Introductie tot de omgang met antieke bronnen: numismatiek

en geldgeschiedenis

Zilveren stater, Sybaris, circa 530-510 v.Chr.

Publikaties: handboeken en internetHandboeken Grieks•A catalogue of the Greek coins in the British Museum (BMC) 29 delen•Sylloge Nummorum Graecorum (SNG) •+ heel veel verspreid gepubliceerd.Handboeken Romeins•M. Crawford, Roman Republican Coinage (Cr. of RRC)•Roman Imperial Coinage (RIC), 10 delen•Roman Provincial Coinage (RPC), 10 delen gepland (in 2025) 3 delen verschenen

Enkele websites

•Sylloge Nummorum Graecorum : http://www.sylloge-nummorum-graecorum.org/

•The American Numismatic Society: http://numismatics.org/search/

•Roman Provincial Coinage Online: http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/

•Coin Archives.com: http://www.coinarchives.com/a/

•Wildwinds: http://www.wildwinds.com/coins/

De veroveringen van Alexander de Grote

Alleen bekend van zijn munten: Theophilos (circa 130 of 90 v.Chr.)

Zilveren tetradrachme (4-drachme)

•Voorzijde: buste Theophilos naar rechts, met diadeem

•Keerzijde: Athena zittend op troon met lans en schild, Nike op uitgestrekte

rechterhand

ΒΑΣΙΛΕΩΣ AYTOKPATOPOΣ / ΘΕOΙΟΥ

Het Romeinse Rijk circa 260-270 n.Chr.

Domitianus II (271 n.Chr.)

Antoninianus, biljoen•Voorzijde: buste Domitianus II naar rechtsIMP C DOMITIANVS P F AVG

•Keerzijde: Concordia staand links met patera en cornucopiaeCONCORDIA MILITVM

uit muntschat, Groot-Britannië, 2003

uit muntschat, Frankrijk 1900

Wie?

Lucius Verus (161-169 n.Chr.)

Forum van Traianus Rome

Zuil van Traianus

Basilica Ulpia

entree forum (triomfboog)

Forum van Traianus Rome

Forum van Traianus Rome

imago clipeata

Forum van Traianus Rome

Boog van Traianus, Benevento

Brutus en de moord op Julius Caesar

Denarius, geslagen in Noord-Griekenland, 43-42 v.Chr.•Voorzijde: kop Brutus rechtsBRVT IMP L·PLAET ·CEST (L. Plaetorius Caestianus)•Keerzijde: Pileus tussen twee dolken|EID MAR

Cassius Dio, Romeinse Geschiedenis (῾Ρωμαϊκὴ ἱστορία ) XLVII.25.

Percentage zilver in de denarius en antoninianus (27 v.Chr. - 296 n.Chr.)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

periode

pe

rce

nta

ge

denarius AR %

Antoninianus AR %

Soldij legioensoldaten 1ste – 3de eeuw n.Chr

• 27 v.Chr. - 84 n.Chr.: 225 denarii

• 84 - 197: 300 denarii

• 197 - 217: 600 denarii

• 217 - 235: 900 denarii

• 235 - ca. 300: 1800 denarii

Muntvondsten

1. Schatvondstentwee of meer munten op één moment gedeponeerd (of één gouden munt)

• circulatieschatten• spaarschatten• votiefdepots

2. Losse vondstenindividueel verloren munten (geen goud)

Vondstmunten: online databases

• Griekse munten: Inventory of Greek Coin Hoards

(http://shot.holycross.edu/projects/igch//home)

• Keltische munten: The Celtic Coin Index

(http://www.celticcoins.ca/about.php)

• Duitsland: Fundmünzen der Römischen Zeit in Deutschland (FMRD), NUMIDAT

(http://www.fda.adwmainz.de/index.php?id=425)

• Oostenrijk: digitale Fundmünzen der Römischen Zeit in Österreich, dFMRÖ

(http://www.oeaw.ac.at/numismatik/projekte/dfmroe/dfmroe.html)

• Groot-Brittannië: Portable Antiquities Scheme, PAS

(http://finds.org.uk/)

• Nederland: NUMIS

(http://www.geldmuseum.nl/museum/content/zoeken-numis)

• Gedrukt: Fundmünzen der römischen Zeit.

Percentage munten per periode in de westelijke limeszone (forten en vici)

0

5

10

15

20

25

30

35

Repub

liek

14-3

7

41-5

4

68-8

1

96-1

17

138-

161

180-

192

217-

222

235-

238

244-

249

253-

273

296-

317

330-

348

364-

378

388-

402

period

per

cen

tag

e

Forts and vici

Augustus 27 v.Chr.-14 n.Chr.

Caligula37-41 n.Chr.

Severisch192-217 n.Chr.

Percentage munten per periode in Forum Hadriani (FH), forten en vici en inheemse nederzettingen ten zuiden van de Rijn

0

5

10

15

20

25

30

35

Repub

liek

14-3

7

41-5

4

68-8

1

96-1

17

138-

161

180-

192

217-

222

235-

238

244-

249

253-

273

296-

317

330-

348

364-

378

388-

402

period

per

cen

tag

e

FH (n=313) Forts (n=3503) 4: native south (n=428)

Forum Hadriani (gesticht circa 70 n.Chr.)Limes

inheems zuiden

Muntschatten gevonden in Groningen, Friesland en Noord-Holland

-200

-150

-100

-50

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

550

Oud

ehor

ne (F

R)Fy

ns (F

R)Zo

utka

mp

(GR)

Prov

incie

(GR)

Dron

rijp

(FR

)Ee

num

(GR

)Ra

sque

rt (G

R)Fi

nkum

(FR)

Tzum

(FR

)Fi

nkum

(FR)

Uitg

eest

(NH)

Gro

ning

en s

tad

(GR

)Fi

nkum

(FR)

Harg

en (N

H)

Win

sum

(FR)

Scha

gen

(NH)

Drie

terp

en (F

R)

Drie

terp

en (F

R)Do

llard

(GR

)Dr

iesu

m (F

R)

Prov

incie

(FR

)

Ferw

oude

(FR)

Kops

tukk

en (G

R)

Huig

sloot

(NH)

Ezin

ge (G

R)Dr

onrij

p (F

R)

Lion

s (F

R)M

idlu

m (F

R)

hoard (site of discovery)

per

iod

Geografische verspreiding van los gevonden Romeinse munten geslagen voor 450 n.Chr.

Muntvondsten Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel

Muntvondsten(14-235 n.Chr.)

Aantal los gevonden munten

Aantal munten in muntschatten

Friesland 621 93

Groningen 254 52

Drenthe 65 528

Overijssel 29 287