C/1

H et is misschien een beetje onbeleefd om je zonder veel uitleg al even aan het denken te zetten, en toch doen we het.Vooraleer dat je deze brochure gaat doorlezen, willen we je

vragen je pen te nemen en even volgende vraag te beantwoorden.

In welke projecten heb je zelf al gewerkt rond participatie?

Neem je penColofon

B/1

Coördinatie | Leader-project, ‘Meerle, ons dorp’Vorm | xpair.beRedactie | davy Sterkens, Liesbet Corthout, Johny Geerinckx, Sarah de WeerdtFoto’s | Johny Geerinckx, davy Sterkens, Sarah de WeerdtVerantwoordelijke uitgever | Peter Bruggen, diestsevest 40, 3000 Leuven

Inspiratie voor Participatie

De participatiekalender

W anneer een dorp een piloot vormt voor het uitwerken, tes-ten, evalueren en bijschaven van

een methodiek, dan is het ook de bedoeling om de resultaten kenbaar te maken. een be-langrijke doelstelling is dan ook kennisdelen.

Tijdens het project werd er in het kader van deze doelstelling een ‘lerend netwerk’ gestart. Burgemeesters, schepenen en amb-tenaren uit de provincie antwerpen werden uitgenodigd om informatie en methodie-ken uit te wisselen uit eigen projecten en ervaringen, uiteraard met input vanuit het participatietraject in Meerle.

de informatie van het participatietraject staat voor iedereen ter inzage op de website van Hoogstraten. (www.hoogstraten.be/meerleonsdorp) Verslagen, presentaties en foto’s van de bijeenkomsten met bewoners worden zo verspreid.

dit Leader-project (B15) is een initiatief van rUraNT vzw (B9) en Stad Hoogstraten, dat uitgevoerd wordt in samenwerking met Inno-vatiesteunpunt vzw (B3.).

C/2

LeaDer-project: Meerle ons dorp

A ls rustig dorp in het noorden van de provincie antwerpen, met een beschermd dorpsgezicht en een

bloeiend verenigingsleven, heeft de Hoog-straatse deelgemeente Meerle heel wat troeven in handen. Maar Meerle kampt ook met de uitdagingen van een kleine plattelandsgemeente zoals een dalende dienstverlening, minder jonge gezinnen en een beperkte bereikbaarheid. een aantal gebouwen in Meerle-centrum moet een nieuwe bestemming krijgen, het stadsbestuur ziet een kans om de dorpskern van Meerle in de komende jaren te vernieuwen. Hoogstraten engageerde zich om hiervoor een participatietraject uit te zetten. Van september 2013 tot juni 2015 liep dit traject van een infovergadering over werksessies, over een inspira-tie-uitstap tot een terugkoppelmoment. Voor de ruimtebehoefteanalyse en een ontwerp- en haalbaarheidsstudie werd er beroep gedaan op 2 studiebureau’s (plusofficearchitects en NQN51).

LeaDer-project: Meerle, ons dorp Inleiding

I s er nog niet genoeg geschreven rond participatie? Gebrui-ken we niet elke dag woorden zoals inspraak, adviezen, …. ? en belanden goede voorbeelden niet vaak in de kast?

Wij denken van wel, met deze inspiratiekalender hopen we gemeentebesturen, ambtenaren,… te prikkelen om voorbeel-den uit de kast te halen, niet alleen te lezen en begrippen uit te spreken, maar vooral om actie te nemen.Tijdens het Leader-project ‘Meerle, ons dorp’ (zie B2, C2), zochten we informatie in boeken, op Google en in projecten waar al werd gewerkt met participatieprocessen.een heleboel interessante informatie, maar jammer genoeg komt deze vaak niet bij de juiste mensen terecht.Met deze inspiratiekalender willen we ‘participatie’ een plaats geven op je bureau, zo kan je er niet omheen.Geen wetenschappelijk rapport, geen 1000 pagina’s over me-thodieken en definities, wel een vlotte bundeling van informa-tie en wat doe- en denk-opdrachten.

We wensen je alvast heel veel prikkels!

A/1

De participatiekalender - september 2015

C/3

Beste,

Ik,……………………………….., (naam) word door deze inspiratiekalender geprikkeld over participatie.Heb jij ook zin om geprikkeld te worden? Leen gerust mijn inspiratiekalender!

Groetjes

PS (geef je buur nog een persoonlijk bericht.)

Geprikkeld?Innovatiesteunpunt vzw

H et Innovatiesteunpunt is dé gespecialiseerde dienst voor het begeleiden van land- en tuinbouwondernemers, groepen plattelandsbewoners en lokale overheden bij het inslaan van

een nieuwe richting voor hun bedrijf of dorp. We zijn actief op drie terreinen: technische ontwikkeling, bedrijfsontwikkeling en plattelands-ontwikkeling.

Ons team van innovatieconsulenten informeert en inspireert over nieuwe kansen en uitdagingen en ondersteunt de ontwikkeling en uitrol van concrete innovatieprojecten. Behalve advies en begeleiding biedt het Innovatiesteunpunt ook vorming rond innoverende thema’s aan.

We voeren permanent ongeveer 30 europees, Vlaams of provinciaal gefinancierde pilootprojecten uit, waarin we experimenteren met vernieuwende oplossingen, ze toetsen op hun haalbaarheid en de goede voorbeelden demonstreren aan andere geïnteresseerden.

Het Innovatiesteunpunt is een initiatief van Boerenbond en Landelijke Gilden in partnerschap met Cera en KBC.

B/3

Van voor naar achter, van links naar rechts, van boven naar onder,…

E r is geen foute manier om deze brochure te gebruiken, toch willen we je enkele tips geven.de kalender staat links, geen 12 maanden, maar van september

2015 tot december 2016. Maak er gerust ook je eigen kalender van. Omcirkel belangrijke data, noteer je deadlines en vakantiedagen,…Het handigste is om elke maand de linkerpagina om te slaan. ;-)

En hoe zit het dan met de rechterkant?Ben je nu al overtuigd van deze prikkelende inspiratiekalender? Lees hem gerust van voor tot achter, voer elke opdracht zorgvuldig uit en bekijk alle weblinks. Krijg je liever elke maand wat informatie? draai per maand de brochure mee om en kijk wat we je dan vertellen. Wil je je collega’s prikkelen? Maak van de brochure een agendapunt op je teamvergadering.

En de achterkant?We laten geen blad onbenut. Op de achterzijde geven we je extra info, een voorbeeld van een project, uitspraken rond participatie, een opdracht,... even verdwaald in de brochure? de paginanummers zijn op elkaar afgestemd. Lees je iets leuk op pagina a3? dan vind je op B3 en C3 extra info, opdrachten, weetjes,…

De brochure en alle links kan je ook vinden op :www.innovatiesteunpunt.be/inspiratie A/2

De participatiekalender - oktober 2015

C/4

Participatie creëert een meerwaarde voor het project

Opdracht

D enk even met ons mee.aan welke woorden denk jij bij participatie? Lijst ze hier even op.

Klaar? Kijk eens aan welk lijstje wij kwamen op B8.

B/4

O ver participatie, inspraak, actief burgerschap, maatschappelijke participatie,… zijn al boeken vol geschreven met duiding en uitleg. dat gaan we in deze bundel niet herhalen. Toch graag

de uitleg volgens 3 bronnen:

Participatie volgens Van Daele: par·ti·ci·pa·tie (de; v; meervoud: participaties) 1 het hebben van aandeel in iets; deelname

Participatie volgens Wikipedia: Participatie betekent actieve deelname.Het is afgeleid van de Latijnse woorden pars (deel) en cipere (nemen). Wanneer over participatie wordt gesproken, is er altijd sprake van een subject en een object, ook als dat niet expliciet wordt gemaakt: een persoon of een groep die deelneemt (het subject) en datgene waaraan zij deelnemen (het object). Participatie kan in beginsel betrekking hebben op allerlei subjecten (bijvoorbeeld jongeren, burgers, vrouwen) en op allerlei objecten (bijvoorbeeld politiek, arbeid, kunst). Het woord par-ticipatie heeft een sterk maatschappelijke, vaak politieke connotatie. als die connotatie er niet is, wordt meestal eerder van deelname gesproken.

Participatie volgens PEPParticipatie is actieve deelname aan de samenleving met als doel het welzijn van je omgeving te bevorderen en je talenten te ontwikkelen.

!

Participatie als begrip

!

!

A/3

De participatiekalender - november 2015

C/5

In 2006 werd er een heel rapport gewijd aan methoden en technieken voor burgerparticipatie.

In hoofdstuk twee van dit rapport staat een stappenplan met metho-dieken en technieken, afgestemd op verschillende doelstellingen. de methodieken worden uitgebreid besproken zodat je op basis van dit rap-port zelf een keuze kan maken, rekening houdend met voor-en nadelen tussen burgerjury, dialoogmethode, enquête, expertenpanel, focusgroep, referendum,…

Schema: hoe beslissen welke vormIn beeld: participatie op een trap

Informeren

Raadplegen

Adviseren

Coproduceren

Meebeslissen

B/5

N iet alles wat je wenst zal nog af geraken in 2015.

Noteer hier alvast je Participatie-to-do-lijstje voor 2016.

Ook voor deze maand staan we te pronken op je bureau

A/4

De participatiekalender - december 2015

C/6

B ibber je of breekt het zweet je uit bij het woord participatie? Of spring je een gat in de lucht?

aan welke voordelen denk jij bij participatie?

aan welke nadelen denk je bij participatie?

Neem een kijkje op a7 om wat uitleg te lezen over onze blik op de belangrijkste voor- en nadelen.

Opdracht

1.

2.

3.

1.

2.

3.

Methodiek kennismaking: van Hot naar Her

Om mensen te laten samenwerken en –denken is het belangrijk om elkaar te vertrouwen en een omgeving te creëren waarin iedereen durft denken, praten en doen. Graag delen we met

jullie deze leuke manier om van start te gaan met de kennismaking.

Uitleg: de groep staat recht. Je stelt een vraag met 4 mogelijke antwoor-den. Je vraagt om een groep te vormen rond antwoord a, B, C en d. Uit elke groep vraag je dat iemand zich voorstelt, motiveert waarom hij/zij deelneemt aan de activiteit en meer uitleg geeft over het gegeven ant-woord. Zo voer je een aantal vragen uit. Niet iedereen moet aan de beurt komen. Je hebt nog andere momenten om elkaar te leren kennen.

Mogelijke vragen:Waar woon je?

A/ dorpskern - B/ woonwijk - C/ verbindingsweg - D/ ergens andersWelke sport beoefen je?

A/ voetbal - B/ dans - C/ zwemmen - D/ geen of iets andersIn welke verenging zit je?

A/ handwerkclub - B/ kaartersclub - C/ jeugdbeweging - D/ geen of iets anders

Voorbereiding: Voorzie de deelnemers van een naametiket. Bereid enke-le vragen voor die te maken hebben met de locatie, doelgroep,…

B/6

E r zijn verschillende manieren om de bevolking te betrekken bij tra-jecten uitgezet door het beleid. afhankelijk van de doelstellingen is één van volgende stadia van toepassing. In één traject kunnen

verschillende stadia aan bod komen. Geen van deze vormen is de beste, dat hangt af van de situatie. Op B5 zie je de stadia op een trap, in het verhaal van participatie ook gekend als de participatieladder of - trap. dit heeft niet te maken met de waarde, maar met intensiteit van de betrokkenheid tussen bevolking en bestuur. (C5)

Informeren: Het bestuur informeert de bevolking, raadplegen: Het bestuur luistert naar de bevolking, maar zonder

engagement. er worden nog geen oplossingen aangereikt.adviseren: Het bestuur vraagt advies aan de bevolking. Hierbij wil het bestuur de visie van de bevolking kennen over een voorgestelde oplossing. Coproduceren: Bestuur en bevolking ontwikkelen samen een plan en een oplossing. Het bestuur neemt een beslissing.Meebeslissen: Bestuur en bevolking ontwikkelen samen een plan en een oplossing. de beslissing wordt samen genomen.

Participatie in alle vormen

A/5

De participatiekalender - januari 2016

C/7

N et zoals voor vele steden en gemeenten staan er ook in de ge-meente Peer een aantal zeer belangrijke (strategische) initiatie-ven op stapel.

er is een roep naar meer betrokkenheid en dialoog met de Perenaars, de gevolgen van de financiële en economische crisis laten zich voelen en ook efficiëntie en samenwerking dringen zich op.Peer kiest voor ParticiPeer met onder andere participatiecoaches en de website www.participeer.be.

Sinds eind 2013 werden de participatiecoaches in het leven geroepen. Hun missie: een levende link zijn tussen zo veel mogelijk andere Pere-naars. 21 Perenaars volgden een opleiding en zitten straks aan het hoofd van de tafel tijdens een van de vele overleg- en participatiemomenten. Zo kunnen ze op een ongebonden, belangeloze en neutrale wijze de verbin-ding vormen tussen Perenaars en het stadsbestuur, maar ook gesprekken modereren en een aanspreekpunt zijn.

Op de website www.participeer.be wil de gemeente in de eerste plaats alle Perenaars zo goed mogelijk informeren, maar ook reactie vragen aan de bewoners.Op deze website vind je alle beschikbare info rond actuele of minder actuele projecten, leer je de participatiecoaches kennen en kan je contact-personen bereiken.

Gluren bij de buren: PeerUitspraken

U itspraken van deelnemers tijdens het lerend netwerk participatie in de provincie antwerpen:

“als ambtenaar ben ik op zoek naar een manier om het bestuur te overtuigen om meer te doen met de bevolking. Informeren is voor hen voldoende, maar voor mij niet.”“Ik denk dat het belangrijk is dat een externe de functie krijgt van procesbegeleider, zodat ik mijn rol zuiver kan blijven houden bij andere contacten/vragen met deze burgers.”“dit hoorde ik vandaag en zal ik nooit vergeten: alleen ga je misschien sneller, maar samen geraak je verder!”“Ik weet nu één ding: participatie is mooi maar denk vooraf heel goed na over wat je er precies mee wilt bereiken én laat je begeleiden door professionals.”“Gewoonlijk kapen de zagers en de klagers elke inspraakvergadering. Maar als je de methodiek juist weet te kiezen hoor je iedereen en dan krijg je vaak een heel andere kijk op de zaak.”“Participatie moet beleid zijn. Je moet het niet doen voor de schone schijn want dan is het een boemerang die in je eigen gezicht belandt.”

B/7

N ee!Het is belangrijk om eerst over een aantal zaken na te denken. Indien uit deze oefening blijkt dat dat je door een participatie-

traject een meerwaarde creëert, dan ga je verder op zoek naar het juiste traject.

J a!deze meerwaarde kan schuilen in verschillende aspecten. door het traject krijg je een beter inzicht in het onderwerp, je ontvangt

extra expertise, je ontwikkelt draagkracht, je verzamelt meer argumen-ten,…

Sta stil bij volgende vragen vooraleer van start te gaan:Wat wil ik bereiken tijdens het traject? Wat zijn mijn doelstelling voor het resultaat en het proces?Kan ik rekening houden met de resultaten uit het traject of ligt alles al vast? (a10)Kan/mag ik communiceren voor, tijdens en na het project? (a11)Wie heb ik nodig bij dit traject? (a8)

Participatie altijd en overal?

A/6

De participatiekalender - februari 2016

C/8

J e hebt je doelgroep kunnen bereiken op een (eerste) moment. Je kan dit moment gebruiken om hen ook persoonlijk uit te nodigen voor een volgend overleg.

Uitleg:Je stuurt aan elke aanwezige een kaartje met een foto en uitspraak van deze deelnemer. Je gebruikt het kaartje om hen uit te nodigen voor een volgend moment.

Voorbereiding:Tijdens het eerst overlegmoment neem je van iedereen foto’s en noteer je per persoon een uitspraak, keuze, opmerking,…Ter voorbereiding van het volgend overleg maak je een uitnodiging. Op de voorzijde plaats je de foto met de uitspraak, keuze of opmerking.

Methodiek hoe deelnemers betrekken: ‘vergeet ons niet’-kaart

Woordenwolk

B/8

H et grootste voordeel is dat dankzij een participatietraject burgers de kans krijgen om hun mening te uiten. de mening wordt expliciet gevraagd.

Vele vormen van participatie zorgen voor draagvlak bij de deelnemers. deelnemers dragen, dankzij de manier waarop er meegewerkt kon worden, mee de beslissing van het beleid. Hieraan gekoppeld mag er in onze ogen geen traject worden opgestart om de illusie te geven dat er een kans is om te participeren, terwijl er in werkelijkheid al een resultaat is waarvoor men draagvlak wil creëren.Eigenaarschap gaat nog een stukje verder. doordat mensen mee hebben gedacht, gediscussieerd, gewerkt, worden het thema en het resultaat belangrijk. Zo belangrijk dat ze daar een deel verantwoordelijkheid in willen opnemen, want het is van hen.de grootste valkuil bij een traject zijn de onduidelijkheden rond ver-wachtingen (vanuit deelnemers en organisatoren). deze verwachtingen kunnen gaan over timing, resultaat, vrijheid in het proces,… Hierop kan men dankzij een goede voorbereiding en communicatie van in het begin inspelen.een participatietraject vraagt tijd en budget. de grootte hiervan hangt af van de keuze van het traject. Burgers vragen om meer eigenaarschap. Participatie om louter geld te besparen, werkt niet.

De voordelen en valkuilen bij participatie

A/7

De participatiekalender - maart 2016

C/9

Onze hoofdstad heeft een schepen voor participatie. da’s een rede-lijk nieuwe functie in België. Of ken jij er nog?

die Brusselse schepen, ans Persoons, zit wel met een probleem: 1,2 miljoen inwoners. Het is onbegonnen werk om die allemaal te bevragen. daarom stelt ze heel specifieke vragen over heel concrete onderwerpen aan de inwoners van welomlijnde buurten.

dat gebeurde onlangs bij de opmaak van nieuwe plannen voor de centra-le lanen in Brussel. daar moet koning auto wijken voor fietsers, voetgan-gers en terrasjes. “de grootste uitdaging voor elk participatietraject is de representativiteit van de deelnemers,” zegt Persoons hierover.

“Participatie is pas succesvol als je erin slaagt om ook mensen die niet naar klassieke vergaderingen komen, maar van wie de mening even zwaar zou moeten wegen als die van u en mij, toch weet te betrekken bij de besluitvorming”.

Meer info: www.brussel.be/artdet.cfm/8435#a_1

Gluren bij de buren: BrUSSeL

E én van de projectbegeleiders in Meerle is rUraNT, het platform voor plattelandsontwikkeling in de

provincie antwerpen. Het is een vzw die 11 organisaties verbindt die zich inzetten voor een leefbaar buitengebied waarin landbouw, natuur, wonen en werken hand in hand gaan.

de typische rUraNT-strategie bestaat erin om van bij de start van een project zoveel mogelijk mensen mee op de kar te krijgen. Op die manier creëer je een maatschappelijk draagvlak voor je werking en voorkom je conflicten.

Behalve in participatietrajecten is rUraNT ook sterk in het ondersteunen van land- en tuinbouwers met verbredings-activiteiten, het begeleiden van ondernemersnetwerken als Pure Kempen of Mechels Natuurlijk en het opstarten van gebiedsontwikkelingsprojecten op verschillende niveaus.

Meer info: www.rurant.be

rUraNT

B/9

P articipatie is geen verhaal van inwoners alleen. Het vergt een samenwerking en engagement van verschillende geledingen binnen de gemeente.

een voorwaarde voor een goed traject is het samenbrengen van de verschillende relevante gemeentelijke diensten. diensthoofden en strate-gisch geplaatste ambtenaren moeten vanaf het begin betrokken worden om een vlotte werking te garanderen.

Naast administratie is ook het bestuur een belangrijke schakel. Om de kansen op een geslaagd project hoog te houden, moet er vanaf het begin gestreefd worden naar een wij-verhaal (beleid-bevolking samen aan tafel) en geen wij-zij-verhaal.

Tot slot is het ook van belang om alle belangrijke partners (organisaties, personen, verenigingen,…) in kaart te brengen en deze te betrekken in het proces. dus: verschillende ideeën bij elkaar brengen. dit kan alleen maar leiden tot een rijker resultaat.

Samen werken aan participatie

A/8

De participatiekalender - april 2016

even de focus op letters en vind de onder-staande worden in deze woordzoeker

In een groep zit vaak heel wat kennis verscholen. Met deze metho-diek kan je vlot aan de slag gaan om iedereen de kans te geven om deze informatie te delen.

Zorg voor grote bladen met de letters van het alfabet onder elkaar. Voorzie voldoende ruimte naast de letters zodat er meer dan 1 woord achter kan.

Vraag aan de deelnemers om per letter te noteren waaraan ze denken bij het thema/de locatie/… Laat mensen een aantal woorden noteren en pauzeer even om duiding te vragen bij deze woorden.Herhaal dit een aantal keer tot je alle woorden hebt overlopen en uitleg hebt kunnen vragen bij deze woorden.

even een voorbeeld rond het thema dorpspleinA - afval (de vuilbakken zijn vaak vol – sluikstorten /ophaling)B - Boetes (voor fout parkeren – parkeerproblematiek)C - Café (gezellig terras – horeca)

Methodiek ter uitwisseling: Het alfabet

B/10A/9

D raagvlak en participatie worden vaak in één adem genoemd. Participatie wordt in die visie ingezet, zelfs aangewend als middel om een bepaald project aanvaardbaar te maken. Niet

alleen wordt er voorbij gegaan aan de achterliggende principes van participatie, draagvlak wordt op die manier ook benaderd als een negatief begrip, als iets wat er moet zijn en moet gecreëerd worden.

draagvlak als ‘gebrek aan’ verlamt besturen. Het maakt ze angstig. Het betekent dat processen stil vallen en projecten aanslepen. Partici-patie als laatste lapmiddel om op zoek te gaan naar een algemeen goedkeuren, maar ook als schrikmiddel van het bestuur. Zoals derison & Slangen (2012) aangeven: “Hoe meer je geeft, hoe harder hij revolteert” en ook “de burger als een wispelturige puber” zijn al te vaak dominante gedachten.

Participatie is dus geen middel tot draagvlakvorming. draagvlak is wel een gevolg van participatie. Het gaat daarbij niet over het aan-vaardbaar maken van een politieke keuze, maar wel het nemen van een politieke keuze door samen met burgers na te denken. Tot slot is ‘draagvlak’ nooit volledig want er zullen steeds mensen zijn die niet akkoord gaan. Bron citaten: Help, er ligt een weg in mijn tuin! - Bart derison & Noël Slangen - Lannoo 2012

Van participatie tot draagvlak en omgekeerd

De participatiekalender - mei 2016

C/11

E sbeek is een dorp met 1200 inwoners dat in de gemeente Hil-varenbeek ligt. de coöperatie esbeek is in 2007 opgericht door ‘verontruste’ esbekenaren om de vergrijzing van het Brabantse

dorp tegen te gaan en de leefbaarheid te vergroten.

Inwoners of personen met een aantoonbare band met esbeek kunnen lid worden van de coöperatie. door lid te worden krijg je een stemmen. Verenigingen en instellingen kunnen buitengewoon lid zijn, ze hebben geen stemrecht. de coöperatie stemt activiteiten nauw af met alle vereni-gingen en instellingen.

door te werken met verschillende werkgroepen senioren, zorg en welzijn, sneeuwploeg,... is er ruimte voor verschillende thema’s en invalshoeken.

de coöperatie heeft onder andere starterswoningen in de gemeente gebouwd, legt glasvezelkabel in de ganse gemeente, werkt aan een herbe-stemming van de kerk, kocht en verbouwde een café en zalencentrum en zorgde voor een bankautomaat.

een pracht voorbeeld van de kracht van inwoners.

www.esbeek.eu

Gluren bij de buren: eSBeek - NeDerLaND

Project Meerle, ons dorp

Een korte samenvatting van de werksessies door één van de deelnemers:

‘Na een eerste infosessie ontstond er een werkgroep van Meerlese inwo-ners om mee te denken rond de herbestemming van de dorpskern, met o.a. het raadshuis, van Meerle. een dertigtal mensen engageerde zich om 4 avonden enthousiast mee te werken aan dit project.We hebben de mogelijkheid gekregen om los van juridische en financiële beperkingen al onze ideeën te formuleren.al snel bleek dat een aantal verenigingen vragende partij is om gebruik te kunnen maken van lokalen die vrijkomen na de bouw van het nieuwe schoolgebouw. daarnaast werd ook nagedacht over de mobiliteit, de verkeersveiligheid, de dienstverlening en het wonen in onze dorpskern. Zoals te verwachten in een diverse groep van mensen liepen de me-ningen wel eens uiteen, maar er werd gewerkt met respect voor elkaars gedachtegoed. Bovendien werd door de sturing van een aantal professio-nelen gewerkt naar een consensus. Het resultaat is een conceptnota met ideeën voor renovatie, nieuwbouw en invulling van de dorpskern.Na deze werksessies blijven nog enkele vragen open. We zijn benieuwd naar het vervolgtraject en het eindresultaat.’

B/11

Afhankelijk van welke bewonersgroep je nodig hebt, kan je gebruik maken van reeds bestaande kanalen zoals het infoblad, de website, facebook, advertenties in streekblad, (digitale)

infozuilen, maar ook een mailing naar verenigingen, adviesgroepen, schoolcomité, parochieraad, flyers bij handelaars, bib, gemeentenhuis, cultuurcentrum,….

als je voor de eerste keer een traject start en veel mensen wil bereiken, kan je ook een persoonlijkere aanpak hanteren. In een brief of uitno-diging heb je de kans om veel informatie door te geven en te duiden waarom je als bewoner ‘deel wil uitmaken’ van het traject.

Het is fijn dat de deelnemers ook zelf kunnen uitdragen dat ze meedoen. denk aan een raamaffiche, een banner, de foto’s op de website, kaartje om uit de delen door de deelnemers. Maar ook digitale mogelijkheden zoals facebook , twitter ,…

Plan in je traject momenten in om je bewoners betrokken te houden, ook al is er geen fysieke bijeenkomst, is er een rustpauze,…doe dan bijvoorbeeld eens iets leuks samen!

Bewoners betrekken en betrokken houden

A/10

De participatiekalender - juni 2016

C/12

B innen het project rural alliance (B13) werden er ‘Tool Cards’ uitgewerkt.

deze Tool Card methodiek is ideaal bij een voorstelling. Je kan ook de methodiek uitbreiden met andere vragen.

alle deelnemers gebruiken hun hand om zichzelf voor te stellen. elke deelnemer beantwoordt per vinger volgende vragen.1 de duim: waar ben ik goed in?2 de wijsvinger: wat vind ik belangrijk?3 de middelvinger: wat vind ik niet leuk?4 de ringvinger: welke waarden en normen ben ik trouw?5 de pink: welke kleine zaken worden belangrijk als ik ze negeer?

Zin in meer? Verkrijg de 43 Tool Cards bij het Innovatiesteunpunt of rUraNT vzw.

Methodiek kennismaking: Method Burgerschapstijlen

B/12

Welke burger bereik je met welke methode? duid de hoogst bereikbare optie voor de doelgroep aan.

Verantwoordelijken Creatieve werksessie Plichtsgetrouwen Beeldende informatiecampagne Buitenstaanders Klankbordgroep Pragmatici Fysieke informatiestand

Oplossing: Verantwoordelijken: zijn actief, maatschappelijk betrokken, kritisch, algemeen belang, vertrouwen in overheid,… Zijn meest van alle burgers bereid tot een creatieve werksessiePlichtsgetrouwen :zijn afhankelijk, heel lokaal gericht, willen zich inzetten voor directe leefomgeving, zijn gezagsgetrouw, hebben behoefte aan leiderschap en zijn tegen referendum. Klankbordgroep lijkt het hoogst haalbare. Willen wel meedenken, maar hebben behoefte aan een regelend wetgevend kader.Buitenstaanders: zijn inactief, afzijdig, negatief t.a.v. verplichtingen en verant-woordelijkheid, weinig vertrouwen in overheid, politiek cynisch, behoefte aan leiderschap en directe democratie,… Meeste kans om hen te bereiken is door een beeldende en in het oog springende informatiecampagnePragmatici: zijn afwachtend, gemiddeld maatschappelijk betrokken, materialis-tisch, eigen belang, op afstand betrokken, gematigd vertrouwen in de overheid,… een fysieke informatiestand kan hen over de schreef trekken om zich meer te en-gageren. Groep is aandachtspunt, omwille van hun gerichtheid op eigen belang zijn ze meest geneigd tot tegenstand.

C ommunicatie is een kernelement binnen het participatietraject. Intern, extern, voor, tijdens en na. Het communiceren stopt niet. We raden dan ook aan om een communicatieplan op te

stellen.

Interne communicatie is een belangrijk aandachtpunt. Zoals aangehaald op a8 is het belangrijk om samen te werken met je collega’s en bestuur. Maak afspraken over waar alle documentatie over het project terecht komt en wie over wat mag communiceren. Voorzie één aanspreekpunt en zorg dat iedereen intern dezelfde en correctie informatie krijgt.

Voor externen is het belangrijk om je doelgroepen te bepalen. Waar-schijnlijk hebben deze een afzonderlijke communicatie nodig. de bur-gerschapsstijlen kunnen hiervoor een uitgangspunt zijn. Grofweg zijn er de verantwoordelijken, plichtsgetrouwen, buitenstaanders en pragmatici. Zorg vanaf de start voor goede en duidelijke informatie. Bepaal de juiste communicatiekanalen en –strategieën om iedereen mee te krijgen. Het is belangrijk om deze informatie zo verstaanbaar mogelijk te maken en om, ongeacht de doelgroep, iedereen dezelfde informatie mee te geven. Voorkom door deze transparante houding tegenstrijdigheden. Uiteraard is het ook hier van belang om één aanspreekpunt te voorzien.

Communiceren als belangrijk onderdeel

A/11

De participatiekalender - juli 2016

C/13

Samen bouwen aan een dorprUraL aLLIaNCeS

H et participatietraject in Meerle sluit nauw aan bij het europese project rural alliances. dat spreidt zich uit over heel Noord-west europa met partners in Vlaanderen, Nederland, Ierland,

Wales, Frankrijk en duitsland. die willen, zoals de titel van het project het zegt, een nieuwe dynamiek geven aan het platteland. Vroeger besliste een overheid alles. Vandaag zijn burgers mondiger en willen die ook bij het beleid betrokken worden.

rural alliances wil dit participatiebeleid ondersteunen en heeft de voorbije jaren een aantal wetenschappelijk onderbouwde methodieken ontworpen om de lokale bevolking te bevragen en meer te betrekken bij het beleid.

eén daarvan is rural Vibes, een eenvoudige online enquête. Je vindt een Nederlandstalige versie op www.ruralvibes.eu .

een andere zijn de Tool Cards: 43 tips en methodieken om aan de slag te gaan bij het maken of behou-den van een netwerk.

Wil je hiermee aan de slag? Neem dan contact op met het Innova-tiesteunpunt of vzw rUraNT.

B/13

Tijd voor iets luchtigers tijdens de zomermaanden

Los onderstaande rebus op.

Antwoord:

A/12

De participatiekalender - augustus 2016

WOrM : Werkgroep Open ruimte Mol

In de Kempense gemeente Mol begeleidde rUraNT een par-ticipatietraject in de gehuchten

achterbos, ezaart en Millegem. die worden omringd door een uitgerekte groene zone.

de inwoners werden op een mooie dag bij elkaar gebracht om dat ge-bied te verkennen. daarna kregen ze te horen dat ze een klein bedrag van € 2000 kregen om te investeren in deze groene ruimte.

er was wel één voorwaarde: ze moesten zelf de handen uit de mouwen steken.

al snel ontstond er een enthousiaste groep met tal van creatieve ideeën. Zo kwam er een familiedag met fietszoektocht zodat jong en oud het gebied beter leerde kennen.

de gehanteerde aanpak werkt want ook na het project blijft de vrijwil-ligersgroep actief onder de grappige naam WOrM. deze Werkgroep Open ruimte Mol is nu een belangrijk klankbord voor het gemeentebe-stuur voor dit stukje open ruimte.

C/14

Gluren bij de buren: MOLGeen angst voor participatie

B/14

M aar al te vaak heeft een bestuur angst voor participatie. Tal van nadelen worden op de voorgrond geschoven zoals de verwachting van nodeloze vertragingen en een onhaalbaar,

zelfs niet uitvoerbaar ideaalbeeld. angst omdat het nieuw is en nie-mand binnen de gemeente er echt mee vertrouwd is. de uitkomst is onzeker, de voordelen zijn onzeker, de verwachtingen zijn tegelijker-tijd hoog, maar men denkt deze niet te halen. er wordt daarom maar vastgehouden aan datgene wat men kent.

Toch is participatie haalbaar, wenselijk en mogelijk! Werk stap voor stap. Win expertise in, vraag begeleiding en leg je ambities niet meteen torenhoog. Start niet met grote ambitieuze projecten, maar net met kleine beheersbare projecten. Leer, ontdek, doe vertrouwen op en leer omgaan met sterktes maar ook valkuilen. Op die manier creëer je ook de kans om op een volwassen manier in een co-creatie-traject te stappen met burgers. Verval echter nooit in schijnparticipa-tie. Beslissen over de kleur van de stoeptegels is geen participatie.

J e kan kiezen om zelf in de gemeente op zoek te gaan naar de juiste procesbegeleider. In elke administratie zit wel iemand dit er zin in heeft. Het is dan heel belangrijk dat deze persoon de tijd en ruimte

krijgt om dit proces goed te begeleiden. dit hoeft niet te betekenen dat deze persoon alles alleen doet. een intern team zal een heuse verrijking zijn voor het project.

Werk je liever met een externe partner om wat meer afstand te creëren, geen dubbele functies te hebben, voldoende tijd te besteden? dan zal er nog steeds veel afstemming nodig zijn met een intern team om voldoen-de voeling te hebben. rUraNT vzw (B9) en het Innovatiesteunpunt (B3) kunnen in dit traject een partner zijn.

een procesbegeleider: intern of extern

A/13

De participatiekalender - september 2016

C/15

O p het einde van een bijeenkomst kan het handig zijn om een kort evaluatiemoment te voorzien. Je krijg feedback en geeft deel-

nemers de kans om nog iets te zeggen.

Uitleg:Geef de deelnemers hetzelfde aantal staven als de vragen die je wenst te stellen. Vraag aan de deel-nemers een score te geven op een bepaalde vraag. Vraag aan de groep ‘wie heeft een score onder 5?’ en vraag of iemand wat duiding wil geven. Vraag ‘wie heeft een score van 7?’ en vraag wie duiding wil geven. Zo kan je elke keer een 5-tal mensen de kans geven om extra duiding te geven.

Mogelijke vragen:Hoe hoog scoor je de betrokkenheid van bewoners?Hoe hoog scoor je je inbreng tijdens de sessie?In welke mate ben je tevreden over de te maken keuzes?

Methodiek ter evaluatie

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

LeaDer

H et project in Meerle is gerealiseerd met Leader-steun. dat zijn subsidies van europa, Vlaanderen en de provincie ant-werpen die specifiek bedoeld zijn om de leefbaarheid op het

platteland te verhogen.

Tussen 2015 en 2020 is in de provincie antwerpen meer dan 6 miljoen euro voorzien voor een reeks nieuwe projecten. de algemene voorwaar-den voor projecten zijn: een sterke focus op landbouw, samenwerking tussen verschillende partijen en een vernieuwend en duurzaam karakter.Ook projecten rond armoede op het platteland komen in aanmerking voor Leader-subsidies.

In de provincie antwerpen zijn er 3 Leader-regio’s, samen goed voor 31 gemeenten. Particuliere burgers, ondernemers, organisaties of lokale besturen kunnen daarin projecten indienen. elke regio heeft zijn eigen specifieke thema’s en formaliteiten.

Je vindt alle info op www.rurant.be

B/15

Om even het geheugen op te frissen, zetten we graag nog 5 tips rond participatie op een rij.

1 Kies zorgvuldig voor het juiste traject met de juiste omkadering en methodieken.

2 Wees duidelijk in je doelstellingen, doelgroep en proces.

3 Kopieer geen traject, maar maak er een op maat.

4 Gebruik communicatie als rode draad in je traject.

5 Geef iedereen, intern en extern steeds correcte informatie.

Participatie in het kort

A/14

De participatiekalender - oktober 2016

Bronnen

Boeken:derison, B. & Slangen, N. (2012). Help, er ligt een weg in mijn tuin! Tielt:

Lannoo.derwael, B. (2013), Praktijkgids participatie, 55 concrete tips voor succesvolle

inspraakprojecten. Brussel: Politeia.dirkse-Hulscher, S. & Talen, a. (2007). Het groot werkvormenboek. dan

Haag: BIM Media BV.Loyens, K. & Van de Walle S. (2006). Methoden en technieken van

burgerparticipatie: strategieën voor betrokkenheid van burgers bij het federaal plan duurzame ontwikkeling. Leuven: KUL – Instituut voor de overheid.

Online:Motivaction (z.d.). Burgerschapsstijlen. Geraadpleegd op 12 mei

2015, van http://www.motivaction.nl/onderzoeksmethoden/ doelgroep-en-segmentatie/burgerschapsstijlen

PeP den Haag. (z.d.). Definitie participatie. Geraadpleegd op 6 mei 2015, van http://www.pepdenhaag.nl/organisatie-pep/over-pep/ missie-en-visie/definitie-participatie/

Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen. (z.d.). Hoe ver? Over de graad op de participatieladder. Geraadpleegd op 6 mei 2015, van http://www.participatiewordtgesmaakt.be/nl/je-bent-bestuurder/ontwerp-je-participatieproces/hoe-ver/

Vandale. (2015). Participatie. Geraadpleegd op 6 mei 2015, van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=participatie&lang= nn#.VUkYV6NCSUk

Wikipedia. (2015). Participatie. Geraadpleegd op 6 mei 2015, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Participatie

Opdracht

zoek een leuke methodiek dit past bij je idee voor 2017.

We gaven jullie al enkele methodieken mee. deze zullen niet altijd toepasbaar zijn. de keuze voor een methodiek is afhankelijk van tal van factoren zoals wat je wil bereiken, de fase waarin het proces zich bevindt, de beschikbare ruimte en het aantal deelnemers. daarom is niet elke methodiek geschikt om op eender welk moment en voor eender welke groep te gebruiken.

Neem hiernaast een kijkje voor extra inspiratie.

B/16

In deze Participatiekalender geven we ruim de aandacht hoe je de bevolking kan betrekken bij projecten, maar we willen je ook laten proeven van hoe je een stapje verder kan gaan.

Denk even na:Hoe reageren jij, je collega’s en het bestuur als een aantal bewoners een probleem aankaarten of oplossing aanreiken?Klopt het dat je probeert na te denken welke collega hiermee bezig is, in welk reglement dit kan passen,…?

Misschien is er te weinig ruimte om bewoners de kans te geven om een oplossing of idee uit te werken en gaat er zo input verloren.Bewoners die zelf komen aankloppen, hebben eigenaarschap, willen iets veranderen of realiseren.

de echte vraag:Om deze oplossingen en ideeën een kans te geven, is er nood aan ruimte in budgetten, reglementen en denkwijze.

Participatie een stapje verder

A/15

De participatiekalender - november 2016

Voor handige tips en methodieken

http://www.vvsg.be/thema/participatie/Pages/participatie.aspx

http://www.kenniscentrumvlaamsesteden.be/samenwerken/participatie/BurgerparticipatieinVlaamsesteden/Pages/Lerenoverparticipatie.aspx

http://ambrassade.be/werkvormen

http://www.steunpuntgok.be/secundair_onderwijs/materiaal/lesmateriaal/bronnenboek/interactieve_werkvormen.aspx

http://werkvormen.wikidot.com/werkvormen-a-b-c

http://participatiewiki.be/wiki/index.php/Categorie:Methoden

B/17

Z estien maanden lang kregen we een plekje op je bureau. alvast bedankt hiervoor.We hopen dat we je hebben kunnen inspireren om wat te lezen

over, te denken aan of te doen met participatie.Stel even je actieplan op voor 2017 en kleef dit op een voorname plaats.

en nu echt aan de slag!

2017 - participatie

De participatiekalender - december 2016