INSTRUMENT 1 TEAM HERMAN

December 2015 - Dorien De Troy, ViaVia Tourism Academy vzw

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 1

WHAT’S IN A NAME?

‘CAFE’ is het franse woord voor koffie. De eerste koffiehuizen ontstonden in de 17de eeuw

in Europa, toen koffie nog een exotische en exclusieve drank was. Later werden Cafés

vereenzelvigd met bier en stamgasten. Vandaag verwijst ‘Café’ naar een conviviale

ontmoetingsplaats waar je iets kan opsteken, vragen kan stellen en dromen van een faire

wereld.

‘HERMAN’ is de voornaam van de eerste voorzitter van de Europese Raad, en werd ook

president van Europa genoemd. “Dat je niets weet over andere culturen is geen schande. Dat

je er niets over wil leren, is dat wel”, schreef Herman Van Rompuy op de website van Betiad,

de Turkse ondernemers in België. Als relativerende politieker beseft hij de kracht en

onvoorspelbaarheid van sociale veranderingen: “Wij bezweren als politici voortdurend dat

we alles onder controle hebben, maar eigenlijk zijn wij machtelozer dan ooit. De eenvoudige

waarheid is dat het ons ontsnapt, dat we er vaak gewoon als toeschouwer bijstaan.”

Op 30 januari 2015 ontving CAFE HERMAN de onderscheiding ‘ESF Ambassadeur 2015’ uit

handen van Marianne Thyssen, EU Commissaris Sociale Zaken. Aanleiding was de hoge

valideringsscore toegekend door peers en experts aan het project (80,02%). Rechts op de foto

projectleider Dorien De Troy (VVTA) en Wim Jorissen, Schepen voor Economie Mechelen.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 2

ESF Oproep 214, Transnationaliteit type4. Projectnummer 4184. ViaVia Tourism Academy vzw

Instrument 1: TEAM HERMAN1

ACTIE: De dienstverlener wordt vertrouwenspersoon en samenwerkend partner van kwetsbare kleinhandelaars die zich willen emanciperen en hun handelszaak stabiliseren. INHOUD:

1. Introductie p.3 2. Syllabus Instrument 1, TEAM HERMAN p.6 3. Social Innovatie, kennissprongen p.9 4. Co-creatie TEAM HERMAN

4.1. Inspiratieruimte p.14 4.2. Creatief spel p.17 4.3. Wetenschappelijke disciplinering p.21 4.4. Sociale disciplinering p.25 4.5. Beleidsdisciplinering BBC p.26

5. MANIFESTO ‘CAFE HERMAN’ p.29 6. Bijlagen (glossarium, bronnen) p.30

CONTACT: Dorien De Toy, projectleider <dorien@vvta.be>

ViaVia Tourism Academy vzw Geerdegmvaart 96 B-2800 Mechelen

1 Foto: Diversi-Team’ door Juan Sajid Imao, Taguig City, Manila

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 3

1. INTRODUCTIE

Nieuw Paradigma Dienstverlening voor een prettige stad vol diversiteit2

Het ESF-project ‘CAFÉ HERMAN’ (2013-2015) kadert in het Vlaamse beleid voor de

revitalisatie van de binnenstad. De groep noodlijdende kleine winkeliers en de leegstand

nemen onrustbarend toe in onze steden en gemeenten. Leegstaande panden roepen een

sfeer op van ongezelligheid en armoede. Tegelijk worden de kleinhandel en de restauratie in

onze steden en gemeenten een quasi etnische economie. Nachtwinkels en snackbars zijn

traditionele aankomstzones voor eerste generatie immigranten. Studies geven aan dat 1 op

3 van de zelfstandig ondernemende migranten dit statuut aanneemt omdat zij geen kans

krijgen op de reguliere arbeidsmarkt; voor de autochtone bevolking is dat 1 op 5. Migranten

richten dus meer bedrijven op, maar het aantal bedrijfsbeëindigingen ligt hoger dan bij de

Vlamingen. Allochtone en andere noodlijdende kleinhandelaars zijn ook de grote afwezigen

bij de maatregelen en trajecten die hun zaak nodig heeft om te stabiliseren of te groeien.

Hun economisch gewicht is te laag voor een plaats op de beleidsagenda, en aangeboden

ondersteuning is naar taalgebruik en denkwijze dan weer te hoog gegrepen voor

kleinhandelaars op de grens van de overlevingseconomie. Ondertussen vergroot de kloof

tussen arm en rijk in onze steden en gemeenten, en krijgen de lokale besturen de leegstand

niet onder controle.

Volgens het principe ‘all politics is local’ wordt het diversiteitsbeleid niet gemaakt door de

promotie van hogere morele waarden, maar door de bekwaamheid om lokaal oplossingen te

vinden voor praktische, wereldse zorgen die de weg naar emancipatie en zelfredzaamheid

blokkeren. Na twee werkjaren en een verlenging dank zij de titel ‘ESF AMBASSADEUR 2015’,

introduceert het ESF project CAFE HERMAN een nieuw en toekomstgericht paradigma voor

de dienstverlening aan noodlijdende kleinhandelaars op lokaal bestuursniveau.

Kernkwaliteiten zijn one-to-one samenwerken in een partnership. De kleinhandelaar als

‘klant’ heeft afgedaan, als je deze aandachtgroep wil bereiken, moet je er naar toe gaan en

ze leren kennen..

2 Inspiratie komt van een herontdekt boek uit 1961 met een pleidooi voor een inclusieve stad: Jane JACOBS (1961), ‘The

Death and Life of Great American Cities’, Random House NY.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 4

Dit nieuwe paradigma sluit mooi aan op de EU-denkoefening ‘A Vision for Public Services’3 in

het kader van een digitale agenda voor Europa. Kort samengevat stellen de EU-experts dat

de ‘one-way-transactie dienstverlener>klant’ heeft afgedaan nu de dienstverlening steeds

meer online gebeurt, en alle informatie ter beschikking is op internet. In deze constellatie is

het de primaire taak van de openbare dienstverlener, aldus de EU, om samen met de burger

uit het ruime aanbod de geschikte maatregelen en trajecten te distilleren. Als ‘aggregator

van informatie’ moet hij voorkomen dat de burger afhaakt omdat hij zijn weg niet vindt in

het kluwen van overlappende regels en doorverwijzende organisaties. Het EU visiedocument

vermeldt in dit verband de opkomst van het ‘wij-Bestuursmodel’ (we-Government

paradigm), waarbij ‘dienstverleners en burgers samenwerken als partners’.

De stress en onzekerheid van kleine winkeliers komen minder van een overaanbod van

informatie, dan wel van een tekort aan (talen)kennis en inzicht in het dna van de

dienstverlening. CAFE HERMAN stelt de bestaande trajecten en regels niet in vraag, maar

humaniseert de dienstverlening: waar de advisering van kleine handelaars traditioneel

gebeurt vanop de zijlijn als buitenstaander, investeert de dienstverlener in een

vertrouwensrelatie als insider. Een buitenstaander belichaamt zijn deskundigheid vanuit

regels en procedures, een insider kent de regels en procedures maar kan ze gerichter

toepassen omdat hij zich inleeft in de belevingswereld van zijn gesprekspartner.

De CAFE HERMAN-piloot van gepersonaliseerde dienstverlening kende alvast veel bijval bij

de kleinhandelaars en het stadsbestuur in Mechelen. Dat bewijzen de prettige uitlopers in de

administratieve vereenvoudiging (taalgebruik van formulieren aangepast), en bij het

taalactieplan (Nederlandse les in de winkel in plaats van klassikaal).

De CAFÉ HERMAN leringen worden vrij ter beschikking gesteld in een business case met drie

instrumenten. Wij hopen dat velen zich aangesproken voelen en zich bij ons voegen op de

ingeslagen weg:

Instrument 1, TEAM HERMAN beschrijft de weg naar samenwerking met kwetsbare

ondernemers in kleinbedrijf waarbij vertrouwen en wederkerigheid centraal

staan. De theoretische onderbouw komt van ‘Design thinking’ ontwikkeld aan

Stanford University4. Design thinking focust op empathie en daadkracht, en

verstrengelt deze soft skills met harde bedrijfskundige begrippen

Instrument 2, POWERED BY CAFE HERMAN is het terrein van de

beleveniseconomie5. Etnische ondernemers zijn vaak dragers van nieuwe ideeën,

3 https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/news/vision-public-services

4 ‘Design Thinking’ van Stanford University wordt gedissemineerd via de toolkit Human Centered Design.. HCD wordt in

Vlaanderen gepromoot door kenniscentra FLANDERS DC en FLANDERS IN SHAPE. 5 Joseph PINE II en James H. GILMORE (1999), “The Experience Economy: Work is Theatre and Every Business a Stage’.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 5

producten en diensten. Zij kunnen het winkel- en restauratieaanbod uit in hun

nieuwe thuisstad uitbreiden, en aldus bijdragen tot de leefbaarheid in

aandachtswijken. Dit instrument omvat een handleiding voor een one-to-one

workshop ‘Unieke Klantenbelevingen Ontwerpen’.

Instrument 3, OBSERVATORIUM CAFE is een Lerend Netwerk van openbare en

private dienstverleners, beleidsverantwoordelijken en onderzoekers. Wat CAFE

HERMAN ontwikkelt, leeft in de hoofden van veel dienstverleners. Een ‘Lerend

Netwerk’ is de geknipte formule voor een prettig en betekenisvol

transformatieproces waarbij de praktijk de theorie aanstuurt. Kernkwaliteiten van

het Lerend Netwerk zijn Onderzoekend en Samenwerkend Leren met als

belangrijkste functionaliteit ‘interculturele competentie ontwikkeling’.

Wij kunnen l beleidsmakers en dienstverleners gerust stellen dat de nieuwe dienstverlening,

ontwikkeld met de steun van ESF Vlaanderen voldoet aan de 5 R’s die Stanford University6

definieerde voor de introductie van een sociale innovatie:

- READINESS - het programma werd getest in Mechelen en zwaar genoeg

bevonden door het ESF voor de prestigieuze titel ‘ESF Ambassadeur 2015’.

- RECEPTIVITY - de nieuwe dienstverlening had een aantoonbare impact op 62

van 104 aangesproken kleinhandelaars in Mechelen (%).

- RESSOURCES - de stedelijke dienst economie van Mechelen verankerde de

gepersonaliseerde dienstverlening in het integratiebeleid, en stelde de nodige

middelen ter beschikking.

- RISKS - of we scheep gaan met de juiste kleinhandelaars is een berekend

risico. Vergissingen en menselijk falen zijn nooit uit te sluiten.

- RETURN - de sociale en economische impact van de nieuwe dienstverlening

wordt gemonitord naar kwantiteit en kwaliteit: aantal dossiers geactiveerd,

deelname aan externe initiatieven en intree in nieuwe netwerken, ...

Het ESF-project CAFE HERMAN is afgesloten, de uitdagingen blijven. Maatschappelijk

gevoelige politici denken na over de rol van de buurtwinkels in de stad. Dienstverleners

luisteren naar de wekroep die migranten en kwetsbare kleinhandelaars lanceren vanuit een

versterkt zelfbewustzijn. ViaVia Tourism Academy, trekker van het project, onderzoekt hoe

en waar het nieuwe paradigma kan door ontwikkelen. Want ‘every beginning is only a

sequel’.

Dorien De Troy en Lutgart Dusar, www.viaviatourismacademy.com

Kristin Scharpé en Thomas Rottiers, Stad Mechelen, dienst Economie en Sociale

Tewerkstelling

6 Dees Gregory, Battle Anderson Beth and Wei skillern Jan, ‘Scaling Social Impact. Strategies for spreading social

innovations’. Spring 2004.Stanford Social Innovation Review, www.ssireview.com

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 6

2. SYLLABUS INSTRUMENT 1 ‘TEAM HERMAN’

2.1. TEAM HERMAN Beknopt

De kleine winkelier of ondernemende migrant vindt in de dienstverlener een

vertrouwenspersoon die helpt waar kan, een bruggenbouwer die netwerken opent. Zo kan

hij(zij) doorgroeien tot de middenklasse die mee de stad maakt.

Leidend idee van de nieuwe dienstverlening is een ‘zelfsturend partnerschap’

(dienstverlener/kleinhandelaar) met onmiddellijke voordelen voor beiden. Waar de

ondersteuning van noodlijdende of etnisch culturele ondernemers in kleinbedrijf vooral van

op de zijlijn gebeurt als ‘outsider’, dient Team Herman zich aan als 'insider7' en partner,

nauw betrokken bij het reilen en zeilen van zijn gesprekspartner.

Een doelgerichte, gepersonaliseerde ondersteuning is de beste preventie tegen het afhaken

en marginaliseren van kleine winkeliers en ondernemende immigranten, met als kwalijke

gevolgen leegstand en armoedegetto’s - twee kwalen van de binnenstad die de lokale

besturen niet onder controle krijgen.

2.2. Doelgroep Dienstverleners en frontlijnmedewerkers van openbare besturen, agentschappen en

organisaties die willen meewerken aan de meanstreaming van een dienstverleningsmodel

ten bate van kwetsbare of etnische kleinhandelaars.

2.3. Baathebbenden (‘begunstigden8’) De nieuwe dienstverlening is bedoeld voor (i) etnische ondernemers in kleinbedrijf die een toekomst willen uitbouwen voor zichzelf en hun familie in een nieuwe thuisstad, en voor (ii) kwetsbare kleinhandelaars die achterbleven in aandachtswijken of armoedegetto’s, of die zonder hulp in de sociale afhankelijkheid terechtkomen. We ondersteunen bij voorkeur kleine ondernemers en handelaars

(i) die uitzicht bieden op jobcreatie;

(ii) waarvan we denken dat er onderbenut potentieel is;

(ii) die ambitie hebben en de rol van sociale katalysator kunnen opnemen.

7 Een insider heeft functionele kennis van een situatie, gebaseerd op "hoe dingen echt werken"; een buitenstaander

belichaamt zijn deskundigheid eerder vanuit een set van regels. Een insider wordt ingewijd in regels en procedures, maar ook

in de onderlinge relaties en dynamiek van een groep mensen. Actieve betrokkenheid is een bepalende factor: getuige zijn

alleen maakt een persoon geen insider (http://en.wikipedia.org/wiki/Insider). 8 Het begrip ‘beneficiaries’ of begunstigden is ‘capacity building’-jargon van einde jaren ’50. Blanke experts uit de eerste

wereld droegen hun kennis over aan ‘begunstigden’ uit de derde-wereld die moesten ‘ontwikkeld worden’. Die terminologie

heeft afgedaan sinds de economische crisis van het Westen (2008 e.v) en komt beledigend over bij mensen uit ‘emerging

econonimies’.zoals de BRICS-landen

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 7

2.4. Objectieven Aan het einde van het TEAM HERMAN -leertraject:

- zijn de dienstverleners vertrouwd met de methodiek en immersie tactieken van Design

thinking. Zij brengen eigen accenten aan in overeenstemming met hun persoon, taak en

omgeving.

- hebben de dienstverleners een frisse kijk op hun taak en verantwoordelijkheid. Zij

brengen proactief ideeën aan en zoeken tijdig hulp als het niet loopt zoals verwacht.

2.5. Inhoud

a) Inspiratieruimte (routines rigiditeit): we verzamelen zoveel mogelijk informatie en opinies uit interviews, ontmoetingen, desk research, ... om vanuit een veelheid van perspectieven zicht te krijgen op de situatie van kwetsbare of bedreigde kleinhandelaars lokaal, gewestelijk en elders in Europa. Deze oefening reikt inspiratie aan en scherpt onze bereidheid tot verandering (divergentiefase).

b) Creatief spel: “Als je kwetsbare kleinhandelaars wil bereiken, ga er naartoe, leer ze kennen en weet wie waar woont”. We bedenken scenario’s voor een informele kennismaking, testen ze en herbeginnen als we aanvoelen dat het beter kan.

c) Wetenschappelijke disciplinering: we ontwikkelen een prototype van de nieuwe dienstverlening volgens de Design thinking methodiek en toolkit ‘Human Centered Design’ (convergentiefase).

d) Sociale disciplinering: de dienstverlener test het prototype, koppelt terug, en zorgt voor een goede fit met de lokale situatie.

e) Beleidsdisciplinering: de dienstverlening is klaar voor inbedding, conform de BBC-principes (Beheers- en Beleidscyclus).

2.6. (S)ROI – (Social) Return on investment De nieuwe dienstverlening vergt veel inspanningen van de dienstverlener en zijn hiërarchie, en doorbreekt routines en stereotypen. Wat staat er tegenover? 1) Kwantificeerbare criteria:

het aantal handelszaken, dat zich regulariseert, intreedt in netwerken of deelneemt aan acties dank zij een aantoonbare démarche van de dienstverlener.

Kwantificeerbaar over langere periode: jobcreatie, investeringen en groei 2) Criteria voor sociale inclusie en integratie zijn van kwalitatieve aard en op termijn zichtbaar:

de handelaar als sociale actor: hij bemiddelt bij conflicten tussen stad en wijk, neemt een bestuursfunctie op in een overlegcomité, ...

3) De nieuwe dienstverlening leidt tot spill-overs in andere domeinen:

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 8

de dienstverlener evolueert van ‘middle man’ tot de ‘(wo)man in the middle’: hij/zij brengt ideeën aan en wordt een influencer:

o op het gebied van administratieve vereenvoudiging o bij overlappingen in diensten, producten, trajecten o voor een betere samenwerking onder betrokken organisaties.

2.7. Begeleid leren De nieuwe dienstverlening wordt best niet op eigen houtje uitgeprobeerd, maar binnen een Lerend Netwerk van peers, experts en ervaringsdeskundigen. Kernkwaliteiten van zulk Lerend Netwerk zijn onderzoekend en samenwerkend leren. Projectleider Dorien De Troy zette een ‘Lerend Netwerk Café Herman’ op tijdens de verlenging die ons gegund werd dankzij de titel ‘ESF Ambassadeur 2015’. De leringen vindt u onder Instrument 3, OBSERVATORIUM CAFE. Contact: Dorien De Troy, coördinator ViaVia Tourism Academy vzw (VVTA), dorien@vvta.be, tel. werk: 015 407560. Mobile: 0475 90 01 23.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 9

3. Sociale Innovatie: kennissprongen

3.1. Design Thinking9 Etnische en noodlijdende ondernemers in kleinbedrijf zijn de grote afwezigen bij startersprogramma’s, terwijl wij overtuigd zijn dat hun zaken deze diensten goed kunnen gebruiken, en ze moeten aangezet worden om ze in te kopen. Wat schort er? De definitie van buy-in geeft een sleutel: buy-in betekent het inkopen van een dienst omdat men er 100% achter staat, en betrokken was bij de uitwerking ervan. M.a.w. een dienst of maatregel op de markt brengen zonder binding met de ‘koper’, werkt niet. Dus moeten wij op zoek naar een methodiek die een band legt of versterkt tussen dienstverlener en inkoper. We kwamen uit bij Design thinking. Design Thinking werd ontwikkeld aan Stanford University in de jaren ’90. Onderzoekers documenteerden het ontwikkelingsproces van Apple’s muis en laptop, die de ICT-industrie transformeerde en van de wereld een dorp maakte. Wat deden de Apple ontwikkelaars anders dan de anderen? Hun missie was niet een bepaald product verbeteren of een probleem op te lossen, maar met iets nieuws voor de dag komen! Zij dompelden zich onder in de wereld van IT-gebruikers en niet-gebruikers, observeerden aandachtig alle gedragingen, en herbegonnen als nieuwe inspiratie zich aandiende. Stanford genoot ook veel erkenning omwille van haar baanbrekend onderzoek naar sociale innovaties, een categorie die in een op winst beluste materiele samenleving vaak achtergesteld uit de boot viel. Zo ontstond Design thinking. De grote verdienste van Design thinking is dat het een plaats geeft aan zachte competenties (zoals empathie) die over het hoofd gezien wordt in de populaire problem-solving methodiek. Design thinking ontwikkelt diensten die de mens centraal stellen, maar het creatieproces zelf is ook diep menselijk. Het verbindt emotionele intelligentie met bedrijfskundige modellen. Zo kunnen we diensten verpersoonlijken, zonder afbreuk te doen aan de functionaliteit ervan.

9 http://ssir.org/articles/entry/design_thinking_for_social_innovation

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 10

Drie ruimtes tekenen het Design thinking-proces: inspiratie, ‘ideation’ en implementatie.

- Inspiratie is wat je motiveert om etnische kleinhandelszaken beter te ondersteunen.

Inspiratie laat zich niet bevelen en komt onverhoeds. Inspiratie uit onderdompeling

(empathie) verschilt van mens tot mens, en levert een rijke oogst aan uiteenlopende ideeën.

- in de Ideation ruimte worden ideeën geselecteerd voor een prototype, of wordt het proces

herbegonnen als nieuwe inspiratie zich aandient.

- Implementatie of uitvoering, is de grote stap van idee naar praktijk, van prototype naar

mainstreaming. We moeten de kloof overbruggen tussen de visionaire ontwerpers en de

trekkers in organisaties en besturen. Niemand koopt een dienst in omwille van een visie. We

moeten de ‘early majority’ overhalen, en die wil return on investment.

Design thinking heeft het over drie ruimtes eerder dan stappen omdat ze in een lus (loop)

optreden, en niet lineair. Dat maakt dat de methodiek soms chaotisch overkomt bij

projectmanagers die milestones (mijlpalen) hanteren bij de overgang van een naar een

volgende fase. Bij Design thinking kunnen de ontwikkelaars in elke fase van het project

nieuwe ideeën en richtingen uitproberen om de beoogde resultaten anders en beter te

bereiken.

3.2. Strategische intuïtie

Design thinking ligt aan de basis van de innoverende dienstverlening die we beogen. Zo

stoelt de eerste démarche van TEAM HERMAN op intuïtie. De dienstverlener wordt geraakt

en komt in beweging door waarnemingen tijdens een spontaan winkelbezoek in de

aanloopfase. Net zoals het projectteam CAFE HERMAN geraakt werd door toevallige

uitspraken tijdens de interviewronde tijdens het vooronderzoek:

‘Als immigranten zich welkom voelen, gedragen zij zich anders’(immigrante uit

Rusland).

Reflectie: wat maakt dat ze zich welkom voelen, hoe kunnen wij dat inpassen?

‘Als je de etnische ondernemers wil bereiken, ga er naar toe, zorg dat je weet wie

waar woont, en doe moeite om ze te leren kennen’(sociale ondernemer uit

Amsterdam).

Reflectie: zij komen niet naar infosessies die wij voor hen organiseren, dan kunnen

we beter de rollen omdraaien en wij van hen leren op het terrein.

Maar omdat je geen dienstverleningsmodel aan de man brengt op basis van inspiratie en

feeling, net zomin als op ratio en analyse alleen, is een derde weg nodig. Het boek ‘Strategie,

leve de diversiteit’ van Dany Jacobs10 bewijst ons veel diensten. Omdat we niet over

onbeperkte tijd en middelen beschikken, enten we het ontwikkelingsproces op D. Jacobs’

‘strategische gebedsmolen’, een afgeleide van Design thinking: Het beeld van de

10

Prof. Dr. Dany Jacobs (1954, Brugge) is in Nederland een autoriteit op het gebied van clusters, kenniseconomie en innovatiebeleid. Gebedsmolen, zie ‘Strategie, leve de diversiteit’ (2005),.p.212

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 11

boeddhistische gebedsmolen waaraan elke bedevaarder een draai geeft, geeft goed onze

benadering weer.

1. De strategische gebedsmolen opent met ‘routines rigiditeit’. We moeten de routines van de dienstverleners doorbreken, want alle beleidsmaatregelen ten spijt blijven etnische en kwetsbare kleinhandelaars de grote afwezigen van de begeleidingstrajecten voor KMO’s. (Routines rigiditeit valt samen met de ‘inspiratie’-ruimte van Design thinking)

2. Dan volgt ‘creatief spel’ of ‘ideation’ in Design thinking. Er worden scenario’s bedacht en herdacht om etnische ondernemers naar diensten te leiden, die wij denken dat hun zaak nodig heeft om te stabiliseren of te groeien11.

3. De gebedsmolen vervolgt met ‘wetenschappelijke disciplinering’ in. Intuïtieve methodes worden geinterpreteerd. Een prototype krijgt vorm..

4. De implementatie of mainstreaming van TEAM HERMAN is de sociale disciplinering. Visionaire ontwikkelaars en openbare besturen denken elk anders. Daarmee geen rekening houden, betekent een vroegtijdige dood van de nieuwe dienstverlening. De grafiek ‘crossing the chasm’ van Geoffrey Moore12 maakt dit duidelijk.

5. Wij besluiten met ‘beleidsdisciplinering’ en fomateren het concept volgens de BBC-principes. De BEHEERS- en BELEIDSCYCLUS is het administratieve kader voor openbare besturen, dat o.m. wil ‘meten om te weten’.

11

MORE Hogeschool fotoproject, Putting Your Migrant Roots On Display’, https://www.facebook.com/cafeherman 12

http://www.bing.com/images/search?q=crossing+the+chasm%2c+geofffrey+moore&view=detailv2&id=C634435AE4681F9BD156FF89703887C87C301297&selectedindex=41&ccid=93FBE8o4&simid=608050911993332290&thid=OIP.Mf7714113ca381467210d27ac12830e19o0&mode=overlay&first=1

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 12

3.2. Missing link

Een discussie die bij de toepassing van Design Thinking al langer speelt is die van rechtlijnig

en lineair plannen versus het onvoorspelbare menselijk gedrag. In hun boek over innovatie

spreken Richard Lester en Michael Piore13 over de ‘missing link’ in de innovatiediscussie.

Naast rechtlijnig analytisch denken, blijkt minder voorspelbaar denken en handelen meestal

veronachtzaamd te worden. Daartoe zijn meer ‘interpretatieve ruimtes’ nodig, met een

plaats voor ambiguïteit (Lester, Piore 2004: 9, 12).

Twee vormen van stakeholderonderzoek zijn volgens Lester & Piore nodig om innovatieve

oplossingen te ontwerpen voor complexe problemen zoals migratie en integratie –

waarover zowat iedereen een mening heeft. Het gaat om 2 totaal verschillende denkwijzen,

enerzijds tastend naar betekenis zoeken (interpreteren) en anderzijds doelgericht een

probleem analyseren en oplossen. De literatuur heeft het bijna alleen over

stakeholdersanalyse, de zoekende, definiërende fase wordt geregeld overgeslagen – wellicht

om snel aan de slag te gaan, zelfs al is nog niet helemaal duidelijk waaraan.

TEAM HERMAN volgt van LESTER & PIORE, en last een intuïtieve en interpretatieve ruimte

on om de inspiratie en motivatie van de dienstverlener en zijn hiërarchie te prikkelen

(divergentiefase).

13

LESTER Richard, PIORE Michael, (2004) Innovation. The Missing Dimension, Cambridge Mass., Harvard University Press, ISBN 0-674-01581-9, 223 blz., hoofdstuk 5.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 13

In de convergentie fase wordt het dienstverleningstraject onderbouwd en ingebed.

Daarmee is de transformatie van de dienstverlening een feit: de dienstverlener evolueert

van ‘werknemer’ naar ‘sociaal ondernemer’ , en krijgt een grotere taakautonomie.

Het niet-lineaire aspect van Design thinking met immer herbeginnende ruimtes (inspiratie,

ideation, implementatie) kan voor verwarring zorgen. Denk dan aan Apple, hoe een product

dat vertrekt van intuïtie en onderdompeling, de wereld kan veranderen. ‘Eerst de burger die

we bedienen leren kennen, dan pas samenwerken’, is ook het uitgangspunt van de EU-visie

op de openbare dienstverlening. De dienstverlener wordt ‘aggregator van informatie’ die

uit de overvloed aan informatie de geschikte dienst op maat van de burger, aanreikt. Het

nieuwe paradigma (‘samenwerkende partners’) dat we aanbrengen, klopt dus met het

tijdsgewricht.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 14

4.Co-creatie nieuwe dienstverlening

4.1. Routines rigiditeit – inspiratie ruimte

We weten nog niet hoe de nieuwe dienstverlening er uit zal zien, en verzamelen getuigenissen en

studieresultaten om zicht tekrijgen op het grote plaatje. Dat het samenraapsel een allegaartje is,

maakt niet uit; het laat toe verbanden te zien waar we misschien iets mee kunnen doen.

ETNISCHE ENCLAVES Veel migranten trekken bij hun aankomst naar bepaalde wijken of steden waar ze netwerken hebben, waar meer kans is op informele arbeid. De opkomst en vorming van etnische enclaves in Vlaamse steden

14 is een feit. Afghanen, Irakezen, Georgiërs, Armenen … worden snel opgenomen in de

diaspora gemeenschap van het land van herkomst. Vaak blijft de band met het vaderland (geld opsturen, handelsrelaties). Er is weinig of geen sprake van terugkeer. Deze sociale netwerken spelen een rol in de toeleiding van migranten naar steden en gemeenten. Wij willen deze netwerken zeker niet in een bedenkelijk daglicht stellen, noch de bona fide bedoelingen van hun gebruikers in twijfel trekken. De ‘arrival neigbourhoods’ zijn niet het probleem, ze zullen altijd bestaan.

ONDERBENUT POTENTIEEL De grootste struikelblokken voor migranten om een passende betrekking te vinden zijn de taal, de erkenning van de diploma’s

15 en het ontbreken van een professioneel netwerk (UNIZO-studie

2011). Ook andere bronnen16

wijzen op het onbenut potentieel. De autochtonen kunnen een CV voorleggen zoals wij gewoon zijn, nieuwkomers hebben dikwijls ‘broken biographies’ met hiaten. Maar ze ontwikkelen soms overlevingsstrategieën die getuigen van een grote intelligentie..

HOGE FALINGSGRAAD VAN STARTERS De falingsgraad van horeca- en handelszaken in Vlaamse centrumsteden ligt hoog. Een hoge rotatie brengt leegstand mee en voedt het onveiligheidsgevoel. De provincie Antwerpen scoort het laagste met een overlevingsgraad na 5 jaar van 64,2% terwijl dat gemiddeld 71,67% is in Vlaanderen.

De ‘Startersacademie’ in Mechelen trekt goed aan onder de autochtone bevolking, maar er is geen enkel dossier in behandeling van een etnische kleinhandelaar..

Nederland: de economische ontwikkeling van aandachtwijken blijft achter bij die van andere stedelijke woonwijken. Er worden in aandachtwijken wel meer bedrijven opgericht dan gemiddeld, maar het aantal bedrijfsbeëindigingen is ook groter, bedrijven groeien minder hard en er vertrekken ook meer bedrijven. (Planbureau voor de Leefomgeving , Raspe & Weterings, 2010)

VLOEK OF ZEGEN VOOR DE STAD?

Hoewel kleinschalig en soms verguisd is etnisch ondernemerschap er om te blijven. De stedelijke ondersteuning richt zich vaak op middelgrote en administratie. De taal die ze daarbij hanteren is te hoog gegrepen voor laaggeschoolde kleinhandelaars, autochtonen en allochtonen.

14

Vanassche, A.(2011),Niet-Belgische Ondernemers in België, UNIZO p.17 e.v. 15 Denis M., Russische inburgeraar: “wij kunnen geen CV voorleggen naar Belgische normen. Wij kozen onze studierichting

niet, mijn school bleef 2 jaar dicht, er was geen geld om de leerkrachten te betalen. Ondertussen leerde ik de weinige

Engelstalige boeken in de stadsbibliotheek van buiten”. 16 Benut het potentieel van hooggeschoolde vluchtelingen’ titelt VKW-Metena op 12 juli 2012, bij de evaluatie van haar

rondetafelgesprekken rond ‘Inclusie en Diversiteit’(www.vkwmetena.be).

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 15

Stedelijke beleidsmakers moeten ook nadenken over de rol van etnische ondernemers in kleinbedrijf en zich realiseren dat zij ook de stad kunnen versterken.

VREEDZAAM SAMENLEVEN Maatregelen die de allochtone handelaar in staat stellen om zijn zaak draaiende te houden, zijn niet voldoende voor een prettige en aantrekkelijke stad. Wat telt is het sociale kapitaal: de niet-economische rijkdom van een gemeenschap. Sociologen theoretiseren over de relatie tussen het sociaal kapitaal en de kwaliteit van leven: "Velen beschouwen nu sociaal kapitaal als een belangrijk ingrediënt voor economische ontwikkeling èn voor een stabiele, vreedzame democratie".

Volgens Jane Jacobs17

zijn netwerken die ontstaan door de verstrengeling van kennis en relaties in de steden “een onvervangbaar sociaal kapitaal” . Jane Jacobs militeerde in 1960 voor een vibrerende, organische stad – op een moment dat de steden rationeel werden opgedeeld in aparte entiteiten voor wonen, werken en shoppen. Voor veel stadsplanners is Jane Jacobs de herontdekking van de 21

ste

eeuw.

KLEINE WINKELS GOED VOOR VARIATIE IN AANBOD Een leefbare en aantrekkelijke stad heeft nood aan een gevarieerd winkelaanbod dat voldoet aan de veranderende noden van de consumenten, van catering en aan-huis-levering tot fun shopping (Provinciale detailhandelsstudie 2011). “Allochtone ondernemers zijn vaak dragers van nieuwe ideeën, nieuwe producten en nieuwe diensten. Zij kunnen bijdragen aan de diversiteit van het aanbod van ondernemingen, aan de emancipatie en integratie van allochtonen en aan het verbeteren van de leefbaarheid in bijvoorbeeld de oude wijken in de grote steden” (kabinet–Balkenende IV, 2007).

KLEINE WINKELS GOED VOOR LEEFBAARHEID. “Kleine winkels, zoals een bakker of een slager hebben doorgaans veel klanten uit de buurt en vergroten zo ook de kans dat buurbewoners elkaar ontmoeten, wat de sociale cohesie in de wijk ten goede komt.” (Planbureau voor de Leefomgeving NL , Raspe & Weterings, 2010)

18.

Steden zoals Mechelen nemen veel maatregelen voor een kernversterkend beleid zoals een vestigingspremie, een renovatiepremie.

KLUWEN VAN DIENSTVERLENERS IN MECHELEN Algemeen kan men stellen dat er drie soorten dienstverlening zijn die open staan voor etnische ondernemers en middenstanders: focus op starters, op een sector, en gespecialiseerd advies In Mechelen bekeken we van nabij de stedelijke dienst economie – Startersacademie – Oh! Ondernemershuis – Mest - Living Lab - Sociale economie: Al deze actoren blijken onderling gelinkt, ook met gewestelijke agentschappen (Syntra, VDAB, Agentschap Ondernemen) en privé spelers (UNIZO, VOKA, Starterslabo, vzw’s zoals STEBO). Een dienstverlener zegt letterlijk: “Zonder enige twijfel zijn er overlappingen, ook wat betreft de financieringsbronnen. De projecten van de verschillende tussenpersonen zijn ook vaak gelinkt aan elkaar”.

18

http://www.pbl.nl/publicaties/2010/Bedrijvigheid-en-leefbaarheid-in-stedelijke-woonwijken

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 16

DE TWEE GEZICHTEN VAN DE STAD

De meeste steden groeien, zelfs als er geen nieuwe huizen meer worden gebouwd, of bedrijven opgericht. Maar de ‘triomf van de stad’ heeft twee gezichten. Zo doet Amsterdam het geweldig en toch leeft 12,3% van de inwoners onder de armoedegrens, In veel steden schiet de creatieve industrie uit de grond, maar veel winkels moeten sluiten. Terwijl de nationale economie afhankelijker wordt van de steden, worden in die steden de verschillen tussen arm en rijk groter. “De twee gezichten van de stad vragen om een brede agenda. In de komende jaren moet het niet alleen gaan over de economische groei, over de creatieve klasse, maar ook over de nieuwe armoede en het gebrek aan kansen. Sectorale en solistische oplossingen werken niet meer. Het gaat om de verbinding.” (NL, Commissie Derksen, 2012)

DE TWEE GEZICHTEN VAN MECHELEN19

Als enige van de 13 centrumsteden in Vlaanderen stijgt de tevredenheid van de Mechelaars over hun stad en buurt jaar na jaar. Ook zijn de bewoners van de binnenstad opmerkelijk positief over de diversiteit in hun stad. Toch is er de overlevingsgraad van startende ondernemingen er het laagst van alle centrumsteden. En is het aandeel allochtone werkzoekenden er het hoogst op Antwerpen na

20.

Mechelen kijkt ook vooruit naar nieuwe manieren van werken en ondernemen in het clubje van 9 Vlaamse ‘creatieve steden’: dat zijn steden die diversiteit, concentratie, stabiliteit en een goede reputatie combineren, en aantrekkelijke vestigingsplaatsen willen zijn voor kenniswerkers en de creatieve industrie.

Sociaal bewogen ondernemers, Vlamingen en migranten, geven hun mening

Zou u een partnerschap aangaan met een allochtone of startende kleinhandelaar?

Ondernemerschap zit in de mensen, migrant of Belg maakt geen verschil. Niet de kleur, maar de persoon is het belangrijkste. Ook niet opsplitsen tussen starters, pre-starters en niet-starters.

Het business plan moet goed zitten: realistisch, niet te groot maar ook niet te klein. Wij nemen genoegen met een kleine winst, maar willen wel beslissingsmacht.

Welke organisatievorm kan het lokale bestuur verbinden met etnische starters of zelfstandigen?

Een participatiefonds ‘kleurrijk ondernemen’ voor migranten die jobs creëren. Het salaris van de facilitator zal moeten betaald worden door de Stad.

19

Voor 2014 koos Mechelen als jaarthema ‘Mensen maken de stad’. Doel is alle Mechelaars te verbinden, zowel autochtonen

als de 10% (7862) vreemdelingen van 128 nationaliteiten, en de nieuwe Belgen van 1ste, 2de en 3de generatie. 20 Stadsmonitor 2011, Thuisindestad.be

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 17

4.2. Creatief spel

.Een ondernemer die aan de slag wil in een nieuw land waarvan hij nauwelijks de taal spreekt noch de gebruiken verstaat, zoekt een lokale partner die netwerken opent en zijn weg kent in de administratieve gewoonten. Voor een nieuwkomer-migrant of achtergebleven Vlaamse handelaar in een gekleurde buurt, is dat niet anders. De dienstverlener kan zich dus best aandienen als vertrouwenspersoon en bruggenbouwer.

Spoor 1 > VERTROUWENSPERSOON en

BRUGGENBOUWER

‘Team Herman’ gaat op zoek naar kwetsbare ondernemers

in kleinbedrijf die baat hebben bij samenwerking.

Thomas Rottiers (27), van de dienst economie van Mechelen, springt binnen bij Rachid Tebani (44) van biowinkel BIOMAMMA.

a. Opdracht: binnendringen in cirkel van vertrouwen

De cirkel van vertrouwen van nieuwkomers en achtergebleven kleinhandelaars is zeer

klein; de dienstverlener moet doordringen tot die kleine cirkel en het vertrouwen

winnen. Daarvoor legt hij spontane winkelbezoeken af vanuit het principe ‘all politics are

local’: de vonk kan pas overslaan als de kleinhandelaar zich aangesproken voelt op een

dagelijkse bekommernis.

Gendergevoeligheid gebiedt: ook als een vrouw de facto de leiding heeft over een

zaak, staan in de meeste kwetsbare kleinhandelszaken, enkel mannen in de winkel.

Mannen gaan spontaner in gesprek met een mannelijke dienstverlener (vice versa).

b. Empathie groeit bij onderdompeling:

Waar de ondersteuning en advisering door adviseurs en KMO-consulenten traditioneel

van op de zijlijn gebeurt als ‘buitenstaander’, investeert TEM HERMAN in relatievorming

als ‘insider’.

Een buitenstaander belichaamt zijn deskundigheid vanuit een set van regels en procedures. Een insider heeft functionele kennis van een situatie, gebaseerd op ‘hoe dingen echt werken’. Een insider kent de regels en procedures, maar laat zich inwijden door zijn gesprekspartner in diens werkrelaties en wat echt telt voor hem. Actieve betrokkenheid is bepalend: getuige zijn alleen maakt geen insider.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 18

Hoe wordt je insider?

Er bestaat geen succesformule, elke interactie is uniek, anders. Wij selecteerden

twee methodieken van Human Centered Design (HCD): ’In-Context Immersie’ en

‘Contextueel onderzoek’21 die een plaats aan intuïtie en emoties.

CONTEXTUEEL ONDERZOEK (HCD) is een onderzoeksmethode uit de etnografie

om in kaart te brengen wat mensen doen, waarom ze het doen, met wie of met

wie niet. Contextueel onderzoek berust op drie beginselen: focus, context en

partnerschap. Veldwerkers focussen op informatie waaruit ze inspiratie kunnen

halen voor acties. De context is de specifieke onderzoekomgeving, dit kan een

winkel of coffeeshop zijn. De veldwerkers kijken ook met wie ze een partnerschap

kunnen vormen.

IN-CONTEXT IMMERSIE (HCD). Een betere kennis van de sociale interacties van

kwetsbare handelaars is niet genoeg. Om te weten wat is om anders en

kwetsbaar te zijn, moet de onderzoeker zich kunnen inleven. Empathie groeit bij

onderdompeling. Team Herman besteedt vele uren aan winkelbezoeken, en leert

d kunst van ‘een praatje slaan’. Vertrouwen en respect verkrijg je niet zomaar. De

eerste vragen van de handelaar aan Team Herman zijn vaak als test bedoeld:

‘meent hij het of meent hij het niet?‘

d. Stappenplan: drie fasen, 3-6 maanden (case Mechelen)

Vooraf: in kaart brengen van de aandachtswijken en straten met kwetsbare

kleinhandelaars die nu onder de radar vallen.

FASE 1: OPENING , ‘KILL THE MIGRANT, NOT THE MAN’

1.a.TEAM HERMAN (man en vrouw, tesamen of apart) lopen informeel langs bij

buurtwinkels en eethuisjes die als ‘allochtoon’ of ‘marginaal’ gepercipieerd worden.

Wij weten dat een op perceptie gebaseerde methodiek contra-inclusief werkt, de

ongelijkheid bevestigt, en beledigend kan overkomen. Maar men baseert zich wel op zijn

perceptie om een handelszaak binnen te gaan of te mijden, er klant te worden of de

uitbaters te kapittelen .... Perceptie heeft dus realiteitswaarde.

1.b. TEAM HERMAN ‘helpt waar kan’: als tijdens de kennismaking een vraag of verzoek

valt, haalt TEAM HERMAN zijn notablokje boven en trekt het na. Kan hij voldoen aan de

vraag of vrzoek, dan zit de opstap naar een vertrouwensrelatie goed. Ondertussen leert

hij door de ogen van zijn gesprekspartner kijken naar het brede domein van de

dienstverlening.

21

Referentie: HCD of ‘Human Centered Design’ (zie Bronnen)

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 19

FASE 2: HERKENNING

2.a. De allochtone ondernemer herkent en begroet TEAM HERMAN. Hij/zij wordt in zijn

zaak aangesproken worden voor deelname aan een braderie, een actie …

2.b. Afhankelijk van de IT-geletterheid van zijn gesprekspartner, doet TEAM HERMAN

voorzichtige pogingen om te mailen en te bellen.

FASE 3: BLENDING

3.a. Een mengvorm van individuele benadering met de klassieke dienstverlening ( mailen

en bellen) volgt. De dienstverlener doet de proef op de som: hij belt de handelaar op en

vraagt naar de staat van zijn dossiers. Ondertussen loopt hij opnieuw de straten af en

registreert nieuwe zaken, faillisementen, overnames …

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 20

Fase 1: 1 tot 3 maanden, 1d./week

Fase 2: Ongoing proces, 1 tot 2 dagen/week

Fase 3 :3-6 maanden (monitoring), 1 dag week

Winkelbezoek

Thomas Rottiers, medewerker economie stad Mechelen: “In de 3de en laatste fase is er tussen etnische ondernemer en dienstverlener een bescheiden vorm van samenwerking. Nu komt de vraag naar een zo efficiënt mogelijke tijdsbesteding voor de dienstverlener. Wellicht zullen er elementen van de klassieke en de Café Herman benadering gecombineerd worden. Deze gecombineerde methode is alleen mogelijk wanneer alle voorgaande stappen doorlopen zijn”.

“De resultaten van ‘Café Herman’ bewijzen dat de benaderingsmethode, die we na (lang zoeken) konden ontwikkelen binnen het project DIMA-KMO, rendeert. Al te vaak focust men onmiddellijk op de te behalen resultaten, en gaat men voorbij aan het belang van een aangepaste toeleiding.” Annelies Goethals, Pedagogisch adviseur, Afdeling regie en toezicht Syntra Vlaanderen.

Nog eens langslopen, zonder afspraak

“Helpen waar kan”

Informele kennismaking in de winkel

Vertrouwen gewonnen

Allochtone winkelier voelt zich opgenomen, erkend door de stad

Neemt deel aan initiatieven die in winkel worden voorgesteld

“Uitnodigen op netwerkevents van sector organisaties”

Dienstverlener: “Tussendoor bellen of e-mailen”

Gemengde benadering?

……. Mailen en bellen

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 21

4.3. Wetenschappelijke disciplinering

“Selecties maken doe je in 2 stappen: verzamelen van informatie op grond van intuïtie,

perceptie en emoties; dan toetsen en testen van veronderstellingen, hypotheses in de

praktijk”. Gedragseconoom prof. Daniel Kahneman, bekroond met de Nobelprijs

Economie in 2002, maakte school met deze stelling.

4.3.1. Verzamelde informatie en impressies ordenen.

Alle spontaan verkregen informatie uit de spontane winkelbezoeken wordt achteraf

geregistreerd in een databank en aangevuld met annotaties.

Methodiek: Excel databank met statische data gekoppeld aan een register van verslagen.

Statische gegevens Excel databank : volgnummer, datum contact, naam en adres

uitbater, naam van d handelszaak en NACE-code, herkomst, gender, fase en leeftijd

handelszaak, wenst ‘ja of neen’ een herhaald bezoek, gaat ja/neen in op voorstellen,

aantal en aard van dossiers geopend of opgevolgd (vergunningen, regularisaties, ...).

Dat levert op voor Mechelen: .

o 103 ondernemers en/of winkels werden op basis van ‘perceptie’ bezocht over een

tijdsspanne van 6 maanden.

o De grootste groep (35) heeft wortels in Marokko. In totaal gaat het om 21 culturen en/

of landen

o In slechts 10 zaken voert een vrouw het woord.

o Tijdens het half jaar werden ook faillissementen en overnames geregistreerd.

o Bijna 1 op 3 (38 %) van de bedrijven zit in de aanloopfase (0-3 jaar) en is dus kwetsbaar.

o In totaal contacteerden 14 ondernemers TEAM HERMAN met vragen over het starten

van een kleinhandelszaak (12 voeding en 2 ICT), de meesten hadden geen plan. 5

prestarters hernieuwden het contact en starten een eigen zaak.

N=10522 Fase van de ondernemer:

Prestarter: 9

Prestarter/Starter: 5

Starter (-3 jaar) 37

Gevestigde zaken:: 58

22

In totaal gaat het om 105 ondernemers die goed zijn voor 98 ondernemingen

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 22

De Excel databank wordt aangevuld met aantekeningen en verslagen (word-file )

Interessante verhalen en waarnemingen worden na elk contact genoteerd - ook als

de waarde of relevantie niet meteen duidelijk is.

4.3.2. Interpreteren en toetsen van werkhypotheses.

Wij gebruiken de ‘Biografisch Narratieve Interpretatieve Methode’(BNIM) om de

waargenomen informatie te ordenen, en om de geschikte handelaars te vinden voor een

partnerschap. We weerhielden twee typologieën om het marktprofiel van de handelszaak

(Rusinov) en het sociaal potentieel van de zaakvoerder (Liu Hang) toe te wijzen op basis van

onze intuitie en perceptie.

Waarnemingen als werkhypothese23

De databank is een manier om onze waarnemingen te structureren. Wij zijn er ons van

bewust dat wat we zien, voelen en denken het product is van ons wereldbeeld. Maar om te

weten hoe andere mensen denken, moeten we deze veronderstellingen zoveel mogelijk

aftoetsen, en zeker niet meteen conclusies trekken.

naar MARKT TYPOLOGIE

Kennisbasis is het doctoraatsonderzoek van Katja Rusinovic (Dynamic

Entrepeneurship: First and Second-Generation Immigrant Entrepreneurs in Dutch

Cities)24 . We brengen de bezochte handelszaken onder in 4 MARKTTYPES:

a. Etnische markt: ondernemers die etnische producten verkopen en waarbij het cliënteel vooral bestaat uit mensen met dezelfde etnische achtergrond als zij zelf.

b. Middleman markt: ondernemers die ‘eigen’ (etnische) producten aan een breder publiek willen verkopen.

c. Niche markt: ondernemers die niet-etnische producten ( bv: reisbureau, ICT, …) verkopen aan mensen met hun zelfde etnische achtergrond.

d. Mainstream markt: ondernemers verkopen ‘mainstream’ niet-etnische producten aan breed publiek.

23

Beslissen of keuzes maken doe je in 2 stappen: verzamelen van informatie op grond van intuitie, perceptie en emoties; dan toetsen en testen van veronderstellingen, hypotheses die het product zijn van ons wereldbeeld. Prof. Daniel Kahneman, bekroond met Nobelprijs in 2002, maakte school met deze stelling. Hij waarschuwt tegen ‘jumping to conclusions’ op basis van percepties. 24

RUSINOVIC, K., Dynamic Entrepreneurship: First and Second-Generation Immigrant Entrepreneurs in Dutch Cities, Amsterdam, Amsterdam Uen achtergebleven autochtonenniversity Press, 2006 (Diss.doc.) , 64-66.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 23

N=98 MECHELEN: Vraagzijde

Etnisch clienteel Gemengd clienteel

Aanbod

-

zijde

Etnische

producten

Etnische markt

12 (12%)

Vooral voeding

Middleman markt

35 (35 %)

Vooral kebabzaken en

eethuisjes

Niet-

etnische

producten

Niche markt

8 (8%)

Van kleermaker tot

autoreparatie en telefonie

Mainstream markt

43 (45 %)

Vooral kruidenierszaken en

nachtwinkels

naar SOCIAAL KAPITAAL

Maatregelen die de allochtone handelaar in staat stellen om zijn zaak draaiende te

houden, zijn niet voldoende. Wat telt is het sociale kapitaal: de niet-economische

rijkdom van een kleinhandelaar. Vindt hij toegang tot netwerken en kennis om zijn zaak

gezond te houden, hoe kan hij de sociale ladder beklimmen en een plaats verwerven in

het stedelijk weefsel voor zichzelf, zijn familie, gemeenschap.

Kennisbasis: het doctoraat van Liu Hang bevat een drie-ledige typologie die iets vertelt

over het sociale kapitaal van nieuwkomers en achtergebleven autochtonen: 25 A culture

Approach to the Construction of Social Identity of Chinese Restaurant People26:

Type 1: ‘Ingroup assimilatie’: De allochtoonse handelaars realiseren hun nieuwe levensproject vanuit een hechte verbinding met de cultuur van het land van herkomst. Deze ondernemers geven voorrang aan familiale continuïteit. Zij rekruteren hun medewerkers onder de uitgebreide familie in het land van herkomst, met de belofte van een betere toekomst in het gastland. (Godsdienst kan een reden zijn om nit te rekruteren hier). Type 2: ‘Versterkte individualiteit’: Deze ondernemers tonen minder belangstelling voor familiewaarden en tradities, maar jagen vooral commercieel succes na. Met het oog daarop verwelkomen ze lokale kennis en hulp.

Type 3: ‘ Veelzijdig engagement’: Deze ondernemer denkt sneller succes te boeken door trouw aan de eigen cultuur (groepseigen talent en bekwaamheden inzetten) te combineren met hulpmiddelen en netwerken van het nieuwe gastland.

25

De ondernemers kunnen in verschillende categorieën ondergebracht worden. Toch hebben we getracht om voor elke ondernemer het overheersende profiel te kiezen. 26

HUANG LI-CHUAN, L., The Chinese Restaurant People in Belgium – Their Work, Family and Social identity, Leuven,

Katholieke Universiteit Leuven, 2008 (Diss Doc.)

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 24

Dit levert op voor Mechelen:

N=96 Mechelen Type ondernemer naar ‘Sociaal Kapitaal’

Ingroup assimilatie 38

Versterkte individualiteit 17

Veelzijdig engagement 29

We deden de lakmoesproef. Kleinhandelaars gepercipieerd als ‘veelzijdig

engagement’ en ‘versterkte individualiteit’ doen mee met TEAM HERMAN. Een

kanttekening moet wel gemaakt worden bij de kwaliteit van de interactie en

communicatie (Nederlands onkundig, ...).

N=96 Mechelen Zeggen ‘JA’ aan ‘Team Herman’:

Ja Nee

62

18 van het type ‘Ingroup assimilatie’

16 type ‘versterkte individualiteit

28 type ‘veelzijdig engagement’

34

Een groot aantal is van het type ‘ingroup

assimilatie’, zij zoeken geen aansluiting.

Er zijn ook andere reden dat men ‘neen’ zegt,

bijv. omdat men geen Nederlands spreekt.

65% 35%

Als vuistregel kan men stellen dat 60% van de etnische kleinhandel open staat voor

toenadering en synergie met netwerken in de stad. Op eigen kracht kan dat niet of

nauwelijks.

We durven zelfs stellen dat 1/3de van de 60% samenwerkende partners de rol van sociale

catysator kunnen opnemen omdat ze flexibel zijn, meertalig en veerkrachtig. En ook omwille

van de kansen die de nieuwe thuisstad biedt.… op voorwaarde dat die stad hen inhaalt. Een

Russische migrante merkte op: ‘Als migranten zich welkom voelen, gaan ze zich anders

gedragen’.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 25

4.4. Sociale disciplinering

.

Grote en kleine verhalen van mensen die hun thuisland verlieten, fascineren je

Je ziet er niet tegenop om routines los te laten en onder te duiken in de leefwereld van je

aandachtsgroep

Slag leveren op 2 fronten (kleinhandelaar, administratie) schrikt je niet af

Je bent niet te beroerd om te leren van anderen

Dan vind je wellicht je gading bij TEAM HERMAN

DOORONTWIKKLING PROTOTYPE

Wat we willen bereiken met het prototype is een ‘zelfsturend partnerschap’ op basis van

vrijwilligheid en wederkerigheid. De beknotte kleinhandelaar ‘ziet’ de opportuniteit van

samenwerking met de dienstverlener. De dienstverlener leert zijn gesprekspartner en diens

belemmeringen van binnen uit kennen en legt verbindingen naar domeinen en netwerken

om hinderpalen weg te ruimen. Hij wordt aldus een ‘influencer’ die het beleid voedt met

lessen uit de praktijk.

Omdat personen, taken, en omgevingen overal verschillen, heeft een universele handleiding

voor het samenwerkend partnerschap dienstverlener/kwetsbare kleinhandelaar, geen zin.

Wie met TEAM HERMAN aan de slag gaat, begint aan een levenslang leertraject in

uitvoeringsbekwaamheid.

Om het nieuwe paradigma in de dienstverlening door te ontwikkelen, is er nood aan een

‘community of practice’ - een gebruikersgroep die het potentieel van het

samenwerkingsmodel erkent en er achter staat. Een gebruiikersgroep kan vele vormen

aannemen: een Lerend Netwerk, een steunpunt, een competentiepool, een observatorium.

De sociale disciplinering is dan ook het domein van instrument 3, het Observatorium Café.

Wij nodigen u uit om Instrument 3 van ESF-CAFE HERMAN te downloaden en te openen.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 26

4.5. Beleidsmatige disciplinering (BBC)

Actiepunt 1: een openbare dienst neemt de regiefunctie op voor de nieuwe dienstverlening TEAM HERMAN

TEAM HERMAN VOLGENS DE BBC-PRINCIPES Wij kijken er op toe dat de nieuwe dienstverlening kan toegepast worden in alle Vlaamse centrumsteden conform de principes van de Beleids- en Beheerscyclus (BBC). TEAM HERMAN moet implementeerbaar zijn in alle Vlaamse centrumsteden, en flexibel naar invulling van de regie. Bij uitbreiding is de nieuwe dienstverlening toepasbaar in alle Europese steden waar kansengroepen een gepersonaliseerde benadering verdienen. Een vertaalslag kan gemaakt worden naar jonge werkzoekenden, personen met een arbeidshandicap, oudere werkzoekenden. Beleidsdoelstelling: De stad engageert zich voor het creëren van mogelijkheden voor etnische ondernemers en achtergebleven kleinhandelaars ter versterking van het economische weefsel. Actiepunt 1: een openbare dienst neemt de regiefunctie op voor de nieuwe dienstverlening TEAM HERMAN Actie 1.1. Het lokale bestuur fungeert via ‘Team Herman’ als vertrouwenspersoon/tussenpersoon voor de kwetsbare ondernemers in kleinbedrijf, en de verschillende interne en externe dienstverleners. Acties: ‘Team Herman’ heeft toegang tot kennis, hulpmiddelen en netwerken die helpen om een succesvolle zaak uit te bouwen en verwijst door. Het vertrouwen van de etnische ondernemers wordt stapsgewijs gewonnen volgens de methodiek ‘TEAM HERMAN’ (instrument 1)

OVER MENSEN EN MIDDELEN

o MENSEN

1 ambtenaar op de dienst economie krijgt +/- 30% tijdsbesteding voor dit programma. Deze ambtenaar werkt (al) op de dienst economie van een (centrum)stad.

Deze persoon krijgt tijd en ruimte om volgens ‘Team Herman’ te werken; naar

schatting 25-30% van de tijd, variabel ingevuld.

Een voordeel zit in het feit dat deze ambtenaar zowel voor etnische als voor

autochtone ondernemers werkt en daardoor opportuniteiten zal waarnemen en

beiden groepen van kleinhandelaars kan verbinden.

Op lange termijn lost het programma ‘Team Herman’ op in de dagelijkse werking

van de ambtenaar. Er zal wel steeds nood zijn aan een gepersonaliseerde

benadering van etnische nieuwkomers. Mogelijk wordt dit ook de norm voor

Vlaamse ondernemers uit kansengroepen, en gaan we naar een ‘blended’

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 27

(gemengde) vorm van openbare dienstverlening waarbij de frontlijnmedewerker

tegelijk een loket- en terreinfunctie heeft.

o WERKINGSMIDDELEN

De dienst economie kan een werkingsbudget vrijmaken. Voor omvangrijkere

projecten kan er met sponsoring gewerkt worden

Ook bestaat de mogelijkheid tot deelname aan projecten waarbij er (bijna) geen

extra werkingsmiddelen voorzien moeten worden, die passen binnen grotere

projecten.

o ‘TEAM HERMAN’ FUNCTIEBESCHRIJVING

Het programma ‘Team Herman’ maakt slechts +/- 25% uit van een ruimere deeltijdse of voltijdse opdracht bij de dienst economie van een (centrum)stad. Voor dit onderdeel voldoet de kandidaat aan het volgende profiel: “projectmedewerker begeleiding van multicultureel ondernemerschap - diversiteit als economische troef”

De projectmedewerker gaat zelfstandig en tactvol op verkenning bij etnische ondernemers in kleinbedrijf. Hij overtuigt hen van het nut om samen te werken betreffende administratieve en economische kwesties. De projectmedewerker creëert en onderhoudt hiertoe een gepast zakelijk netwerk. Vanuit dit netwerk kunnen onder meer de volgende zaken verder uitgediept worden:

- Verbetering van de communicatie met kwetsbare ondernemers in kleinbedrijf.

- Opwaardering van de etnische handel en horeca en marginaal uitziende

handelszaken

- Jobcreatie bij deze ondernemers.

o PROFIEL:

De kandidaat heeft een masterdiploma of een bachelor-diploma, eventueel aangevuld

met werkervaring:

- Ofwel in een sociale of menswetenschappelijke richting

- Ofwel in een economische richting

- Ofwel in een andere richting gecombineerd met minimaal 1 jaar ervaring

o in multicultureel projectwerk

o in begeleiding van ondernemers

o bij stad of OCMW

De kandidaat is voldoende meertalig (Nederlands, Engels, Frans) De kandidaat kan zich goed uitdrukken, zowel mondeling (presentatie) als schriftelijk (rapportering). De kandidaat kan zelfdiscipline opbrengen en werkt resultaatgericht. De kandidaat werkt graag in een multidisciplinair team. De kandidaat heeft sterke socio-economische interesse.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 28

Vaardigheden: De kandidaat kan zelfstandig en systematisch werken (plannen, organiseren, deadlines). De kandidaat kan bemiddelen tussen actoren uit verschillende sectoren. De kandidaat werkt graag samen met mensen van verschillende achtergronden en overtuigingen.

Attitudes: De kandidaat is dynamisch en heeft zin voor initiatief. De kandidaat is een doener en werkt uitvoeringsgericht. De kandidaat is ontvankelijk en gevoelig voor signalen vanuit het werkveld en het beleid. Pluspunten zijn: Kennis van marketing, projectmanagement, product design, ondernemen, … . Internationale ervaring: studies, vakantiejobs, horeca, evenementen, … . Ervaring met dienstverlening of vrijwilligerswerk bij multiculturele gemeenschappen Ervaring met training geven of ervaring met loopbaanbegeleiding. RETURN ON INVESTMENT

De Exceldatabank levert kerncijfers om de ROI te evalueren (return on investment):

o aantallen en % bezochte winkels die positief reageren

o aantal en % deelname aan externe initiatieven

o aantal nieuwe dossiers geopend

o aantal dossiers geregulariseerd

o aantal doorverwijzingen naar nevenorganisaties, door de kleinhandelaar effectief

opgevolgd.

Spill-overs

o De administratie en formulieren die een nieuwkomer moet invullen, zijn soms ook

voor een academisch geschoolde Vlaming onbegrijpelijk. Zo komen heel wat ideeën

en kwesties bovendrijven rond administratieve vereenvoudiging, contraproductieve

regels etc.

o Dat het de goede weg op gaat bewijst het initiatief van taalcoaches in Mechelen. In

plaats van klassikaal onderricht, wordt het Nederlands aangeleerd op de werkplek, in

de winkel. De Vlaamse klanten doen mee, en de administratie worden tegelijkertijd

in orde gebracht..

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 29

5. CAFE HERMAN ‘MANIFESTO’ voor een prettige stad vol diversiteit

Instrument 1 TEAM HERMAN gaat over de vrijheid en bevrijding van ondernemen, over het verduurzamen van een diversiteit aan kleine handelszaken in de stad, over een nieuw paradigma in de dienstverlening aan kleine ondernemers, autochtonen en allochtonen. Wat we leerden voor een prettige stad vol diversiteit, delen we graag.

1. ://Zoom in op de wegbereiders Wegbereiders zijn mensen met een positieve instelling die dingen doen en bedenken, die vooruit lopen op hun tijd. Wij willen een scherp oog ontwikkelen voor uitbaters van kleinhandelszaken ongeacht opleiding of voortraject, die klanten en bezoekers uitdagen met producten en diensten ontwikkeld vanuit eigen kennis en vaardigheden. Omdat sociale stijging samenhangt met zelfbewustzijn en zelfvertrouwen.

2. ://Zorg voor een open omgeving

CAFÉ HERMAN vertrekt vanuit de talenten en kracht van de individuele ondernemer als actor van zijn eigen integratie- en emancipatieproces. Een migrant vertrekt vaak licht bepakt, zijn bagage vult zich onderweg met nieuwe kennis en ervaringen. Om een baan te vinden of een zaak op te starten, ontbreken waardering schalen, of zijn de bestaande ontoereikend. Met als gevolg een verlies aan commercieel talent en een overbodig leertraject in ‘sociale afhankelijkheid’. Daarom, als nieuwkomers ervaren dat ze onthaald en opgenomen worden, emanciperen en integreren zij beter.

3. ://Creëer collectieve meerwaarde Café Herman levert een bijdrage tot de gezamenlijke onderneming om een stad prettiger en aantrekkelijker te maken. Wanneer de kans zich aandient, legt het project vertakkingen naar domeinen die een invloed hebben op de revitalisatie van de binnenstad: onderwijs, erfgoed, winkelen, toerisme, veiligheid, internationale samenwerking, … De stedelijke dynamiek vaart er wel bij.

4. ://Buitenwaarts gericht Er zal altijd nood zijn aan verse ideeën en middelen om een stad leefbaarder te maken. Innovaties duiken overal op: in het stedelijk apparaat, bij handelaars en bedrijfsleiders, in organisaties en federaties, bij transnationale partners. De capaciteit om investeringen op te brengen voor initiatieven die de moeite waard zijn, moet worden versterkt. Want het staat vast dat stadsontplooiing meer komt van sociaal gedreven ondernemers dan van het vermeerderen van sociale voorzieningen.

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 30

GLOSSARIUM

ALLOCHTONE (ETNISCHE) ONDERNEMER

Het woord ‘allochtoon’ zou negatief zijn, etnische ondernemer is wellicht minder geladen. Wij aligneren de doelgroep ‘finale begunstigden’ op de definitie van de diensten voor Inburgering: “vreemdelingen van achttien jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die niet in België geboren zijn of van wie een van de ouders niet in België geboren is”. http://www.inburgering.be/doelgroep-van-inburgering

CENTRUMSTAD Oefent een centrale functie uit voor zijn omgeving, bijv. werkgelegenheid, zorg, onderwijs, cultuur en ontspanning. Vlaanderen telt 13 centrumsteden: Aalst, Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout. 24% van de totale autochtone bevolking en 38% van de totale inwoners van allochtone herkomst wonen in deze steden.

CONVIVIAAL De term ‘conviviaal leren’ werd geïntroduceerd door cultuurfilosoof Ivan Illich (jaren ’70), als alternatief voor het schoolse leren. Convivialiteit in het discours van ‘levenslang leren’ verwijst naar een flexibele, open en empatische instelling.

CULTUUR Cultuur verschaft mensen een kader waarin zij hun identiteit putten en van waaruit zij de buitenwereld tegemoet treden. Er bestaan familiale, nationale en wereldculturen met vele gradaties daar tussen in zoals bedrijfs- en verenigingsculturen. Culturen worden opgebouwd vanuit twee invloeden: vanuit de traditie en overlevering, en vanuit ‘het nu’. Deze tweede lijn determineert de evolutie van de cultuur. In die zin zijn zonen meer ‘kind van hun tijd dan zoon van hun vader‘. Ook: wie verhuist of migreert, verandert.

DIASPORA Oorspronkelijk de verspreiding van de Joden buiten Palestina na de Babylonische gevangenschap; vandaag de Joden die leven in landen buiten Israël. En bij uitbreiding elke groep die omwille van politieke, economische of religieuze omstandigheden verjaagd, verplaatst, gevlucht of geëmigreerd is.

ETNICITEIT ‘Waargenomen’ verschillen in fysiek, cultuur, herkomst en recente geschiedenis waardoor groepen mensen worden onderscheiden van andere binnen dezelfde sociale omgeving.

HYBRIDE ORGANISATIEMODELLEN Combineren profit en nonprofit , of publiek en privé. Zij bieden economische oplossingen voor sociale problemen, en ontstaan op diverse plaatsen in de wereld. Hun inherente ambiguïteit maakt dat aan een aantal randvoorwaarden (inbedding, risicobereidheid ...) moet voldaan worden om te slagen.

INCLUSIE “Inclusie is een gevoel van verbondenheid. Is het gevoel dat je gerespecteerd en gewaardeerd wordt voor wie je bent; is de energie voelen die komt van mensen rondom jou die zich inzetten zodat jij het beste van jezelf kan geven” (Miller Frederick en Katz Judith, 2002, cit.EU Inclusion Initiative 2012, www.llpinclusion.eu)

INSIDER Een buitenstaander belichaamt zijn deskundigheid vanuit een set van regels en procedures. Een insider wordt ingewijd in regels en procedures, maar ook in de dagelijkse werkrelaties en de dynamiek van een groep.

INTEGRATIE Een proces dat wederkerigheid inhoudt. Vraagt vanwege de nieuwkomers de bereidheid om te participeren in de ontvangende samenleving zonder daarvoor zijn eigenheid te moeten opgeven; verwacht dat de ontvangende samenleving haar structuren en routines aanpast aan een veranderende, meer gediversifieerde omgeving. Voor nieuwkomers blijft integratie een voortdurend lokalisatieproces, is nooit af.

INTERCULTUREEL Een zone waar mensen van verschillende etniciteit of culturen in hetzelfde schuitje zitten, vrijwillig of niet. Je comfortzone verlaten, verandert de mensen. Sommigen reageren defensief, de meesten minimaliseren de verschillen. Intercultureel samenleven voert de spanning op en vraagt nieuwe kwaliteiten: empathie, flexibiliteit, tolerantie voor ambiguïteit, adaptatievermogen (EU Inca project).

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 31

MIGRANT Een persoon die internationale grenzen overschrijdt met de bedoeling zich geruime tijd of definitief in een nieuw land te vestigen.

NORMEN EN WAARDEN Normen zijn gedragsregels over hoe mensen zich in bepaalde situaties wel en niet dienen te gedragen. De belangrijkste christelijke normen zijn weergegeven in de tien geboden, islamitische normen in de sharia. Waarden zijn opvattingen over wat wenselijk is. Naastenliefde is de belangrijkste christelijke waarde (bijbel), overgave aan de wil van Allah is de belangrijkste islamitisch waarde (Koran). Liberale waarden zijn ontleend aan de Verlichting (vrijheid), socialistische waarden privilegiëren sociale rechtvaardigheid. Een "commissie ter invulling van de cursus maatschappelijke oriëntatie” bepaalde vijf hoofdwaarden van de Vlaamse maatschappij: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, respect en burgerschap (2006).

PARADIGMA SHIFT Switchen tussen wereldbeelden. Een wereldbeeld is een samenspel van (impliciete) waarden, nomen en gedragingen die we aanleerden of kregen ingelepeld. We moeten ons bewust zijn dat ons wereldbeeld niet universeel is, dat andere volkeren vaak onbewust andere basisassumpties hebben over geweld, de rol van de vrouw, godsdienst, hiërarchie …. Verschillen in wereldbeelden leiden tot misverstanden, zelfs conflicten.

PARTNER, MENTOR, COACH Allen zijn relaties gebouwd op vertrouwen, eerlijke conversaties en goed bedoeld advies. Maar er zijn verschillen: (i) een partner onderzoekt meerdere pistes om een probleem op te lossen; een mentor put uit eigen kennis en ervaring. (ii) een coach geeft opdrachten; een partner is daar minder geneigd toe; (iii) een partner is een insider, een coach of mentor is een buitenstaander.

PERCEPTIE Ieder denkt dat we de wereld zien zoals hij is, maar feitelijk zien we de wereld zoals we zelf zijn. Perceptie patronen zijn cultureel bepaald en aangeleerd. Perceptie is hardnekkig (wij geven niet vlug onze mening op over wat we zien en horen ) en inaccuraat (wij zien dingen die er niet zijn, en omgekeerd). Maar perceptie is ‘realiteit’ aangezien de mensen er hun houding op baseren.

SOCIAAL ONDERNEMERSCHAP Volgens Café Herman een publieke dienstverlener die ‘werknemerschap’ en ‘ondernemerschap’ combineert, en in een symbolisch partnerschap treedt met een groep allochtone kleinhandelaars.

SOCIALE INNOVATIE Een vernieuwing in de werkorganisatie en in arbeidsrelaties die leidt tot verbeterde prestaties van de organisatie en tot ontplooiing van talenten (wiki)

SOCIAAL KAPITAAL Om de sociale ladder te beklimmen heeft een migrant nodig: kwaliteitsvolle sociale relaties, groepslidmaatschap, formele en informele netwerken.

SOCIALE KATALYSATOR Persoon of situatie die persoonlijke contacten en veranderingen op positieve wijze weet te beïnvloeden.

TRANSNATIONAAL Migranten die met het land van herkomst nauwe banden houden, zaken doen of faciliteren.

VERBINDEN Connecteren of verbinden is relaties tot stand brengen van persoon-tot-persoon eerder dan van groep-tot-groep. Verbinden treedt op wanneer individuen buiten hun groepsidentiteit stappen, naar een neutrale zone, en beginnen te connecteren op basis van individuele gelijkenissen. Na verloop van tijd en bij volgehouden contact, worden de grenzen tussen groepen poreuzer. Met als resultaat dat wederzijds vertrouwen tussen groepen groeit en cultuurverschillen overbrugd worden.(Boundary Spanning Leadership Toolkit, 2011, Center for Creative Leadership).

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 32

BRONNEN

Stad Mechelen, Coalitie akkoord 2013-2018, Beleidsprioriteiten

Mechelen. Meerjarenplan 2014 – 2019: Omgevingsanalyse (april 2014): “Mechelen is een uitgelezen partner voor handel en horeca. Mechelen trekt nieuwe handel en horeca aan, faciliteert de bestaande handel en horeca optimaal en ondersteunt bij de oprichting van nieuwe commerciële activiteiten”.

Startersacademie Mechelen-Turnhout, www.thuisindestad.be/569414.fil (14_Tids2013_Mechelen_Turnhout_Startersacademie.doc)

VVSG Standpunt Cohesiebeleid. Meerwaarde van het Europese Cohesiebeleid. www.vvsg.be/internationaal/europa/documents/20120117%20cohesie_standpunt%20vvsg.doc

VVSG, Praktijkgids Buurtwinkelbeleid (2012). http://www.vvsg.be/economie_en_werk/economie/detailhandel/Documents/PraktijkgidsBuurtwinkelbeleid_0202-Gent.pdf

ESF-Vlaanderen, www.esf-agentschap.be/

EC Social Business Initiative, http://ec.europa.eu/internal_market/social_business/index_en.htm

JACOBS, Danny (2005) , Strategie, leve de diversiteit, Pearson Benelux EAN: 9789043009478

LESTER Richard, PIORE Michael, (2004) Innovation. The Missing Dimension, Cambridge Mass., Harvard University Press, ISBN 0-674-01581-9, 223 blz., hoofdstuk 5.

RUSINOVIC, K., Dynamic Entrepreneurship: First and Second-Generation Immigrant Entrepreneurs in Dutch Cities, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2006, 64-66.

LIU HUANG LI CHUAN (2008), A Culture Approach to the Construction of Social Identity of Chinese Restaurant People in Belgium, Nr H050334 http://www.kuleuven.be/research/researchdatabase/project/3H05/3H050334.htm

SYNTRA, Divers Management voor de kmo (DIMA-KMO) http://www.syntravlaanderen.be/nieuws/divers-management-voor-de-kmo-dima-kmo

http://www.population-europe.eu/Library/, onderzoeksnetwerk rond migraties.

“Vol van verwachting? Studie naar de (mis)match tussen de verwachtingen ten aanzien van de etnisch-culturele federaties en hun mogelijkheden om daar aan te voldoen”, Lode Vermeersch, Jeroen Sels & Anneloes Vandenbroucke (HIVA,2012) http://www.fov.be/ecf/download/Vol_van_verwachting.pdf, hiva.kuleuven.be/resources/pdf/publicaties/R1460.pdf

UNIZO (2011), Niet-Belgische ondernemers in België (Brussel, UNIZO)

MAMPAEY, J. & Zanoni, P. (2013), Ondernemerschap van Bulgaarse, Poolse en Roemeense Migranten, Steunpunt Migratie D/2013/13.180/1

HUMAN CENTERED DESIGN (Creative Commons ShareAlike3.0) http://www.hcdconnect.org/toolkit/en/download , IDEO (2011), ‘Human Centered Design- toolkit’ http://www.ideo.com/work/human-centered-design-toolkit/ http://www.flandersdc.be/nl/blog/download-ideos-human-centered-design-toolkit Video intro HCD: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=6mcZKWhjr9o

Idea Consult - RAPPORT ‘Ondernemerschap bij kansengroepen’, 2011 http://www.copie.eu/sites/default/files/Final_Regional_Report_Flanders_.pdf

GOEDE PRAKTIJKEN

Uitgewerkt model met toolset ‘One Stop Shop’ uit Finland: http://citiesofmigration.ca/good_idea/one-stop-shop-mainstreaming-integration/

‘Putting Your Migrant Roots on Display’: http://citiesofmigration.ca/good_idea/

http://citiesofmigration.ca/ezine_stories/beyond-pizza-and-kebab-entrepreneurship-immigrants-as-job-creators/

ESF Café Herman, TEAM HERMAN - Instrument 1 33

Licentie: Creative Commons/GelijkDelen

By: ViaViaTourismAcademy.com – NC: Niet-commercieel – SA: ShareAlike (GelijkDelen 2.0)

Je bent vrij om:

het werk te delen — te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of

bestandsformaat

het werk te bewerken — te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

Onder de volgende voorwaarden:

Naamvermelding — De gebruiker dient de maker van het werk te vermelden (ViaVia Tourism

Academy), een link naar de licentie te plaatsen en aan te geven of het werk veranderd is. Je

mag dat op redelijke wij doen, maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat de

licentiegever instemt met je werk of je gebruik van het werk.

Niet Commercieel — Je mag het werk niet gebruiken voor commerciële doeleinden.

Gelijk Delen — Als je het werk hebt geremixt, veranderd, of op het werk hebt voortgebouwd,

moet je het veranderde materiaal verspreiden onder dezelfde licentie als het originele werk.

Bronnen: https://wiki.creativecommons.org/Belgium http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.0/be/legalcode.nl