WikiWerkplaatsen Limburg

Eerste aanzet voor de uitwerking

Jos Erdkamp24-8-2011

Wat is de achterliggende gedachte?

De traditionele verticale informatieketen (van auteur via uitgever, boekhandel, bibliotheek naar de lezer) is bezig te veranderen in een horizontale structuur, waarbij er meer sprake is van een netwerk van gelijkwaardige deelnemers die informatie van elkaar gebruiken en aan elkaar leveren. Dit is wellicht een erg abstracte beschrijving, maar in de praktijk is het al goed zichtbaar. Internet staat bol van de informatie die in het horizontale model tot stand gekomen is. Neem bijvoorbeeld alle Blogs, Wiki’s en YouTube.In dit horizontale model is de consument tegelijk ook producent, vandaar de aanduiding ‘prosument’.

Prosument zijn lijkt misschien heel makkelijk. Een blog is eenvoudig te maken en een filmpje naar YouTube sturen is simpel. Toch komt er meer bij kijken als je het goed wilt doen.

Prosumeren laat zich beschrijven als een cyclus, die begint bij content. Dit kan inhoud in bibliotheekboeken zijn, maar ook de collectie van een museum. Door de content te ontsluiten wordt die goed vindbaar. Zoeken en vinden is een kunst op zich. Daar moet je handig in zijn, maar ook de hulpmiddelen kennen.Als je het nodige hebt weten te vinden, en een keuze hebt gemaakt tussen bruikbaar en onbruikbaar, kun je beginnen met het verwerken van de informatie. Je herschikt die, vult die aan met bijvoorbeeld eigen foto’s, en vertelt een verhaal in een nieuwe context. Vervolgens wil je die delen. Via internet kan dat op velerlei manieren, bijvoorbeeld via een blog of in een wiki. Als dat gedaan is heb je nieuwe content geproduceerd en is de cirkel rond.

Al deze stappen vragen echter om kennisvaardigheden.

In de WikiWerkplaatsen maken mensen (de inwoners van jullie werkgebied) spelenderwijs kennis met een aantal van die vaardigheden, zodat zij daarna volwaardig als prosument kunnen deelnemen in de informatienetwerken.

Iets meer over kennisvaardigheden

Er is veel geschreven over kennisvaardigheden of ‘information skills’. De ene theorie klink nog geleerder dan de andere. In de cirkel in Ekic staan een paar links opgenomen naar zo’n sites.Al doende ben ik uitgekomen op een indeling in drie soorten kennis en/of vaardigheden:

1. Vaardigheden die je nodig hebt om met informatie om te kunnen gaan.2. Kennis van hulpmiddelen en de vaardigheden om die hulpmiddelen te gebruiken.3. Kennis van bronnen en de vaardigheden om die bronnen te gebruiken.

In het volgende schema heb ik er daar een aantal van in kaart gebracht. Het overzicht is zeker niet volledig en ambieert ook niet om dat te zijn.

V vaardigheden (los van bronnen en hulpmiddelen)

H hulpmiddelen (en de vaardigheid om ze te gebruiken)

B bronnen (en de vaardigheden om ze te gebruiken)

1 Literatuur zoeken 1 Bibliotheek catalogi, provinciaal, (inter)nationaal

1 Wikipedia en andere wiki's

2 Analyseren: wat haal ik hier uit?Samenvatten: wat is de essentie?Beoordelen: is dit goed?Selecteren: gebruik ik dit?Contextualiseren: hoe past het in het geheel?

2 Zoeken met Google, ook afbeeldingen, videos, scolar, maps, patents, books

2 Beeldbanken: Flickr, YouTube, Deep Web, Panoramio, Wikimedia commons

3 Doel stellen, aanpak opstellen, tijdsplanning

3 Ordenen in Mindmaps 3 Archieven en musea online

4 Een verhaal/artikel opbouwen

4 Ordenen met Google Docs 4 Bibliotheek online content

5 Schrijven voor het web 5 Bewaren met Delicious 5 Krantenarchieven

6 Verwerken met Picasa en Windows Live Movie Maker

6 Deep web: Internet Archive, digitale collecties van nationale bibliotheken

7 Delen met Twitter 7 Social media als bron: blogs, delicious, twitter, communities

8 Delen via Blog

9 Delen via Wikipedia en andere Wiki’s

10 Bewaren en delen via Flickr en soortgelijke

11 Delen via YouTube etc

12 Delen via Maps: Google, Panoramio, …

Een aanzet voor de WikiWerkplaatsen

De workshops bestaan uit een reeks van vijf bijeenkomsten, waarin deelnemers onder begeleiding van een deskundige zelf aan de slag gaan met kennisvaardigheden. In elke sessie komen vaardigheden uit elk van de drie kolommen aan de orde. Men gaat zich bijvoorbeeld oriënteren op het onderwerp door wikis te lezen en website te bekijken, vervolgens zoekt met literatuur in catalogi en GoogleBooks en tenslotte legt men een literatuurlijstje aan in GoogleDocs.

Uitgangspunt is dat de werkplaatsen vooral leuk en inspirerend zijn. Dus geen droge lessen in klassikaal verband. Uitgangspunt is ook dat de focus ligt op de digitale wereld, wat niet wil zeggen dat de fysieke collecties van bibliotheek, museum of archief niet aan de orde komen. Uitgangspunt is eveneens dat de deelnemers aan de slag gaan met een gezamenlijk onderwerp uit de eigen omgeving. Dit kan van alles zijn, zolang er maar iets over te vinden is in de bronnen. Een paar voorbeelden:

Het oude kerkhof in de stad / Amerikaans militair kerkhof Museum van de vrouw Eigentijdse kunstenaars in het werkgebied. De achtergrond van straatnamen. (Wie was Mercator, waar komt de Julianalaan vandaan,

etc) Beroemde / beruchte/ bekende vrouwen uit de regio. De A73 / ringweg / ondertunneling / etc. De verschillende culturen in het werkgebied.

Het mag duidelijk zijn dat er geen beperking is, zolang er van het onderwerp maar iets te maken is in het kader van de WikiWerkplaats.

Het onderwerp kan door een hele cursusgroep samen worden opgepakt, maar het is ook denkbaar dat er twee of drie onderwerpen door groepjes van een paar mensen worden uitgewerkt. Dat laatste maakt het wel moeilijker voor degene die de workshop geeft.

Een belangrijk aspect is ook de samenwerking met andere instellingen, zoals archieven, musea of cultureel/historische verenigingen en stichtingen. Deze beschikken vaak over gespecialiseerde content en vakkennis. Minstens één van de workshops zou daarom moeten plaatsvinden bij zo’n instelling.

Verder is het de bedoeling dat de deelnemers niet alleen bestaande content herschikken en hergebruiken, maar dat ze zelf ook iets nieuws toevoegen. Denk hierbij aan foto’s, video’s, interviews. Dit zouden ze volgens mij als ‘huiswerk’ moeten doen, omdat het jammer van de tijd is om een workshop te gebruiken om foto’s te maken. Dat kan ieder zelfstandig. Het verwerken van de foto’s tot een diashow in Flickr is wel weer iets voor een workshop.

Tenslotte gaan de deelnemers content opleveren, die bijeengebracht wordt in één portal. De beste / mooiste / meest bijzondere bijdrage ontvangt een prijs.Mijn idee is dat ieder (of ieder groepje) een wiki oplevert, met daarin een aantal verplichte elementen zoals tekst, een diashow, een koppeling met een digitale kaart, een video en een lijstje van de belangrijkste literatuur en online bronnen. Dit sluit dat ook mooi aan bij de WikiLovesBieb initiatieven van diverse bibliotheken.

Ik heb een poging gedaan om een programma op te stellen van vijf workshops van elk 3 uur. Dat wil niet zeggen dat het dit nu is, maar je moet ergens mee beginnen.

Sessie 1. Toelichting op het onderwerp, werkafspraken maken Inrichten en leren kennen van een paar online hulpmiddelen

Sessie 2. (op locatie in een museum, archief of instelling) Zoeken naar informatie

Sessie 3. Vervolg op het zoeken Gevonden informatie verwerken met hulpmiddelen

Sessie 4. Eigen foto’s en/of video bewerken en verwerken Gegevens op een online kaart plaatsen

Sessie 5. Alles samenbrengen in een wiki (voor zover al niet eerder gedaan) Teksten structureren en schrijven voor het web

Het kan ook allemaal anders. Ik heb bewust geen nadere invulling gegeven bij de sessies. Suggesties zijn van harte welkom!

De aanpak

Het is niet de bedoeling dat ik of een van mijn collega’s van het Bibliotheekhuis 50 workshops gaat houden. We denken dat bibliotheken zelf hun specialisten weten te vinden of in huis hebben. Denk ook aan studenten die goed thuis zijn in een of meerdere kennisvaardigheden. We kunnen ook een pool opzetten van mensen die een workshop kunnen verzorgen. Dat lijkt me wel efficiënt.Vanuit het projectbudget kan ik geen vergoeding betalen voor uren van bibliotheekmedewerkers die worden ingezet in hun eigen bibliotheek. Over vergoedingen voor inzet in andere bibliotheken moet ik in overleg met de provincie.Vergoedingen voor inhuur van derden is wel mogelijk, maar het geldpotje is niet bijzonder groot.

In de beschikking van de provincie staat dat de WikiWerkplaatsen voor 10 doelgroepen moeten worden gehouden. Welke dat zijn, moeten we in onderlinge afstemming maar bepalen.

Tenslotte

Ik weet niet hoe jullie er over denken, maar ik zou graag snel en praktisch aan de slag gaan. Dus geen dikke draaiboeken schrijven en alles in detail uitwerken, maar wel een paar goede afspraken maken en dan ermee aan de slag gaan. In oktober of november zouden we toch moeten kunnen beginnen met de eerste sessies.

Het is heel verleidelijk voor mij om alle workshops en onderwerpen zelf te gaan uitwerken. Dat wil ik echter niet. Jullie hebben zelf vast een heleboel goede ideeën en een uitstekende kijk op wat in jullie bibliotheek wel en niet werkt. Ik nodig iedereen dan ook met klem uit om daarmee voor de dag te komen. Schiet maar op mijn voorzet en zet er iets beters voor in de plaats.