Geen geld voor geweld

Wapenvrij sparen enbeleggen: het is mogelijk!

Netwerk Vlaanderen

2

Banken beleggen in wapens…Hoge rendementen en beperkte risico’s, beleg-gingen waardoor je geld maximaal rendeert.Klinkt aantrekkelijk! Of toch niet, als je bedenktdat banken, op zoek naar maximaal rende-ment, ook investeren in winstgevende be-drijven uit de wapenindustrie. Al zijn dergelijkebeleggingen niet bij wet verboden, ethisch ve-rantwoord is het zeker niet. Wapens houdenimmers oorlogen en gewapende conflicten instand en maken vele onschuldige slachtoffersonder de burgerbevolking.

… maar er zijn alternatievenAls je geld op een gewone spaarrekening staatof in een klassiek beleggingsfonds zit, bestaatde kans dat de bank jouw centen investeert inallerlei bedrijven, waaronder wapenproducen-ten. Als je je hier niet mee kan verzoenen,moet je dan al je geld weghalen bij je bank energens onder de matras steken? Nee, gelukkigkan je ook kiezen voor financiële productenwaarbij de bank niet zomaar overal in mag

investeren, en waar jouw geld niet terechtkomtbij wapenproducenten. Dat zijn de duurzameproducten, waarbij de bank of aanbieder zicher toe verplicht om het geld te herbeleggen inorganisaties die een meerwaarde bieden voormilieu, mens en maatschappij. Investeringenin bv. wapenproducenten of sterk milieu-vervuilende bedrijven worden uitgesloten.

‘Duurzaam’ ≠ duurzaamVan de financiële producten die onder de noemer ‘duurzaam’, ‘maatschappelijk verantwoord’ of ‘ethisch’ aangeboden worden, magje verwachten dat ze je geld niet beleggen inde wapen- en militaire industrie. Helaas is ditniet steeds het geval. Voor een aantal‘duurzame’ producten belegt de bank zelfs ineen van de tien grootste wapenproducenten terwereld. Als consument is het dan ook niet een-voudig om een juiste keuze te maken uit hetaanbod. Deze brochure wil je helpen bij hetmaken van een verantwoorde keuze.

3

WAAROM J E GELD U IT

D E WAPENINDUSTRIE HOUDEN?

• Wapens zijn ontworpen om iemand te verwonden of te doden. Ze brengen

hetfundamenteelste mensenrecht, recht op leven, in gevaar

• Wapens zijn middelen om met geweld macht te verwerven en uit te oefenen

• Wapens brengen het recht op een rechtvaardige, sociale en economische ontwikkeling,

volgens het handvest van de Verenigde Naties, in het gedrang

• Bewapening legt een grote druk op overheidsmiddelen, meestal ten koste van

investeringen in gezondheid, onderwijs, cultuur, …

• De wapenindustrie staat bekend om zijn gebrek aan transparantie en hoge corruptie-

graad. Investeren in dergelijke bedrijven betekent dan ook blindelings betrokken raken

bij bedenkelijke leveringen of praktijken

• De controle op de wapenhandel faalt: wapenembargo’s worden doorbroken,

exportcontroles worden handig omzeild. Er is dan ook geen enkele controle op de

eindbestemming. Veel wapens komen dan ook terecht in verkeerde handen

HO E WAPENVRIJ SPAREN E N

BELEGGEN?Je kan eenvoudig beginnen met het openenvan een duurzame spaarrekening. Op diemanier vermijd je de wapenindustrie en komenje spaarcenten terecht bij sectoren als socialeeconomie, gezondheidszorg en onderwijs. Hetaanbod duurzame beleggingsfondsen enverzekeringsproducten is ruimer, maar degaranties dat je wapenvrij belegt zijn niet altijdeven groot. Ook kan je rechtstreeks of viagespecialiseerde organisaties beleggen inbedrijven uit de sociale economie ofmicrokredietinstellingen. Tenslotte behoort zelfsduurzaam pensioensparen tot de mogelijk-heden.

RENDEMENTEen vaak gebruikt argument om niet duur-zaam te sparen of beleggen is dat de finan-ciële opbrengst lager zou zijn. Dit misverstandwillen we hier de wereld uit helpen. De rentedie je ontvangt op een duurzame spaarreke-ning is hetzelfde als op een gewone spaar-rekening. Ook het financieel rendement vanduurzame beleggingsfondsen is niet lager dandat van klassieke fondsen. Bovendien heeftduurzaam sparen of beleggen als grootvoordeel dat het maatschappelijk rendementveel hoger ligt. Je krijgt niet alleen financieelvoordeel, maar draagt ook nog eens bij aaneen beter leefbare wereld.

4

DUURZAAM SPAREN

De meest eenvoudige manier om je geldduurzaam te beleggen is het openen van eenduurzame spaarrekening. Het vraagt weinigonderzoek, het kost niets en het is een flexibelebeleggingsvorm, want je kunt kosteloos geldafhalen en bijstorten wanneer je maar wilt.Bovendien ben je 100% zeker dat je bank jegeld duurzaam herbelegt.Duurzame zichtrekeningen voor particulierenworden vooralsnog niet aangeboden in België.

Tabel 1: duurzame spaarrekeningen

Wat doen banken met geld opgewone spaarrekeningen?Banken gebruiken ons spaargeld vooral omkredieten (leningen) te verstrekken aan interna-tionale bedrijven en overheden. Voor eenbeperkt deel beleggen ze het geld ook vooreigen rekening. Uitsluitingscriteria zoalswapens komen echter onvoldoende aan bodbij dit investeringsproces.

Een aantal grote banken werkte de afgelopenjaren een strikter wapenbeleid uit. Fortis, INGen KBC sluiten daardoor verschillende contro-versiële wapens uit, zoals clustermunitie.Dexia, Ethias en VDK sluiten de wapenindus-trie ruimer uit, maar blijven vaag over de con-crete toepassing van dit beleid.Daarnaast is het voor klassieke spaarreke-ningen totaal onduidelijk in welke concretebedrijven of overheden geïnvesteerd wordt.Tenslotte laat geen enkel klassiek spaarproducteen externe controle toe om het beleid te toet-sen aan de reële investeringen. De gewonespaarrekeningen krijgen dan ook geen duimomhoog.

Gaat het geld op duurzamespaarrekeningen naar wapens?Bij alle duurzame spaarrekeningen worden allewapenproducenten uitgesloten van financiering.Dit beleid wordt bovendien meestal gecon-troleerd door onafhankelijke diensten zoalsEthibel. De beste garantie dat duurzamespaarrekeningen wapenvrij zijn, ligt in het feitdat dit spaargeld vooral herbelegd wordt insectoren als sociale economie, milieu,duurzame energie. Duurzame spaarrekenin-gen krijgen dan ook een goede score.

Waar kan je terecht?Het aanbod aan een duurzame spaarrekenin-gen is helaas beperkt. Momenteel kan je bijdrie banken een duurzame spaarrekening ope-nen (zie tabel 1) Dit kan perfect zonder debruggen met je eigen bank op te blazen: jeopent gewoon een nieuwe spaarrekening,zonder dat je jouw bestaande zicht- en spaar-rekening hoeft op te zeggen.

Netwerk Rentevrij financiert ecologisch verantwoorde verbouwingen.

Mar

co D

e Cu

yper

: La

ferm

e du

Boi

s-le

-Com

te

Naam rekening Bank Duim

Krekelsparen FortisSolidariteits- en wereldsparen VDKspaar- en termijnrekeningen Triodos

5

DUURZAAM BELEGGEN

Wat doen banken met geld ingewone beleggingsfondsen?Als je je centen in een beleggingsfonds steekt,zal de beheerder van dat fonds dit geld ondermeer beleggen in beursgenoteerde multina-tionals en/of overheden, afhankelijk van hetgekozen risicoprofiel. Zijn opdracht is hetrealiseren van een maximaal rendement. Debeurskoersen van wapenproducenten zijnsinds de aanslagen in New York in 2001aanzienlijk gestegen zodat de fondsbeheerderook in deze bedrijven zal beleggen. Ook over-heden gaan niet vrijuit en zijn soms betrokkenbij wapenproductie of voeren oorlog.Het geld in beleggingsfondsen gaat soms ooknaar overheden. Ethische criteria zorgenervoor dat de duurzame fondsen investeringenin dictaturen uitsluiten. De toegekende scorehangt grotendeels af van de mate waarin hetfonds wapenbedrijven uitsluit.

Gaat het geld van duurzamefondsen naar wapens?Bij alle duurzame fondsen hanteren de aan-bieders een reeks indicatoren die de sociale enecologische prestaties van bedrijven en over-heden in kaart brengen. Wapenproducentenworden door de meeste duurzame fondsen uit-gesloten, maar niet door allemaal. De score

die we in tabel 2 toekennen aan een beleg-gingsfonds hangt af van de mate waarin hetfonds wapenbedrijven uitsluit. Sommige pro-ducten beleggen ook in overheden. Ethische cri-teria zorgen ervoor dat de duurzame fondseninvesteringen in dictaturen uitsluiten. De toege-kende score hangt grotendeels af van de matewaarin het fonds wapenproducenten uitsluit.

Scores duurzame fondsenDe eindscore in tabel 2 is opgebouwd uit driedeelscores:• het wapenbeleid van het fonds (heeft de

fondsbeheerder een afdoende beleid om dewapen- en militaire industrie uit te sluiten?)

• onze toetsing van dat beleid (worden in depraktijk de wapenproducenten ook effectiefuitgesloten?)

• de transparantie van het fonds (is externecontrole mogelijk? en is voldoende infor-matie beschikbaar voor de klant?)

Hoe hoger de score, hoe strenger het fonds isvoor wapens.

Tabel 2: duurzame beleggingsfondsen

Naam duurzaam fonds Aanbieder Score Duim

Triodos Values Fund European Bonds Triodos 78,6

Triodos Values Fund International Equities Triodos 78,6

PAM Equities Europe Ethical Petercam 73,2

Athena World Equity (Sustainability Fund) Bank Delen 72,2

Delta Lloyd L - S.r.i. Panda Delta Lloyd 72,2

ISIS Ethiglobal Bank Degroof 72,2

Paricor E10 Fonds Dexia 72,2

6

Naam duurzaam fonds Aanbieder Score Duim

AlterVision Balance Europe Fortis 69,8

AlterVision Rode Kruis Fortis 69,8

KBC Eco Fund Alternative Energy KBC 42,7

KBC Eco Fund Sustainable Euroland KBC 42,7

KBC Eco Fund Water KBC 42,7

KBC Eco Fund World KBC 42,7

KBC Institutional Fund Ethical Euro Bonds KBC 42,7

KBC Institutional Fund Ethical Euro Equities KBC 42,7

KBC Institutional Fund Global Ethical Defensive 1 KBC 42,7

Dexia Equities L World Welfare Dexia 42,5

Dexia Sustainable – Euro Corporate Bonds Dexia 42,5

Dexia Sustainable – Euro Long Term Bonds Dexia 42,5

Dexia Sustainable – Euro Short Term Bonds Dexia 42,5

Dexia Sustainable Accent Social Dexia 42,5

Dexia Sustainable Balanced High Dexia 42,5

Dexia Sustainable Balanced low Dexia 42,5

Dexia Sustainable Balanced medium Dexia 42,5

Dexia Sustainable EMU Dexia 42,5

Dexia Sustainable Euro Bonds Sustainable Dexia 42,5

Dexia Sustainable Europe Dexia 42,5

Dexia Sustainable North America Dexia 42,5

Dexia Sustainable Pacific Dexia 42,5

Dexia Sustainable World Bonds Dexia 42,5

Dexia Sustainable World Large Caps Dexia 42,5

Fortis L Fund Equity Environmental Sustainability World Fortis 42,3

Fortis L Fund Equity Socially Responsible Europe Fortis 42,3

Fortis L Fund Strategy Balanced SRI Europe Fortis 42,3

Fortis L Fund Strategy Growth SRI Europe Fortis 42,3

Fortis L Fund Strategy Stability SRI Europe Fortis 42,3

Goed scorende fondsen De Triodosfondsen, de fondsen met een Ethibellabel ( ) en Altervision van Fortis presterenhet beste. De aanbieder van deze fondsenverklaart dat producenten, ontwikkelaars ofhandelaars van wapens automatisch wordenuitgesloten. Bovendien wordt ook de ruimeremilitaire industrie (bv. producenten van radar-detectiesystemen, essentiële electronischeonderdelen voor wapensystemen) grotendeelsuitgesloten. Bij de toetsing kwamen we inder-daad geen wapenproducenten tegen enslechts een beperkt aantal bedrijven met mili-taire producten of diensten.

Middelmatig scorende fondsen De duurzame fondsen van Dexia en KBC en deandere fondsen van Fortis doen het niet slecht,maar behalen toch een beduidend lagerescore. De rasechte wapenproducenten wordenwel uitgesloten, maar bedrijven waarvan deomzet uit wapens beperkt blijft tot enkele pro-centen van hun totale omzet, worden weltoegelaten in deze fondsen. Hierdoor mogen

Naam duurzaam fonds Aanbieder Duim score

ABN Amro Funds Socially Responsible Equity Fund ABN-Amro 20

JPMorgan Funds Global Socially Responsible Fund JPMorgan Fleming 15,1

Mellon Ethical Index Tracker Mellon 15,1

ING (L) Invest Sustainable Growth ING 10

Sarasin OekoSar Portfolio BNP 4,2

Sarasin Sustainable Bond Euro BNP 4,2

Sarasin ValueSar Equity BNP 4,2

Pictet Funds European Sustainable Equities Pictet 2,1

HSBC Gif Equity SRI HSBC -10

Aviva Fund European Socially Responsible Equity Fund Delta Lloyd -10,1

DWS Invest Sustainability Leaders NC Deutsche Bank -46,1

sommige van deze fondsen beleggen inbijvoorbeeld General Electric, een multinationaldie voor enkele miljarden aan wapenappara-tuur (o.a. motoren voor gevechtsvliegtuigen)produceert. Met enkele procenten van deimmense omzet behoort dit bedrijf tot dewereldtop van wapenproducenten. Deze fond-sen zetten dus de deur op een kier, waardoorde duurzame belegger riskeert dat zijn cententoch in de wapenindustrie terechtkomen.

Slecht scorende fondsen De overige, vooral buitenlandse duurzamefondsen behalen allemaal een zwakke score.ABN Amro heeft een beloftevol beleid maar ditis alles behalve doorzichtig. Alle andere slechtscorende producten hebben, voor zover ge-kend, een beleid dat zelfs producenten vancontroversiële wapensystemen niet vollediguitsluit. Soms zelfs wordt de wapenindustriehelemaal niet uitgesloten. Hierdoor kunnenbedrijven die behoren tot de wereldtop vanwapenproducenten in een duurzaam genoemdproduct terechtkomen. Producten met een nega-tieve score zijn producten die niet bekend-maken hoe ze tegenover de wapenindustrie

7

waardoor de score van duurzame verzeke-ringen wordt bepaald door de scores die deonderliggende duurzame fondsen behalen. Hetfonds dat de minste garanties biedt, zal daar-bij de doorslag geven.De sterkte van het product wordt bepaald doorzijn zwakste schakel.

8

staan. Producten die de wapenproductieslechts vanaf 10% of zelfs helemaal niet uit-sluiten, halen de allerlaagste scores.

Kapitaalgarantiefondsen enthematische fondsenKapitaalgarantiefondsen hebben we nietopgenomen, aangezien de inschrijfperiodetelkens heel beperkt is. Thematische fondsengebruiken slechts één welbepaald duurzaamthema als selectiecriterium, bv. milieutechno-logie. Bedrijven met een afdeling milieutech-nologie, kunnen evenwel ook een afdeling mi-litaire technologie hebben. We beschouwendeze thematische fondsen dan ook niet alsduurzaam indien ze niet vertrekken van ecolo-gische, sociale en ethische criteria.

DUURZAME VERZEKE-RINGSPRODUCTENMomenteel worden enkel duurzame productenvan het type tak 23 aangeboden. Bij deze pro-ducten is het risico voor rekening van deverzekeringnemer. Je geld wordt belegd in éénof meerdere duurzame beleggingsfondsen,

Naam duurzame verzekering Aanbieder Score Duim

Ethico Invest – Mundo Ethias 72,2Dexia Life Values Dexia 42,5AXA Life Ethical AXA -49,3

Tabel 3: duurzame verzekeringsproducten

belegd volgens het Europees kwaliteitslabelvan Ethibel, zodat je geld enkel geïnvesteerdwordt in duurzame bedrijven. Het fiscaal gun-stige regime, dat verbonden is aan het pen-sioensparen, geldt uiteraard ook voor het FirstPensioensparen.

9

DUURZAAM PENSIOENSPARENOp dit moment is er slechts één duurzaamproduct op de markt, namelijk het FirstPensioensparen bij Ethias Je spaargeld wordt

Naam pensioenspaarrekening Aanbieder Score Duim

First Pensioensparen Ethias 72,2

Tabel 4: duurzame pensioenspaarrekeningen

10

NIET BANCAIRE PRODUCTENOm je geld duurzaam te beleggen, kan je ookeen bestemming kiezen zonder tussenkomstvan een financiële instelling. Wanneer je voorde volgende alternatieven kiest, heb je alvastvoldoende garanties dat jouw centen niet geïn-vesteerd worden in de wapenindustrie. Alle hiervernoemde producten krijgen dan ook eenduim omhoog ( )

DIRECT INVESTEREN

Duurzaam beleggen in desociale economieMisschien wil de school van jouw kinderen welrenoveren met een lening van enkele ouders,heeft de vereniging waar je lid van bentbehoefte aan een lening voor het secretariaat,

of hebben vrienden geld nodig om een sociaalbedrijfje te starten,... Je zou er verwonderdvan zijn als je wist hoeveel verenigingen enbedrijfjes met leningen van hun sympathisan-ten het hoofd boven water houden.Je verstrekt een lening of koopt een aandeel ofobligatie van een bedrijf met een maatschap-pelijke meerwaarde. Deze formule is risico-voller en omslachtiger dan duurzaam sparenof beleggen, maar de bestemming van je geldis gegarandeerd duurzaam en je kan daar zelfcontrole op uitoefenen. Bovendien heeft jeinvestering ook een gezicht, want je krijgt eenrechtstreekse band met het gekozen initiatief.Zo kan je bijvoorbeeld intekenen op obligatie-leningen van Natuurreservaten of OxfamWereldwinkels, of aandelen kopen van dekaascoöperatie Het Hinkelspel of de energie-producent Ecopower.

kaascoöperatie Het Hinkelspel

11

Netwerk Rentevrij

Duurzaam beleggen in(beursgenoteerde) bedrijvenJe kunt ook rechtstreeks effecten verwervenvan duurzame bedrijven. Zelf uitmaken of eenbedrijf duurzaam is of niet, is geen makkelijkeopgave. Bovendien zijn beursgenoteerdebedrijven vaak internationaal georiënteerd enhebben ze misschien wel banden metwapenproducenten. Daarom kan je best eenvermogensbeheerder raadplegen die gespe-cialiseerd is in duurzaamheidsonderzoek.

Indirect investerenJe kunt ook aandelen kopen van financiëleorganisaties die gespecialiseerd zijn in hetfinancieren van initiatieven met een hogemaatschappelijke meerwaarde. Voorbeeldenhiervan zijn aandelen van Triodos Bank,Alterfin (microkredietinstellingen in het Zuiden),Hefboom (sociale economie in Vlaanderen) ofNetwerk Rentevrij. Deze laatste organisatie isgespecialiseerd in het toestaan van rentevrijeleningen aan initiatieven met een hogemaatschappelijke meerwaarde. Beleggen indeze organisaties levert meestal een rende-ment op dat gelijkaardig is aan dat van eenspaarrekening. Voor een volledige lijst verwijzen we naar onze website.

ZET DE STAP NU!

Wapenvrij sparen of beleggen is dus wel degelijk mogelijk. Nochtans ligt de lat bij alle aan-geboden producten niet even hoog, zodat je als consument waakzaam moet zijn bij de keuze dieje maakt. Netwerk Vlaanderen adviseert om te kiezen voor die producten die in deze brochure eengoede score krijgen.Wacht dus niet tot morgen om de stap te zetten naar een duurzaam financieel product. Zet destap nú, en zet alvast je spaarcenten over naar een duurzame spaarrekening. Dit kost je niets,het rendement blijft hetzelfde, je regelt het makkelijk en snel én je bent zeker dat je geld niet bijwapenproducenten terechtkomt. Niets dan voordelen dus!

MEER INFORMATIE

Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld, d.w.z. met oog voormens en milieu. Netwerk streeft naar een eerlijke, duurzame samenleving.

Colofon

Deze brochure is gratis te bestellen bij Netwerk Vlaanderen viainfo@netwerk-vlaanderen.be of telefonisch op 02/201.07.70. Ook kan je deze brochure downloaden via onze website www.netwerkvlaanderen.be.

Deze folder is de samenvatting van een heel onderzoeksproces. Meer informatie over ditonderzoek vind je op www.netwerkvlaanderen.be.Verder vind je op www.netwerkvlaanderen.be/duurzaamgeld (rubriek Aanbod) voor elkvan de hier vernoemde producten gedetailleerde productfiches die alle belangrijke duurzaamheidsaspecten (uitsluitingscriteria, positieve criteria, transparantie, controle,…)belichten.Op www.mijngeldgoedgeweten.be kom je alles te weten over de campagnes die NetwerkVlaanderen voert. Netwerk vraagt de banken investeringen in wapenproducenten enbedrijven die de mensenrechten schenden stop te zetten. Op onze website kan je ook een brief sturen naar jouw bank met de vraag om dergelijkeinvesteringen stop te zetten.

Auteur: Anton Gerits - Onderzoeker: Luc Weyn - Eindredactie: Leontien AarnoudseLay-out: Anne-mie Carpentier - Verantwoordelijke uitgever: Kristien Vermeersch

Netwerk Vlaanderen vzw Vooruitgangstraat 333/9 ,1030 Brussel 02/201.07.70 januari 2007

E-ZINE

Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op gebied van duurzaam sparenen beleggen? Abonneer je dan nu op www.netwerkvlaanderen.be gratis op ons e-zine,de maandelijkse digitale nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen.