> de komst van de poh-ggz

> vijf psychiaters aan het woord

> een multidisciplinair team voor ouderen

GGZ Friesland

April

201

0, ja

arga

ng 2

, num

mer

2

Inzine‘ Wij leveren écht maatwerk’

Inzicht in het aanbod van GGZ Friesland in regio Sneek

2 Inzine

Het is weer lente en de eerste warme zonnestralen breken door de wolken heen. Binnen GGZ Friesland in de regio Sneek bouwen we, na een roerig 2009, weer met veel plezier aan de toekomst. Ook bij ons gaat de zon weer schijnen. Ik laat u graag de meest recente ontwikkelingen zien en geef u graag inzicht in ons aanbod.

De ontwikkelingen volgen elkaar namelijk in hoog tempo op. Zo zijn we op 15 februari van start gegaan met Aanmelding GGZ Friesland. Hier kunnen alle verwijzers in de provincie centraal patiënten aanmelden. Daarnaast zijn de zorgprogramma’s voor angst- en stemmingsklachten geïmplementeerd. Hiermee willen we onze patiënten kwalitatief hoogwaardige behandelingen bieden. De zorgprogramma’s voor andere stoornissen staan in de startblokken. Daarmee verbeteren

we ook onze behandelingen voor onder andere persoonlijkheidsstoornissen, ontwikkelingsstoornissen, traumagerelateerde stoornissen, seksuele stoornissen en eetstoornissen.

GGZ Friesland ontwikkelt de zorg van de toekomst. Dit is nodig, want kwaliteit staat voorop. Om onze kwaliteit een impuls te geven hebben we gelukkig recent ook weer een aantal psychiaters aan ons kunnen verbinden. Zij stellen zich in deze krant aan u voor en vertellen over hun werk en wat het werk leuk maakt. Ook willen we u in 2010 graag persoonlijk treffen, om het behandelaanbod (en uw vraag!) te bespreken. Hierover volgt later in 2010 meer informatie.

Verder vertellen we u graag wat meer over het zorgaanbod van ons team ouderenpsychiatrie.

Zo is het steunpunt voor de ketenzorg dementie in onze regio geopend per 1 maart en kan het steunpunt, in elk geval op basis van subsidiegelden, tot eind 2011 draaien. Met de grote vergrijzing in ons land een prachtige aanvulling op onze zorg. Vanuit GGZ Friesland werkt ook een aantal ervaren medewerkers mee binnen het steunpunt.

Last but not least ligt de invoering van de POH goed op koers. In deze krant kunt u lezen wat een aantal huisartsen vindt van de ontwikkelingen rond deze ondersteuner in de huisartsenpraktijk!

Met vriendelijke groeten,

Irene Barends, Regiomanager Sneek06 - 13 73 71 17Irene.barends@ggzfriesland.nl

Erik Gerretsen werkt drie dagen in de week aan de Hegedyk. Hij is daar - in samenwerking met andere medewerkers - verantwoordelijk voor intakes en behandelingen van patiënten met klachten die ambulant behandeld kunnen worden. Deze mensen hebben soms aan een aantal gesprekken genoeg om zich beter te voelen. Soms is een intensievere behandeling nodig, zoals bijvoorbeeld psychotherapie. Naast dit werk zorgt hij ervoor dat patiënten, indien geïndiceerd, medicatie krijgen.

Hij vertelt dat geen intake hetzelfde is en dat zijn betrokkenheid bij patiënten hem helpt tot een juiste diagnose te komen. ‘De intake moet ertoe leiden dat patiënten in het juiste zorgpad terechtkomen, zodat de behandeling zo efficiënt mogelijk verloopt. Bij de intake is het belangrijk dat patiënten zich in de eerste plaats geaccepteerd en gerespecteerd voelen. Dat is eigenlijk mijn eerste doelstelling, ook met de afgelopen jaren toegenomen werkdruk. Ik vind dit belangrijk omdat je met psychiatrische problematiek meestal niet te koop loopt. De eerste stap is vaak heel moeilijk.’

De functie die Erik Gerretsen nu vervult, heeft hij niet altijd gehad. Voordat hij bij GGZ Friesland kwam, werkte hij korte tijd in een centrum voor intensieve behandeling in Den Haag en in de forensische psychiatrie in Zwolle. Ook heeft hij lange tijd een eigen praktijk gehad. Zijn opleiding tot psychoanalyticus en systeemtherapeut hebben zijn kijk op patiënten bepaald. ‘Veel van de klachten van mensen ontstaan door wat ze vroeger, als kind, hebben meegemaakt. Ik vind het een uitdaging om uit te zoeken hoe een probleem, dat vaak in het verre verleden ontstaan is, zich in het hier en nu, als psychiatrische aandoening, openbaart.’

‘Het gezin waarin we opgroeien, schept de voor waarden waaronder we ons kunnen ontwik-kelen. Daar ontstaan blokkades waardoor een ontwikkeling stagneert. Als ik die blokkades kan slechten zodat de ontwikkeling weer op gang komt dan is mijn doel bereikt. Maar dat is een moeizaam proces en vraagt veel van patiënten en hulpver-leners. Ontwikkeling is een kwestie van vallen en opstaan. Wij helpen mensen weer op de been.’

Aan de Hegedyk in Sneek bieden

de hulpverleners ambulante hulp.

De patiënt komt hiernaartoe om

te werken aan psychiatrische

problemen als angsten, depressies

en persoonlijkheidsproblematiek.

Het gebouw, met een grote

opvallende lamp en een ruime

wachtkamer, ziet er al uitnodigend

uit. De medewerkers, onder wie

psychiater Erik Gerretsen, zorgen

voor een warm ontvangst.

‘ Het gezin waarin we opgroeien schept de voorwaarden waaronder we ons kunnen ontwikkelen’

Een warm onthaal aan de Hegedyk

Column

Beste verwijzer

Inzine 3

Om kwalitatieve hulp te kunnen bieden, beschikt het team over medewerkers uit verschillende disciplines. Zo werken er verpleegkundigen, SPV’en, een ouderenpsychiater, een GZ-psycholoog en een specialist ouderengeneeskunde. ‘Ouderen hebben vaak cognitieve problemen, zoals dementie en problemen met het geheugen, maar komen ook bij GGZ Friesland terecht met psychiatrische klachten. Op deze twee verschillende typen klachten is het behandelaanbod toegespitst’, vertelt Nico Kaandorp, specialist ouderengeneeskunde.

Cognitieve problematiekVoor de cognitieve klachten heeft GGZ Friesland een aanbod voor mensen boven de 65, maar ook voor jongere mensen met een vermoede dementie. Tijdens de intake vindt een cognitieve screening plaats. Nico Kaandorp legt hierover uit: ‘Bij dit onderzoek spreek ik samen met een verpleegkundige ook met een familielid of de partner van de patiënt om de problematiek goed in kaart te brengen.’

Binnen GGZ Friesland is daarnaast neuropsychologisch onderzoek mogelijk om de klachten verder uit te diepen. Margreet Vogel vertelt dat hierbij, als het nodig is, direct al extra hulp ingeschakeld kan worden: ‘We hebben veel expertise in huis en daardoor zijn de lijnen kort. Ouderen wachten vaak lang met het zoeken van hulp. Als de nood hoog is kunnen we alvast starten met de eerste gesprekken of andere vormen van therapie.’

Sociaal psychiatrisch verpleegkundige Tineke Wiarda vertelt dat zij hierin ook een belangrijke rol speelt: ‘Ouderen zijn niet altijd mobiel, daarom bestaat een groot deel van mijn werk uit het doen van huisbezoeken. In de thuissituatie kan ik verder bepalen hoe de problemen van de patiënt eruitzien en daarop direct inspelen. Veel verpleeghuizen en ziekenhuizen bieden geen ambulante begeleiding. Dus dat is wel onze kracht!’

Psychiatrische klachtenMaar binnen de ouderenpsychiatrie in Sneek behandelen de medewerkers naast de cognitieve klachten uiteraard psychiatrische problemen. ‘Na de diagnostiek kijken we welke behandeling het best bij de patiënt past. De psychiater en ouderengeneeskundige kunnen dan bijvoorbeeld medicatie en gesprekken aanbieden, terwijl de psycholoog en verpleegkundige zorgen voor therapieën en praktische hulp.

‘Hierbij is het tevens weer mogelijk om de ouderen thuis op te zoeken, zodat ook het systeem van de patiënt betrokken wordt. Ook bieden we cursussen, zoals de cursus ‘op zoek naar zin’, waarbij het eigen levensverhaal van een depressieve patiënt centraal staat’, vertelt Tineke Wiarda.

Consultatie en coachingHet ambulante ouderenteam heeft ook een hulpaanbod voor partners en familie. ‘We bieden psycho-educatie waarin naastbetrokkenen handvatten krijgen om een cognitieve stoornis of de psychiatrische problematiek beter te begrijpen. Er is nu een groep voor partners van ouderen en een groep voor partners van jongdementerenden. We willen een groep gaan starten voor kinderen van ouders die cognitieve problemen hebben’, vertellen Margreet Vogel en Nico Kaandorp elkaar aanvullend.

Zorgverleners kunnen altijd bellen met consultatieve vragen. De medewerkers van het ouderenteam geven namelijk ook scholing om psychische klachten toe te lichten. Hierdoor onderhouden ze nauw contact met alle partijen die rond de oudere staan, zoals de huisarts, praktijkondersteuners, thuiszorg en verzorgingshuizen. Samenwerking met andere zorgverleners die rond de oudere staan vinden ze erg belangrijk.

Een uitgebreid aanbod& korte lijnen

Psychische klachten bij ouderen zijn vaak complex. Ze hebben een heel leven achter zich liggen

en daardoor is het volgens Margreet Vogel, GZ-psycholoog, een puzzel om een goede diagnose

te stellen: ‘Wij leveren daarom echt maatwerk. Per persoon bepalen we welke behandeling

zin heeft en welke niet. Belangrijk hierbij is dat we kijken naar wat de oudere nog kan en hoe

we hem of haar kunnen ondersteunen. Op dit moment kunnen we mensen door een korte

wachtlijst erg snel helpen.’

Een multidisciplinair team levert ouderenzorg op maat

‘ We hebben veel expertise in huis’

‘Ik ben sinds twee maanden aan het werk als psychiater in de regio Sneek. Ik behandel mensen op de opnameafdeling, bij SPITS en op locatie de Woldenhof, de klinische woonvorm. Ik heb hiermee een veelzijdig takenpakket, waarin veel verschillende stoornissen voorkomen, waardoor ik de breedte in kan. Maar er is ook ruimte om de diepte in te gaan. In de kliniek en woonvorm kom ik stoornissen tegen die variëren van depressie tot schizofrenie.’

‘Het accent in mijn werk ligt op het voorschrijven van medicatie, het wegnemen van agressie en onrust en natuurlijk het overleg in de teams’, vertelt hij. ‘Ik behandel patiënten en realiseer behandelbeleid. Verder neem ik deel aan multidisciplinaire overlegvormen en onderhoud ik contacten binnen en buiten de instelling ten behoeve van een goede patiëntenzorg.’

‘En dat bevalt tot nu toe uitstekend’, gaat hij verder. ‘Ik kan mensen helpen vanuit zichzelf problemen

op te lossen. Want volgens mij moet je uitgaan van wat mensen zelf nog kunnen. Vanuit deze gedachte kunnen ze zelf weer dingen gaan regelen en dat vergroot het zelfvertrouwen en het gevoel van geluk. Het heeft geen zin je in ongeluk te wentelen. Daarmee word je niet beter. Dit zorgt juist eerder voor langdurige opnames, die antirevaliderend werken. Opnames moeten volgens mij zo kort mogelijk zijn. Het gaat om herstel en dat bereik je door de gezonde kant van mensen aan te spreken.’

De wens van de patiëntDeze visie klinkt vrij zakelijk, maar betekent niet dat er geen ruimte is voor medeleven in de behandeling. Ronald van der Boom vertelt dat hij het erg belangrijk vindt rekening te houden met de wens van de patiënt en dat hij ook in het contact met de huisarts altijd graag op één lijn zit. ‘Door goed overleg kan de patiënt meer vanuit zichzelf aan zijn of haar problemen werken en dat is goed voor het resultaat van de behandeling.’

Voordat hij bij GGZ Friesland aan de slag ging, werkte hij bij het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie en werkte hij als interim-psychiater. Ook was hij voordat hij als psychiater aan de slag ging bedrijfsarts: ‘In mijn tijd als bedrijfsarts heb ik geleerd te luisteren naar de wensen van mensen en hoe ik daar als een soort adviseur op in kan spelen.’

‘Het trekt mij in de psychiatrie aan om bezig te kunnen zijn met de beleefde werkelijkheid van mensen, met wat mensen zelf ervaren en welke betekenisgeving zij hanteren. Ik vind dat er vaak te weinig aandacht is voor de persoonlijke levenssfeer van patiënten. Juist in de psychiatrie moet je ook bezig zijn met wie iemand is, wat hij van zichzelf vindt, hoe hij zijn problemen ervaart en welke rol zijn levensgeschiedenis in de problematiek speelt. Ik vind het bijzonder dat mensen met mij hun privéleven willen bespreken’

Verwijzingen lopen straks via Aanmelding GGZ Friesland

Alle verwijzers kunnen sinds 15 februari met hun

aanmeldingen terecht op één centrale plek. Via Aanmelding

GGZ Friesland kunnen ze alle volwassen patiënten bij de

organisatie aanmelden. In het uitknipblokje hiernaast kunt u

de contactgegevens vinden.

‘ Ik kan mensen

Helpen vanuIt

zIcHzelf

problemen

op te lossen’

Joviaal gooit Ronald van der Boom de deur naar zijn kantoor aan de Bolswarderbaan

open. Hij geeft een snelle hand en wijst naar de stoel. ‘Ga zitten’, zegt hij, ‘laten we direct

beginnen!’ Zelf neemt hij plaats aan de andere kant van de tafel en begint enthousiast te

vertellen over zijn werk en zijn loopbaan.

4 Inzine

Ronald van der Boom is veelzijdig…

… en de nieuwe vaste psychiater in Sneek

Welkom BIj GGZ FrIeSlAnD

Aanmelding GGZ Friesland• viaZorgdomein• online via aanmeldformulier op www.ggzfriesland.nl/aanmelding• telefonisch 058 - 284 87 77• per brief: Postbus 932, 8901 BS Leeuwarden• per fax: 058 - 284 87 00

De SPV, zoals die nu binnen praktijken werkt, wordt begeleid en betaald door GGZ Friesland. De overheid wil dit graag anders zien en heeft daarom regels opgesteld die zijn uitgemond in de functie praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ (POH-GGZ). De overheid wil hiermee zorgen dat de POH-GGZ onafhankelijk is. Afke Wierda, SPV, zegt hierover: ‘Eigenlijk verandert er qua onafhankelijkheid weinig. Kwaliteit is voor mij het meest belangrijk en dus verwijs ik nu al naar de partij in het zorgnetwerk die past bij de klachten van de patiënt.’

Gemiste kansHuisartsen twijfelen nu soms of ze door willen gaan met psychische hulp in de praktijk als deze ingevuld moet worden volgens de regels van de POH-GGZ. ‘Tot nu toe is de samenwerking erg goed. Ik zou het een gemiste kans vinden als huisartsen zouden besluiten te stoppen. Juist het directe contact en de korte lijnen komen de hulp aan patiënten ten

goede. De administratie of financiële zaken mogen dit niet in de weg staan’, meent Rinze Bruinsma.

De POH-GGZ is namelijk van alle markten thuis. Ze verlenen zorg, verwijzen door, en doen aan scholing en intervisie. Ze beantwoorden graag vragen over psychische klachten van andere zorgverleners of geven hierover een cursus of klinische les. Binnenkort worden binnen GGZ Friesland 30 SPV’en geschoold om ook in hun toekomstige rol als POH-GGZ goed werk te kunnen leveren.

‘Misschien kunnen we wat taken overnemen van de POH-somatiek of vaker een huisbezoek afleggen. Met onze groep SPV’en zullen we in ieder geval intervisie gaan doen om bij te blijven en te bespreken hoe onze rol straks goed ingevuld wordt. Dan kunnen we psychische klachten vroeg blijven signaleren en blijft de drempel om hulp te zoeken laag’, meent Afke Wierda.

‘Veel mensen zijn zenuwachtig als ze

moeten presenteren. Sommige mensen

hebben zelfs zoveel moeite zichzelf voor

een groep te plaatsen of voor zichzelf op

te komen, dat het ze belemmert. Sociaal

psychiatrisch verpleegkundige (SPV) Klaske

de Jong helpt samen met haar collega Peter

Westhoff leerlingen van de Friese Poort om

hier vanaf te komen. Dit doet ze door een

training met de naam ‘Z jezelf neer’.

SubassertiviteitDe training geven de twee SPV’en gezamenlijk. In totaal bestaat deze uit tien tot twaalf lessen, waarbij aandacht wordt geschonken aan de onderdelen presenteren, opkomen voor jezelf, ‘nee’ zeggen en kritiek en complimenten durven geven. ‘Zowel de jongeren van de voltijdopleiding als de volwassenen van de deeltijdopleiding kunnen zich opgeven’, vertelt Klaske.

De meeste mensen die de training volgen zijn subassertief. Zij lopen daardoor een groter risico een burn-out te krijgen.

De training kan preventief werken door ze assertiever te maken. Klaske legt uit dat mensen vooral assertiever worden door te oefenen: ‘Tijdens de trainingen moet iedereen een presentatie houden. Door het geven van ‘tips en tops’ krijgt de persoon in kwestie handvatten om de volgende keer een presentatie beter te brengen. Ook laten we studenten in de praktijk oefenen in het ‘nee’ zeggen. Het is al vervelend als je moeite hebt ‘nee’ te zeggen, maar op een gegeven moment gaat de omgeving er ook van uit dat je altijd ‘ja’ zegt en dat maakt het nog moeilijker. Oefenen biedt dan een uitkomst.’

Zorg Advies TeamDe training binnen de school is voortgekomen uit overleg dat Klaske heeft met de Friese Poort en een aantal andere partijen die om jongeren heen staan: ‘GGZ Friesland maakt deel uit van het Zorg Advies Team, waarin bijvoorbeeld ook de politie en de jeugdzorg zitting hebben. In overleggen van dit team worden jongeren besproken en wordt gekeken welke hulp passend is. Soms kan dat betekenen dat meer psychische hulp nodig is en het is fijn dat de jongere me dan al kent.’

Verwijzingen lopen straks via Aanmelding GGZ Friesland

Inzine 5

Eendrachtige samenwerking met de huisarts

traInIng ‘Z jezelf neer’Regio Sneek krijgt nieuwe ouderenpsychiaterIn februari hebben drie nieuwe ouderenpsychiaters definitief besloten bij GGZ Friesland te komen werken. Zij gaan drie vertrekkende ouderenpsychiaters vervangen. De nieuwe psychiaters heten Harry Venema, Alexander Keijzers en Arnoud van der Ziel.

In overleg met de ouderenpsychiaters die GGZ Friesland al had, is een regioverdeling gemaakt. Dit betekent dat de psychiatrische zorg voor ouderen in de regio Sneek ook door één van de nieuwe psychiaters gedaan gaat worden en wel door Alexander Keijzers. Hij begint per 1 april met zijn functie binnen GGZ Friesland en het verlenen van psychiatrische zorg in de regio Sneek. Maar wat heeft hij hiervóór eigenlijk gedaan? Alexander Keijzers is de laatste paar jaar ouderenpsychiater geweest in het Medisch Centrum Leeuwarden. Daarvoor was hij consultatief psychiater in het Medisch Centrum Haaglanden. Zijn studie deed hij aan de Universiteit van Leiden.

IN het kort

De sociaal psychiatrisch verpleegkundige (SPV) is al een paar jaar werkzaam binnen de huisartsenpraktijk. In deze korte tijd is de SPV voor veel huisartsen onmisbaar geworden. Rinze Bruinsma werkt bij verschillende huisartsen en vertelt: ‘Ik ben vaak oplossingsgericht bezig. Klachten zoals een lichte depressie kan ik heel goed binnen de huisartsenpraktijk behandelen. Mensen met klachten die meer tijd nodig hebben, zoals een al langer bestaande paniekstoornis, kan ik doorverwijzen naar andere zorgverleners. Degene met meer sociale problemen kan ik doorverwijzen naar maatschappelijk werk.’

V.l.n.r. Peter Westhoff, Afke Wierda,

Klaske de Jong en Rinze Bruinsma.

‘Voordat ik een sociaal psychiatrisch

verpleegkundige (SPV) in mijn praktijk had,

was ik veel meer tijd kwijt om iemand met

psychische klachten door te verwijzen. Elke

huisarts deed toen naar eigen goeddunken wat

hij of zij kon, maar ik merkte dat mijn patiënten

vaak een afkeer hadden van de psychiatrie en

daardoor niet verwezen wilden worden. Met

de komst van de SPV is veel verbeterd’, vertelt

huisarts Frits Krijnen uit Balk.

Psychische hulp vanuit de dokterspraktijk

Twee huisartsen blikken terug en vooruit

6 Inzine

Want de SPV zorgt dat patiënten snel terechtkomen bij iemand die gespecialiseerd is in psychische stoornissen. Krijnen vertelt hierover: ‘Ik verwijs mensen met psychische klachten door naar mijn SPV Sjoukje de Boer. Bij lichtere klachten kan zij zelf de hulpverlening op zich nemen en als het nodig is verwijst zij ze door naar een psychologenpraktijk of naar een tweedelijns zorginstelling. Daarnaast kan ik altijd even overleggen over psychische diagnostiek als dat nodig is.’

Ook Hans Arentsen, huisarts in Lemmer, is erg blij met zijn SPV Petra Andriessen. Naast bovengenoemde korte lijnen en de snelle zorg aan zijn patiënten die daaruit voortvloeit, benoemt hij een ander groot voordeel: ‘Lemmer ligt niet centraal, dus de dichtstbijzijnde locaties voor psychische hulp zijn niet in de buurt. Daarbij bestaan er vaak wachtlijsten. Met de SPV kan ik mijn cliënten op een snelle, maar vooral ook kwalitatief hoogstaande manier psychische hulp bieden.’

Praktijkondersteuner-GGZBinnenkort tekent de eerste Friese huisarts een contract voor een aanstelling van de praktijkondersteuner-GGZ (POH-GGZ). Deze komt wederom in de huisartsenpraktijk te zitten. De randvoorwaarden zijn echter aangepast. Zo is het de bedoeling dat de huisarts de supervisie, administratie en scholing gaat doen en moet de POH-GGZ gemiddeld

meer uren werken in huisartsenpraktijken, waardoor de huisartsen samenwerkingsverbanden moeten sluiten.

Krijnen ziet hier de voordelen wel van in: ‘De SPV in mijn praktijk had met strenge regels te maken. Zo mocht ze geen hulp verlenen aan mensen onder de achttien jaar. Ik denk dat ze op de nieuwe manier meer gaat passen binnen mijn huisartsencultuur. Ik vermoed dat de POH-GGZ misschien meer taken krijgt. Misschien kan ze meer huisbezoeken gaan doen of zich bijvoorbeeld meer gaan inzetten voor jongeren en ouderen. Sjoukje de Boer is nu in het dorp al een begrip waar mensen zeer positief over praten. Dat zal dan misschien nog toenemen.’

Ook Hans Arentsen wil doorgaan met de POH-GGZ en heeft daarom een samenwerkingsverband met huisartsen uit de omgeving gesloten. Hij vindt het belangrijk om zo psychische hulp te blijven bieden, maar is ook kritisch: ‘Ik ben straks verantwoordelijk voor scholing en administratie van mijn POH-GGZ maar krijg daar amper extra vergoeding voor. Daarmee gooien we kwalitatief hoogwaardige zorg eigenlijk in de uitverkoop. Dat vind ik een rare situatie. Daarbij vind ik het vreemd dat in een dunbevolkte provincie als Friesland dezelfde voorwaarden worden gehanteerd als in de Randstad. De kleine huisartsenpraktijk wordt het hiermee wel erg moeilijk gemaakt.’

Landelijk zijn inmiddels meer dan 150 POH’s-GGZ begonnen, die gezamenlijk 2725 uur psychische hulp leveren. Bijna de helft van de POH’s-GGZ is opgeleid tot SPV. Opvallend is dat bijna een vijfde basispsycholoog is. Omdat een POH-GGZ binnen één praktijk niet voldoende uren kan maken, zetten huisartsen samenwerkingsverbanden op. Soms is de huisarts zelf werkgever, soms werkt een POH-GGZ via een stichting, zorgcentrum of zorggroep.

PoH-GGZ in FrieslandOok in Friesland is men druk bezig de POH-GGZ vorm en inhoud te geven. Er zijn afspraken gemaakt tussen huisartsen, ROS Friesland en De Friesland Zorgverzekeraar over de invulling van deze nieuwe functie. De procedure start met de aanvraag van een Quickscan door een samenwerkingsverband bij ROS Friesland. Hierna volgt een gesprek met een medewerker van de ROS. Na dit gesprek zal het samenwerkingsverband door het invullen van een ‘format’ de officiële aanvraag kunnen doen bij De Friesland.

Pas nadat De Friesland heeft geconstateerd dat het aanvragende samenwerkingsverband aan de gestelde eisen voldoet, zal tussen de huisartsen en GGZ Friesland de dienstverleningsovereenkomst getekend worden en zal de POH-GGZ worden toegewezen. Uitgangspunt hierbij is dat GGZ Friesland zijn werkgeversverantwoordelijkheid houdt maar dat de huisarts inhoudelijk verantwoordelijk is.

WerkzaamhedenDe praktijkondersteuner wordt in het nieuwe systeem een eerstelijns functionaris. De huisarts blijft verantwoordelijk voor het starten van het behandeltraject en de beginnende diagnostiek, maar de POH-GGZ kan hem of haar ondersteunen door vraagverheldering en consultatie. Als de POH-GGZ een patiënt onder zijn hoede neemt, is hij verantwoordelijk voor doorverwijzing, begeleiding en behandeling, zorgcoördinatie en het raadplegen van zijn zorgnetwerk voor passende hulp aan de patiënt.

Eerste inventarisatie instroom POH-GGZ

Frits Krijnen

Hans Arentsen

Inzine 7

Jan Willem Louwerens is interim-psychiater op locatie Bolswarderbaan in Sneek. Hij ziet patiënten in de polikliniek en behandelt daardoor vooral angst- en stemmingsklachten. Hij beleeft veel plezier aan de gesprekken die hij hierdoor heeft. ‘Ik haal de motivatie in mijn werk uit het contact met de patiënt. Want contact is één van de meest fundamentele aspecten van het bestaan.’

Een therapeutisch goed gesprek geeft Louwerens dan ook energie. Maar wat zijn volgens hem de kenmerken van zo’n gesprek? Hij legt uit: ‘Veel patiënten hebben van tevoren de verwachting dat ze bij mij binnenkomen en dat ik dan hun psychische probleem ga oplossen. Maar ik denk dat een behandeling niks anders is dan mensen helpen op zoek te gaan naar hun eigen zelfhelend vermogen. Ik denk dat alle behandelaars een ondersteunende functie hebben. Ik pretendeer niet dat ik de mensen beter maak, dat doen ze uiteindelijk helemaal zelf!’

Uiteraard helpt Louwerens zijn patiënten wel dit zelfhelende vermogen te vinden. ‘Ik probeer in gesprekken dingen te weten te komen over de achtergrond van de persoon die voor me zit. Welke culturele achtergrond heeft hij of zij, hoe zijn de familiebanden, wat zijn de verwachtingen en welke normen en waarden vindt hij of zij belangrijk? Als ik hier inzicht in heb, kan ik de behandeling aan laten sluiten bij het referentiekader van de patiënt.’

Wetenschappelijk onderzoekLouwerens vindt dat je bij psychiatrische zorg de mens niet uit het oog moet verliezen. Op basis van onderzoek en richtlijnontwikkeling worden binnen de psychiatrie wetenschappelijk getoetste behan-delingen aangeboden. Dit komt de snelheid van behandelingen ten goede, maar dit is volgens Louwerens niet alles. Deze mening baseert hij op zijn eigen ervaring met onderzoek. Zo onderzocht hij verschil-lende aspecten van schizofrenie, de werking van antipsychotica en de invloed van geneesmiddelen en alcohol op het rijgedrag.

Hij zegt hierover: ‘Onderzoek biedt ons algemene kennis over welke behandelingen wél en welke niet goed werken. Ik vind het erg belangrijk om in mijn eigen behandelingen een vertaalslag te maken naar de persoon die tegenover me zit. Het is mijn overtuiging dat een behandeling moet aansluiten bij de normen en waarden van de patiënt. Soms moet je daarbij overwegen of het misschien beter is de reguliere behandeling aan te vullen met bijvoorbeeld integrale psychiatrie.’

BelastbaarheidDit kan namelijk bijdragen aan genezing. Patiënten worden in het dagelijks leven gehinderd door de psychische klachten. Veel van de dagelijkse beslommeringen vinden ze zwaar of zelfs ondraaglijk. Ze voelen zich snel belast. ‘In een goed therapeutisch gesprek zorg je ervoor dat de patiënt zelf inziet op welke manier hij of zij hier verbetering in kan aanbrengen. Iemand gaat dan zelf aan de slag met de klachten, waardoor ze meer aan kunnen en de belastbaarheid omhoog gaat. Medicijnen zijn hierin een laatste redmiddel. Als de belasting zo ernstig is dat het zelfhelend vermogen niet meer werkt, kan medicatie voor verlichting van de klachten zorgen, zodat de patiënt weer aan de eigen psychische gezondheid kan werken.’

‘ Ik Doe HeT nIeT, Ze Doen HeT ZelF!’

Psychiater activeert graag het zelfhelende vermogen

GoeD kIjken WAT oP De voorGronD STAATGGZ Friesland werkt sinds kort met zorgpaden voor stemming en angst. Een zorgpad is een uitgeschreven behandeltraject dat zich toespitst op de stoornis. Iemand met een lichte depressie komt in een ander zorgpad terecht dan iemand die een gegeneraliseerde angst-stoornis heeft. Een zorgpad bestaat vaak uit een serie gesprekken of uit een medicatietraject. Meteen aan het begin van de behandeling krijgt de patiënt te horen hoe vaak hij of zij voor gesprekken wordt verwacht.

Om de behandeling succesvol te laten verlopen is een juiste verwijzing erg belangrijk. Tijdens de intake wordt, op basis van de DSM-criteria, een diagnose gesteld en als deze helder is krijgt de patiënt een zorgpad toegewezen. Psychiater Gert-Jan van Gelderen is in Sneek aangewezen om een groot deel van de intakes voor stemmingsklachten op zich te nemen. Hij vertelt hoe de intake en behandeling voor de groep patiënten met deze klachten eruitziet.

‘Nieuwe patiënten komen sinds 15 februari binnen via Aanmelding GGZ Friesland. Als de medewerkers van dit centrale aanmeldbureau een stemmingsstoornis vermoeden en de patiënt wil in de regio Sneek geholpen worden, komen ze via het secretariaat bij ons terecht voor de intake. Deze bestaat uit één of twee gesprekken waarin ik inschat welke stoornis deze persoon heeft. Afhankelijk van deze diagnose komt de patiënt in een zorgpad terecht.’

Cognitieve therapie of medicatie?Gert-Jan van Gelderen legt uit dat in heel de organisatie de intakes alleen door specialisten worden gedaan. Gespecialiseerde teams zijn verantwoordelijk voor de behandeling van angst- en stemmings-klachten. ‘Een lichte kortdurende depressie ontstaat vaak na een vervelende gebeurtenis. Voor deze groep mensen bieden we daarom een therapievorm waarbij de patiënt aan de slag gaat om deze gebeurtenis een plek te geven’, vertelt hij.

‘Voor mensen met matige depressieklachten is cognitieve therapie, waarbij patiënten negatieve gedachten leren herkennen en deze leren veranderen, een betere optie. Deze kan bij weinig sociale contacten aangevuld worden met een behandelvorm waarbij de patiënt leert persoonlijke relaties te bevorderen. Bij een ernstige depressie is het logischer om eerst medicijnen te geven, omdat dit dan het beste werkt. Ook kan eventueel gekeken worden naar mogelijkheden tot opname in een kliniek.’

Comorbiditeit Erg belangrijk bij het werken met zorgpaden is samenwerking met behandelaren die werken in een ander vakgebied. Gert-Jan van Gelderen vertelt waarom: ‘Veel patiënten die we binnen GGZ Friesland behandelen hebben niet één stoornis. Mensen met een depressie kunnen ook een ontwikkelingsstoornis of persoonlijkheids-problematiek hebben.’

‘Het heeft dan geen zin om een persoonlijkheidsstoornis te behan-delen als de patiënt te depressief is om aan deze klachten te gaan werken. Bij elke intake moeten we dus goed kijken welke klachten eerst aangepakt worden of dat het in dit geval om dusdanig complexe klachten gaat dat één zorgpad niet volstaat. Door hierop kritisch te blijven, voorkomen we dat de behandeling onvolledig is.’

Gert-Jan van Gelderen verwijst naar het juiste zorgpad

Eerste inventarisatie instroom POH-GGZ

magazine over het aanbod van GGZ Friesland in regio Sneek

redactieadres Afdeling Communicatie GGZ Friesland, Postbus 932, 8901 BS Leeuwarden, telefoon 058-284 87 15, e-mail pr@ggzfriesland.nl redactie Marco Boonstra, Mirjan Hakkaart, Bea de Jong eindredactie Louwra Weisfelt vormgeving Groot Haar + Orth, Leeuwarden Fotografie Fotobureau Hoge Noorden Drukwerk Grafisch Bedrijf Hellinga, Leeuwarden oplage 500 exemplaren

Wanneer komen mensen in de woonvorm in Workum terecht?‘Mensen komen in de woonvorm in Workum terecht, wanneer zij het in hun eigen huis niet meer kunnen bolwerken en lijden aan ernstige psychiatrische klachten. Vaak hebben onze bewoners wel twee diagnoses, bijvoorbeeld schizofrenie en autisme. Ze hebben meestal meerdere opnames achter de rug. Een tweede groep heeft een kortere psychiatrische geschiedenis, maar heeft na een opname moeite om terug te keren in de maatschappij. Deze bewoners verblijven vaak één tot drie jaar bij ons.’

Hoe helpt het team in Workum deze mensen?‘Wij bieden behandeling en begeleiding. Aan de basis staan woonbegeleiders. Zij motiveren de patiënten te doen wat in hun mogelijkheden ligt en helpen ze bij de dagelijkse praktijk, zoals het huishouden.

Casemanagers letten op medicatiegebruik, voeren ondersteunende gesprekken en houden het behandelbeleid in de gaten. Beiden zijn de ogen en oren van de psychiater. De SPV zorgt voor de depotbehandeling en houdt de lithiumspiegels bij. Als een bewoner ontregeld dreigt te raken, kan zij dit aangeven. Soms heeft een bewoner meer dan een ondersteunend gesprek nodig, zoals tijdelijk een individuele therapie, gedragstherapie of een gezinstherapie. Dit kan de psycholoog dan op zich nemen. Aanvullend kunnen bewoners deelnemen aan de sociale activiteiten van het inloophuis.’

Wat is uw persoonlijke rol?‘Ik beleef veel plezier aan het behandelen van een moeilijke groep patiënten, die maatschappelijk vaak aan de kant zijn geschoven, en het ondersteunen van de casemanagers in hun vaak moeilijke taak.’

Wat probeert u te bewerkstelligen?‘Ik probeer een stabiele psychische toestand te handhaven. Dit doe ik door psychoses of verergering van klachten te voorkomen of als dit wel gebeurt de patiënt tijdelijk te laten opnemen. Voor een aantal bewoners geldt dat zij vooruitgang kunnen boeken en dat proberen we dan met onze behandelingen te doen. Erg belangrijk vind ik dat dit met respect en begrip voor de patiënt gebeurt. Ze hebben tenslotte al genoeg narigheid meegemaakt.’

Wat maakt de woonvorm in Workum speciaal?‘De huidige woonvorm in Workum is vergeleken met onze vorige locatie heel bijzonder. Bewoners wonen niet meer op een kluitje, maar hebben allemaal een eigen appartement met een huiskamer, keukentje, slaapkamer en bergruimte. Deze verbetering geeft een aantal bewoners extra stimulans om een woonomgeving op orde te krijgen en te houden.’

verandering bij dementieMaar waarom is dit eigenlijk nodig? Betty de Graaf vertelt: ‘Bij iemand met beginnende dementie, merk je als partner dat er steeds vaker kleine dingen misgaan. Er ontstaat bij hem of haar een ‘niet-pluis-gevoel’. Er kunnen verschillende symptomen voorkomen. Meestal zijn dit geheugenproblemen, waardoor de dementerende verhalen een paar keer vertelt. Ook neemt hij of zij vaak minder initiatief. Soms verandert de persoonlijkheid ook. Iemand is bijvoorbeeld snel boos of emotioneel. Dit zorgt in de relatie met de mantelzorger voor wrijving en daar kan ik door zorg en psycho-educatie in bemiddelen.’

Betty volgt de dementerende en de mantelzorger tijdens het hele ziekteproces: ‘Wat best lastig kan zijn, is dat mensen met dementie vaak zelf vinden dat het best goed gaat, terwijl de mantelzorger aangeeft dat het niet meer gaat. Ik wijs degene die dementeert erop dat hij of zij dan misschien beter kan deelnemen aan de dagbehandeling om de thuissituatie te ontlasten. Want als de partner overbelast raakt, is daar ook niemand mee geholpen. Ik vind het mooie van dit werk dat ik echt een band met de patiënt en diens mantelzorger kan opbouwen.’

Steeds meer dementieDe reden dat het Landelijk Dementie-programma overal steunpunten opzet, is dat het aantal mensen met dementie flink is toegenomen. Nederlanders worden ouder en daardoor ook vaker dement. De steunpunten dienen tot eind 2011 als pilot om te bekijken of deze steeds groter wordende groep zo goed geholpen is. Want in de toekomst zullen

waarschijnlijk nog meer mensen dementie krijgen en daarop wil het ministerie van Volks-gezondheid, Welzijn en Sport voorbereid zijn.

Mocht u als verwijzer een patiënt hebben met verschijnselen van dementie, dan kunt u rechtstreeks doorverwijzen naar het Steunpunt Dementie gevestigd in Verpleeghuis ‘Flecke’ in Joure, tel: 0513 - 41 22 44 .

In de regio Sneek heeft GGZ Friesland

verschillende woonvormen waar

patiënten begeleid zelfstandig

wonen. Jack Jenner is als psychiater

verantwoordelijk voor de hulp aan

mensen in de woonvorm in Sneek

en Hein de Jong is psychiater van

de woonvorm in Workum aan de

Weverswei. De Jong vertelt hoe de

bewoners geholpen worden.

Sneek krijgt eigen Steunpunt Dementie Het Landelijk Dementieprogramma zet overal in het land regionale steunpunten

dementie op. Betty de Graaf en Tineke Wiarda, verpleegkundig specialist, en nemen namens GGZ Friesland deel aan het Steunpunt Dementie in de regio Sneek: ‘In Friesland zijn op verschillende plaatsen al steunpunten voor mensen met dementie gestart. Diverse organisaties leveren voor dit initiatief casemanagers, die de dementerende en de mantelzorgers, zoals de partner of een kind, ondersteunen’, vertelt Betty.

April 2010 Colofon

8 Inzine

Beschermd wonen in Workum en SneekDagelijkse hulp bij wonen en medicatiegebruik