Nr.2 | maart 2014 Bouwformatie

48 Road2ZeR0

Bouwformatie Nr.2 | maart 2014

49ROAD2ZER0

Tekst Karl Bijsterveld | Beeld Nadine Maas

Er valt nog een flinke slag te maken in de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad. Vooral de oudere woningen zijn energieslurpers. De Rijksoverheid wil de verduurzaming grotendeels met subsidies stimuleren, maar dat is de verkeerde weg stelt Tweede Kamerlid Paulus Jansen van de SP. Hij pleit voor meer wetgeving, zoals de invoering van een mini-male EPC of energielabelwaarde bij de renovatie van woningen. Een interview met een gedreven Kamerlid met een lange adem. ‘Ik heb alleen ministers meegemaakt die op de rem trappen.’

Meer wetgeving in plaats van subsidies

Paulus Jansen, Tweede Kamerlid voor de SP

U bezoekt regelmatig projecten waar wonin-gen gerenoveerd en energiezuiniger worden gemaakt. Een leek zou bijna denken dat we tempo maken met de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad. Paulus Jansen: ‘Er zijn vooral op lokaal niveau goede

kleinschalige initiatieven. Toch valt er nog veel te verbe-

teren, zeker op grotere schaal. Interessant is het project

‘Stroomversnelling’, een deal tussen het Rijk, woning-

corporaties en bouwers, waardoor het mogelijk is ruim

honderdduizend woningen van corporaties te renove-

ren tot energieneutrale woningen. Een conceptuele, in-

dustriële aanpak is in principe goedkoper en kwalitatief

beter dan de klassieke projectgerichte renovatie. Ook

positief vind ik het centraal stellen van de woonlasten

op de langere termijn in plaats van de aanvangshuur.

De Stroomversnelling gebruikt de vermeden energie-

kosten om de renovatie te financieren. Als het allemaal

lukt, neem ik mijn petje af.’

U twijfelt daaraan?‘Ze zitten zeker op de goede lijn, maar het probleem is

dat het concept in de huidige uitwerking bij de meeste

huurcomplexen nog te duur is. De voorziene besparing

op energie en onderhoud is vaak niet reëel. Wie gaat

dan het tekort bijpassen: de huurder? Per saldo is een

‘middle of the road-aanpak’ volgens mij effectiever. Je

kunt beter miljoenen bestaande woningen met een

eenvoudig uitrolbare techniek tot gemiddeld niveau

verduurzamen in plaats van honderdduizend bestaan-

de woningen volledig energieneutraal maken. Maak

van je woning niet meteen een Mercedes, maar neem

50 ROAD2ZER0

Nr.2 | maart 2014 Bouwformatie

genoegen met een Opel Kadett. Uitbouw naar een Mercedes kan

altijd nog. De totale energiebesparing is op deze manier groter en de

kosten-baten verhouding is gunstiger, waardoor de woonlasten voor

bewoners lager liggen.’

Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoe pak je het verder aan: de verduurzaming van miljoenen bestaande woningen? ‘Onderzoek van de Algemene Rekenkamer en CE Delft wijst uit dat

wetgeving vaak een betere kosten-batenverhouding heeft dan sub-

sidies en convenanten. Het kabinet strooit nu vooral met subsidies

en lijdt aan dereguleringsmanie, maar dat is de verkeerde weg. Ook

de markt zal het niet volledig uit zichzelf verwezenlijken, de prikkel

ontbreekt. Ik pleit dan ook voor het invoeren van een minimale EPC

of energielabelwaarde bij de renovatie van bestaande gebouwen en

woningen. Dat is een natuurlijk moment om de energieprestatie te

verbeteren.’

‘Dat wil niet zeggen dat aanscherping van normen eenvoudig is. De

SP heeft bijvoorbeeld jarenlang gelobbyd voor een verhoging van de

Rc-waarde voor nieuwbouw. Zes ministers heb ik ervoor versleten die

onder zware druk van de bouwlobby alleen maar op de rem trapten.

De verbetering kwam dus tegen de stroom in tot stand. Maar nu de

nieuwe norm per 2015 een feit is, zul je zien dat de markt die norm

ook op een goedkope, effectieve manier kan behalen. Zo verging het

ook met eerdere aanscherpingen van de EPC, waar ik me ook hard

voor heb gemaakt.’

‘Ik heb met andere woorden vertrouwen in normering om de bulk-

productie op gang te brengen. Ik denk altijd aan het voorbeeld van de

scharrelkip: als we de prijs laten zakken ten koste van de nu nog goed-

kope plo�ip, weet ik zeker dat we massaal aan de scharrelkip gaan.

Dus waarom zou dat in de bouw niet kunnen?’

Ondanks normeringen zullen woningcorporaties zelf financieel flink moeten investeren als ze hun woning-voorraad willen verduurzamen. Zij kampen met terug-lopende middelen door bijvoorbeeld de verhuurder-heffing. Tegelijkertijd wordt de verduurzamingsopgave urgenter nu de energielasten een groot deel van het huishoudbudget opeten. Huishoudens met een smalle beurs zijn de dupe.‘De meeste corporaties zijn van goede wil. Recent was ik bij Portaal

die haar galerijflats uit de jaren zestig en zeventig naar energielabel B

wil brengen. Maar het klopt dat de crisis en de verhuurderheffing een

zware wissel trekken op de financiële draagkracht van corporaties. Ze

moeten noodgedwongen hun ambities bijstellen en huurverhoging is

niet altijd een optie.’

‘Gezien de beperkte investeringsruimte voor de corporatiesector

zou ik me concentreren op laaghangend fruit in de complexen die

nu een energielabel D of lager hebben. Een andere mogelijkheid om

de kosten te verlagen, is om vaker mee te liften met onderhoud. Dat

verlaagt de overhead en trouwens ook de overlast voor de huurder.’

Hoe krijg je bewoners mee met verduurzaming als de huur verhoogd wordt? Zeventig procent moet wel instemmen met maatregelen.‘Mijn ervaring is dat je de huurders altijd meekrijgt als je aanneme-

lijk kunt maken dat tegenover de huurverhoging een vergelijkbare

of hogere energiebesparing staat. De Woonbond heeft in samen-

werking met enkele corporaties een ‘woonlasten garantieformule’

ontwikkeld. Dat lijkt me een goede aanpak om de huurders achter je

te krijgen.’

Welke mogelijkheden ziet u voor verduurzaming van be-staande koopwoningen? Het bezit is versnipperd. ‘Je kunt een collectieve aanpak van energiebesparing prima bevorderen.

Het was zelfs een van onze praktische, schone en zuinige voorstellen uit

2007. Stimuleer bijvoorbeeld de oprichting van Verenigingen van Eige-

naren in laagbouw. In plaats van subsidie voor de individuele eigenaar-

bewoners is het veel goedkoper subsidie te geven voor de collectieve

planontwikkeling door een VvE. Voor gemengde complexen (huur/koop)

kan de institutionele belegger of corporatie de rol van initiatiefnemer op

zich nemen.’

‘Het is de moeite waard. De meeste koopwoningen zijn gebouwd tussen

1960 en 1990 in complexen tussen de vijftig en honderd woningen. Het

collectief aanpakken van de woningschil in combinatie met groot onder-

houd levert de bewoner een besparing op van twintig tot dertig procent,

ten opzichte van de individuele aanpak. Het scheelt bewoners ook nog

eens veel werk, en de periode van overlast kun je door een seriematige

aanpak flink bekorten.’

Welke mogelijkheden ziet u nog meer voor de koopsector?‘De SP pleit voor een differentiatie van het eigen woningforfait of de

onroerende zaakbelasting op basis van het energielabel. Ieder jaar

‘De SP heeft jarenlang gelobbyd voor een verhoging van de Rc-waarde. Zes ministers heb ik ervoor versleten die onder zware druk van de bouwlobby alleen maar op de rem trapten’

51ROAD2ZER0

Bouwformatie Nr.2 | maart 2014

schuift de belastingtabel op met de ontwik-

keling van de gemiddelde energetische kwa-

liteit van het woningbestand. Het verhoogt

ook voor bestaande koopwoningen de renta-

biliteit van energiezuinige investeringen. Als

beloning en straf in balans zijn, loop je geen

cent belasting mis. De differentiatie van de

autobelastingen laat zien hoe effectief dit

middel kan zijn.’

‘De Rijksoverheid moet ook meer investeren

in duurzaamheidsleningen via het Stimu-

leringsfonds Volkshuisvesting. Particuliere

woningbezitters kunnen daar nu al een

aantrekkelijke lening met een lage rente

krijgen om hun woningen energiezuiniger

te maken. De Rijksoverheid kan heel voor-

delig geld aantrekken op de kapitaalmarkt

en leningen zijn veel kosteneffectiever dan

subsidie.’

Eerder stelde uw partij ook voor om lage temperatuurverwarming bij renovatie (en nieuwbouw) verplicht te stellen.‘Ja, daarmee creëer je de condities om een

complex aan te sluiten op bijvoorbeeld

stadsverwarming, industriële restwarmte

of zonnewarmte. Heb je zo’n systeem niet

dan is het rendement van bijvoorbeeld

zonnepanelen veel lager en heb je altijd

bijverwarming nodig, denk aan een cv-ketel.

Denemarken is een lichtend voorbeeld: hier

wordt de toepassing van cv-ketels bij reno-

vatie (en nieuwbouw) verboden.’

‘Interessant, ook voor de bestaande woning-

bouw, is trouwens nog om onder voorwaar-

den de tapwatertemperatuur voor warmwa-

ter van zestig graden naar vijftig of veertig

graden te verlagen. De eis van zestig graden

komt voort uit de noodzaak om legionella in

drinkwater te bestrijden, maar er zijn tegen-

afgesproken dat het corporatiebezit in 2020 ge-

middeld op energielabel B moet zitten en het

particulier bezit gemiddeld op energie label C.

Zonder betere normeringen gaan we dat nooit

halen. Maar ik houd vol en blijf me er hard

voor maken. Ik ben een optimistisch mens.’

Hoe duurzaam is uw eigen woning?‘Ik woon op de hoek van een blok rijtjeswonin-

gen in Utrecht Lunetten. Met een gasverbruik

van circa 1.200 kuub en een elektriciteits-

verbruik van 2.000 kWh per jaar voor een

woning met een oppervlak van 130 m2 is dat

niet slecht. We combineren de verduurzaming

met natuurlijke onderhoudsmomenten. Geen

al te rigoureuze maatregelen dus, maar wel

effectief.’

woordig ook andere preventieve technieken

beschikbaar. Het landelijke bespaarpoten-

tieel is zelfs twee miljard kuub gas!’

Heeft u er vertrouwen in dat het goed komt met de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad?‘Het gaat de goede kant op, maar wat mij

betreft te langzaam. In het Energieakkoord is

‘Het kabinet strooit nu vooral met subsidies en lijdt aan dereguleringsmanie, maar dat is de verkeerde weg’