor de

Nederlandse. Hij heeft het gevoel dat de Nederlandse maatschappij zijn waarden wil

opdringen en geeft aan zich hier sterk tegen te verzetten:

“Nu de moslim zelf de handdoek in de ring gooit door steeds meer met de koeffar mee

te gaan, eisen ze dingen van de moslim die steeds meer lijken op de meester en slaaf

mentaliteit van Kolonistisch Nederland” (02/10/2010)

“Multiculti is een politiek verzinsel om alles wat niet autochtoon is te laten racen wie

het meest op een Nederlander lijkt. Met alle respect voor Nederlanders, ik blijf liever

wat ik ben, dat is namelijk Moslim en ik wil dat voor geen goud veranderen.“

(09/10/2010)

In het volgende bericht uit hij voor de eerste keer zijn sympathie voor Sharia4belgium door te

reageren op een propagandavideo van de organisatie. Zijn reactie wil zeggen: moge Allah je

met goedheid belonen:

“jazaak Allahu khayr “ (28/10/2010)

Hij begint zelf de ideologie van Sharia4belgium te verspreiden en promoot een maatschappij

waarin de islam centraal staat. Hij maakt duidelijk dat islam en democratie niet samengaan.

Voor hem is islam meer dan een godsdienst: het is tevens van politieke, sociale en militaire

aard:

“k snap de combinatie in de naam "islam democraten" niet. islam is naast een religie

ook een staatsvorm, dus waar komt dat 'democraten' vandaan. Het is islam en

daarmee houdt het op. Je kiest voor democratie of islam.”(05/12/2010)

“Ik denk echt dat Islaam de oplossing is voor alle problemen van de de mensheid.Wat

vinden jullie?Hebben wij iets anders nodig naast Islaam als politiek of sociaal of

militair hulpmiddel?(topic gestart)” (09/12/2010)

81

Hij stelt ook dat de Sharia de wet is voor een moslim, waarmee hij dus impliceert dat officiële

wetgeving voor een moslim van minder belang is:

“Sharia is onze manier van hoe wij wetten van Allahteala volgen en rechten en

plichten uit de Qoran en Soennah halen. Waarom zijn moslims tegen Sharia? Is toch

belachelijk? Is hetzelfde als een Vis die allergisch is voor Water. Sharia is onze

Huis!” (15/01/2011)

In het volgende bericht geeft hij praktisch advies aan medestanders om uit de handen van

Nederlandse inlichtingen - en veiligheidsdienst te blijven. Hij noemt zichzelf een non-

conformist waardoor hij weer aangeeft dat de Nederlandse overheid de moslimidentiteit wil

vervangen door de westerse identiteit, maar dat hijzelf zich daar zeker niet bij neerlegt:

“maar over "verdachte" mensen, meestal moslims zoals wij die nonconformist zijn,

worden dossiers bijgehouden. Nederland is het land met de meeste telefoontaps per

jaar per burger”. Maar nogmaals, dit is ook een beetje bangmakerij, ze willen gewoon

dat je conformeert. Dus wees gewoon voorzichtig, laat mobiel thuis, buiten

internetten, verander mailadres...zulke soort zaken.” (19/01/2010)

Hij is er sterk van overtuigd dat er een wereldwijde strijd aan de gang is tegen de islam, hij

noemt het zelfs een kruisvaart. In het volgende pleidooi probeert hij de anderen hiervan te

overtuigen. Hij geeft een opsomming van zeven punten die dit moeten bewijzen:

“kan iemand nog ontkennen dat dit een Kruisvaart is tegen islam

als iemand nog twijfelt, kijk dan naar de feiten en cijfers

1. Moslims zijn degenen die aangevallen en vermoord worden

2. islamitische landen zijn bezet

3. Olie en rijkdom van moslims wordt gestolen

4. Koran verbrandt

5. Hijab verbanning in westerse landen.

6. Alle grote Europese landen en VN werken samen en moorden Moslims

7. Taghout leiders van moslimland die moslimburgers vermoorden, oa Marokko,

Syrie, Libie, Yemen, Saudi Arabie, Iraq, Afghanistan, Egypte, Tunesie en ga maar

door.” (28/03/2011)

Hij post enkele propagandavideo’s van Sharia4belgium die hij positief becommentarieert:

“moge Allah inderdaad deze broeders blijven leiden en belonen (over een video van

Sharia 4 belgium” (13/04/2011)

82

In het volgende bericht post hij een video met daarin een oproep tot defensieve jihad. Hierbij

geeft hij aan dat moslims verplicht zijn op te komen voor hun geloof en hun grondgebieden te

verdedigen tegen ongelovigen:

“ het is de plicht van alle moslims om gebieden te verdedigen die door heidenen bezet

worden.” (25/09/2011)

In ander bericht geeft hij aan hoe hij denkt over de media: één grote organisatie van de

Verenigde Staten en zijn bondgenoten die het nieuws via televisie, radio en geschreven pers

zodanig brengen dat er een negatief beeld wordt gecreëerd over de islam.

“jij wilt beweren dat de VS en al haar kolonies niet de machtigste Media-apparaat in

de wereld hebben met de beste psychologen aan het werk om een persisterend negatief

beeld te creeeren van islam? Een islam dat wordt gehaat vanwege alle brainwashing

via tv, radio en kranten?” (07/04/2010)

5.3 conclusie

Morele verontwaardiging

Vrees voor identiteitsverlies: uit de eerste berichten van deze persoon is reeds af te leiden dat

hij zich sterk verbonden voelt met zijn geloof. Hij stelt zelf dat deze sterke verbondenheid met

de islam te maken heeft met het feit dat hij lid is van een minderheidsgroep in Nederland. Ook

xenofobie acht hij verantwoordelijk voor dat een steeds fanatiekere moslim wordt: Ahmed

voelt duidelijk een dreigend verlies van zijn moslimidentiteit. Hij ziet maatregelen gericht op

integratie als pogingen om de islam te vervangen door de westerse cultuur, en dit zorgt voor

een sterk gevoel van verontwaardiging. In de berichten van Ahmed komt ook naar voren dat

hij sterke verontwaardiging voor militaire conflicten voelt.

Rechtvaardigen van geweld

Ahmed haalt zijn gewelddadige denkbeelden uit de Koran en de Hadith. De volgende

subtypes van rechtvaardigen van geweld komen terug. Ahmed roept op om te strijden tegen

militairen in moslimlanden, die de heilige gronden bezetten. Dit zou volgens een Hadith een

verplichting zijn. Ook t.o.v. niet-gelovigen acht hij geweld gerechtvaardigd en zelfs verplicht:

volgens Ahmed staat er in de Koran dat het een plicht voor moslims is om andersgelovigen te

83

terroriseren. Algemeen roept hij de moslimgemeenschap in Europa op om wapens te kopen

met het oog op de nakende vernietiging van de moslims in Europa.

Het westers complot tegen de islam

Uit de berichten valt af te leiden dat deze persoon er rotsvast van overtuigd is dat er een

wereldwijd complot aan de gang is tegen de islam. Alle vijf subtypes zijn in de berichten

terug te vinden:

Anti-moslimbeleid: de Nederlandse overheid wil volgens hem de islam bestrijden met

maatregelen gericht op integratie.

Militaire strijd tegen de islam: moslims worden aangevallen en vermoord. Moslimlanden

worden bezet. Ook vreest hij in de nabije toekomst een vernietiging van Europese moslims.

Aanwakkering van moslimhaat: de Verenigde Staten en zijn kompanen zouden een negatief

beeld via de media creëren.

Het Westen wordt geleid door satan: Ahmed spreekt van de demonische VS, waarmee

duidelijk wordt dat hij de vijanden van de islam gelijkstelt met de duivel.

Moslims worden strafrechtelijk vervolgd: diegene die zich niet willen aanpassen worden

volgens hem in de gaten gehouden door veiligheidsdiensten. Hij geeft ook praktische tips om

niet afgeluisterd te worden.

Het westers politiek systeem is in strijd met de islam

Het is duidelijk dat Ahmed zich sterk aangetrokken voelt tot Sharia4 belgium. Democratische

stelsels zijn niet islamitisch en wetgeving moet vervangen worden door Sharia. Deze

denkbeelden heeft hij duidelijk.

De moslims in het westen moeten opkomen voor hun geloof

Ook dit denkbeeld komt terug in beide subtypes. Enerzijds roept hij op om de moslimidentiteit

te versterken en om zich zeker niet aan te passen aan de westerse maatschappij, anderzijds

pleit hij voor het verspreiden van de Sharia in het Westen.

84

Samenvattend kunnen we besluiten dat alle frames terug te vinden zijn in de berichten van

Ahmed, behalve diegene betreffende de beledigingen van de islam. Alle denkbeelden komen

ongeveer in gelijke mate terug doorheen de geplaatste berichten op Ansaar.nl.

Wat chronologie betreft kunnen we vaststellen dat Ahmed al een radicale manier van denken

had toen hij zijn eerste bericht schreef op het forum van Ansaar.nl. We kunnen wel een

evolutie vaststellen wat betreft het gedachtegoed van Sharia4Belgium. Op een bepaald

moment komt hij in contact komt met video’s van de organisatie en met forumleden zoals

Abu-Imran (zie de vorige case-study). Eerst spreekt hij gewoon zijn steun uit voor de

organisatie, maar na een tijdje begint niet zelf de organisatie te promoten. Hij begint ook zelf

de antidemocratische ideologie uit te leggen en te verdedigen tegenover meer gematigde

moslims en plaatst zelfs de link naar de websites van Sharia4belgium en Sharia4holland in

zijn onderschrift. Het lijkt er dus sterk op dat hij de organisatie via het forum van Ansaar.nl

leerde kennen en een evolutie maakt van sympathisant naar activist.

Een andere evolutie die we kunnen vaststellen is dat in het oudste gedeelte van de berichten

vooral het rechtvaardigen van geweld, ook tegenover andersgelovigen terug te vinden was,

terwijl dit bij latere berichten niet meer het geval is.

6. Yasmine

6.1 Algemene informatie

Yasmine (een fictieve naam) registreerde zich op acht september 2009. Vanaf dan plaatste ze

208 berichten. Haar laatste bericht dateert van vijf maart 2011 en de laatste keer dat ze zich

aanmeldde op het forum was op acht september 2011. Ze startte twintig discussies zelf op.

Yasmine is van het vrouwelijke geslacht en uit meerdere berichten is af te leiden dat ze in

België woont, meerbepaald in Antwerpen. Haar berichten tonen aan dat het internet

radicaliseringsmogelijkheden biedt voor moslimvrouwen die in het echte leven minder

bestaan. Het discours van deze gebruikster toont ook aan dat het niet enkel mannen zijn die

radicaliseren.

85

6.2 Bespreking van de berichten

Yasmine schrijft dat ze al eens meegegaan is naar een betoging over het hoofddoekenverbod

en geeft aan de strijd aan te gaan voor de moslimidentiteit, ook voor islamitische scholen. Ze

betreurt dat er weinig moslims zijn die iets ondernemen en dat de meerderheid zich

neerleggen bij het beleid:

“ik ben al een keer mee gaan betogen en subhanalah het is echt zielig met hoe weinig

mensen we zijn. dit is een zaak waar we voor moeten strijden en er zijn er echt veel die

het juist leuk vinden om hun hoofddoek af te zetten. er zijn echt meisjes die hun

hoofddoek echt niet willen afzetten maar er is weinig hulp. Ik doe du'a dat we

inch'allah deze strijd gaan winnen en dat we echt is werk gaan maken van onze islam

scholen. de enige reden waarom we hier zijn is voor aanbidding en er is echt echt

werk aan de winkel” (08/09/2009)

“jah en thuis blijven en je mond houden kijken hoe de kafirs de baas over ons zijn. jah

da gaat echt helpen. ik ben al blij dat er slimme moslims zijn en die naar de raad van

staten stappan.” (09/09/2009)

Naar aanleiding van een persbericht over islamieten die handen en voeten afhakken in

Somalië geeft ze aan niet te geloven in de eerlijkheid van westerse media. :

“ik geloof niet zo echt in de media ze kunnen ons alles wijs maken” 12/10/2009)

Dat de nieuwe directeur van Unesco tegen de burka is ziet ze als bewijs dat het Westen de

islam wil veranderen. Ze associeert het westen ook met de hel:

“weeral een stap doen om de islam te veranderen.... Och de burka verbieden de

hoofddoek en dan een 1ste klass ticket kopen naar de hel.......... da is wat ze

willen.”(15/10/2009)

Tegen 2025 hoopt ze dat Vlaanderen een onafhankelijk islamitisch land is, waar alle niet-

moslims van haar zweepslagen mogen krijgen.

“2025 en vlaanderen is onafhankelijk, alle blontjes een boerka en alle asosiale blanke

niet moslims de zweep.” (06/11/2009)

Naar aanleiding van een negatieve reactie van een ander forumlid over de Taliban (“hun

manier van religiebedrijven heeft niets met de vredelievende islam te maken”) verdedigt ze de

86

organisatie en stelt dat de negatieve reputatie het gevolg is van een manipulatie door westerse

media:

“en wie heeft dat je wijsgemaakt de amerikaanse media of de UN... Doe een

onderzoek Moge Allah de talibans de overwinning geven dan zijn te minste mannen

die durven te vechten voor de zaak van Allah.” (20/10/2009)

Over een nieuwsbericht over Filip Dewinter die stelt dat Mohammed een eigentijdse terrorist

was wordt de commentaar gegeven dat in vroegere tijden beledigers van de islam met daden

werden aangepakt. Ze betreurt dat dit de dag van vandaag niet meer zo is:

“salaam als iemand in de tijd van de profeet vzmh hem beledigde gingen ze daar niet

mee om met woorden maar met daden. Het waren de zwaarden en niets anders want

zoveel liefde hadden zo voor hem. nu zeggen ze tegen ons negeer dit wees een vroome

moslim yeah richt”(20/10/2009)

Ook een nieuwsbericht over de Taliban en de drugshandel in Afghanistan doet ze af als

verzinsels:

“wat een onzin. ze gaan ons nog veel wijsmaken” (22/10/2009)

In een topic over een Moslima die opgepakt werd met een bommengordel verdedigt ze de

intenties van de terrorist. Volgens haar wordt diegene die sterft voor de islam beloond met een

plek in de hemel:

“als Allah swt zegt degene die voor hem vechten mojahideen en wanneer er de eerste

druppel valt van bloed dan worden al zijn zonde onmiddelijk vergeven. Wat ik

daarmee bedoel is mocht die vrouw verder zijn gegaan met haar acties zou ze

gestorven zijn als een mujaheed.” (04/11/2009)

Op een bericht van een ander forumlid waarin de moord door Mohammed B. van Theo Van

Gogh wordt verdedigd, reageert ze instemmend:

“goed gesproken” (10/11/2009)

Het potentieel hoofddoekenverbod in België ziet ze als een bewijs dat de islam onderdrukt

wordt in België. Ze geeft aan dat de vrees voor een identiteitverlies leidt tot radicalisering:

87

“door dat we onderdrukt worden door da kuffar zorgen ze ervoor dat we

radicaliseren en daarvoor moeten we ze wel bedanken.”(12/11/2009)

Yasmine reageert in een topic met de Nederlandse vertaling van een artikel van Anwar Al

Awlaki, een imam uit Yemen die geassocieerd wordt met Al-Qaida. Het artikel legt 44

manieren uit om de Jihad te steunen, waaronder “t bevechten van de Leugens van de westerse

Media.” Ze spreekt haar lof uit voor de auteur van het bericht en geeft aan dat ze gelooft hoe

de media de publieke opinie misleidt:

“prachtig..... Moge Allah anwar al awlaki belonen om ons wat wakker te schudden al

zijn lectures zijn gewoon af... wie een andere kijk wil hebben over hoe de media ons

misleid moet zeker maar is gaan kijken en luisteren.”(19/11/2009)

In een discussie over Osama Bin Laden schrijft ze dat de aanslagen van Bin Laden veel

minder erg zijn dan de invallen van de VS in Irak en Afghanistan. Ze laat blijken dat ze

aanslagen als vergeldingsactie aanvaardbaar vindt:

“ik ben het volledig eens mee met aboe hoed. er bestaat geen oorlog zonder

slachtoffers. Als ik zie hoe ze moslims behandelen in irak afganistan dan is het niets

vergeleken met wat osama heeft gedaan. ik vind het raar dat sommige mensen het

precies vergeten zijn dat die vuile Amerikanen irak zijn binne gevallen en duizende

mensen hebben vermoord verkracht mishandeld. Dus als jullie de volgende keer nog

willen slechtpraten over osama denk dan aan het leed van die irakezen of afganen” .

(23/11/2009)

Het blijkt dat ze heel gehecht is aan haar islamitische identiteit. Een islamitische opvoeding

ziet ze als de sleutel tot succes. Ze vrees ook dat haar kind op westerse scholen enkel

negatieve dingen zal leren in verband met de islam en hoopt op een islamitische school in

Antwerpen:

“ik heb een kleine van 2 en vind het zo erg dat ik mijn zoon moet sturen naar een niet

islamitische school.... ik zou heel graag willen dat er in Antwerpen een islamitische

school komt want ik vind een islamitische opvoeding is het succes tot alles. wat leer je

nu op een gem onderwijs. echt niets en als ze je iets leren over de islam dan moet het

in het voordeel komen van de koeffar”(12/12/2009)

Naar aanleiding van een nieuwsbericht op de website van Het Laatste Nieuws over de Taliban

die een Pakistaanse kleuterschool opgeblazen hebben trekt ze opnieuw de inhoud in twijfel.

Yasmine gaat er vanuit dat elk nieuwsbericht geschreven door niet-moslims als doel heeft

moslims in een negatief daglicht te zetten:

88

“ik begrijp niet dat jullie dit soort nieuws geloven.... als de kouffar het hebben

gschreven zal het zeker een leugen zijn.... zoals ik al meerder malen zei ze willen de

islam zwart maken en het is hun aan het lukken ook nog...

kijk is in het vervolg naar aljazeera om ook eens te luisteren naar het ander verhaal en

niet zomaar blindelings volgen” (15/12/2009)

De acties van Abu-Imran en Sharia4Belgium kunnen duidelijk op haar goedkeuring rekenen:

“keep up the good work abu imran and may Allah reward you!!!!” (07/04/2010)

Bovendien plaatst ze even later (30/05/2010) zelf een hele tekst, die ze duidelijk niet zelf

geschreven heeft maar van een andere website gekopieerd heeft, waarin uitgelegd wordt

waarom democratie in de islam verboden is. Aangezien dit denkbeeld in de voorgaande

berichten nog nergens terugkwam, kunnen we vermoeden dat ze kennismaakte met het

gedachtegoed van Sharia4belgium op het Ansaar forum.

6.3 Conclusie

Morele verontwaardiging

Vooral een verontwaardiging die gepaard gaat met een vrees voor identiteitsverlies valt af te

leiden uit de berichten van Yasmine. Het blijkt dat ze verontwaardigd is over het feit dat er

geen islamitische scholen zijn in België en over het hoofddoekenverbod. Ze onderneemt actie

en gaat zelf de straat op om te betogen tegen het hoofddoekenverbod. Het is duidelijk dat

Yasmine gehecht is aan haar islamitische cultuur en dat ze schrik heeft om die te verliezen.

Ook de verontwaardiging over militaire conflicten blijkt aanwezig te zijn. Verschillende

berichten zijn gericht tegen de invallen in Irak en Afghanistan. Tenslotte blijkt dit forumlid

ook zwaar te tillen aan beledigingen van de islam.

Rechtvaardigen van geweld

“Geweld tegen andersgelovigen”: zelfmoordaanslagen dragen haar goedkeuring omdat dit

volgens haar sterven voor de islam is en dus een martelaarsdood is die beloond wordt door

Allah. Ze laat uit haar berichten ook blijken dat aanslagen zoals op 11 september een terechte

vergelding zijn voor het leed van moslims door Amerikaanse invallen in Afghanistan en Irak.

89

Ook “tegenover personen die de islam beledigen” vindt ze geweld gerechtvaardigd. Yasmine

betreurt in een bericht dat beledigingen van de islam de dag van vandaag niet meer zo streng

bestraft worden. Ook de moordenaar van Theo Van Gogh verdedigt ze in een bericht.

Daarnaast promoot ze hevig de strijd tegen bezetters van moslimlanden.

Het westerse complot tegen de islam

islamhaat wordt aangewakkerd: Yasmine geeft systematisch aan te geloven in een

aanwakkering van de moslimhaat door middel van de media. Het denkbeeld dat de westerse

media leugens verspreiden komt opvallend vaak terug. Ze is van mening dat elk

nieuwsbericht geschreven door westerse media waarin moslims worden bekritiseerd wordt

een onderdeel is van een complot tegen de islam. Ze probeert de rest van de forumleden dan

ook systematisch te overtuigen. Eenmaal wordt het Westen verbonden aan de duivel (het

westen wordt geleid door satan). Het is ook duidelijk dat Yasmine vindt dat er een beleid

gericht tegen moslims in Europa gevoerd wordt, bijvoorbeeld door het verbieden van

hoofddoeken. Ook de militaire aanvallen tegen moslimlanden komen dikwijls terug.

Westers politiek systeem is in strijd met de islam

Ze uit op een bepaald moment haar sympathie en respect voor Sharia4Belgium. Daarna

plaatst ze ook een bericht om dergelijk gedachtegoed te promoten. Dit doet vermoeden dat ze

via dit forum in contact is gekomen met de organisatie en het gedachtegoed langzaamaan

leren kennen heeft en overgenomen heeft. Dit is dan een voorbeeld van “frame alignment”.

Moslims in het westen moeten opkomen voor hun geloof

Samenhangend met haar vrees voor identiteitverlies is Yasmine van mening dat de moslims

die in westerse landen wonen moeten opkomen voor hun geloof en hun moslimidentiteit

moeten behouden. Dit doet ze dan ook zelf door bijvoorbeeld deel te nemen aan een betoging.

Ze betreurt dat er zoveel “zwakke moslims zijn” die zich door de wetten van het Westen laten

dicteren.

90

Samenvattend kunnen we stellen dat de grote meerderheid van frames die vooraf

geïdentificeerd werden terug te vinden zijn bij dit forumlid. Enkel het denkbeeld dat de Sharia

moet verspreid worden in het Westen komt niet expliciet tot uiting in de berichten. Aangezien

ze wel positieve commentaren over Sharia4Belgium plaatst kunnen we er wel vanuit gaan dat

ze zich ook in dit gedachtegoed kan terugvinden. De nadruk ligt vooral op het rechtvaardigen

van geweld en op de aanwakkering van moslimhaat (via de media). Ook moslimidentiteit is

een thema waar ze gevoelig is en dat heel vaak in haar berichten terugkomt.

Wat chronologie betreft is er geen evolutie vast te stellen. Haar eerste berichten waren reeds

als radicaal aan te merken en dit blijft zo gedurende haar hele actieve periode op het forum

van Ansaar.nl.

7. Conclusie

Bij Abu Imran ligt de nadruk op het westers politiek systeem dat in strijd is met de islam. Als

gevolg daarvan is ook de frame verspreiding van de islam/Sharia heel sterk aanwezig

doorheen de berichten. Hij gebruikt het forum van Ansaar.nl om propaganda te maken voor

Sharia4Belgium, de salafistische organisatie waarvan hij de woordvoerder is.

Bij Al-Afghani is het vooral het complot tegen de islam het meest aanwezige denkbeeld. Het

zijn vooral de militaire aanvallen op moslimlanden die aan de basis lijken te liggen van zijn

radicale ideeën. Het feit dat hij van Afghanistan afkomstig is heeft daar wellicht mee te

maken. Als oplossing tegen deze wereldwijze hetze tegen de islam schuift hij hetzelfde naar

voor als Abu Imran: het verspreiden van de islam en van de Sharia.

Bij Ali ligt de nadruk net als bij Al-Afghani op de militaire aanvallen op moslimlanden. Als

reactie hierop wordt de invoer van Sharia naar voor geschoven, net als bij de twee voorgaande

personen. het verschil is dat hij Ali ook in een groot aantal berichten geweld rechtvaardigt

tegenover deze bezetters. Hij probeert het forum te gebruiken om anderen op te roepen om de

gewapende strijd aan te gaan. Opvallend is de invloed van Abu Imran op Ali.

In de berichten van Ahmed zijn alle frames die geïdentificeerd werden terug te vinden. In dit

opzicht zouden we hem kunnen aanmerken als de meest radicale van de vijf besproken

personen, maar we moeten er wel rekening mee houden dat hij duidelijk meer berichten

geplaatst heeft in vergelijking met de andere vier personen. Opvallend is dan ook weer de

91

invloed van Abu Imran en Al-Afghani op Ansaar.nl. Nadat hij in contact kwam met de

ideologie van Shariah4Belgium en Sharia4Holland begint hij na verloop van tijd er ook zelf

propaganda voor te maken en begint hij ook zelf uit te leggen waarom het westerse politieke

systeem in strijd is met de islam.

Bij Yasmine ligt de nadruk veel minder op het verspreiden van de Sharia in vergelijking met

de andere vier besproken personen. Centraal in haar berichten staan vooral het rechtvaardigen

van geweld en de rol van de media in het aanwakkeren van de moslimhaat. Ook het thema

van de moslim identiteit komt vaak terug in haar berichten. Het feit dat ze gaat betogen tegen

het hoofddoekenverbod geeft aan dat ze gehecht is aan haar islamitische outfit.

Bij deze vijf personen valt het op dat ze al radicale interpretatiekaders hanteerden bij hun

eerste berichten op het forum van Ansaar.nl. We kunnen dus concluderen dat het niet tijdens

hun aanwezigheid is op het internet dat ze radicaliseerden.

Wel zijn er veranderingen in de gebruikte frames op te merken. Het is vooral opvallend dat

zowel Ali en Ahmed beïnvloed lijken te worden door de standpunten van Abu Imran en Al-

Afghani over democratie en over Sharia. Deze twee laatste personen spelen dan ook de rol

van de charismatische figuur. Dit komt wellicht omdat ze ook video’s plaatsten waarin zijzelf

te zien zijn en ze op een bepaald moment te kennen geven de woordvoerders te zijn van

Sharia4Belgium en Sharia4Holland. Hiermee spelen ze vanaf een bepaald moment in op hun

naamsbekendheid. Imran en Al-Afghani geven een onderbouwde argumentatie van hun

standpunten en lijken anderen mee te slepen. Ali en Mohammed beginnen opvallend genoeg

zelf ook over te gaan tot het uitleggen van deze denkbeelden om op hun beurt andere

forumleden te overtuigen.

92

Conclusie

De volgende onderzoeksvraag stond centraal in de masterproef: welke rol spelen internetfora

bij processen van islamfundamentalistische radicalisering die uiteindelijk kunnen leiden tot

geweld? Om deze vraag te beantwoorden werden twee deelvragen beantwoord:

a. Welke verklaringen bestaan er voor het verband tussen islamfundamentalistische

radicalisering en gewelddadige handelingen?

b. Welke islamfundamentalistische denkwijzen kunnen circuleren op dergelijke fora?

Deze deelvragen werden beantwoord in een theoretisch en een empirisch deel van de

masterproef. Eerst werd ingegaan op de islam. Concepten zoals Sharia, Wahhabisme en

salafisme zijn belangrijk om islamfundamentalistische radicalisering te kunnen begrijpen. Zo

werd duidelijk dat het Wahhabisme en het salafisme gelijkaardige radicale stromingen binnen

de islam zijn waarin een eenheid van God centraal staat. Aanhangers van deze stromingen

pleiten voor een staat die volledig is gebaseerd op de islam.

In het theoretische gedeelte werd op basis van een literatuurstudie de eerste deelvraag

beantwoord. Dit gedeelte was ook een belangrijke context voor de empirische studie.

Verklaringen over het verband tussen islamfundamentalistische radicalisering en geweld

werden behandeld. Het werd duidelijk dat deze theorieën een blik wierpen op mogelijke

radicale denkwijzen die aan de basis kunnen liggen van gewelddaden. Verschillende

theoretische verklaringsgronden over het verband tussen islamfundamentalistische

radicalisering en gewelddaden werden besproken. De differentiële associatietheorie kan

verklaren hoe radicaal gedrag ontstaat door interactie met anderen. Het is een sociaal proces

waarbij denkwijzen worden overgenomen. Deze theorie is van groot belang bij

(zelf)rekrutering (waaronder op het internet). De referentiegroeptheorie vertrekt van

subjectieve gevoelens van ontevredenheid. Volgens de literatuur kan deze ontevredenheid een

aanleiding vormen voor extremisme. Ook de bedreiging van de groep wordt in de literatuur

aangehaald als een verklaringsgrond voor fundamentalisme. Dit hangt sterk samen met een

vrees voor een verlies van groepsidentiteit. Juergensmeyer beschrijft in zijn model hoe een

combinatie van sociaaleconomische problemen en religie kan leiden tot terrorisme. Hij

onderscheidt vier opeenvolgende stappen waarbij alles begint met een probleemsituatie.

Wanneer deze situatie als oneerlijk wordt gezien kan naar religie worden gegrepen om de

93

problemen toe te schrijven aan duivelse krachten. In een ultieme fase worden symbolische

acties ondernomen waaronder eventueel terroristische aanslagen. McCauley en Moskalenko

gebruiken een piramide als metafoor om het radicaliseringproces te beschrijven. De basis

wordt gevormd door een grote groep mensen die de gewelddadige ideologie steunt. Het is

slechts een minderheid, voorgesteld als de top van de piramide, die uiteindelijk geweld zal

gebruiken. De auteurs stellen wel dat het niet noodzakelijk is dat iemand geleidelijk aan

radicaliseert. Wiktorowicz ontwikkelde een model om een lidmaatschap van een terroristische

groepering te verklaren. Als verschillende fasen onderscheidt hij de cognitieve opening, de

religieuze zoektocht, frame alignment en socialisatie. Het belang van dit model voor het

empirische gedeelte van deze masterproef ligt eerder bij de derde fase, waar radicale

religieuze denkbeelden worden overgenomen, eventueel via het internet. Moghaddam

vergelijkt het radicaliseringproces met het beklimmen van een trap. Hij onderscheidt zes

verschillende niveaus. De hoogste niveaus weerspiegelen het ontstaan van terroristische

organisaties, terwijl de lagere trappen de voedingsbodem voorstellen. Het model van Sageman

onderscheidt vier verschillende factoren die elkaar onderling beïnvloeden: morele

verontwaardiging, interpretatiekaders, persoonlijke ervaring en mobilisatie door netwerken.

Vooral de frames (dit zijn interpretatiekaders) en de morele verontwaardiging komen in het

empirische luik van de masterproef terug. Ook de sociale netwerken uit de laatste factor van

Sageman zijn relevant.

Ook werd er aandacht besteed aan de rol van het internet bij radicalisering. Propaganda

materiaal (jihadistisch van aard) wordt eerst aangeboden op kernfora. Vervolgens wordt dit op

een snelle of langzame manier verspreid op secundaire en meer toegankelijke fora.

In het empirische luik werd nagegaan welke islamfundamentalistische denkwijzen er

uiteindelijk op Ansaar.nl aanwezig zijn. Aan de hand van een frame analyse werd het forum

op zijn geheel onderzocht naar radicale frames. Een frame is een interpretatiekader om de

sociale realiteit te duiden. Vijf algemene interpretatiekaders die duiden op radicalisme konden

geïdentificeerd worden: morele verontwaardiging, rechtvaardiging van geweld, het idee van

een westers complet tegen de islam, het idee van een westers politiek systeem dat in strijd zo

zijn met de islam en het idee dat moslims moeten opkomen voor hun geloof.

Vervolgens voerden we vijf gevalstudies uit. Deze gevalstudies toonden aan dat de vijf

algemene frames veelvuldig aanwezig zijn bij radicaliserende/radicale individuen op het

forum van Ansaar.nl. Bij deze vijf personen viel het op dat ze al radicale interpretatiekaders

hanteerden bij hun eerste berichten op het forum van Ansaar.nl. We kunnen dus concluderen

94

dat het niet tijdens hun aanwezigheid is op het internet dat ze radicaliseerden. Dit is een

belangrijke vaststelling die verder onderzoek vereist. Wellicht is het internet eerder een

uitlaatklep van radicale uitingen die sommige individuen meer beïnvloedt dan anderen.

We kunnen concluderen dat bij het onderzoek naar de verschillende frames die op het forum

circuleren, veel elementen uit de besproken theoriëen en modellen terugkwamen. Vooral de

bedreiging van de groep lijkt zwaar door te wegen. Dit uit zich in een vrees voor

identiteitsverlies, in het idee van een westers complot tegen de islam en in het feit dat

opgeroepen wordt om op te komen voor de islam. Daarnaast kon de bereidheid tot geweld,

een element dat in elk van de vijf modellen terugkomt, afgeleid worden uit tal van berichten.

Ook werd in de praktijk duidelijk doorheen dit onderzoek dat McCauley en Moskalenko met

hun piramidemodel de nagel op de kop slaan: relatief gezien is het aantal berichten dat

betrekking heeft op de voedingsbodem (= de basis) veel groter dan het aantal berichten

waaruit letterlijk een bereidheid tot geweld af te leiden valt (= de top). Ook het model van

Sageman bleek zeer relevant: morele verontwaardiging was bij de meerderheid van de

verzamelde reacties een feit. Uitingen van relatieve deprivatie waren opvallend genoeg niet

terug te vinden. De relatieve deprivatietheorie en het model van Moghaddam bleken voor het

empirische gedeelte van deze masterproef dus weinig relevant.

Wat betreft de centrale onderzoeksvraag kunnen we besluiten dat internetfora op meerdere

manieren een rol kunnen spelen bij processen van islamfundamentalistische radicalisering die

uiteindelijk kunnen leiden tot geweld.

Het is duidelijk geworden dat het onderzochte (openbare) internetforum een rol kan spelen

wat betreft rekrutering. Het bleek dat sommige gebruikers anderen systematisch probeerden

overtuigen van hun mening. In dit opzicht was de aanwezigheid van charismatische figuren

opvallend, met name de woordvoerders van zowel Sharia4Belgium als van Sharia4Holland.

Omdat deze twee personen welbespraakt zijn en ook video’s waarin ze zelf aan het woord zijn

plaatsten, lijkt het realistisch te stellen dat ze anderen overtuigen van hun radicaal

gedachtegoed. Het gaat bovendien verder dan standpunten: soms wordt het forum ook

gebruikt als communicatiemiddel om betogingen en lezingen aan te kondigen. Hun

aanwezigheid op ansaar.nl heeft slechts één ultiem doel: mensen proberen te overtuigen om

lid te worden van hun organisaties. Dit alles wijst er dus op dat het onderzochte forum

gebruikt wordt als medium voor actieve rekrutering.

95

Ook zelfrekrutering via internetfora is mogelijk. Als personen die uit interesse voor de islam

ansaar.nl terechtkomen, komen ze quasi zeker in contact komen met de ruimschoots

aanwezige radicale boodschappen. Het model van Wiktorowicz toont in dit opzicht aan hoe

een gesprek met een lid van een radicale beweging al voldoende kan zijn als trigger voor later

lidmaatschap. Dit kan dus gemakkelijker dan ooit in de virtuele wereld op een forum zoals dat

van ansaar.nl. De kans is groter bij personen die op zoek zijn naar hun identiteit, op zoek zijn

naar een groep om bij te horen, die relatieve deprivatie ondervinden, die zich onrechtvaardig

behandeld voelen (cf. Moghadam) of die zich moreel verontwaardigd voelen over bepaalde

gebeurtenissen (cf. Sageman). Vooral jongeren zijn een risicogroep. De kans bestaat dat ze

zich laten meeslepen door andere gebruikers: het forum fungeert dan als een trigger voor een

radicaliseringsproces. Er kunen processen van frame alignment optreden (cf. Wiktorowicz)

waardoor ze de radicale interpretatiekaders zelf gaan overnemen. Het gevaar bestaat dan dat

ze afglijden naar meer verborgen secundaire fora of kernfora, waar er helemaal geen

tegengeluiden meer bestaan voor het extremistische discours (cf. afbeelding twee). Dit

radicaliseringsproces kan uiteindelijk uitmonden in het plegen van fysiek geweld.

We willen er wel op wijzen dat de radicale uitingen op ansaar.nl in een groot aantal gevallen

kritiek uitlokte van andere gebruikers. Hier konden we in deze masterproef niet verder op

ingaan. Het toont wel aan dat de radicale interpretatiekaders niet te veralgemenen zijn naar

alle gebruikers. Over het algemeen werden bijvoorbeeld rechtvaardigingen van geweld door

de meerderheid van de deelnemers aan een discussie afgekeurd. Toch zijn de radicale

berichten geen marginale minderheid. Het gaat om een aanzienlijk deel van de totale

geplaatste berichten. In dit opzicht lijkt een belangrijke preventieve rol voor moderators

weggelegd. Het zijn in de eerste plaats zij die er voor kunnen zorgen dat radicale gebruikers

de toegang tot de website ontzegd worden en dat hun aanstootgevende berichten gewist

worden. Het recht op vrije meningsuiting weegt mijns inziens niet op tegen het potentiële

gevaar van radicalisering. Ook een systeem van sociale controle waarbij gebruikers ongepaste

berichten kunnen melden aan de moderatoren is aangewezen.

Een sterk punt van de gebruikte methodologie is dat de berichten geobserveerd worden zonder

tussenkomst van mezelf als onderzoeker. Er spelen dus geen zaken als sociale wenselijke

antwoorden en vertekening door de vraagstelling. Het feit dat de personen met elkaar in

discussie gaan levert diepgaande kennis op. Door de diversiteit aan meningen is men verplicht

de manier van denken duidelijk te verklaren en te motiveren, en dat is een belangrijke

96

meerwaarde van onderzoek van internetfora. Bovendien kan de sociale interactie op zich

worden bestudeerd. Een ander voordeel is dat de dataverzameling relatief snel verloopt.

Interviews afnemen met alle personen die geciteerd worden doorheen deze masterproef zou

veel meer tijd vragen. Ook de frameanalyse op zich heeft een groot voordeel. Doordat men

zich als onderzoeker verdiept in de interpretatiekaders, kan men zich in de plaats stellen van

de personen die bestudeerd worden. Doordat men hun denkwijzen begrijpt die aan de basis

liggen van een abstract concept zoals radicalisering, krijgt men een diepgaand inzicht in het

achterliggende fenomeen. In die zin is het opmerkelijk dat een dergelijke methodologie tot nu

toe nauwelijks gebruikt is in wetenschappelijk onderzoek naar radicalisering.

Een beperking van het empirische onderzoek is dat de individuen niet face to face konden

bestudeerd worden. De twee individuen die in aanraking kwamen met de politie leverden

wellicht bijkomende data op. Wellicht is het interessant om deze data te kunnen koppelen met

de berichten die ze op ansaar.nl geschreven hebben. Ook het feit dat de activiteiten op het

forum beperkt zijn in de tijd is een zwak punt. De tijdsperiode van de geobserveerde berichten

is vaak te kort om trends te kunnen waarnemen. Het is ook moeilijk om conclusies te trekken

op gebied van zelfrekrutering omdat registratie niet vereist is voor het lezen van de berichten.

Het is dus perfect mogelijk dat een persoon al drie jaar de discussies leest, het gedachtegoed

begint over te nemen en zich dan pas registreert en zelf actief begint te posten. Op die manier

ontstaat dan de verkeerdelijke indruk dat het niet aan het forum te wijten is dat iemand

geradicaliseerd is. Private berichten (personal messages) onderling tussen leden van het forum

konden ook niet nagegaan worden. Kwalitatieve interviews zijn dus verder nodig om te weten

te komen wat nu de rol is van internetfora bij radicalisering.

Verder onderzoek is zeker nodig in dit gebied. Het valt te bekijken in verder onderzoek in

welke mate de geïdentificeerde interpretatiekaders terug te vinden zijn op andere

(gelijkaardige) fora. Het empirische onderzoek focuste zich ook enkel op één Nederlandstalig

forum. Het is belangrijk om in verder onderzoek ook anderstalige fora te bekijken.

Ook meer kwantitatief onderzoek als aanvulling hierop zou nuttig zijn: wat is de verhouding

tussen radicale en gematigde gebruikers/berichten? Zijn de radicale gebruikers actiever op het

forum dan de gematigde? Andere interessante onderzoekspistes zijn bijvoorbeeld: in hoeverre

zijn radicale gebruikers actief op meerdere fora? Posten ze al dan niet onder meerdere

gebruikersnamen om de overhand te halen in bepaalde discussies?

97

Wat ook opviel is dat België in vergelijking met Nederland wat achterop hinkt wat betreft

onderzoek naar radicalisering op zijn grondgebied. Verder zou er ook theoretische integratie

moeten komen. Er bestaan enorm veel modellen en theoriëen ter verklaring van radicalisering

en terrorisme die sterk gelijken op elkaar, elkaar overlappen en soms ook elkaar tegenspreken.

98

Bibliografie

AIVD (2007). Radicale dawa in verandering. De opkomst van islamitisch neoradicalisme.

AIVD (2011). Jaarverslag 2010. Den Haag: Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst.

AIVD (2012). Het jihadistisch internet. Kraamkamer van de hedendaagse jihad. Den Haag:

Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst.

ALI, M.M. (1990). The religion of islam. Ohio: Ishaat islam.

ARIZA, L.M. (2006). Virtual Jihad. Scientific American, 294(1), 19.

BENFORD, R.D., SNOW, D.A., ROCHFORD, E.B. & WORDEN, S.K. (1986). Frame

alignment processes, micro mobilization, and movement participation. American Sociological

Review, 51, 464–481.

BERGEN, P. (2008). Al Qaeda, the Organization: A Five-Year Forecast. The ANNALS of the

American Academy of Political and Social Science, 618, 14-30.

BOON, T. (2010) Jurgen Habermas and islamic fundamentalism: on the limits of discourse

ethics. Journal of Global Ethics, 6(2), 153–166.

BRUSSE, A. & SCHOONENBOOM, I.J. (2006). Dynamiek is islamitisch activisme.

Amsterdam: Amsterdam University press.

BUIJS, F. (2009). Muslims in the Netherlands: social and political developments after 9/11.

Journal of ethnic and migration studies, 35(3), 421-438.

BURKE, J.M, JACKSON, E.F. & TITTLE, C.R. (1986). Modeling Sutherland's Theory of

Differential Association: Toward an Empirical Clarification. Social forces, 65 (2), 405-432.

99

CASTELLS, M. (1997, second edition, 2004). The Power of Identity, The Information Age:

Economy, Society and Culture Vol. II. Oxford: Blackwell.

CAVANAUGH, A. (1997). Interpretations of political violence in ethnically divided

societies. Terrorism and Political Violence, 9(3), 33-54.

CRENSHAW, M. (2000). The psychology of terrorism: an agenda for the 21st century.

Political psychology, 21(2), 405-420.

DE HERDT, C (2009/09/02) ‘28 leerlingen weigeren hoofddoek af te doen’ [WWW]. Het

Nieuwsblad: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=OS2ED9A8 [1005/2012]

DE KONING, M. (2008). Zoeken naar een zuivere islam. Geloofsbeleving en

identiteitvorming van Marrokkaans-Nederlandse Moslims. Amsterdam: Bakker.

DE POOT EN SONNENSCHEIN (2011). Jihadi terrorism in the Netherlands, WODC

rapport. Boom: Boom juridische uitgevers.

DE RAEDT, T. (2004). Muslims in Belgium: a case study of emerging identities. Journal of

Muslim Minority Affairs, 24(1), 9-30.

FERMIN, A. (2009). islamitische en extreem-rechtse radicalisering in Nederland. Den Haag:

WODC.

FISHMAN, S. & KRUGLANSKI, A.W. (2006). The psychology of terrorism: “syndrome”

versus “tool” perspectives. Terrorism and political violence, 18(2), 193-215.

FORUM (2010). De positie van Moslims in Nederland. Factbook 2010. (jaarverslag).

GEE, J.P. (1999). An introduction to discourse analysis: theory and method. London/New

York: Routledge.

GEERAERTS, S. (2012). Digital radicalization of youth. Social cosmos, 3(1), 25-32.

100

GOFFMAN, E. (1974). Frame Analysis. Cambridge: Harvard University Press.

HERTOGEN, J. (2008/09/11) De moslimaanwezigheid in België. [WWW] Npdata:

http://www.npdata.be/BuG/100/) [25/04/2012]

JUERGENSMEYER, M. (2000). Terror in the mind of god. The global rise of religious

violence. Berkeley: university of california press.

KAVANAGH, J. (2011). Selection, Availability, and Opportunity: The Conditional Effect of

Poverty on Terrorist Group Participation. The journal of conflict resolution, 55(1), 127.

KING, M. & TAYLOR, D.M. (2011). The radicalization of homegrown jihadists: a review of

theoretical models and social psychological evidence. Terrorism and political violence, 23,

602-622.

KLANDERMANS, P.G. & STAGGENBORG, S. (2002). Methods of social movement

research. Minneapolis: University of Minnesota Press.

KOCAK, S. (2010). Wie is er bang van de islam? Gent : Borgerhoff & Lamberigts

MARGOLIOUTH, D.S. (2010) Mohammed and the Rise of islam. New York: Cosimo Inc.

MCCAULEY, C. & MOSKALENKO, S. (2009). Measuring political mobilization: the

distinction between activism and radicalism. Terrorism and political violence, 21(2), 239-260.

MOGHADDAM, F.M. (2005). The staircase to terrorism: a psychological exploration.

American Psychologists, 60(2), 161-169.

NCTB (2010) Jihadisten en internet. Update 2009. Den haag: Koninklijke De Swart.

(onderzoeksrapport)

NESSER, P. (2011). Ideologies of Jihad in Europe, Terrorism and Political Violence, 23(2),

173-200.

101

NOPPE, J., HELLINCKX, J. & VANDE VELDE, M. (2010). Polarisering en radicalisering:

een integrale preventieve aanpak. Gent: Universiteit Gent, Associatieonderzoeksgroep

Governance of Security. (onderzoeksrapport)

SAGEMAN (2008). Leaderless Jihad. Terror Networks in the Twenty-First Century.

Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

SLAVICEK, D.J. (2008). Deconstructing the shariatic sustification of suicide bombings,

Studies in conflict & terrorism, 31(6), 553-571.

SLOOTMAN, M. & TILLIE, J. (2006). Processen van radicalisering. Waarom sommige

Amsterdamse moslims radicaal worden. Amsterdam: universiteit Amsterdam: instituut voor

migratie- en etnische studies.

SONN, T. (2004). A brief history of islam. Oxford: Blackwell.

STINCHCOMBE, A. (2005). The Logic Of Social Research. Chicago: The university of

Chicago Press

TURNER, J. (2010). From cottage industry to international organisation: the evolution of

Salafi-Jihadism and the emergence of the Al Qaeda ideology. Terrorism and Political

Violence, 22, 541–558.

VAN DEN BROECK, L. (2002). De islam in België : bedreiging of verrijking? Antwerpen:

Manteau.

VAN DER VALK, I. (2010). Monitor racisme en extremisme. Amsterdam: amsterdam

university press.

VELDHUIS, T. & BAKKER, E. (2007). Causale factoren van radicalisering en hun

onderlinge samenhang. Vrede en veiligheid, 36 (4), 447-470.

VORSTER, J.M. (2007). Analystical perspectives on religious fundamentalism. Journal for

the Study of Religions and Ideologies, 17, 5-20.

102

VSSE (2011). Jaarverslag 2010. Brussel: VSSE. (jaarverslag)

WAINES, D. (1995). An introduction to islam. Cambridge: Cambrigde university Press.

WIKTOROWICZ, Q. (2005). A Genealogy of Radical islam. Studies in Conflict & Terrorism,

28(2), 75-97.