Inleiding - Universiteit Gent...Entiteit Academisch Erfgoed en Archief (EAEA). Behalve de...

2018-2019

Plantentuin UGent

Jaarverslag - beleidsplan

Plantentuin Jaarverslag 2018 & Beleidsplan 2019-2021

2

Opgemaakt te Gent, januari 2019

Het verslag werd voorbereid door het expertencomité van de Plantentuin.

Redactie: Ing. C. Dugardin, Hortulana

met dank aan prof. dr. Isabel Larridon, dr. Olivier Leroux en prof. dr. Marie-Stephanie

Samain

www.plantentuin.ugent.be


3

Inhoud

Voorwoord ................................................................................................................................. 5

Deel 1. De Plantentuin: een erfgoedmuseum ............................................................................. 6 1.1.1. Missie ....................................................................................................................... 6 1.1.2. Visie ......................................................................................................................... 6 1.1.3. Doelstellingen ........................................................................................................... 6 1.1.4. Samenwerking binnen de Entiteit Academisch Erfgoed en Archief ........................ 7

1.1.5. Expertencomité Plantentuin Universiteit Gent ......................................................... 8 1.2. Herkennen en verzamelen ............................................................................................... 9

1.2.1. Levende collecties .................................................................................................... 9

1.2.2. Herbarium ............................................................................................................... 10 1.2.3. Sterktes en zwaktes ................................................................................................ 10 1.2.4. Planning .................................................................................................................. 11

1.3. Behouden en borgen ...................................................................................................... 12

1.3.1. Collecties onder glas .............................................................................................. 12 1.3.2. Buitencollecties ...................................................................................................... 13 1.3.3. Herbarium, burelen, ontvangst- en technische ruimtes .......................................... 14 1.3.4. Veiligheids- en duurzaamheidsbeleid .................................................................... 15

1.3.5. Sterktes en zwaktes ................................................................................................ 16 1.3.6. Planning .................................................................................................................. 17

1.4. Onderzoeken .................................................................................................................. 18

1.4.1. Eigen onderzoek ..................................................................................................... 18

1.4.2. Andere onderzoeksgroepen .................................................................................... 21 1.4.3. Sterktes en zwaktes ................................................................................................ 21 1.4.4. Planning .................................................................................................................. 22

1.5. Presenteren en toeleiden ................................................................................................ 23 1.5.1 Studenten ................................................................................................................. 23

1.5.2. Stagiairs .................................................................................................................. 24 1.5.3. Leerlingen ............................................................................................................... 24 1.5.4. Volwassenen ........................................................................................................... 25

1.5.5. Rondleidingen ........................................................................................................ 25 1.5.6. Activiteiten ............................................................................................................. 25

1.5.7. Sterktes en zwaktes ................................................................................................ 26

1.5.8. Planning .................................................................................................................. 27

1.6. Participeren .................................................................................................................... 29 1.6.1. Medewerkers .......................................................................................................... 29 1.6.2. Vrijwiligers ............................................................................................................. 30 1.6.3. Verenigingen .......................................................................................................... 30 1.6.4. Satelliettuin ............................................................................................................. 31

1.6.5. Giften en Legaten ................................................................................................... 31 1.6.6. Sponsors en mecenaat ............................................................................................ 31 1.6.7. Gebruik lokalen ...................................................................................................... 32 1.6.8. Plantenuitleendienst en tuinbibliotheek ................................................................. 32 1.6.9. Sterktes en zwaktes ................................................................................................ 33

1.6.10. Planning ................................................................................................................ 34

Deel 2: De Plantentuin: een botanische collectie ..................................................................... 35 2.1. Implementering Global Strategy for Plant Conservation .............................................. 35 2.2. Waardevolle collecties voor conservatie (target 1, 8 en 11) ........................................ 36 2.3. Educatie over conservatie-activiteiten (target 14) ......................................................... 36


4

2.4 Tuinbouwactiviteiten met betrekking tot conservatie (target 10) .................................. 37 2.4.1. Invasieve soorten .................................................................................................... 37 2.4.2. Monitoring van ziekten en plagen .......................................................................... 37

2.5. Conservatie onderzoek en activiteiten ........................................................................... 38

2.5.1. Onderzoeken kiemrust bij rode lijst soorten (target 3) ........................................... 38 2.5.2. Franklinia-fonds (target 1, 2 en 7) .......................................................................... 38 2.5.3. Projecten van de onderzoeksgroep Zaadplanten (target 1, 2 en 7) ......................... 38 2.5.4. Andere onderzoeksgroepen (target 16) .................................................................. 39 2.5.6. Opleiding (target 15 en 16) .................................................................................... 39

2.6. Zaaduitwisseling (target 8, 11 en 16) ............................................................................ 40 2.7. (Inter)nationale netwerken (target 16) ........................................................................... 40 2.8. Publicaties en deelname congressen ............................................................................. 42

2.9. Sterktes en zwaktes ....................................................................................................... 43 2.10. Planning ....................................................................................................................... 44

Deel 3. Bijlagen ........................................................................................................................ 45 Tabel 3.1. Gegevens per serre .............................................................................................. 45

Tabel 3.2. Activiteitenkalender 2018 ................................................................................... 46 Tabel 3.3. Plantenuitleendienst 2018 ................................................................................... 47 Tabel 3.4. Abonnementen op tijdschriften ........................................................................... 48 Tabel 3.5. Taakomschrijving personeel ............................................................................... 49

Tabel 3.6. Aanbod rondleidingen en workshops 2018-2019................................................ 51 Tabel 3.7. Toegepaste chemische gewasbescherming in 2018 ............................................ 52

Tabel 3.8. Ingezette biologische middelen 2018 .................................................................. 53

Tabel 3.9. Lopende werkaanvragen 2015-2018 ................................................................... 54

Tabel 3.10. Besteding financiële middelen 2017-2018 (tot 10/12/2018) ............................. 55


5

Voorwoord Zeer gewaardeerde lezer,

Voor U ligt het Jaarverslag 2018 en een beperkt beleidsplan tot 2021. Die beperking beoogt

alleen de synchronisatie van beleidstermijnen en verbergt dus niets onheilspellends. Het

Jaarverslag illustreert nog maar eens de omvang en het belang van de activiteiten van onze

Plantentuin. Heel wat activiteiten, op de verschillende vlakken die het Vlaams Erfgoeddecreet

onderscheidt voor erkende museale instanties (en de Plantentuin is er één) en ook op het vlak

van academisch onderzoek en de bijdrage tot (inter)nationale conservatiedoelstellingen, lopen

steevast door. Zij getuigen van een brede hoeveelheid van duurzame activiteiten, zowel op

lokaal, nationaal als internationaal niveau.

Er vallen ook enkele geheel nieuwe zaken te noteren in 2018: er is het Flore de Gand-project

(een samenwerking met het Universiteitsarchief en de ingenieurs van IdLab, gefinancierd

door het Vlaamse Departement) en de installatie van het legionella-preventiesysteem met

bijbehorend vernevelingssysteem in de serres. In 2018 verkreeg de Plantentuin ook de

accreditering als ‘Botanic Garden’ van Botanic Gardens Conservation International.

In 2018 was er een administratieve wijziging binnen de UGent voor de plantentuin, waarvan

het belang nog moet blijken in de toekomst. Hij maakt nu deel uit van de nieuwe centrale

Entiteit Academisch Erfgoed en Archief (EAEA). Behalve de Plantentuin maken ook het

Universiteitsarchief en het Gents Universiteitsmuseum (GUM) er deel van uit.

In dit verslag is er nog niet veel te merken van die verandering, behalve dan op het vlak van

de plannen voor publiekswerking. Het nieuwe universiteitsmuseum dat begin 2020 de deuren

opent is immers een publieksmuseum en ligt net naast de Plantentuin in de laagbouw van het

ledeganckgebouw van de UGent. Het ligt voor de hand om de publiekswerking van

Plantentuin en Museum te integreren en daar wordt dan ook werk van gemaakt. Samen

kunnen die UGent-instellingen een grote meerwaarde vormen voor het publiek dat het

toekomstige erfgoed- en congreskwartier (met de stedelijke musea en het vernieuwde ICC)

ongetwijfeld zal aantrekken.

Ondertussen doet EAEA zijn best om de mogelijke nadelen van de nieuwe structuur voor de

Plantentuin op te vangen. Die liggen vooral op het vlak van de scheiding tussen de

Plantentuin en de Faculteit Wetenschappen. In die faculteit moet de Plantentuin immers een

stevig anker vinden om zijn onderzoeks- en onderwijsfuncties te kunnen voortzetten. Een

groot verlies voor de Plantentuin is in dat opzicht de opruststelling sinds 1 oktober 2018 van

Prof. Paul Goetghebeur. Hij was als academicus voltijds gehecht aan de faculteit en is als

directeur van de Plantentuin niet vervangen. Voor veel van de zwaktes vermeld in het

Jaarverslag (zoals het gebrek aan wetenschappelijk personeel, aan belangstelling voor

plantkunde bij de studenten, en aan middelen voor het plannen en uitvoeren van eigen

onderzoek) ligt de sleutel eveneens bij het behoud en de versterking van de banden met de

faculteit. Zowel bij het faculteitsbestuur als bij het centrale bestuur is het bewustzijn van dit

manco aanwezig. Maar ook leeft het besef dat de opname in de centrale eenheid een nieuw

elan kan geven aan de Plantentuin als publiekstrekker. Een evenwicht zal gevonden worden!

Prof. Dr. Freddy Mortier

Intendant EAEA


6

Deel 1. De Plantentuin: een erfgoedmuseum

1.1.1. Missie

De Plantentuin Universiteit Gent presenteert als de op één na oudste botanische tuin in

Vlaanderen een grote verzameling van levende plantencollecties. De Plantentuin is

toegankelijk voor het publiek en verzamelt, beheert en onderzoekt planten en plantaardig

materiaal (zaden, vruchten, houtstalen, en objecten voor botanisch onderricht) met het oog op

plantenconservatie.

De Plantentuin UGent wil als kwaliteitstuin verzorgde, gezonde, goed onderbouwde en goed

gedocumenteerde collecties aanbieden. Als onderdeel van de Universiteit Gent fungeert de

Plantentuin als platform voor wetenschapscommunicatie. De tuin stelt zijn collecties open om

het publiek bewust te maken van de plantendiversiteit onder meer door middel van goed

opgeleide plantentuingidsen. De tuin staat in dienst van de gemeenschap en fungeert als

draaischijf en ontmoetingsplaats voor verenigingen van planten- en tuinliefhebbers. De

werking van de Plantentuin past in de hedendaagse praktijk en theorie van museologie.

1.1.2. Visie

Om de missie te realiseren hecht de Plantentuin veel belang aan de maatschappelijke,

historische en belevingswaarde van de collecties. Een belangrijke invalshoek hierbij is de

interactie met onderwijs en onderzoek. Daarnaast levert de Plantentuin een actieve bijdrage

tot de Convention on Biological Diversity (CBD) door de verwezenlijking van de objectieven

en de doelstellingen van de Global Strategy for Plant Conservation (GSPC).

1.1.3. Doelstellingen

De verschillende deelcollecties dienen elk één of meerdere van volgende doelen.

Maatschappelijke waarde

- verzamelen en behouden van planten in een ex situ levende collectie (met inbegrip van

rode-lijst-soorten)

- verzamelen en bewaren van herbariumspecimens, zaden en vruchten

- ondersteunen van botanisch onderzoek en onderwijs

- ontsluiten van academische onderzoeksresultaten naar een breed publiek

(wetenschapscommunicatie)

- bewustmaking van het publiek met betrekking tot de rijkdom van het plantenrijk en de

troeven en bedreigingen van de botanische diversiteit

- genezen van plantblindheid bij het publiek

- verzamelen en delen van tuinbouwtechnische en botanische kennis

- actief deelnemen aan nationale en internationale netwerken: Vereniging van Botanische

Tuinen en Arboreta (VBTA), Botanic Gardens Conservation International (BGCI),

International Plant Exchange Network (IPEN) en the Interactive Community of

Arboreta (ArbNet).

Historische waarde

- verzamelen en behouden van horticulturele collecties, meer specifiek cultuurvariëteiten

ontwikkeld in de Gentse regio

- informatie verstrekken over de ontstaansgeschiedenis van de Plantentuin Universiteit

Gent


7

Belevingswaarde

- toegankelijk zijn voor diverse doelgroepen (jong, oud, anderstalig)

- presenteren van een grote diversiteit van planten en plantaardig materiaal, zowel ter

plaatse als digitaal

- presenteren van planten in hun natuurlijke klimatologische omstandigheden

- informeren van de bezoekers over botanische aspecten en plantaardigheden

- organiseren van publieksactiviteiten zoals tentoonstellingen, rondleidingen, workhops,

lezingen e.d.

Conservatiedoelstellingen voortvloeiend uit de Global Strategy for Plant Conservation

- meewerken aan het creëren van een online flora van alle gekende plantensoorten

- bijdrage leveren tot de bepaling van de conservatiestatus van alle gekende planten

- ontwikkeling en uitwisseling van protocols voor conservatie van planten en duurzaam

gebruik

- bijdragen tot de conservatie van minstens 75% van de bedreigde plantensoorten in ex

situ collecties

- bijdragen tot het bewaren van minstens 70% van de genetische diversiteit van

landbouwgewassen

- meewerken aan het opstellen van beheersplannen ter voorkoming van biologische

invasies

- beschermen van wilde soorten tegen illegale internationale handel

- versterken en behouden van lokale kennis rond plantaardige bronnen

- scholing aanbieden voor personeelsleden van instellingen voor conservatie van planten

- netwerken voor activiteiten rond conservatie van planten opzetten of versterken

1.1.4. Samenwerking binnen de Entiteit Academisch Erfgoed en Archief

Het Universiteitsarchief, het Universiteitsmuseum en de Plantentuin maken samen deel uit

van de Entiteit Academisch Erfgoed en Archief van de Universiteit Gent. Deze bundeling

biedt vele opportuniteiten voor een intense samenwerking. Vertegenwoordigers van beide

partners maken deel uit van het expertencomité die de opmaak van dit plan begeleidde.

Een gemeenschappelijke aanpak wordt uitgewerkt voor wat betreft de educatieve werking

(met inbegrip van de plantentuingidsen) en de vrijwilligerswerking van de Plantentuin en het

Gents Universiteitsmuseum (GUM). Ook wat betreft de publieksactiviteiten en de

publiekswerking wordt gestreefd naar een overkoepelende aanpak. Op die manier kunnen de

Plantentuin en het Gents Universiteitsmuseum elkaars werking versterken en aanvullen.

De situering van het nieuwe museum op de site van de Plantentuin zal deze samenwerking

ook verduidelijken voor de bezoeker die beide delen als een eenheid zal ervaren. Vanuit het

toekomstige museum wordt de link gelegd naar de levende collectie, terwijl ook binnen de

Plantentuin de filosofie van het museum tot uiting zal komen. Om één en ander in praktijk om

te zetten wordt momenteel gewerkt aan een gemeenschappelijk plan om de belevingswaarde

van de Plantentuin te synchroniseren met het museum. Daarnaast zal het Gents

Universiteitsmuseum ook een forum bieden voor de wetenschapscommunicatie rond de

conservatie-aspecten van de botanische collectie.

Binnen het Erfgoedproject Flore de Gand werken twee partners van de Entiteit (Plantentuin en

Universiteitsarchief) nauw samen voor het belichten van het rijke Gentse tuinbouwkundige


8

verleden via de ontsluiting van fragiele historische herbaria enerzijds en het plaatsen van deze

herbaria binnen de maatschappelijke context anderzijds. Met behulp van een derde

universitaire partner (ID-Lab) worden hiervoor virtuele wandelingen met historisch en actueel

beeldmateriaal en context uitgewerkt. Dit erfgoedproject geniet grote belangstelling vanuit de

erfgoedgemeenschap in Gent.

1.1.5. Expertencomité Plantentuin Universiteit Gent

Het jaarverslag/beleidsplan kwam tot stand na overleg met het expertencomité van de

Plantentuin, waarin vertegenwoordigers van de verschillende actoren werden opgenomen:

• Intern Plantentuin:

o Verantwoordelijke collectiebeheer (plantkundige) (prof. dr. Paul Goetghebeur)

o Vertegenwoordiger onderzoek (mevr. Emily Veltjen)

o Hortulana (Ing. Chantal Dugardin)

• Intern Entiteit Academisch Erfgoed en Archief

o Intendant (prof. dr. Freddy Mortier)

o Directeur GUM (dr. Marjan Doom)

o Beleidsmedewerker GUM (dhr. Willem Dedobbeleer)

o Archivaris Universiteitsarchief (dr. Isabel Rotthier)

o Educatief medewerker (mevr. Annelies Lust)

o Communicatie verantwoordelijke (dhr. Michaël Mariën)

o Vrijwilligerscoördinator (N.N.)

• Intern UGent

o Dienst Gebouwen en Facilitair Beheer (ir. Lina Avet)

o Vertegenwoordiger onderwijs UGent (N.N.)

• Extern

o Gidsencoördinator (mevr. Gerda Postelmans)

o Vertegenwoordiger verenigingen (dhr. Wim Boens)


9

1.2. Herkennen en verzamelen

1.2.1. Levende collecties

De levende collectie omvat ongeveer 10 000

taxa afkomstig uit 159 verschillende

(botanische) landen. De Plantentuin

beschikt over een accessiebeleidsplan en

een collectieplan.

Het accessiebeleid geeft de voorkeur aan

planten van gekende (wild)herkomst. Het

beleid focust op het aanvullen van

specifieke deelcollecties (onderzoek,

onderwijs, publiek), alsook op botanische

bijzonderheden (BIO-planten = biological

interest only). De accessiestrategie wordt ondersteund door een permanent geactualiseerde

lijst van desiderata. We versterken voornamelijk volgende collecties: Acanthaceae,

Amorphophallus, Begonia, Bromeliaceae, Epimedium, Cyperaceae, Gesneriaceae,

Hydrangeaceae, Magnoliaceae, Orchidaceae, Peperomia, Rhipsalis, Kalanchoe, Sansevieria,

basale bloemplanten en nuttige planten.

Het collectieplan werd in het voorjaar geüpdatet. Het plan beschrijft het collectieprofiel, de

collectievorming en het afstotingsbeleid, alsook de collectieregistratie en documentatie. Elke

deelcollectie wordt afzonderlijk gewaardeerd.

In 2018 schreven we 2487 nieuwe aanwinsten in. Het betreft vooral zaden die we verkregen

door ruil met andere botanische tuinen. Van alle tropische zaden (327 specimens) werd

bijkomende informatie opgezocht alvorens te zaaien. 245 zaadspecimens werden uitgezaaid

voor de aanvulling van de buitencollecties. Door het creëren van aangepaste omstandigheden

proberen we het kiempercentage te verhogen. Bij de Vlaamse Rotsplanten Vereniging

kochten we 17 nieuwe taxa voor de rotstuin.

Het afgelopen jaar inventariseerden we de planten van het arboretum (Azië, Amerika en

Europa) en van de systematische collectie eudicotylen (deel). We voorzagen de planten in de

rotstuin en in de systematische collectie monocotylen van een nieuw label.

Het online platform PLANTCOL werd geüpdatet. Volgende afdelingen zijn momenteel online

raadpleegbaar : arboretum, medicinale planten, mediterrane planten, rotstuin, systematische

collectie basale bloemplanten, sytematische collectie monocotylen en publiekskassen (totaal

2314 taxa).


10

1.2.2. Herbarium

Het herbarium bevat 280 000 specimens. Bij veldwerk worden steeds herbariumvouchers

gemaakt die toegevoegd worden aan het herbarium.

Zowel de botanische onderzoeksgroepen van de UGent als andere binnenlandse en

buitenlandse onderzoekers maken gebruik van deze collecties.

Het herbarium wieren (20000 specimens) werd in 2018 overgedragen aan het Agentschap

Plantentuin Meise omdat er momenteel in de Universiteit Gent geen lopend onderzoek op

plaatsvindt en omdat er binnen het Agentschap er meer mogelijkheden zijn voor digitalisering

en bewaring van deze belangrijke collectie.

In juli 2018 werd het erfgoedproject ‘Flore de Gand’ goedgekeurd. Dit project is een

samenwerking tussen de Plantentuin Universiteit Gent, het Universiteitsarchief en IDlab. Als

externe partners nemen het Agentschap Plantentuin Meise en de Koninklijke Maatschappij

voor Landbouw en Plantkunde (Floraliën Gent) deel. Het project wil de rijke geschiedenis van

de Gentse horticultuur en het daarbij horende materieel en immaterieel erfgoed onder de

aandacht brengen van het brede publiek (zie 1.4.1.6. Erfgoedproject Flore de Gand).

De seminotheek vormt een bijzonder onderdeel van het herbarium. Elk jaar vullen we de

zadencollectie verder aan met nieuwe soorten, afkomstig van uitwisseling met andere

plantentuinen wereldwijd. In 2018 werden 1494 specimens toegevoegd aan de zaadbank. We

kiezen orthodoxe zaden met laag oliegehalte, omdat de kiemkracht van deze zaden bij de

geldende omstandigheden slechts langzaam daalt. We onderzoeken de kiemkracht van

langdurig bewaarde zaden (zie 1.4.1.3. Kiemproeven). Het afgelopen jaar werden 15 825

specimens geïnventariseerd (+/- 45 % van de collectie).

De bloemmodellen van Brendel en Jauch werden geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Zes

Brendel en Jauch bloemmodellen werden uitgeleend aan het STAM te Gent voor de

tentoonstelling ‘200 jaar stad en universiteit’. Deze bruikleen liep van oktober 2017 tot maart

2018.

1.2.3. Sterktes en zwaktes

Sterktes

o de Plantentuin beschikt over een duidelijk collectieprofiel en collectieplan

o de selectiecriteria voor nieuwe aanwinsten zijn goed afgebakend

o er bestaat een internationale samenwerking (uitwisselen van zaden en planten)

o de accessiedatabank voor de levende collectie werd opgebouwd op basis van

internationaal erkende standaarden

o een deel van de collecties in het herbarium werden geïnventariseerd en

gedigitaliseerd

o jaarlijks wordt een deel van de inventaris van levende planten geüpdatet

o de Plantentuin UGent werkt samen met de nationale en internationale partners

voor het online toegankelijk maken van de levende collecties (PLANTCOL en

PlantSearch) en de herbariumcollecties (virtueel herbarium Meise)


11

Zwaktes en bedreigingen

o het betreft levende collecties met veel beweging die regelmatige updates

vergen

o de kwaliteit van de collecties is afhankelijk van een goede determinatie

o er is nood aan een fulltime plantkundige om de kwaliteit van de collecties ook

in de toekomst te garanderen

1.2.4. Planning

Jaar Periodiciteit Actie

2019 Eenmalig Update inventaris eudicotylen

2019 Eenmalig Plaatsing labels eudicotylen

2019 Eenmalig Doorlichten collecties en afstoten deelcollecties

2019 Continu Opvolgen vorderingen ABS en erfgoedportaal

2019 Eenmalig Aankoop plantenmateriaal (etnobotanische tuin)

2019-

2021

Periodiek Update inventaris levende collecties

2019-

2021

Periodiek Aanvullen labels geïnventariseerde collecties

2019-

2021

Periodiek Update en aanvullen PlantSearch en PLANTCOL

2019-

2021

Jaarlijks Opmaak Index Seminum

2019-

2021

Continu Accessie van nieuwe specimens via internationale zaaduitwisseling

2019-

2021

Continu Uitbreiding van de seminotheek met zaden van ontbrekende

families en genera

2019-

2021

Continu Inventarisering seminotheek

2019-

2021

Continu Aanvoer en monteren van nieuwe specimens herbarium

2019-

2021

Continu Inventarisatie van de informatie bij de herbariumspecimens

(verspreidingsdata, fenologische gegevens, vernaculaire namen,

etc.) en aan het nazicht van de typespecimens van de Linden-

collectie


12

1.3. Behouden en borgen

1.3.1. Collecties onder glas

De klimaatregeling in de kassen wordt centraal gestuurd.

Tabel 4.1 geeft een overzicht van de ingestelde waarden voor

temperatuur en relatieve vochtigheid. We controleren wekelijks

de bereikte minimum en maximum temperatuur. Door lekken

aan de leidingen van de verwarmingsinstallatie ondervonden we

afgelopen winter (2017-2018) belangrijke problemen. Vooral in

de publiekskassen en in de orchideeëncollectie werd schade

vastgesteld.

Als gevolg van de grote temperatuurschommelingen in de

serres dienen de thermokoppels en de vochtvoelers jaarlijks

geijkt te worden. De verluchting wordt geregeld via

automatische luchtramen in het kasdek, behalve in de serres 20

tot 23. In deze serres werd extra zijverluchting geïnstalleerd.

In juli 2018 werd een nieuw behandelingssysteem voor de

voorkoming van Legionella in het gieten vernevelingswater (Cu-Ag-elektroden) in gebruik

genomen. Tegelijk werden alle gietleidingen en gietdarmen in de serres vervangen. Hierdoor

wordt de aanwezigheid van Legionella in het gieten vernevelingswater van alle serres

voorkomen.

Deze ingreep ging gepaard met de plaatsing van een nieuw vernevelingssysteem op hoge

druk in de publiekskassen. Het water wordt nu onder de vorm van een fijne nevel ter hoogte

van het kasdek in de kas gespoten. Hierdoor kan een stabieler klimaat in de serres

gewaarborgd worden, wat de gezondheid van de planten ten goede komt.

Om de temperatuur in de serres niet te hoog te laten oplopen, laten we het glas van maart tot

oktober aanwitten. De bewegende delen van de luchtramen worden jaarlijks gesmeerd. Het

afgelopen jaar werden de rubberen dichtingen van de serres nagezien. In serre 21 werd een

bodemverwarmingscircuit aangesloten. De deuren van serres 9 en 13 werden hersteld.

De technische ingrepen aan de constructie worden uitgevoerd in opdracht van de Directie

Gebouwen en Facilitair Beheer (DGFB).

Bij het begieten van planten maken we bij voorkeur gebruik van regenwater uit de

opslagtanks. Indien deze voorraad niet volstaat kan manueel grondwater worden bijgepompt.

Door de uitzonderlijk droge weersomstandigheden was de regenwatervoorraad beperkt. Er

werd voorrang gegeven aan de collectie onder glas. In de buitencollecties werd zoveel

mogelijk ’s nachts gesproeid. Er werd vooral in het arboretum wel schade aan de struiken

vastgesteld.

De snoeiwerken in de publiekskassen werden van 15 tot 19 oktober uitgevoerd met behulp

van een spinhoogwerker. De centrale vijver werd eind november gereinigd. Tegelijk werden

de asbestcement tussenschotten uit het moeras aan de vijverrand verwijderd.

Het verpotten en verjongen helpt om zuivere en krachtig groeiende collecties te behouden. In

2018 verpotten we volgende collecties: Amorphophallus, Araceae, Begonia, Bromeliaceae,

Chlorophytum, Kalanchoe, Orchidaceae (Dendrobium, Paphiopedilum), Peperomia,

Sansevieria, varens en Zingiberaceae.


13

In de collectieserres wordt geïntegreerde gewasbescherming toegepast. Tabel 4.7 toont een

overzicht van de in 2018 ingezette chemische middelen. Deze middelen worden tot een

minimum beperkt en aangevuld met nuttige organismen.

In de publiekskassen passen we reeds gedurende 17 jaar biologische bestrijding toe. De

methode steunt op een regelmatige monitoring van het voorkomen van schadelijke

organismen in de serres. Zodra een toelaatbare drempel wordt overschreden, worden gericht

antagonisten ingezet.

In maart stelden we een grote aantasting met bladluizen vast in de subtropische kas en in het

moeras van de Victoriakas. We introduceerden om de 2 weken Aphidoletes aphidimyza in

deze serres. Daarnaast werden vooral in de subtropische kas ook enkele hardnekkige haarden

van koffiedopluis vastgesteld. Afhankelijk van de beschikbaarheid zetten we regelmatig

Coccophagus uit.

We stelden slechts een beperkte aantasting door wolluizen vast in de drie kassen. Om de

populatie niet te laten toenemen brachten we enkele Cryptolaemus-larven in. We besteedden

ook dit jaar vooral aandacht aan de beperking van de hardnekkige schildluisaantastingen met

behulp van Rhyzobius lophanthae en Aphitis. Voor een blijvend resultaat moeten we deze

actie in de komende jaren verderzetten. Tegen de beperkte aantasting met witte vlieg in het

moeras van de Victoriakas werden Encarsia formosa en Eretmocerus eremicus in de kas

gebracht. Tabel 4.8 vat de genomen acties samen.

In de epifytenboom in de Victoriakas en onder het bordes in de tropische kas zitten twee

soorten fluitkikkertjes. Beide soorten houden reeds een aantal jaren stand en laten overdag (in

de tropische kas) en ’s nachts (in de Victoriakas) van zich horen.

Voor de bestrijding van kakkerlakken werd om de populatiedruk te beperken systematisch

kakkerlakkengel (Goliath) aangebracht in de serres. De totale kostprijs van de biologische

bestrijding bedroeg het afgelopen jaar 4176,01 euro.

1.3.2. Buitencollecties

In de publieksdelen van de tuin mag geen chemische onkruidbeheersing worden toegepast.

De verharde paden werden in 2018 geborsteld in opdracht van de Dienst Gebouwen en

Facilitair Beheer. In het arboretum en de systematische collecties wordt een combinatie van

bosmaaien en afbranden gebruikt om de onkruidgroei te beperken. Waar mogelijk worden

houtsnippers als mulchlaag gebruikt. Verder wordt met behulp van vrijwilligers manueel

gewied in de perken.

We namen deel aan het waarschuwingsnetwerk voor boomkwekerijgewassen en plaatsen

feromoonvallen voor vogelkersstippelmot, buxusmot, anjerbladroller en jeneverbesmineermot

(zie 2.4.2. Monitoring van ziekten en plagen). Op deze manier stellen we enerzijds de

aanwezigheid van schadelijke organismen vast en kunnen we waar nodig gericht ingrijpen. In

de medicinale tuin stelden we veel schade vast aan de Buxus-planten (schimmelaantastingen

en Buxusmot). We beslisten om deze afdeling te rooien en de collectieplanten elders in de

tuin onder te brengen.

Het afgelopen jaar werd de algemene gezondheidstoestand van de bomen gecontroleerd.

Eventuele ziekten of plagen werden opgespoord en met behulp van experten van het Instituut


14

voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO) geïdentificeerd. In 2018 stelden we een

aantasting door Phytophtora vast bij Prunus bungeana. We namen eveneens deel aan het

Sentinel project onder leiding van het Agentschap Plantentuin Meise (zie 2.4.2. Monitoring

van ziekten en plagen).

Op basis van plantenafval en houtsnippers wordt goede compost gemaakt. Hiervoor komt de

Plantsoendienst van de stad Gent gratis hout verhakselen. Daarnaast krijgen we regelmatig

gehakseld materiaal van de Plantsoendienst voor het mulchen van de perken.

In de groentetuin werden 2 pergola’s geplaatst voor de ondersteuning van klimplanten

(Humulus lupulus).

Ons rollend materieel (bobcat, wiellader) en toestellen (onkruidbrander, grasmachine,

bladblazer, etc.) worden jaarlijks nagezien en waar nodig hersteld. Het afgelopen jaar waren

er veel herstellingswerken nodig aan de wiellader. De kosten voor herstelling van alle

toestellen samen bedroegen 4300 euro.

Tabel 1. Aangekochte toestellen en klein materiaal 2018

Nummer Voorwerp Afgeleverd door Kostprijs

HBUG319 digitale keukenweegschaal De Volder, Ruiselede € 24,95

HBUG320 Boomspade glasvezel steel Imschoot, Lochristi € 189,58

HBUG321 Regenton 120 l HUBO, Gent € 58,07

HBUG322 Gieter 14 l HUBO, Gent € 36,28

HBUG323 Gieter 6 l HUBO, Gent € 8,47

HBUG324 Zaagblad Zubat 270 Imschoot, Lochristi € 81,22

HBUG325 DP bollenplanter 2 essen stelen Imschoot, Lochristi € 59,50

HBUG326 Handzaag Zubat 270 Imschoot, Lochristi € 65,59

HBUG327 Boxen 180x120x75 VWR € 314,72

HBUG328 2x Alu lans 60 cm met gietbroes Imschoot, Lochristi € 97,20

HBUG329 Fiskars snoeigiraffe Haxo.nl € 124,95

HBUG330 Zaagblad Zubat 270 + 300 Imschoot, Lochristi € 84,35

HBUG331 2x spitvork met steel Imschoot, Lochristi € 98,86

HBUG332 Foxy plus handspuit Imschoot, Lochristi € 6,00

HBUG333 Stokzaag prof. Hayate Imschoot, Lochristi € 425,30

1.3.3. Herbarium, burelen, ontvangst- en technische ruimtes

De herbariumcollecties die bewaard worden op vloeistof werden verplaatst en er werd gestart

met de opfrissing van de opslaglokalen.

De vloer van twee burelen in de Plantentuin werd vernieuwd en de muren kregen een nieuwe

verflaag. De burelen werden voorzien van zonnewering. Er bleek echter een ernstig

vochtprobleem te zijn, waardoor bijkomende werken nodig zijn.

In de lente werd de Victoriagalerij opgefrist. De binnenverlichting werd gemoderniseerd, er

kwam een nieuw plafond en de muren werden geverfd. De betonnen buitenwand wordt

hersteld.


15

1.3.4. Veiligheids- en duurzaamheidsbeleid

Binnen de Plantentuin volgden drie personen de opleiding tot hulpverlener en maken twee

personen deel uit van de Eerste Interventie Ploeg (EIP). De hulpverleners volgden een

jaarlijkse bijscholing. De EHBO-dozen van de Plantentuin werden nagezien en waar nodig

aangevuld. Twee personen maken deel uit van het eerste interventieteam (EIP) en begeleiden

de evacuatie bij alarm. Eén van hen volgde het afgelopen jaar de basis brandopleiding. Er

wordt jaarlijks met de volledige site een oefening gehouden.

Voor de nieuw aangekochte toestellen werd een veiligheidsfiche opgesteld. Al deze toestellen

werden in dienst gesteld. We controleerden regelmatig de toestand van de ladders en lieten

waar nodig herstellingen uitvoeren. Om het gebruik van ladders bij het snoeien te beperken

huurden we eind oktober een spinhoogwerker. Enkel personeelsleden die beschikken over een

geldig attest maken gebruik van dit toestel.

Op 5 juli 2018 vond een werkplaatsbezoek plaats. We ondernamen volgende stappen om aan

de opmerkingen tegemoet te komen: aanschaffen van lekbakken voor het

bestrijdingsmiddelenlokaal, vervangen van handschoenen, filters en ovenwanten, afvoeren

van afval, lege brandstofvaten en trapladder en opslag gasflessen in gasbunker.

Bij het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen dragen de tuiniers persoonlijke

beschermingskledij. Elke behandeling wordt geregistreerd en na afloop plaatst men een

waarschuwingsbordje bij de deur van de behandelde ruimte. De ruimte mag slechts opnieuw

betreden worden na opdrogen van het gewas en ruim luchten (min. 2 u). De tuiniers

beschikken allen over een fytolicentie P2. Meer details met betrekking tot het gebruik van

bestrijdingsmiddelen werden opgenomen in het Bestrijdingsplan van de Plantentuin.

Door recyclage van potten, tuinafval en labelhouders streven we een duurzame werking na.

We maken prioritair gebruik van hemelwater voor het gieten van de planten. Indien de

voorraad niet volstaat kunnen we overschakelen op grondwater. Tijdens de winterperiode,

wanneer er geen Reuzenwaterlelies in de Victoriavijver staan, verlagen we de temperatuur

van het vijverwater. We springen zuinig om met papier, licht en water. We gebruiken geen

alcohol tijdens de diensturen en respecteren het rookverbod in de lokalen van de Universiteit

Gent.

Onderstaande tabel toont een overzicht van de beschermingsmiddelen die in 2018 werden

aangekocht.

Tabel 2. Werk- en veiligheidskledij aangeschaft in 2018

Middel Leverancier Prijs (euro)

Filter ABEKHgP3R + formaldehyd VWR € 99,80

2 p schoenen BAAK mt. 41 Heyerick € 304,91

4 p handschoenen schaapl. 10 Imschoot, Lochristi € 15,34

1 p handschoenen Active Grip Adv. 10 Imschoot, Lochristi € 6,50

1 p handschoenen Sol-vex 10 Imschoot, Lochristi € 2,50

1 p handschoenen Sol-vex 11 Imschoot, Lochristi € 2,50


16

3 p handschoenen 580 M8 Pro@Work, Tielt € 12,64

4 p handschoenen 580 M7 Pro@Work, Tielt € 16,86

1 p schoenen Upower Savage Grip 46 Imschoot, Lochristi € 149,00

1 werkbroek D-force mt. 44 Imschoot, Lochristi € 33,28

2p schoenen Sixton Stelvio Outdry Heyerick € 241,06

1 p handschoenen Sol-vex Imschoot, Lochristi € 2,07

4 helmen Peltor G3000NUV Imschoot, Lochristi € 87,89

4 x oorbescherming3M Peltor Optime III Imschoot, Lochristi € 111,66

4 x Peltor gaasvizier Imschoot, Lochristi € 41,62

7 drager X-plore filter A2P3 Imschoot, Lochristi € 170,42

4 p handschoenen Active Grip Advance Imschoot, Lochristi € 26,00


Sterktes

o De actuele toestand van de planten is goed gekend

o Ziekten en plagen worden gemonitord en behandeld

o Er wordt gebruik gemaakt van gepaste klimatologische omstandigheden

o Er is een periodieke controle van voelers en bewegende delen

o Er is een goed werkend Legionella-beleid en veiligheidsbeleid

o Er wordt duurzaam gebruik gemaakt van water

o Waar mogelijk wordt materiaal herbruikt (compost, potten, labelhouders)

o Er zijn opgeleide hulpverleners en leden van de eerste interventieploeg (EIP)

aanwezig

o Nieuwe toestellen worden voorzien van een veiligheidsfiche en in dienst

gesteld

o Reglementaire opslag en gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen

o Bij technische problemen kan steeds een beroep gedaan worden op de dienst

Gebouwen en Facilitair Beheer


o Het werkingsbudget beperkt de mogelijkheden tot het kiezen van het juiste

substraat

o Er is nood aan een stabiel verwarmingssysteem om schade in de winter te

voorkomen

o Het herbarium dient dringend gerenoveerd te worden en uitgerust te worden

met continue monitoring van het klimaat

o Er is slechts een beperkte personele bezetting voor onderhoud en

onkruidbeheersing

o Het magazijn loopt periodiek onder water


17

1.3.6. Planning

Jaar Aard Actie

2019 1 malig Plaatsing vernevelingssysteem op hoge druk in de collectieserres

2019 1 malig Installatie WiFi in de serres

2019 1 malig Nagaan mogelijkheden tot subsidiëring van infrastructuurwerken

2019 1 malig Zoeken van een structurele oplossing voor het onder water lopen van het

magazijn.

2019 1 malig Heraanleg van de paden in de systematische collectie monocotylen (deel)

2019 1 malig Herinrichting border derde fase

2019 1 malig Vervangen schermdoek serres 20-21-22

2019 1 malig Waterdicht maken van de kleine vijver

2019 1 malig Heraanleg medicinale tuin en etnobotanische tuin

2019 1 malig Vervanging poort loods

2019 1 malig Plaatsen van zonnewering in de burelen van de Plantentuin

2019 1 malig Verhogen belevingswaarde van de tuin

2019-

2021

periodiek Vervangen van gebroken ruiten in het kasdek

2020-

2021

periodiek Controle van het kasdek en verwijderen van onkruid en mos

2019-

2021

periodiek Borstelen van de verharde paden tegen onkruid.

2019-

2021

periodiek Jaarlijks updaten van de inventaris van gewasbeschermingsmiddelen

2019-

2021

periodiek Aanschaffen van persoonlijke beschermingsmiddelen en veiligheidskledij

2019-

2021

periodiek Afvoeren lege verpakkingen via Phytofar

2019-

2021

periodiek Opmaken veiligheidsfiche en in dienst stellen van nieuwe toestellen

2019-

2021

periodiek Huren van spinhoogwerker voor snoeiwerken in de publiekskassen

2019-

2021

periodiek Controle staat ladders

2019-

2020

1 malig Herinrichting van de herbariumruimte

2020 1 malig Studie voor de vernieuwing van de verwarmingsinstallatie

2020 1 malig Opfrissing inkom+traphal burelen Plantentuin

2021 1 malig Duurzaam vervangen van de verwarmingsleidingen


18

1.4. Onderzoeken

1.4.1. Eigen onderzoek

In de Plantentuin richt het onderzoek zich vooral naar de eigen levende collecties en het

herbarium. Het doel van dergelijk onderzoek is om de collecties beter te leren kennen en de

verzamelde informatie ter beschikking te stellen van de maatschappij. Hierbij wordt gebruik

gemaakt van partners voor het publiceren van resultaten (determinatiesleutels, Sentinel,

waarschuwingsnetwerk boomkwekerij). Binnen het erfgoedproject Flore de Gand wordt

bijzondere aandacht besteed aan de publieksparticipatie.

Onderzoeksresultaten die verband houden met de levende collectie worden gepubliceerd in

het tijdschrift van de Vrienden van de Plantentuin. In de nabije toekomst zal gebruik gemaakt

worden van de kanalen van het Gents Universiteitsmuseum om de bevindingen uit het eigen

onderzoek te populariseren.

Sommige projecten zijn eveneens gericht naar het vervullen van de conservatie-opdracht van

de plantentuin. Dergelijk (academisch) onderzoek wordt extern gefinancierd (2.5.2. Franklinia

fonds).

1.4.1.1.Determinatiesleutels

In 2018 werden determinatiesleutels van volgende taxa afgewerkt en op de website van

Arboretum Wespelaar geplaatst

(http://www.arboretumwespelaar.be/NL/Identificatie_sleutels):

Acer

Alnus

Clethra

Hedera

Populus

Sorbus (sensu strictu)

De deskundige plantenidentificatie werkte verder aan volgende sleutels: Aesculus, Crataegus,

Eleutherococcus, Rhododendron, Rhus, Salix en Oleaceae. Hiervoor werd materiaal

verzameld en werd gestart met de afwerking van de afbeeldingen. Er werd eveneens

materiaal verzameld van Rosaceae, Cupressaceae, Ericaceae, Lardizabalaceae, Pittosporaceae,

Podocarpaceae, Rhamnaceae en Scrophulariaceae.

Voor de Acer-studiedag (12/05/2018) werd de sleutel van het genus Acer herwerkt en online

geplaatst. Er werd een presentatie gegeven op de Alnus studiedag van de Belgische

Dendrologie (16/09/2018). Deze presentatie is eveneens online beschikbaar. Momenteel zijn

er 35 online determinatiesleutels met 28097 afbeeldingen van 2461 species uit 525 genera en

124 families.


19

1.4.1.3. Kiemproeven

1.4.1.3.1. Index Seminum

Tussen 5 januari en 20 juni testten we de kiemkracht van de zaden uit onze Index Seminum.

De test werd uitgevoerd in een houten constructie waarin de zaden 8 uur per dag belicht

werden. De zaden bevonden zich in plastic dozen op vochtig filtreerpapier.

Er werden kiemproeven uitgevoerd bij 13 plantensoorten: 2 soorten hebben geen kiemrust, bij

3 soorten is een fysiologische kiemrust verondersteld, 3 soorten hebben een veronderstelde

morfofysiologische kiemrust en van 5 soorten is de kiemrust onbekend. Tussen de oogst en de

start van het experiment werden de zaden bewaard op kamertemperatuur.

Alle kiemproeven werden uitgevoerd in dezelfde omstandigheden: licht/donker = 8/16, min-

max. temperatuur = 18-26°C. Per soort werden 30 zaden op filtreerpapier met gedestilleerd

water geplaatst. De donker kiemende soort (Asphodelus ramosus) werd tijdens de kiemproef

in het donker geplaatst.

Van de onderzochte soorten had 30% een goede kiemkracht (>80%), 15 % kiemde matig (40-

80%), 15% kiemde slecht (<40%) en 38 % kiemde niet.

De soorten zonder kiemrust (Dianthus pubescens en Dianthus plumarius) kiemden 100 % na

14 dagen. Bij Origanum sipyleum werd een goede kieming (90 %) vastgesteld zonder

behandeling. Narijping op kamertemperatuur leverde geen beter resultaat (83,33% na 4 weken

en 90% na 17 weken). We concluderen dat ook Origanum sipyleum wellicht geen kiemrust

kent.

De soorten met een veronderstelde fysiologische kiemrust (Salvia pratensis en Salvia

atropana, beide Lamiaceae) kiemden beter na 4 weken koude behandeling (stijging met resp.

20 en 30 %). Bij langere koude behandeling tot 17 weken nam de kiemkracht van Salvia

pratensis toe tot 83,33 % en bij Salvia atropana terug af tot 76,67%. Mogelijks werd op dat

moment de optimale kiemtemperatuur reeds overschreden.

90 % van de zaden van Geum magellanicum kiemde zonder voorafgaandelijke behandeling.

Bij langere bewaring op kamertemperatuur daalde de kiemkracht tot 76,6% en 83,3 %.

Wellicht is hier geen sprake van kiemrust of is slechts een ondiepe fysiologische kiemrust

aanwezig.

De kiemkracht van de zaden van Leonurus cardiaca reageerde gunstig op bewaring bij 4°C.

Na 17 weken koude behandeling was de kiemkracht gestegen van 6,67% naar 23,33%.

Mogelijks is hier sprake van fysiologische kiemrust.

Van veel soorten van de familie Apiaceae is bekend dat de zaden een diepe complexe

morfofysiologische kiemrust hebben die door lage temperaturen kan worden doorbroken. Van

de hier geteste soorten (Heracleum sphondylium, Sanicula europaea, Oenanthe crocata,

Glaucosciadium cordifolium en Kundmannia sicula) kiemden slechts een gering aantal zaden

zonder behandeling. Langdurige koude bewaring had geen merkbaar effect op de kieming van

deze soorten. Dit was eveneens het geval voor Asphodelus ramosus en Solidago vigaurea. Het

opheffen van de kiemrust van deze soorten vergt verder onderzoek.


20

Tabel 3. Resultaten kiemproeven 2018

Soort veronderstelde kiemrust behandeling max. kiempercentage

Dianthus pubescens geen kiemrust geen 100,00

Dianthus plumarius geen kiemrust geen 100,00

Salvia pratensis fysiologische kiemrust 4 w koude 73,33

Salvia atropana fysiologische kiemrust 4 w koude 93,33

Origanum sipyleum fysiologische kiemrust geen 90,00

Heracleum sphondylium morfofysiologische kiemrust

17 w koude 0

Sanicula europaea morfofysiologische kiemrust

17 w koude 0

Asphodelus ramosus morfofysiologische kiemrust

4 w koude 3,33

Oenanthe crocata kiemrust onbekend geen 6,67

Glaucosciadium cordifolium kiemrust onbekend 17 w koude 0

Kundmannia sicula kiemrust onbekend geen 33,33

Solidago vigaurea kiemrust onbekend 17 w koude 0

Geum magellanicum kiemrust onbekend geen 90

1.4.1.3.2. Opheffen kiemrust bij Cistus spp.

Bij struiken die groeien in mediterrane omstandigheden (hete, droge zomers en koele,

vochtige winters) komt vaak fysische kiemrust voor, waarbij een harde zaadhuid de kieming

verhindert. Dergelijke kiemrust kan opgegeven worden door een mechanisch kwetsen van de

zaadhuid of immersie in heet water. Ook blootstelling aan hitte (80-120°C) kan de kiemrust

doorbreken.

Zaden van Cistus salviifolius en Cistus monspeliensis kiemden slechts beperkt in de

kiemproeven van voorgaande jaren. Na bosbranden verschijnen talrijke kiemplanten van

Cistus in de natuur, waardoor we kunnen veronderstellen dat hitte de kiemrust van deze zaden

kan oplossen. Na verhitting gedurende 10 minuten op 80°C steeg het kiempercentage van

beide soorten tot 53 % (C. salviifolius) en tot 20 % (C. monspeliensis) tegenover 20 % en 3%

respectievelijk zonder voorbehandeling (in de voorgaande jaren). Deze proef wordt in 2019

herhaald.

1.4.1.5 Fenologische waarnemingen

De werkgroep voor het maken van fenologische waarnemingen (bladontwikkeling, bloei,

vruchtzetting, herfstverkleuring en bl adval) voerde waarnemingen uit in de buitencollecties

en de kassen van de Plantentuin. We selecteerden een 20-tal planten voor gedetailleerde

waarnemingen, die werden voorzien van een speciaal bordje met de vermelding ‘fenologie’.

Deze planten blijven meerdere jaren op dezelfde plaats staan.

We registreerden de omtrek en hoogte van de bomen in onze Plantentuin voor BelTrees.

1.4.1.6 Erfgoedproject Flore de Gand

In juli 2018 werd het erfgoedproject ‘Flore de Gand’ goedgekeurd. In een eerste fase

(1/9/2018 - 30/6/2019) worden drie historische herbaria van topbotanici Charles Van

Hoorebeke, Aimé en Julius Mac Leod geïnventariseerd. De digitaliseringsprocedure voor

ingebonden historische herbaria wordt geoptimaliseerd in samenwerking met IDLab en het


21

Agentschap Plantentuin Meise. Met dezelfde partners wordt een vergelijkende studie opgezet

tussen expert based en computervisie based determinatie van gedroogde planten.

Het project linkt de erfgoedcollecties aan de maatschappelijke rol van de protagonisten

Charles Van Hoorebeke en Aimé en Julius Mac Leod. Tijdens de eerste fase worden relicten

van de Gentse horticultuur in het straatbeeld verzameld en in kaart gebracht. Er wordt een

publieksmoment voorzien om de eerste resultaten voor te stellen aan het publiek.

1.4.2. Andere onderzoeksgroepen

In de Plantentuin werd één van de zes weerstations geïnstalleerd voor het project

‘Klimaatstations in Gent’. Dit project kadert in de postgraduaatsopleiding 'Weer en

klimaatmodellering' (UGent en KMI samen met o.m. VITO) en wordt gefinancierd door de

Vakgroep Fysica en Sterrenkunde en de sterrenwacht A. Pien. Volgende parameters worden

geregistreerd: temperatuur, vochtigheid, windsnelheid en windrichting. Het doel is de invloed

van de stad op het klimaat beter te begrijpen. Tijdens afgelopen zomer werd de invloed van

het groen op het hitte-eiland van de stad goed zichtbaar. Op heel warme dagen bleef de

temperatuur in het arboretum enkele graden lager dan in het centrum van de stad.


Sterktes

o De Plantentuin beschikt over gekwalificeerd wetenschappelijk personeel voor

opmaak van determinatiesleutels.

o De levende collecties en de herbariumcollecties dienen als basis voor eigen

onderzoek.

o Er wordt samengewerkt met verschillende onderzoeksgroepen (Zaadplanten,

Plantenfysiologie) voor het realiseren van onderzoeksprojecten (gebruik van

goed uitgebouwd laboratorium en groeikamers).

o Diverse onderzoeksgroepen maken gebruik van de logistieke diensten van de

Plantentuin (planten, serres).

o Een aantal goed onderlegde vrijwilligers verlenen hun medewerking aan het

eigen onderzoek.

o Er zijn mogelijkheden tot interdisciplinair onderzoek (communicatie,

marketing).


o Het gekwalificeerd personeel is slechts gedeeltelijk vast verbonden aan de

Plantentuin (de directeur ging in 2018 met emeritaat, de deskundige

plantenidentificatie is slechts voor 25% vast verbonden).

o De Plantentuin beschikt niet over basisinfrastructuur voor het uitvoeren van

basisonderzoek. Er wordt samengewerkt met andere onderzoeksgroepen.

o Er is slechts een zeer beperkt budget beschikbaar voor het uitvoeren van

onderzoek op de eigen collecties.


22

1.4.4. Planning

Jaar Aard Actie

Eigen onderzoek

2019-

2021

continu Opstellen determinatiesleutels

2019-

2021

periodiek Meten van de omtrek en hoogte van de bomen in het arboretum

2019-

2021

periodiek Kiemproeven: onderzoek van enkele soorten aangeboden via de Index

Seminum

2019 1-malig Kiemproeven: onderzoek opheffen kiemrust Cistus spp.

2019-

2021

continu Opname fenologische waarnemingen

2019 periodiek Bekendmaken van resultaten van het onderzoek door presentatie en

verslag in het tijdschrift van de Vrienden van de Plantentuin

2020-

2021

periodiek Bekendmaken van resultaten van het onderzoek via kanalen van GUM

(salon, publicaties, …) en MUST-studenten

2019-

2021

1-malig Flore de Gand - erfgoedproject uitwerken in samenwerking met

Universiteitsarchief, ID-Lab, Floraliën Gent en Agentschap Plantentuin

Meise

Samenwerking met andere onderzoeksgroepen

2019-

2021

continu Klimaatstations in Gent (MOCCA)

2019-

2021

continu Nagaan mogelijkheden tot interdisciplinair onderzoek


23

1.5. Presenteren en toeleiden

1.5.1 Studenten

Jaarlijks bezoeken ongeveer duizend studenten van de

Universiteit Gent en de Hogeschool Gent de levende

collecties tijdens hun practica of bestuderen ze

plantenmateriaal uit de Plantentuin.

Naast rondleidingen over morfologie en systematiek,

verrichtten de studenten ook metingen in de kassen.

Bachelor studenten Geomatica brachten het grondplan

van de Plantentuin in kaart. Op 23/4/18 werd de grote

vijver gebruikt voor de limnetische stage.

Tabel 1.1 geeft een overzicht van de practica plantkunde en lessen (UGent) waarbij in het

huidige academiejaar een beroep wordt gedaan op de Plantentuin. Deze practica en

rondleidingen worden begeleid door medewerkers van de Onderzoeksgroepen Zaadplanten en

Mycologie of door plantentuingidsen.

Tabel 4. Praktijkoefeningen ondersteund door de Plantentuin in 2018-2019

Studierichting Opleidingsonderdeel Aantal studenten

BA 1 Biologie Biodiversiteit van de Planten 92

BA 1 Biochemie &

Biotechnologie

Plantkunde s.L. 94

BA 1 Bio-

ingenieurswetenschappen

Plantkunde 270

BA 1 Biowetenschappen Plantkunde: morfologie en systematiek 133

BA 1 Geologie + BA 2 Geografie Biosfeer: Planten 31 + 21

BA 2 Biologie Biologische excursies 28

BA 3 Biologie Fylogenie van Zaadplanten 53

BA 3 Biologie Veldbiologisch onderzoek 44

MA 1 Biologie Biodiversity conservation 6 + 2

Erasmus Mundus: Master of

Science in Marine Biodiversity

and Conservation

Applied biodiversity science -

MA 1/MA 2 Biologie Phylogeny of selected seed plant families 1

MA 1 Biologie

Seminariewerk 30

MA 1/MA 2 Biologie Structural morphology of spermatophytes -

MA 2 Biologie Evolutionary Morphology of Plants 4

MA 2 Biologie Masterproef 1

MA 1/ MA2 Bio-


Ethnobotany and New Crop Development 8

MA 1/ MA2 Bio-


Ecofysiologie 7


24

1.5.2. Stagiairs

De Plantentuin ontvangt jaarlijks stagiairs van diverse opleidingsniveau’s. Naast

tuinbouwtechnische stages bieden we ook mogelijkheden voor studenten uit de

lerarenopleiding.

Twee studenten professionele bachelor (groenmanagement en plantmanagement) liepen stage

in de Plantentuin en hielpen met het screenen van de biologische bestrijding in de kassen en

de aantastingen in de collecties in open lucht. Eén stagiair die de opleiding groenmanagement

volgt, loopt twee dagen per week stage in de Plantentuin.

Twee leerlingen uit het secundair kunstonderwijs volgden gedurende drie dagen een sociale

stage. Zij ontwierpen de posters voor de aankondiging van de gratis rondleidingen door de

plantentuingidsen en hielpen bij het algemeen tuinonderhoud.

Eén derdejaarsstudent uit de lerarenopleiding Secundair Onderwijs aan de Artevelde

Hogeschool Gent en één studente van de lerarenopleiding UGent liepen stage bij

verschillende plantentuingidsen.

Twee stagiairs van Divergent voerden een stage uit in het kader van hun oriëntering op de

arbeidsmarkt. Het afgelopen jaar waren 10 stagiairs werkzaam in de Plantentuin.

Tabel 5. Stagiairs in de Plantentuin in 2018-2019

Naam Opleiding Periode

Nikki Bontinck Artevelde Hogeschool, Gent 17/10/2017 - 25/05/2018

Katrijn Ingels Lerarenopleiding UGent 01/01/2018 - 31/05/2018

Simon Michiels Beroepsschool St Jozef, Gent 12/03/2018 - 30/03/2018

Rik De Decker Divergent, Gent 09/04/2018 - 01/05/2018

Gilles Van Strydonck Hogeschool Gent, Gent 25/09/2018 - 19/10/2018

Robin De Baets Vives, Roeselare 04/10/2018 - 30/06/2019

Ben De Bock Kunsthumaniora St.Lucas Gent 21/11/2018 - 23/11/2018

Luca Pauwels Kunsthumaniora St.Lucas Gent 21/11/2018 - 23/11/2018

Joeri Van Daele Divergent, Gent 15/10/2018 - 10/11/2018

Rachel D’Haese Syntra Gent 07/11/2018 – 31/05/2019

1.5.3. Leerlingen

Binnen de Entiteit Erfgoed en Archief werd een gezamenlijke visie voor de educatieve

werking opgesteld. De Vrienden van de Plantentuin en de educatief medewerker werken

samen een aanbod uit dat gericht is op klassen uit de derde graad van het basisonderwijs en op

het secundair onderwijs.

In het voorjaar kwamen tien OKAN-klassen langs voor een bijzondere rondleiding met

proeverij. Dergelijke rondleiding biedt aan anderstalige nieuwkomers de mogelijkheid om de

dagelijkse taal te leren en legt tegelijk een link naar hun persoonlijke cultuur. Studenten uit

het kunstonderwijs gebruiken de tuin voor hun schilder-, beeldhouw- en tekenklassen. Een

overzicht van deze activiteiten is aanwezig in bijlage 4.2.


25

1.5.4. Volwassenen

Mevr. J. De Vocht begeleidt de lessenreeks Ikebana. De lessen gaan door op zaterdagen in de

Plantentuin. In de loop van 2018 werden 20 workshops ingericht met telkens een 12-tal

deelnemers.

In het afgelopen jaar vonden 12 lessenreeksen (2 of 4 workshops/reeks) botanisch tekenen

plaats in samenwerking met mevr. Hilde Orye. Volgende thema’s kwamen aan bod:

perspectief tekenen, pen- en inkttechnieken, aquareltechnieken, Helleborus, succulenten,

bollen, lentebloeiers, tulpen, varens, vruchten en bladeren, hortensia, Dahlia, Fibonacci in de

natuur.

Voor de Vereniging van Botanische Tuinen en Arboreta (VBTA) verzorgde de directeur de

lessenreeks ‘Durf Kijken’ in de Plantentuin. 9 plantentuingidsen van de verschillende tuinen

en arboreta volgden deze opleiding gedurende 3 zaterdagochtenden.

In de lente ging in de plantentuin een opleiding ‘plantkunde voor beginners’ door waaraan 19

personen deelnamen. Drie personen legden met succes het examen voor plantentuingids af.

In de lente werd een cursus Plantentuingids georganiseerd door de Vereniging van Botanische

Tuinen en Arboreta (VBTA). De Plantentuin UGent verzorgde 1 les en een rondleiding in de

tuin. De deelnemers konden de afwisseling van botanische tuinen ten zeerste waarderen. 5

deelnemers toonden interesse om als gids in de Plantentuin UGent aan de slag te gaan.

De directeur verzorgt maandelijks een rondleiding voor de plantentuingidsen in de tuin. De

gidsen krijgen een overzicht van de komende activiteiten en werkzaamheden in de tuin en

leren aandachtig planten waarnemen. Deze rondleidingen zorgen enerzijds voor het verbreden

en verdiepen van de botanische kennis van de gidsen en verhoogt hun betrokkenheid bij de

Plantentuin.

1.5.5. Rondleidingen

De Vrienden van de Plantentuin organiseren maandelijks een gratis rondleiding in de tuin. De

thema’s van deze rondleidingen worden bekend gemaakt via de site van de Plantentuin en via

Uit in Vlaanderen. Tijdens de Gentse Feesten werd dagelijks een geleide wandeling

georganiseerd.

In samenwerking met het Museum voor Schone Kunsten (MSK, Gent) werd een rondleiding

‘bloemen in de kunst’ aangeboden. Deze rondleiding kende veel succes.

Het afgelopen jaar leidden de plantentuingidsen 65 betalende groepen rond en begeleidden ze

24 workshops. De rondleidingen werden in het Nederlands, Engels en Frans aangeboden.

1.5.6. Activiteiten

Als erkend museum is de Plantentuin dagelijks gratis toegankelijk. De activiteiten worden

aangekondigd op twee plaatsen in de tuin (informatiepaneel en Victoriagalerij), op de website

van de Plantentuin, in het tijdschrift (oplage 700 ex.), op de website en de facebookpagina van

de Vrienden van de Plantentuin en op de website ‘Uit in Vlaanderen’. Het afgelopen jaar werd

een website van de Vereniging van Botanische Tuinen en Arboreta (VBTA) gelanceerd. Ook

hier zijn de gegevens en activiteiten van de Plantentuin UGent raadpleegbaar

(https://www.botanischetuinen.be/nl/vereniging).


26

Voor publieksactiviteiten werken we nauw samen met de diverse collecties van het Gents

Universiteitsmuseum (GUM). Op zondag 23 april nam het GUM deel aan de erfgoeddag met

als thema ‘Kiezen’. Er werden bijzondere rondleidingen gegeven rond de ‘keuze van de

Plantentuin’. Hierbij werd het accessiebeleid in de Plantentuin voorgesteld aan het publiek.

Daarnaast waren er een plantenmarkt en cafetaria. 700 bezoekers kwamen langs.

Tijdens de zomervakantie nam de Plantentuin deel aan de actie ‘Uit met Vlieg’. De vereniging

de Vrienden van de Plantentuin werkte een zoektocht uit in het thema ‘voelen’ die door een

40-tal kinderen en hun ouders of grootouders werd gevolgd.

Tijdens de Gentse Feesten organiseerden de Vrienden van de Plantentuin gratis rondleidingen,

een matinee, een kinderworkshop, een planten- en boekenbeurs en een cafetaria. Tijdens de

sessie ‘Eerste Hulp bij Determinaties’ beantwoordde de directeur vragen van bezoekers met

een onbekende plant. Tijdens de Gentse Feesten verwelkomde de Plantentuin 350 bezoekers.

Naar schatting 21000 personen brachten een bezoek aan de Plantentuin. De gidsenwerking

werd gecoördineerd door de Vrienden van de Plantentuin.


Sterktes

o Aanbod voor studenten, leerlingen secundair en basisonderwijs

o Bijzondere begeleiding voor anderstalige nieuwkomers

o Begeleiding stagiairs van verschillende niveau’s

o Aanbod voor volwassenen

o Samenwerking met verenigingen en GUM voor activiteiten

o Samenwerking met MSK voor rondleiding ‘bloemen in de kunst’

o Afstemming met Gentse musea voor Erfgoeddag

o Dagelijks gratis toegankelijk

o Aanbod van gratis rondleidingen (eerste zondag van de maand en Gentse

Feesten)

o Aanbod van activiteiten voor kinderen tijdens de zomermaanden

o Bekendmaking activiteiten via websites, facebook, tijdschrift


o Onvoldoende begeleiders voor workshops

o Beperkte ruimte voor workshops in de winter

o Geen personeel voor organisatie tentoonstellingen

o Geen structurele samenwerking met Gentse musea

o Weinig informatie voor publiek


27

1.5.8. Planning

Jaar Aard Actie

Studenten, stagiairs, leerlingen, volwassenen

2019-

2021

continu rondleidingen studenten en leerlingen

2019-

2021

periodiek bijzondere rondleidingen voor OKAN-klassen

2019-

2021

continu aanleveren plantenmateriaal voor practica (stengels, bloemen, vruchten)

2019-

2021

periodiek begeleiden stagiairs (buso, secundair, hogeschool, Divergent)

2019-

2021

periodiek organiseren lessenreeksen Ikebana en botanisch tekenen

2019-

2021

continu ontvangen klassen voor tekenen en/of schilderen (secundair, voortgezet

en volwassenen onderwijs)

2019-

2020

continu integreren van de gidsenwerking en afstemmen van het aanbod van de

Entiteit Erfgoed en Archief

Breed publiek

2019 eenmalig deelname erfgoeddag 2019 ‘hoe maakt u het?’ in samenwerking met de

Vrienden van de Plantetuin en de partners van de Entiteit Erfgoed en

Archief

2019 eenmalig organiseren publieksmoment Flore de Gand in samenwerking met het

Universiteitsarchief en ID-lab

2019 continu dagelijks open voor bezoekers (uitgezonderd 2412-2/1)

2020 eenmalig deelname Floraliën Gent

2020 eenmalig uitbreiden van informatie voor het publiek volgens de huisstijl van het

Gents Universiteitsmuseum (GUM)

2020 continu integreren van de website van de Plantentuin binnen deze voor het Gents

Universiteitsmuseum

2020-

2021

eenmalig afstemmen openingsuren op het universiteitsmuseum (GUM)

2020-

2021

eenmalig onderzoeken mogelijkheid om toegang tot de kassen betalend te maken

(eventueel via combi-ticket met het museum)

2019-

2021

continu onderhouden van een website (www.plantentuin.ugent.be) met het

aanbod voor scholen en voor het publiek

2019-

2021

periodiek bekend maken van activiteiten via facebookpagina en tijdschrift van de

Vrienden van de Plantentuin

2019-

2021

periodiek bekend maken van activiteiten via ‘Uit in Vlaanderen’ en de site van de

Vereniging van Botanische Tuinen en Arboreta (VBTA)

2019-

2021

periodiek organiseren 15 gratis rondleidingen (eerste zondag van de maand en

Gentse Feesten) in samenwerking met de Vrienden van de Plantentuin

2019-

2021

periodiek organiseren van kinderactiviteit ter gelegenheid van Pasen en van de

Gentse Feesten in samenwerking met de Vrienden van de Plantentuin

2019-

2021

periodiek deelname aan Uit met Vlieg met een specifieke zoektocht voor kinderen

(6-12 j) in samenwerking met de Vrienden van de Plantentuin

2019-

2021

continu indien mogelijk ter beschikking stellen van de lokalen voor culturele

activiteiten zoals tentoonstellingen, theater, vergaderingen, ruilbeurzen)

http://www.plantentuin.ugent.be/


28

Tabel 6. Programma 2019

Datum Activiteit 12/01/2019 Lezingendag Vlaamse Rotsplanten Vereniging

03/02/2019 Gratis rondleiding: winterbloeiers

02/03/2019 –

09/03/2019

Workshop botanisch tekenen: orchideeën

03/03/2019 Gratis rondleiding: smeltkroes van culturen

09/03/2019 Lezingendag Vlaamse Rotsplanten Vereniging

03/04/2019 –

24/04/2019

Workshop botanisch tekenen: Flower Power

07/04/2019 Gratis rondleiding: planten in de literatuur

07/04/2019 Zoektocht voor kinderen

28/04/2019 Erfgoeddag ‘Hoe maakt u het?’ workshops, plantenmarkt, cafetaria

05/05/2019 Gratis rondleiding: eetbare bloemen

08/05/2019 –

15/05/2019

Workshop botanisch tekenen: tropische en subtropische planten

02/06/2019 Gratis rondleiding: volksgeneeskunde met evaluatie

07/07/2019 Gratis rondleiding: schone schijn

20/07/2019 –

28/07/2019

Gentse Feesten: dagelijks gratis rondleidingen

04/08/2019 Gratis rondleiding: pot pourri

01/09/2019 Gratis rondleiding: decoratieve bladeren

07/09/2019 –

14/09/2019

Workshop botanisch tekenen: sierbonen

02/10/2019 –

23/10/2019

Workshop botanisch tekenen: paddenstoelen en groenten

06/10/2019 Gratis rondleiding: specerijen

03/11/2019 Gratis rondleiding: planten als constructiemateriaal


29

1.6. Participeren

De werking van de Plantentuin steunt op een hecht team van tuiniers, partners en vrijwilligers.

1.6.1. Medewerkers

De directeur ging op 1 oktober 2018 met emeritaat. De

Plantentuin behoort momenteel samen met het

Universiteitsmuseum en het Universiteitsarchief tot de

Entiteit Erfgoed en Archief. Deze entiteit wordt geleid

door een intendant. Er wordt gestreefd naar een

geïntegreerde aanpak van de educatie, de publiekswerking

en de vrijwilligerswerking. Hiervoor werden een

educatief medewerker en een medewerker

publiekswerking toegevoegd aan het team van de entiteit.

De hortulana staat in voor de dagelijkse leiding van de Plantentuin en stuurt het team van

tuiniers, medewerkers en vrijwilligers aan.

De deskundige plantenidentificatie is voor 25% vast in dienst bij de Universiteit Gent. De

Stichting Arboretum Wespelaar financiert de overige 75% van het loon van deze medewerker.

De Fondation Franklinia financiert 1 medewerker in het kader van het onderzoek naar

Caraïbische Magnolia soorten (Magnoliaceae). Deze medewerker combineert

wetenschappelijk onderzoek met laboratoriumwerk. In het kader van het project Flore de

Gand werd één plantkundige aangeworven voor 80%.

De universiteit voorziet in 5,5 vaste betrekkingen. Twee medewerkers namen het afgelopen

jaar vaderschapsverlof op (80%) en één medewerker had 50% loopbaanonderbreking. Twee

personen worden gedetacheerd vanuit de Provincie Oost-Vlaanderen (samen 1 voltijdse

arbeidskracht). Tabel 4.5 biedt een volledig overzicht van de taken van alle personeelsleden.

Wekelijks vindt een werkoverleg plaats waarop we de planning voor de komende week

overlopen en we technische afspraken maken. Gedurende de winterperiode organiseerden we

7 vormingsmomenten voor de tuiniers en geïnteresseerde vrijwilligers. Volgende thema’s

kwamen aan bod: veiligheidsopleidingen (hoogwerker, wiellader), tuinbouwkundige aspecten

(orchideeën, beheer en onderhoud van bomen), beleidsmatige aspecten (toelichting

beleidsplan 2018, voorstelling entiteit erfgoed en archief).

Tabel 7. Vormingsmomenten 2018-2019

Datum Thema

17/12/2018 Belangrijke planten voor conservatie: aanduiden rode lijst planten

07/01/2019 Voorstelling beleidsplan + Flore de Gand

14/01/2019 Entiteit Academisch Erfgoed en Archief: vrijwilligerswerking

21/01/2019 Een nieuwe afdeling: planten en mensen

28/01/2019 Wandeling in de Papegaaiwijk

04/02/2019 Plant Sentinel Network

11/02/2019 Onderzoek rond Sansevieria


30

1.6.2. Vrijwiligers

Een grote groep enthousiaste vrijwilligers participeren in de werking van de Plantentuin. Ze

leveren een onmisbare bijdrage aan het onderhoud van de collecties en de ontwikkeling van

diverse activiteiten.

Twee maal per jaar wordt een instapmoment voor kandidaat vrijwilligers georganiseerd. Ze

krijgen een presentatie over de structuur van de Entiteit Erfgoed en Archief, het takenpakket

en de praktische organisatie. Daarnaast wordt ook een proefmoment georganiseerd, waarin de

kandidaten zelf aan de slag gaan. De Entiteit Erfgoed en Archief voorziet in de

administratieve afhandeling en in een verzekering burgelijke aansprakelijkheid en ongevallen.

Verder krijgen vrijwilligers toegang tot de universitaire restaurants en sportaccomodatie.

De vrijwilligers worden bij hun taken begeleid door een tuinier bij wie ze met hun vragen

terecht kunnen. Ze helpen bij diverse taken in de levende collecties en het herbarium.

Groepjes vrijwilligers staan in voor het uitvoeren van fenologische waarnemingen. De inzet

van alle vrijwilligers is onontbeerlijk om de Plantentuin in optimale omstandigheden te

presenteren aan het publiek.

Op 10 oktober 2018 organiseerde de Vereniging van Botanische Tuinen en Arboreta een

vrijwilligersdag in het Arboretum Hof ter Saksen voor vrijwilligers van de verschillende

tuinen. Tijdens de gratis rondleiding konden de vrijwilligers kennismaken met het arboretum

en diverse tentoonstellingen bezoeken. Drie vrijwilligers van de Plantentuin UGent namen

aan deze activiteit deel.

De plantentuingidsen vormen een bijzondere groep vrijwilligers binnen de Plantentuin. Naast

rondleidingen verzorgen ze workshops voor leerlingen uit het lager, secundair en hoger

onderwijs.

De directeur organiseert elke eerste woensdag van de maand (met uitzondering van november

tot januari) een bijzondere rondleiding waar gidsen extra vorming krijgen. Een coördinator

staat in voor de praktische aspecten van de gidsenwerking. Deze persoon werkt nauw samen

met de educatief verantwoordelijke van het Gents Universiteitsmuseum (GUM).

Voor het huidige academiejaar hebben zich 60 vrijwilligers ingeschreven voor hulp in de

Plantentuin.

1.6.3. Verenigingen

Rond de Plantentuin zijn een aantal verenigingen van plantenliefhebbers actief. Ze

organiseren diverse activiteiten en leveren financiële steun. Drosera vzw zorgt voor de co-

creatie van de collectie carnivore planten.

De Vrienden van de Plantentuin coördineren de gidsenwerking en verzorgen de cafetaria bij

activiteiten in de tuin. Tijdens de Gentse Feesten en op de eerste zondag van elke maand

organiseren ze gratis rondleidingen. Het afgelopen jaar financierden ze het drukwerk van het

jaarverslag van de Plantentuin, boden ze steun aan het Sansevieria-onderzoek en kochten ze

een pc voor de deskundige plantenidentificatie.


31

Tabel 8. Verenigingen

Naam Voorzitter Secretaris Aantal leden

De Vrienden van de Plantentuin

Gent

Paul Goetghebeur Ferdinand Cobbaut 465

Drosera Laurent Taerwe Dieter Blancquaert 61

Orchideeën Vereniging Vlaanderen

(regio Oost-Vlaanderen)

Rik Neirynck Rik Neirynck 50

Vlaamse Rotsplanten Vereniging Johan Keulemans Wim Boens 136

De Orchideeën Vereniging Vlaanderen en de Vrienden van de Plantentuin vergaderen in de

Plantentuin. De Vlaamse Rotsplanten Vereniging organiseerde in samenwerking met de

Plantentuin lezingendagen op 13 januari, 7 maart en 24 november 2018. vzw Drosera

organiseerde op 15/7 een verpotdag voor Nepenthes, enkele vergaderingen en twee

plantenbeurzen in de Plantentuin.

1.6.4. Satelliettuin

De Belgische Hydrangeavereniging, Hydrangeum vzw, beheert een verzameling van ongeveer

600 botanische soorten en cultivars van het plantengeslacht Hydrangea.

Een deel van de verzameling is aangeplant in een kijktuin van 1 000 m². Bezoekers kunnen er

terecht met hun vragen over de teelt, de verzorging en de beschikbaarheid van Hydrangeas.

Op 30 juni vond een opendeurdag plaats in de kijktuin. De vereniging gaf telefonisch advies

over snoeien, bemesting en gewasbescherming en ontving diverse individuele bezoekers en

groepen. Op 28 juli brachten de Vrienden van de Plantentuin een bezoek aan de kijktuin. Het

verslag van dit bezoek verscheen in het tijdschrift van de Vrienden van de Plantentuin.

Voor het onderhoud van de kijktuin werd een beroep gedaan op een arbeidskracht die door de

Provincie Oost-Vlaanderen wordt gedetacheerd. In totaal werd er 1 mandag in de kijktuin

gewerkt voor het snoeien van de sierstruiken en hagen en het herstellen van de paden.

1.6.5. Giften en Legaten

De Plantentuin kan regelmatig rekenen op individuen of verenigingen die giften storten. De

Vrienden van de Plantentuin leveren een bijdrage voor de aankoop van toestellen.

Jaarlijks reikt het Fonds Gabriëlle De Waele een prijs uit voor een wetenschappelijk werk dat

gebaseerd is op de collecties van de Plantentuin. Nederlandstalige werken en Engelstalige

werken met een ruime Nederlandse samenvatting komen in aanmerking voor deze prijs.

1.6.6. Sponsors en mecenaat

De Stichting Arboretum Wespelaar voorziet in de loonkost van een deskundige

plantenidentificatie. De mecenas neemt 75% van de loonkost op zich, de Universiteit Gent

staat zelf in voor de overige 25%. In 2018 ontwikkelde de deskundige determinatiesleutels,

verzamelde materiaal in binnen- en buitenlandse tuinen en maakte hoge-resolutie scans en

afbeeldingen van verschillende collecties. Daarnaast onderhoudt hij talrijke binnen- en

buitenlandse contacten (zie 1.4.1.1. Determinatiesleutels).


32

De Plantentuin werkt samen met het lokale en regionale bestuur. De Provincie Oost-

Vlaanderen stelt twee halftijdse arbeidskrachten ter beschikking van de Plantentuin. Het

takenpakket van deze personeelsleden bevindt zich in tabel 4.5.

Het stadsbestuur van Gent steunt de werking van de tuin. De groendienst van de Stad Gent

verhakselt het snoeihout dat daarna verder in de Plantentuin gecomposteerd wordt. De

Plantsoendienst levert overtollige houtsnippers die we als mulchlaag aanwenden.

1.6.7. Gebruik lokalen

De lokalen van de Plantentuin worden naast de eigen activiteiten eveneens gebruikt door de

met de tuin verwante verenigingen. Zij verzorgen er plantenruilbeurzen, kinderworkshops en

dergelijke. Echter, het afgelopen jaar werd door de centrale diensten geopteerd om deze

ruimtes niet langer ter beschikking te stellen van derden.

De amateur-fotoclub Zinkae organiseerde van 15 tot 23 september een foto-tentoonstelling in

het Palmarium. Er waren 750 bezoekers. Deze ruimte leent zich bij uitstek voor

plantenbeurzen (Erfgoeddag, Gentse Feesten, Drosera vzw).

Tijdens de Gentse Feesten gingen er een kinderworkshop en planten- en boekenmarkt door.

De Vrienden van de Plantentuin verzorgden hier bij speciale gelegenheden een cafetaria (zie

tabel 4.2. Activiteitenkalender 2018). Indien mogelijk ging hier de workshop botanisch

tekenen door. Het Palmarium werd eveneens benut voor het houden van recepties, barbecues

en personeelsfeesten door diverse vakgroepen.

In het multimedialokaal vonden het afgelopen jaar diverse workshops in plaats, zowel voor

jongeren als voor volwassenen. Zolang het Museum voor Dierkunde gesloten blijft wegens

werkzaamheden vinden hier ook de workshops rond dierkunde plaats.

Vergaderingen, recepties en barbecues gaan bij mooi weer ook door in de tuin, ter hoogte van

het terras aan de kleine vijver. Op 29 juni werden er ter gelegenheid van Take Five@UGent

een tent opgesteld. In de tuin en de publiekskassen vonden talrijke practica en rondleidingen

plaats. Studenten van het (deeltijds en voltijds) kunstonderwijs maakten het afgelopen jaar

regelmatig gebruik van de publiekskassen en de tuin voor tekenen schilderlessen (zie 1.5.3.

Leerlingen).

1.6.8. Plantenuitleendienst en tuinbibliotheek

De Plantentuin verzorgt de bebloeming bij tal van congressen en feestelijke gelegenheden.

Hiervoor worden kuipplanten speciaal opgekweekt en verzorgd. In 2018 werd 6 keer een

beroep gedaan op de plantenuitleendienst voor een totaal van 45 planten. De planten werden

op verschillende UGent locaties opgesteld.

De Plantentuin is geabonneerd op 18 tijdschriften (zie tabel 4.4.).

Het afgelopen jaar namen we 5 nieuwe werken op in de tuinbibliotheek. Vooral het personeel,

de gidsen en de studenten maken gebruik van de tuinbibliotheek.


33

Tabel 9. Nieuwe werken tuinbibliotheek

Auteur Titel Jaar Nummer

VMM, Afdeling Lucht, Milieu en Communicatie

Pesticidenvrij ontwerpen. Leidraad voor ontwerp en aanleg

2015 TB/702

Allain, Yves-Marie

De l’orangerie au palais de cristal. Une histoire des serres

2010 TB/703

Dauncey, Elizabeth A. Larsson,

Sonny

Plants that kill. A natural history of the world’s most poisonous plants

2018 TB/704

Flint, Mary L.

Dreistadt, Steve H.

Natural Enemies Handbook 1998 TB/705

Blackmore,

Stephen

How plants work. Form, Diversity, Survival 2018 TB/707


Sterktes

o Samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen (personeel)

o Samenwerking met Stichting Arboretum Wespelaar (deskundige

plantenidentificatie)

o Samenwerking met de Stad Gent (verhakselen plantenmateriaal)

o Samenwerking met en ondersteuning door een bloeiende vereniging: ‘de

Vrienden van de Plantentuin’

o Samenwerking met verenigingen van plantenliefhebbers voor de organisatie

van lezingendagen, plantenbeurzen, activiteiten (Drosera vzw, Vlaamse

Rotsplantenvereniging, Orchideeën Vereniging Vlaanderen)

o Co-creatie van de collectie carnivore planten (Drosera vzw)

o Samenwerking met een enthousiaste groep vrijwilligers

o Samenwerking met Hydrangeum vzw voor het onderhoud van de kijktuin te

Destelbergen

o Financiële en personele steun door sponsors en mecenaat

o Mogelijkheid tot het uitreiken van de jaarlijkse ‘prijs Gabrielle De Waele’

o Aanwezigheid van lokalen (palmarium, Victoriagalerij + kas) voor talrijke

culturele activiteiten.

o Plantenuitleendienst voor het opluisteren van talrijke activiteiten in de UGent


o Beperkt en inkrimpend personeelskader

o Onzekerheid over de samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen op

lange termijn

o Onzekerheid over het gebruik van de lokalen door geaffilieerde verenigingen

(Drosera, Vlaamse Rotsplanten Vereniging, de Vrienden van de Plantentuin,

Orchideeënvereniging Vlaanderen)

o Onzekerheid over het gebruik van de lokalen door derden voor culturele

activiteiten

o Onzekerheid over het voortbestaan van Hydrangeum vzw

o Beperkte ruimte voor het onderhouden van collecties

o Nood aan professionele begeleiding van vrijwilligers


34

1.6.10. Planning

Jaar Aard Actie

Medewerkers

2019-

2021

Wekelijks Stafvergadering met de tuiniers

2019-

2021

Periodiek Organisatie vormingsmomenten voor tuiniers, vrijwilligers en gidsen

2019-

2021

Periodiek Vorming tuiniers op basis van het vormingsaanbod UGent

Vrijwilligers

2019 Periodiek Organisatie instapmomenten voor nieuwe vrijwilligers

2019 Maandelijks Rondleiding voor de Plantentuingidsen

2019-

2021

Continu Begeleiden van vrijwilligers

2019-

2021

Continu Samenwerking binnen de Entiteit Erfgoed en Archief met betrekking

tot het vrijwilligersbeleid met aanstelling van een coördinator

2019-

2021

Jaarlijks Organisatie van een vrijwilligersdag in samenwerking met de

Vereniging van Botanische Tuinen en Arboreta

Verenigingen

2019 Periodiek Samenwerking met Hydrangeum vzw voor het onderhoud van de

kijktuin in Destelbergen

2019-

2021

Periodiek Organisatie van activiteiten (plantenbeurzen, vergaderingen,

lezingendagen, rondleidingen, e.d.) door geaffilieerde verenigingen

2019-

2021

Continu Co-creatie van deelcollecties door verenigingen

Giften en legaten

2019-

2021

Periodiek Uitreiken van de Prijs Gabrielle De Waele indien er een geschikte

kandidaat is

2019-

2021

Periodiek Ondersteuning door ‘de Vrienden van de Plantentuin’ (financiële of

materiële giften)

Sponsors en mecenaat

2019-

2021

Continu Samenwerking met Stichting Arboretum Wespelaar voor de

financiering van een deskundige plantenidentificatie

2019-

2021

Continu Ter beschikking stellen van 1 personeelslid door het provinciebestuur

Oost-Vlaanderen

2019-

2021

Periodiek Samenwerking met het Stadsbestuur Gent voor het hakselen van

plantenmateriaal en het aanvoeren van gehakseld hout voor mulching

Gebruik lokalen

2019-

2021

Periodiek Gebruik van de Victoriagalerij, de Victoriakas en het Palmarium voor

culturele activiteiten en activiteiten van de geaffilieerde verenigingen

Plantenuitleendient en tuinbibliotheek

2019-

2021

Continu Opkweken en ter beschikking stellen van grote planten voor het

opluisteren van activiteiten in de UGent

2019-

2021

Continu Aanvullen van de tuinbibliotheek met nuttige werken voor tuiniers en

plantentuingidsen

2019-

2021

Continu Abonneren op tijdschriften met botanisch of tuinbouwkundig belang


35

Deel 2: De Plantentuin: een botanische collectie De Plantentuin maakt deel uit van de internationale

gemeenschap van botanische tuinen en arboreta en

heeft in dit verband een bijzondere opdracht met

betrekking tot de conservatie van de plantaardige

diversiteit. De Conventie van Biologische Diversiteit

(CBD) plaatste de conservatie en het duurzaam

gebruik van biologische bronnen hoog op de

internationale agenda. Wereldwijd leveren botanische

tuinen een belangrijke bijdrage bij het realiseren van

de nationale en internationale doelstellingen.

2.1. Implementering Global Strategy for Plant Conservation

De Global Strategy for Plant Conservation werd door de de internationale organisatie Botanic

Gardens Conservation International ontwikkeld voor de conservatie van de plantendiversiteit.

De Global Strategy bevat zestien concrete doelen (targets) die gelden voor de periode 2011-

2020 (zie tabel 10).

De Plantentuin levert een actieve bijdrage voor een aantal doelstellingen met betrekking tot

het begrijpen, documenteren en bewaren van plantenbiodiversiteit (target 1, 2 en 8). Om

nieuwe biologische invasies te voorkomen werkt de Plantentuin samen met nationale

partnerinstellingen (target 10). De Plantentuin is eveneens actief met betrekking tot het

onderwijs en de bewustmaking van het publiek (target 14) en biedt stageplaatsen aan (target

15). Voor conservatie van Magnoliaceae en Hydrangeaceae wordt samengewerkt met

internationale partners (target 16).

Tabel 10. Doelstellingen van de Global Strategy for Plant Conservation

Target Onderwerp 1 Creëren van een online flora van alle gekende plantensoorten. 2 Een bepaling van de conservatiestatus van alle gekende planten op nationaal,

regionaal en internationaal niveau. 3 Ontwikkeling en uitwisseling van protocollen voor bewaring van planten en

duurzaam gebruik, gebaseerd op onderzoek en praktijkervaring. 4 Minstens 15 % van elk van de ecologische regio’s op aarde effectief geconserveerd. 5 Bescherming van 75 % van de belangrijkste gebieden voor plantendiversiteit

gegarandeerd. 6 Minstens 75 % van het landbouwland beheerd met inachtneming van het behoud

van de plantendiversiteit. 7 Minstens 75 % van de bedreigde soorten op aarde in situ geconserveerd en

minstens 20 % opgenomen in herstelprogramma’s. 8 75 % van de bedreigde plantensoorten in toegankelijke ex situ collecties, bij

voorkeur in het land van herkomst, en 20 % opgenomen in beschermings- en

herintroductieprogramma’s. 9 Bewaring van 70 % van de genetische diversiteit van landbouwgewassen en andere

economisch belangrijke plantensoorten en behoud van de erbij horende lokale

kennis. 10 Beheersplannen opgesteld om nieuwe biologische invasies te voorkomen. 11 Geen wilde soorten bedreigd door internationale handel. 12 Alle wild geoogste plantenproducten afgeleid van duurzame bronnen. 13 Lokale kennis en gebruiken met betrekking tot plantaardige bronnen behouden of


36

versterken om duurzaam gebruik, voedselzekerheid en gezondheid te ondersteunen. 14 Opname van het belang van plantendiversiteit en de nood aan bewaring in

educatieve programma’s (verhoging van het maatschappelijk bewustzijn). 15 Het aantal geschoolde personen die werken in instellingen voor bewaring van

planten, in overeenstemming met de nationale noden om de doelstellingen van de

Strategie te bereiken.

16 Netwerken voor activiteiten rond bewaring van planten opzetten of versterken op

nationaal, regionaal en internationaal niveau.

2.2. Waardevolle collecties voor conservatie (target 1, 8 en 11)

De Plantentuin bevat rijke levende collecties met talrijke bedreigde en beschermde

plantensoorten. De inventaris van de publieksafdelingen wordt online aangeboden via

volgende sites: Advanced Plant Search (BGCI) en PLANTCOL. Alle planten uit deze

afdelingen die voorkomen op de IUCN rode lijsten werden opgelijst. Het betreft 321 taxa.

Deze planten worden voorzien van een speciaal label zodat ze ook voor het publiek

gemakkelijk herkenbaar zijn. Hetzelfde gebeurde voor de rode lijst planten in de

collectiekassen. Het betreft hier 605 taxa.

In de Plantentuin zijn 326 inheemse soorten aanwezig in de levende collecties.

Het herbarium GENT is internationaal erkend (CITES BE 118A). Bij het lopende onderzoek

worden van elke soort vouchers gemaakt die in het herbarium worden opgenomen. De

specimens worden gebruikt voor zeer diverse doeleinden, zoals identificatie, bijdrage aan

Flora’s en het samenstellen van een monografie van een bepaalde plantengroep.

Bij de expedities in het kader van internationale onderzoeksprojecten (Franklinia fonds en

door de Onderzoeksgroep Zaadplanten) en voor de uitwisseling van plantmateriaal met andere

botanische instellingen houden we rekening met de huidige wetgeving inzake Access and

Benefit Sharing. Vooraleer in te zamelen worden de nodige toelatingen aangevraagd in het

land van herkomst.

2.3. Educatie over conservatie-activiteiten (target 14)

De website van de Plantentuin besteedt aandacht aan de conservatie activiteiten. Speciale rode

etiketten vestigen de aandacht van het publiek op bedreigde planten. Daarnaast ontwikkelden

de plantentuingidsen een bijzondere rondleiding die inzoemt op de conservatiestatus van

diverse planten.

Het tijdschrift van de Vrienden van de Plantentuin (+/- 600 abonnees) biedt een forum voor

reisverslagen en het verslag van onderzoeksresultaten op basis van de levende collecties.

Activiteiten met betrekking tot conservatie van planten worden aan tuiniers, vrijwilligers en

plantentuingidsen door middel van een presentatie voorgesteld tijdens de vormingsmomenten

in de winterperiode of ter gelegenheid van de algemene vergadering van de Vrienden van de

Plantentuin.


37

2.4 Tuinbouwactiviteiten met betrekking tot conservatie (target

10)

2.4.1. Invasieve soorten

Op 13 juli 2016 stelde de Europese Unie een lijst vast van zorgwekkende invasieve uitheemse

soorten (Uitvoeringsverordening 2016/1141 van de Commissie). Dertien invasieve

plantensoorten werden opgenomen, waarvan er vijf soorten aanwezig zijn in de Plantentuin.

Voor deze soorten geldt vanaf 3 augustus 2016 een Europees verbod op bezit, handel, kweek,

transport en import in de Europese Unie. De betreffende planten werden in de Plantentuin

aanvankelijk voorzien van een duidelijk informatiebordje met de vermelding ‘Invasieve soort:

Europees verbod op handel en transport’. Waar mogelijk werd de soort verwijderd. Voor de

verwijdering van drie hemelbomen werd een werkaanvraag ingediend. Voor de overige

soorten wordt een afwijking aangevraagd. We blijven waakzaam voor wat betreft invasieve

plantensoorten en gebruiken de European Code of Conduct als leidraad bij het beleid.

2.4.2. Monitoring van ziekten en plagen

In 2018 nam de Plantentuin deel aan het waarnemingsnetwerk boomkwekerij (gecoördineerd

door het Proefcentrum voor Sierteelt te Destelbergen). We plaatsten vallen voor volgende

schadelijke organismen: anjerbladroller (Cacoecimorpha pronubana), buxusmot (Cydalima

perspectalis), vogelkersstippelmot (Yponomeuta evonymellus) en jeneverbesmineermot

(Argyresthia trifasciata). We registreerden de vangst van mei 2018 tot oktober 2018. In juni

registreerden we slechts enkele jeneverbesmineermotten. Eind juni en begin augustus vonden

we meerdere buxusmotten in de vallen. Het totale aantal bleef echter onder dat van het vorige

jaar. Dit was ook het geval voor de aanwezigheid van anjerbladroller. In de tweede helft van

juli telden we tot 10 vogelkersstippelmotten per week.

De Plantentuin neemt deel aan het project Sentinel. Hiervoor wordt de aanwezigheid van

volgende organismen gemonitord: dennenprocessierups (Thaumetopoea pityocampa),

appelwortelknobbelnematode (Meloidogyne mali), Sirococcus tsugae, diverse beschadigers

van eiken. In totaal worden 24 bomen (Quercus, Ulmus, Tsuga en Larix) opgevolgd. We

voerden in juli en oktober waarnemingen uit, maar vonden geen van deze organismen in de

Plantentuin.

We vonden een aantasting door Phytophthora op Pinus bungeana. De naalden werden geel en

ten slotte stierf de boom af.

Het afgelopen jaar werd een evaluatie gemaakt van bijna twee decennia geïntegreerde

gewasbescherming in de publiekskassen. De resultaten van deze studie werden voorgesteld

tijdens het Eurogard VIII congres te Lissabon (zie 2.8. Publicaties en deelname congressen).


38

2.5. Conservatie onderzoek en activiteiten

2.5.1. Onderzoeken kiemrust bij rode lijst soorten (target 3)

In de Gentse Plantentuin bevinden zich twee torkruidsoorten, nl. Beverneltorkruid (Oenanthe

pimpinelloides) en Weidekervel-torkruid (Oenanthe peucedanifolia) die voorkomen op de

rode lijst van België. Beide soorten behoren tot de schermbloemigen (Apiaceae). Diverse

soorten binnen deze familie hebben bij de oogst een nog onvolgroeid embryo. Tijdens

voorlopige kiemproeven in de afgelopen jaren werd slechts een beperkte kiemkracht

vastgesteld. De zaden verkeren vermoedelijk na de oogst in kiemrust.

Een bachelorstudent zal in het kader van haar bachelorproef de aard van de kiemrust, de groei

van het embryo en de snelheid van kieming bij beide torkruidsoorten bepalen. Voor dit project

wordt samengewerkt met de onderzoeksgroepen Zaadplanten en Plantenfysiologie. De

resultaten zullen worden gedeeld met de Seed Information Database van Botanic Gardens

Kew (UK).

2.5.2. Franklinia-fonds (target 1, 2 en 7)

In het kader van het lopende Magnolia-onderzoek bracht dr. Marie-Stéphanie Samain

(INECOL, Mexico en gastprofessor aan de Universiteit Gent) een bezoek aan de Plantentuin

in april en december 2018 voor het bespreken en afwerken van wetenschappelijke publicaties

en het bespreken van toekomstige projecten.

Marie-Stéphanie en Emily Veltjen (doctoraatstudent en nu laborant in het project) reisden in

oktober 2018 naar Quito, Ecuador voor deelname aan het Latijns-Amerikaans Botanisch

congres. Emily verrichtte er ook veldwerk en bezocht verschillende lokale herbaria voor het

inzamelen van stalen voor het project. Marie-Stéphanie voerde veldwerk uit en bezocht lokale

herbaria in Peru in het kader van dit project.

De vooruitgang van het Magnolia-onderzoek werd voorgesteld aan de recent benoemde

directeur-generaal van de Fondation Franklinia, dr. Jean-Christophe Vié, tijdens zijn

werkbezoek aan de Plantentuin in april 2018.

2.5.3. Projecten van de onderzoeksgroep Zaadplanten (target 1, 2 en 7)

De Plantentuin voorziet in waardevolle levende collecties die het voorwerp vormen van

academisch onderzoek. Volgende deelcollecties komen daarvoor in aanmerking: Peperomia,

Cyperaceae, Magnolia, varens, Rhipsalis, Sansevieria Epimedium en Hydrangeaceae.

Daarnaast biedt de tuin de mogelijkheid om de diversiteit binnen onderzochte plantenfamilies

te illustreren en afzonderlijke proeven te doen met kweek en bewaring van interessante taxa.

Volgende projecten zijn lopend of afgerond bij de Onderzoeksgroep Zaadplanten:

Conservatie van plantenbiodiversiteit:

o Magnolias of the Caribbean and Mesoamerica (gestart in Maart 2016)

o De Caraïbische Magnolia soorten (Magnoliaceae): beoordeling van de

genetische diversiteit en de onderliggende evolutionaire geschiedenis (PhD

studie)

o Conservatie genetica van de Mexicaanse Magnolia lacandonica (M.Sc. thesis)

o Biodiversiteit, evolutie en conservatie van Chileense cactussen

Biodiversiteit en evolutie van de Cyperaceae:

http://www.spermatophytes.ugent.be/page3/page7/page13/index.html


39

o Moleculaire fylogenie en biogeografie van Costularia.

o Moleculaire fylogenie en taxonomie bij Scleria met focus op Scleria subgenus

Hypoporum.

o Anatomisch en ontogenetisch onderzoek naar homologie van hypogynium en

cupula binnen het genus Scleria

o Revisie van Cyperus sectie Kyllinga.

o Embryo studie van familie Cyperaceae.

o Nomenclatuur en classificatie van Carex.

Biodiversiteit en evolutie van het reuzengenus Peperomia (Piperaceae).

Evolutie en fylogenie van Hydrangea sensu lato (Hydrangeaceae):

o eXQuiS. Evolution of Chinese Hydrangea, with implications for biodiversity

conservation.

o Hydrangea species in Mexico: een conservatieproject in samenwerking met

lokale autoriteiten en bevolking.

Evolutie van mixed-linkage glucaan in vaatplanten: inzichten van spatio-temporale

distributie patronen (lopend).

Vergelijkend onderzoek naar de chemische samenstelling van sclerenchymweefsels in

varens, wolfsklauwen en mossen: polysachariden en fenolen (lopend).

Chemische samenstelling van de middenlamel in homospore wolfsklauwen (detectie

van xyloglucan en mannan-polymeren).

Celwandonderzoek op wolfsklauwen: immunolokalisatie van xylan in Huperzia

squarrosa. (Bachelorproef, afgerond).

Tabel 12 geeft een overzicht van de publicaties die het afgelopen jaar verschenen op basis van

de levende collecties in de Plantentuin.

2.5.4. Andere onderzoeksgroepen (target 16) Prof. Aurélien Carlier (Laboratorium van Microbiologie) onderzoekt de evolutie van

symbiotische plant/bacterie relaties. Twee doctoraatstudenten (Tessa Acar en Frédéric De

Meyer proberen door middel van microscopische technieken de symbiose tussen en

levenscyclus van de bacterie Orella dioscorea en Dioscorea sansibariensis te ontrafelen. Ze

gebruiken hiervoor de planten uit de levende collectie.

Arne Sinnesael (FWO doctoraatstudent, KULeuven) onderzocht hoe bij Psychotria punctata

bacteriën van de moederplant worden doorgegeven naar de zaailingen. Psychotria punctata is

een van de plantensoorten binnen de koffiefamilie (Rubiaceae) waar bacteriën aanwezig zijn

in nodules (donkere puntjes) in de bladeren. Deze plantensoort wordt gebruikt om de

levenscyclus van de mutualistische bacteriën in de plant te visualiseren. Het onderzoek werd

in de loop van 2018 gefinaliseerd.

2.5.6. Opleiding (target 15 en 16)

Van 22 november 2018 tot en met 18 februari 2019 komen de Cubaanse studenten Majela

Hernández Rodríguez en Ernesto Testé Lozano, twee en drie maand, respectievelijk,


40

meedraaien in het laboratorium in Gent om “hands-on” ervaring en routine te creeëren in het

laboratorium, voor het gemeenschappelijke Franklinia-project op de Neotropische Magnolias.

2.6. Zaaduitwisseling (target 8, 11 en 16)

De Plantentuin is lid van het International Plant Exchange Network (IPEN). De opstelling van

de jaarlijkse Index Seminum en de uitwisseling van zaden gebeurt overeenkomstig de

internationale afspraken overeenkomstig de richtlijnen van het Nagoya protocol en de

Conventie voor Biologische Diversiteit (CBD).

De Index Seminum van 2018 bevat 151 in de Plantentuin geoogste zaden. In 2018 waren er

92 aanvragen voor het opsturen van gemiddeld 6,5 zaadmonsters. We bewaren de zaden

droog en donker bij 5°C. De zaden worden maximaal 2 jaar bewaard onder deze

omstandigheden. De afgelopen jaren testten we de kiemkracht van een aantal van de door ons

aangeboden zaden (zie 1.4.1.3. Kiemproeven).

Om het verlies van kiemkracht bij langdurig bewaarde zaden na te gaan werd een kiemproef

met twee Dianthus-soorten uitgevoerd. We stelden vast dat de kiemkracht na 3 en 5 jaar

bewaring slechts gering daalde. Langdurige bewaring bij kamertemperatuur (10 jaar) bracht

wel een duidelijke daling van de kiemkracht met zich mee.

2.7. (Inter)nationale netwerken (target 16)

De Plantentuin is sedert 1989 lid van Botanic Gardens Conservation International (BGCI). In

2018 verkreeg de Plantentuin de accreditering als ‘Botanic Garden’ van deze organisatie.

Deze erkenning geldt als een internationaal kwaliteitslabel voor de tuin. De Plantentuin

diende eveneens de aanvraag in tot accreditering als ‘Conservation Practitioner’ wat de

nadruk legt op de conservatie-activeiten in de tuin. Het arboretum van de Plantentuin is

eveneens internationaal erkend (ArbNet).

Op nationaal niveau werkt de Plantentuin samen met de partners van de Vereniging van

Botanische Tuinen en Arboreta (VBTA). Dit Belgische netwerk maakt deel uit van het

European Botanic Gardens Consortium dat 800 Europese tuinen verenigt

(www.botanicgardens.eu). Het Consortium werd in 1994 opgericht om de Europese

inspanningen met betrekking tot conservatie van planten te bundelen en te ondersteunen. Een

van de verwezenlijkingen van het Consortium is het International Plant Exchange Network

(IPEN). De Plantentuin is sedert 2005 lid van IPEN.

Het Consortium werkte in 2000 een actieplan voor Europese botanische tuinen uit.

Belangrijke thema’s zijn: het erkennen van botanische tuinen als centra voor wetenschappelijk

botanisch en horticultureel onderzoek, het erkennen van het erfgoed aanwezig in botanische

tuinen, conservatie van biodiversiteit, educatie, training en netwerking.

De Plantentuin verleent haar medewerking binnen de Belgische afdeling van het Plant

Sentinel Network, dat geleid wordt door het Agentschap Plantentuin Meise (zie 2.4.2).

Via het uitgebreide netwerk van tuinen levert de Plantentuin een bijdrage bij het verzamelen

en ter beschikking stellen van weefselstalen voor moleculair onderzoek, stekken, zaden en

data. Het afgelopen jaar werden 13 aanvragen positief beantwoord (zie tabel 11).

http://www.botanicgardens.eu/


41

De deskundige plantenidentificatie leverde beeldmateriaal van het genus Fagus voor de

website http://treesandshrubsonline.org/. Deze site wordt gepromoot door de International

Dendrology Society en bundelt artikels over bomen en struiken uit gematigde streken.

De Onderzoeksgroep Zaadplanten en de Plantentuin Universiteit Gent (levende collecties en

herbarium) werken samen met de Royal Botanic Gardens Kew rond de Plant and Fungal

Trees of Life (PAFTOL, http://science.kew.org/strategic-output/plant-and-fungal-trees-life),

een strategisch onderzoeksprogramma van Kew.

Isabel Larridon, gastprofessor in de onderzoeksgroep en B.A. Krukoff Curator of African

Botany in Kew, leidt het luik van dit project waarbij de verwantschapsrelaties tussen de

genera van de plantenfamilie Cyperaceae zullen nagegaan worden gebruik makend van

zogenaamde high-throughput sequencing technieken. Twee derde van het plantenmateriaal

noodzakelijk voor dit onderzoek werden aangeleverd vanuit de unieke Cyperaceae collecties

aanwezig in de Gent (I. Larridon).

In 2018 werd het labowerk uitgevoerd op deze stalen plus 94 bijkomende stalen, en werden ze

gesequenced om DNA sequentie data te verkrijgen van c. 350 genen uit het nucleaire genoom.

Op basis van in totaal c. 220 soorten zal een fylogenetische studie uitgevoerd worden die zal

leiden tot een nieuwe classificatie van de Cyperaceae (Larridon et al., in voorbereiding).

Tabel 11 : uitwisseling van data en plantenmateriaal

Datum in Datum uit Soort Deel Reden

25/04/2018 25/05/2018 Tanacetum cinerariifolium zaad PhD, cultivation

18/04/2018 25/05/2018 Lijst Juglans, Pinus data Survey, conservation priorities

16/04/2018 20/05/2018 Caccinia crassifolia, Caccinia strigosa, Symphytum grandiflorum

bladstalen PhD, systematics of Boraginaceae

4/05/2018 07/12/2018 Ailanthus altissima bladstalen DNA analysis

24/05/2018 28/05/2018 Bupleurum rotundifolium zaad, 5 stalen propagation

20/07/2018 3/08/2018 Amorphophallus titanum bladstalen + data building a pedigree for all Titan Arum currently in cultivation

13/08/2018 29/10/2018 Hedera pastuchovii takken research of the genus, building living collection

9/10/2018 25/10/2018 Ginkgo biloba zaad cultivation for biology experiments related with evolutionary aspects of a gene family

15/10/2018 19/10/2018 Aristotelia chilensis bladstalen DNA analysis

28/11/2018 07/12/2018 Hamamelidaceae data An assessment of all taxa within the Hamamelidaceae and their presence in global living collections

28/11/2018 07/12/2018 Gnetum gnemon zaden Propagation, building a living collection

30/11/2018 07/12/2018 Apollonias barbujana Information Learning about the diffusion of the plant in Botanical Gardens and its cultivation and reproduction conditions

06/12/2018 12/12/2018 Coffea taxa Data Assessment of living collections of all Coffea taxa at Botanical Gardens

http://treesandshrubsonline.org/

http://science.kew.org/strategic-output/plant-and-fungal-trees-life


42

2.8. Publicaties en deelname congressen

Het onderzoek op de levende collecties resulteert in publicaties. Daarnaast nemen de

wetenschappelijke medewerkers van de Plantentuin regelmatig deel aan internationale

congressen.

Tabel 12. Overzicht publicaties en presentaties op basis van de levende collecties A1 Publicaties 2017 -2018 of geaccepteerd voor publicatie

BAUTERS K, LARRIDON I, GOETGHEBEUR P (accepted) A taxonomic study of Scleria subgenus

Hypoporum: synonymy, typification and a new species-level identification key. Phytotaxa.

CHEEK M, MAGASSOUBA S, MOLMOU D, COUCH C, YASUDA S, GORE C, GUEST A, GRALL A,

LARRIDON I, BOUSQUET IH. GANATRA B, GOSLINE G (in press) Three new, threatened species of

Keetia (Rubiaceae - Vanguerieae) from Guinea and Cote d’Ivoire, West Africa. Kew Bulletin.

LARRIDON I, VELTJEN E, SEMMOURI I, ASSELMAN P, GUERRERO PC, DUARTE M, WALTER

HE, CISTERNAS MA, SAMAIN MS (in press) Investigating taxon boundaries and extinction risk

in endemic Chilean cacti (Copiapoa subsection Cinerei) using chloroplast DNA sequences,

microsatellite data and 3D mapping. Kew Bulletin.

BAUTERS K, GOETGHEBEUR P, ASSELMAN P, MEGANCK K, LARRIDON I (2018) Molecular

phylogenetic study of Scleria subgenus Hypoporum (Sclerieae, Cyperoideae, Cyperaceae)

reveals several new species to science. PLoS ONE 13(9): e0203478.

BAUTERS K, GOETGHEBEUR P, LARRIDON I (2018) Scleria cheekii, a new species of Scleria

subgenus Hypoporum (Cyperaceae, Cyperoideae, Sclerieae). Kew Bulletin 73:27 (6 pages).

CHEEK M, ALVAREZ-AGUIRRE MG, GRALL A, SONKÉ B, HOWES M-J R, LARRIDON I (2018)

New insights into the phylogenetic relationships and generic delimitation of coffee relatives

(Coffeeae, Rubiaceae): a new genus Kupeantha from Cameroon and Equatorial Guinea. PLoS

One 13(6): e0199324.

CHEEK M, MAGASSOUBA S, HOWES MJR, DORÉ T, DOUMBOUYA S, MOLMOU D, GRALL A,

COUCH C, LARRIDON I (2018) Kindia (Pavetteae, Rubiaceae), a new cliff-dwelling genus with

chemically profiled colleter exudate from Mt Gangan, Republic of Guinea. PeerJ 6: e4666; DOI

10.7717/peerj.4666.

LARRIDON I, VERBOOM GA, MUASYA AM (2018) Revised delimitation of the genus Tetraria,

nom. cons. prop. (Cyperaceae, tribe Schoeneae, Tricostularia clade). South African Journal of

Botany 118: 18--22.

LARRIDON I, SEMMOURI I, BAUTERS K, VILJOEN JA, PRYCHID CJ, MUASYA AM, BRUHL JJ,

WILSON KA, GOETGHEBEUR P (2018) Molecular phylogenetics of the genus Costularia

(Schoeneae, Cyperaceae) reveals multiple distinct evolutionary lineages. Molecular

Phylogenetics and Evolution 126:196-209.

LARRIDON I, WALTER HE, ROSAS M, VANDOMME V, GUERRERO PC (2018) Evolutionary

trends in the columnar cactus genus Eulychnia (Cactaceae) based on molecular phylogenetics,

morphology, distribution and habitat. Systematics and Biodiversity:

https://doi.org/10.1080/14772000.2018.1473898.

ROALSON EH, SIMPSON DA, LARRIDON I (2018) (2618) Proposal to conserve Bulbostylis, nom.

cons. (Cyperaceae) against an additional name, Nemum. Taxon 67 (3): 642.

SEMMOURI I, BAUTERS K, LÉVEILLÉ-BOURRET É, STARR JR, GOETGHEBEUR P, LARRIDON I

(2018) The phylogeny and systematics of Cyperaceae, the evolution and importance of embryo

morphology. Botanical Review: https://doi.org/10.1007/s12229-018-9202-0.

SINNESAEL, A, EECKHOUT, E, JANSSENS S B, SMETS, E, PANIS, B, LEROUX, O, VERSTRAETE B

(2018). Detection of Burkholderia in the seeds of Psychotria punctata (Rubiaceae) –

Microscopic evidence for vertical transmission in the leaf nodule symbiosis. PloS ONE 13(12):

e0209091. VELTJEN E, ASSELMAN P, PALMAROLA BEJERANO A, HERNÁNDEZ RODRÍGUEZ M, TESTÉ

LOZANO E, GONZÁLEZ-TORRES LR, GOETGHEBEUR P, LARRIDON I, SAMAIN MS (2018)

Genetic patterns in Neotropical Magnolia species using de novo developed SSR markers.

Heredity doi: 10.1038/s41437-018-0151-5.


43

Voordrachten en posters op internationale congressen 2018

DUGARDIN D, GOETGHEBEUR P (2018). Coping with pests in a small botanic garden: 20

years of Integrated Pest Management. Eurogard VIII. 7-11 May 2018. Abstract O008. Lisbon,

Portugal. Oral presentation by C Dugardin.

LARRIDON I, SEMMOURI I, LÉVEILLÉ-BOURRET E, BREWER G, EPITAWALAGE N, FOREST F,

GOETGHEBEUR P, KIM J, MAURIN O, POKORNY L, STARR JR, BAKER WJ (2018) Changing

tribal and generic concepts in Cyperaceae, new insights from phylogenomics. In: Abstracts of

the 6th International Conference on Comparative Biology of Monocotyledons – Monocots VI,

Natal, Brazil, 7-12 October, 2018. Invited oral presentation.

LARRIDON I, SEMMOURI I, MUASYA AM, BRUHL JJ, GOETGHEBEUR P (2018) Changing

generic concepts in Cyperaceae: focus on Costularia s.l. In: Abstracts of the 6th International

Conference on Comparative Biology of Monocotyledons – Monocots VI, Natal, Brazil, 7-12

October, 2018. Invited oral presentation.

VELTJEN E, PALMAROLA BEJERANO A, ASSELMAN P, LARRIDON I, CLAEYS K, LEROUX O,

HERNÁNDEZ RODRÍGUEZ M, TESTÉ LOZANO E, GONZÁLEZ TORRES LR, GOETGHEBEUR P,

SAMAIN MS (2018) The genetic diversity of the Caribbean Magnolias (Magnoliaceae).

Abstracts of the XII Latin American Congress of Botany, Quito, Ecuador, 21-28 October,

2018. Oral presentation by Emily Veltjen.

VELTJEN E, VAZQUÉZ GARCÍA A, PALMAROLA BEJERANO A, ASSELMAN P, HERNÁNDEZ

RODRÍGUEZ M, TESTÉ LOZANO E, GONZÁLEZ TORRES LR, NEILL D, GOETGHEBEUR P, KIM S,

FIGLAR R, SAMAIN MS, LARRIDON I (2018) Uniting morphological and field expertise and

sequence data: Phylogenomics of Neotropical Magnolias (Magnoliaceae). Abstracts of the XII

Latin American Congress of Botany, Quito, Ecuador, 21-28 October, 2018. Poster

presentation.

2.9. Sterktes en zwaktes

Sterktes

o De Plantentuin heeft waardevolle collecties van bedreigde plantensoorten

(IUCN Red List).

o De Plantentuin respecteert de wetgeving met betrekking tot het verkrijgen van

plantenmateriaal (CBD en CITES).

o De Plantentuin brengt plantenconservatie onder de aandacht van het publiek

via labels, website, rondleidingen, voordrachten.

o De Plantentuin respecteert de Europese wetgeving in verband met invasieve

soorten.

o Er wordt samengewerkt met (inter)nationale partners voor het onderzoek met

betrekking tot ziekten en plagen (Sentinel, ILVO).

o De levende collecties en de herbariumcollecties dienen als basis voor

onderzoek.

o De Plantentuin beschikt over gekwalificeerd wetenschappelijk personeel voor

moleculair onderzoek.

o Er wordt samengewerkt met verschillende onderzoeksgroepen (Zaadplanten,

Plantenfysiologie) voor het realiseren van onderzoeksprojecten (gebruik van

goed uitgebouwd laboratorium en groeikamers).

o Het Franklinia-fonds biedt de mogelijkheid om wetenschappelijk onderzoek te

voeren in een internationale context: personeel en middelen voor moleculair

onderzoek en veldwerk.

o De Plantentuin verleent zijn medewerking aan internationaal onderzoek door

het uitwisselen van data en plantenmateriaal (zaden, stekken, bladmateriaal).


44


o Het gekwalificeerd personeel is slechts gedeeltelijk vast verbonden aan de

Plantentuin (de wetenschappelijk medewerker is verbonden aan het Franklinia-

project).

o Er is slechts een zeer beperkt budget beschikbaar voor het uitvoeren van

onderzoek op de eigen collecties.

o Er zijn slechts beperkte personele en financiële mogelijkheden voor

begeleiding van studenten.

o Er is relatief weinig interesse van studenten voor plantkunde. 2.10. Planning

Jaar Aard Actie

2019-

2021

Target 1 Onderhouden en ter beschikking stellen van een internationaal erkend

herbarium en aanmaken van nieuwe vouchers

2019 Target 1

en 2

Verzamelen van de gegevens voor de opmaak van de rode lijst van het

genus Hydrangea

2019 Target 1

en 2

Franklinia-project: veldwerk in Columbia en Panama

2019-

2021

Target 1

en 2

Franklinia-project: moleculair onderzoek op Magnolia dodecapetala en

Magnolia portoricensis

2019 Target 3 Onderzoeken van de kiemrust bij rode lijst soorten (Oenanthe)

2019-

2021

Target 8 Aanhouden en uitbreiden van waardevolle levende collecties en

zaadcollecties (rode lijst soorten)

2019-

2021

Target 10 Monitoring ziekten en plagen via waarschuwingsnetwerk boomkwekerij

2019 Target 10 Deelname Sentinel-project

2019 Target 10 Aanvragen van een uitzondering voor de aanwezigheid van vier

invasieve soorten

2019 Target 10 Verwijderen van Ailanthus altissima in het kader van de Europese

regelgeving over invasieve soorten

2019-

2021

Target 11 Respecteren van de internationale handel van wilde planten (CITES

BE118A) en de huidige wetgeving inzake Access and Benefit Sharing

(CBD, Nagoya)

2019 Target 13 Aanleggen van een etnobotanische tuin

2019 Target 14 Labelen van alle gekende bedreigde taxa (rode lijst soorten)

2019-

2021

Target 14 Educatieve activiteiten rond conservatie van (bedreigde) planten

2019-

2021

Target 14 Bekendmaken van resultaten van het onderzoek door presentatie en

verslag in het tijdschrift van de Vrienden van de Plantentuin

2020-

2021

Target 14 Bekendmaken van resultaten van het onderzoek via kanalen van GUM

(salon, publicaties, …) en MUST-studenten

2019 Target 15 Opleiding verzorgen van laboratoriummedewerkers in het kader van het

Franklinia project

2019-

2021

Target 15 Voorzien in stageplaatsen voor binnen- en buitenlandse stagiairs

2019-

2021

Target 16 Zaaduitwisseling via Index Seminum binnen het IPEN-netwerk

2019-

2021

Target 16 Lidmaatschap van het Belgische netwerk (VBTA) en het internationale

netwerk (BGCI) van botanische tuinen en van arboreta (ArbNet).

2021 Target 16 Deelname aan internationale congressen


45

Deel 3. Bijlagen Tabel 3.1. Gegevens per serre

Nr. Afdeling Ingestelde temperatuur

[°C]

1/04/2016 1/10/2016

Alarm

temp. [°C]

Relatieve vochtigheid

[%]

Zomer Winter Ingesteld

1 Kweekserre 22 - 28 21 - 26 18 47,5%

2 Collectie varens 20 - 23 20 - 23 13 70 %

3 Bolgewassen, carnivoren 19 - 23 16 - 21 12 20 %

4 Gemengde collectie

Begonia, varens

22,5 – 28,5 20,5 – 26,5 16 40 %

5 Succulenten,

Pelargonium

19 - 25 17 - 25 13 45 %

6 Orchideeën - warm 24 – 29 24 – 30 18 73,5 %

7 Orchideeën - gematigd 18 - 24 19 - 23 14 60 %

8 Orchideeën - koud 16 - 18 15 - 18 11 55%

9 Succulenten 14 - 26 12 – 18 8 0%

10 Tropische varens 22 – 30 23 – 27 18 70 %

11 Bromeliaceae, Rhipsalis 21 - 29 21 – 24 16 55 %

12 Araceae, Commelinaceae,

etc.

21 – 26

20 - 24 16 60 %

13 Varens, Gesneriaceae,

Acanthaceae, etc

18 - 27 16 – 22 12 50 %

14 Kalanchoe 17 - 22 17 – 21

13 55 %

15 Opkweek tropische

planten Pelargonium,

Aeonium

18 - 24 18 - 22 14 40 % links

30 % rechts

16 Palmarium 17 - 22 12 - 17 8 -

17 Tropische kas 21,5 - 26,5 21.5 – 24.5 17 75 %

18 Subtropische kas 19 - 24 13 - 18 9 75 %

19 Victoriakas 20 - 27 20 - 25 16 70 %

20 Peperomia 21 21 17 60 %

21 Hoya, Asparagus 21 21 17 62,5 %

22 Sansevieria, Haworthia,

Gasteria

21 21 17 20 %

23 Opkweek vaste planten

en houtige planten

15 - 20 12 - 16 5


46

Tabel 3.2. Activiteitenkalender 2018

Datum Activiteit Plaats en tijd 27/01/2018 Workshop Ikebana Refter tuiniers

02/03/2018 Tekenklas St. Lucas - 10 leerlingen Tropische kas 10 - 13 u

03/03/2018 Workshop Ikebana Refter tuiniers

07/03/2018 Lezingendag Vlaamse Rotsplanten Vereniging Auditorium 6

14/03/2018 Practicum Tropical Crop Production - faculteit Bio-

Ingenieurswetenschappen (2 groepen - 28 studenten)

Publiekskassen 9-13 u


22/04/2018 Erfgoeddag ‘Kiezen’ Palmarium,

publiekskassen, tuin

15/05/2018 Bezoek 38 studenten biomedische laboratoriumtechnologie

(HoGent)

Publiekskassen 9 - 12 u

22/05/2018 Bezoek 25 studenten KU Leuven campus Kortrijk Publiekskassen 9 - 16 u

24/05/2018 Bezoek Sportschool Gentbrugge - 24 lln Publiekskassen + tuin

29/05/2018 Barbecue DGFB Palmarium

30/05/2018 Bezoek 7 lln bijzonder onderwijs Publiekskassen + tuin


04/06/2018 Doctoraatsreceptie Jorunn Dieleman Palmarium

15/06/2018 Afscheidsfeest Paul en Rosette Palmarium

29/06/2018 Take Five@UGent zomereditie Palmarium


05/07/2018 Barbecue Laboratorium Microbiologie Kleine vijver

06/07/2018 Doctoraatsreceptie Dajo Smet Victoriagalerij

06/07/2018 Barbecue Laboratorium Technologie Palmarium

21/07/2018 Vertelwandeling "Congo-Gent en weer terug" Publiekskassen

03/09/2018 Doctoraatsreceptie Victoriagalerij

15/09/2018 -

23/09/2018

Fototentoonstelling Zinkae Palmarium

24/09/2018 Doctoraatsreceptie Kenneth Bauters Palmarium


11/10/2018 Teambuilding DFIN Palmarium


13/10/2018 Vergadering Drosera + plantenruilbeurs Palmarium +

Victoriagalerij

26/10/2018 Luca - School of Arts - 58 studenten Beeldende Kunsten Publiekskassen


24/11/2018 Lezingendag Vlaamse Rotsplantenvereniging Auditorium 6

08/12/2018 Algemene vergadering de Vrienden van de Plantentuin Auditorium 6

14/12/2018 Bezoek 1ste jaar voedings- en dieetkunde (HoGent,

Faculteit Natuur en Techniek FNT, Vakgroep Natuur- en

Voedingswetenschappen

Publiekskassen


19/12/2018 Bezoek lerarenopleiding SO biologie (Odisee, Sint-

Niklaas)

Publiekskassen


47

Tabel 3.3. Plantenuitleendienst 2018

datum verantwoordelijke reden & plaats aantal

05/01/2018 Hilde Van Wynsberge Nieuwjaarsreceptie vakgroep biologie 5 planten

13/01/2018 Marc De Meyer Nieuwjaarsconcert Zwijnaarde 5 planten

08/02/2018 Josiane Tytens Divergent - symposium Dunantlaan 4 planten

17/03/2018 Beata De Vliegher Infodag Wetenschappen 10 planten

21/03/2018 Lien Van den heede Infodag Farmacie 6 planten

25/09/2018 Roxane Van Rie Student Kick-Off 15 planten


48

Tabel 3.4. Abonnementen op tijdschriften

Nr. Titel

1 The Garden, Journal of the Royal Horticultural Society

2 The Plantsman, The Royal Horticultural Society

3 Botanic Gardens Conservation News, Magazine of Botanic Gardens Conservation

International

4 Cuttings, Botanic Gardens Conservation International – Quarterly Newsletter

5 Roots, Botanic Gardens Conservation International Education Review

6 Journal of the Bromeliad Society

7 The Alpine Gardener, Bulletin of the Alpine Garden Society

8 Succulenta

9 The Journal of the Cyclamen Society

10 Der Palmengarten

11 Arbor vitae, Bulletin van de Nederlandse Dendrologische Vereniging en de Koninklijke

Vereniging voor Boskoopse Culturen

12 Gärtnerisch-Botanischer Brief

13 Nervatuur, Arboretum Kalmthout opgenomen in Tuinen van Eden

15 Sansevieria

16 Kakteen und andere Sukkulenten

17 Cactus and Succulent Journal US


49

Tabel 3.5. Taakomschrijving personeel

Functie Naam Taakomschrijving 2018 Taakomschrijving 2019

Directeur Paul

Goetghebeur

algemene leiding tot 30/10/2018

botanische aspecten

botanische aspecten

Hortulana

(statutair)

Chantal

Dugardin

(100 %)

algemene leiding Plantentuin

(100 %)

idem 2018

Deskundige

identificatie

(75% gefinancierd

door mecenas, 25%

door UGent)

Jan De Langhe (100 %)

identificatie, controle en

inventarisatie van dendrologische

collecties (UGent en andere)

contact Belgische Dendrologie

(100 %)

idem 2018

Gegradueerde

laborant

(gefinancierd door

de Fondation

Franklinia)

Emily Veltjen (100%, vanaf 1/6/2018)

wetenschappelijke ondersteuning/

Labowerk (DNA-extractie, PCR,

sequenering, microsatellieten,

alignering)

(100%)

idem 2018

Wetenschappelijk

medewerker

(erfgoedproject

Flore de Gand)

Katrijn

Vannerum

(80%, vanaf 8/10/2018)

inventarisering herbaria

(80 %, tot 30/6/2019)

idem 2018

Gegradueerde

tuinier (statutair)

Ritchy De

Kraey

(100 % - 80 % vanaf 1/9/2017)

S 3 (bolgewassen en carnivoren)

S 4 (collectie Begonia)

waterpartijen

systematische collectie

eudicotylen

compostering

(80 %)

idem 2018

Gegradueerde

tuinier (statutair)

Herbert Evrard (100 %)

S22 (collectie Haworthia en

Sansevieria)

S15

S17-18-19 (publiekstoegankelijke

kassen)

(100 %)

idem 2018

Gegradueerde

tuinier (statutair)

Ann Herman (50 %)

S 5 (collectie Pelargonium)

S 14 (collectie Kalanchoe)

S 15 (collectie Macaronesia)

S 20 (collectie Peperomia)

S 21 (collectie Peperomia, Hoya

en Asparagus)

zaadinzameling en verwerking

groente- en fruittuin

(50 %)

idem 2018


50

Tabel 3.5. Taakomschrijving personeel (vervolg)

Functie Naam Taakomschrijving 2018 Taakomschrijving 2019

Gegradueerde

tuinier (statutair)

Jel

D’Hollander

(80 %, tot 31/07/2018, daarna

100¨%)

S 10 (collectie varens)

S 12 (varens, Araceae, Peperomia)

S 13 (varens, Gesneriaceae,

Acanthaceae)

Rotstuin

(100 %)

idem 2018

Tuinier

(statutair)

Olivier

Dubois

(100 %)

materiaalmeester

S16 (orangerie, plantenuitleendienst)

carnivorenmoeras

beheer arboretum

kleine vijver

(100 %)

idem 2018

Tuinier

(statutair)

Stephan

Vandewalle

(100 %)

S 5 (collectie succulenten)

S 6-7-8 (collectie orchideeën)

S 9 (collectie succulenten)

serre 11 (collectie Bromeliaceae)

mediterrane tuin

(100 %)

idem 2018

Tuinier – ter

beschikking

gesteld door de

provincie Oost-

Vlaanderen

Marc Libert (50 %)

opkweek vaste planten

schaduwborder serres

systematiek monocotylen

(50 %)

idem 2018

Tuinier – ter

beschikking

gesteld door de

provincie Oost-

Vlaanderen

Stijn

Stappaerts

(50 %)

collectie basale bloemplanten

Rhododendronborders

opkweek houtige gewassen

snoei houtige gewassen

deel mediterrane tuin

S 10 (tropische varens)

(50 %)

idem 2018


51

Tabel 3.6. Aanbod rondleidingen en workshops 2018-2019

Doelgroep Thema Vorm

Basisonderwijs (1ste- 2de- 3de graad)

De wereld rond in 80 minuten (+ proeverij) Rondleiding

Basisonderwijs (2de- 3de graad)

Vruchten en zaden in de herfst Rondleiding

Basisonderwijs (3de graad) Van bloemetjes en bijtjes: bestuiving bij planten Rondleiding

Basisonderwijs (3de graad) Nuttige planten Workshop

Basisonderwijs (2de- 3de graad)

Kampioenen Workshop

Basisonderwijs (3de graad) Plantencluedo Workshop

Secundair onderwijs (1ste graad)

Fotosynthese: zonder licht geen leven Workshop

Secundair onderwijs (1ste graad)

Maak je eigen microscoop Workshop

Secundair onderwijs (2de

graad)

Vaste betrekkingen in de natuur Rondleiding

Secundair onderwijs (2de graad)

Van toendra tot tropisch regenwoud Rondleiding


Biologische strijders Workshop


Fotosynthese: zonder licht geen leven Workshop


Maak je eigen microscoop Workshop


graad)

Systematiek van de planten Workshop


graad)

Planten als medicijn. Een wetenschappelijke benadering Rondleiding


graad)

Biomoleculen en voeding Workshop


Fotosynthese en huidmondjes Workshop


graad - tuinbouw)

Verrassende boomarchitectuur Rondleiding


graad - tuinbouw)

Knappe knoppen Rondleiding


graad - voeding)

De smaak van bloemen Rondleiding

Secundair onderwijs (3de graad - voeding)

Op uw gezondheid! Over bier, wijn, gedistilleerd en andere

alcoholische brouwsels.

Rondleiding

Volwassenen Bijbelse planten zien en proeven Rondleiding

Volwassenen Door de tuin geleid Rondleiding

Volwassenen Fascinerende planten Rondleiding

Volwassenen Planten als medicijn: een wetenschappelijke benadering Rondleiding

Volwassenen Kampioenen onder de planten Rondleiding

Volwassenen Op weg naar de zon Rondleiding

Volwassenen Van toendra tot tropisch regenwoud Rondleiding

Volwassenen De Plantentuin voor (begeleide) slechtzienden Rondleiding

Volwassenen Historiek van de Plantentuin en de sierteelt in het Gentse Rondleiding

Volwassenen Bloemen en planten in de kunst Rondleiding

Volwassenen Kamerplanten Rondleiding

Volwassenen Specerijen Rondleiding

Volwassenen Evolutie (in voorbereiding) Rondleiding

Volwassenen Bedreigde, beschermde en invasieve planten ( in voorbereiding) Rondleiding

https://www.ugent.be/we/nl/diensten/plantentuin/bezoek/rondleidingen/thema.htm/gezondheid.htm

https://www.ugent.be/we/nl/diensten/plantentuin/bezoek/rondleidingen/thema.htm/gezondheid.htm


52

Tabel 3.7. Toegepaste chemische gewasbescherming in 2018

Datum Middel Hoeveelheid Plaats Reden

02/01/2018 Previcur 1 l S5, S14 schimmel

18/04/2018 Xentari 10 l S18, Buxus Rupsen

28/04/2018 Confidor 20 l S12 dopluis

14/05/2018 U46 30 l kwekerij heermoes

28/05/2018 Steward 0,5 l kwekerij leliehaantje

28/09/2018 Karate Zeon 200 l S10, S11, S12, S13 kakkerlakken,

bladluis,

10/10/2018 Galup 20 l kwekerij onkruid

12/10/2018 Karate Zeon 200 l S10, S11, S12, S13 kakkerlakken,

bladluis,


53

Tabel 3.8. Ingezette biologische middelen 2018

Tijdstip Middel Hoeveelheid Serre Doel 06/02/2018 Horiver blue set 5 S14 insecten

06/02/2018 kakkerlakkenvallen 1 S17-18-19 kakkerlakken

13/03/2018 Rhyzobius lophanthae 100 6 S19 schildluis

13/03/2018 Aphidend 1000 2 S18-19 bladluis

13/03/2018 Spidex 2000 1 S18 spint

13/03/2018 kakkerlakkenvallen 5 9 S17-18-19 kakkerlakken

26/03/2018 kakkerlakkenvallen 5 1 S17-18-19 kakkerlakken

26/03/2018 Aphidend 1000 2 S18-19 bladbluis


17/04/2018 Enermix 10 strips 1 S1, S2, S19 witte vlieg

17/04/2018 Cryptobug-L 1000 2 S17-18-19 wolluis

17/04/2018 Rhyzo-A R&D 250 adults 2 S17-18 schildluis

17/04/2018 Aphytis 100 2 S17 schildluis


02/05/2018 Coccophagus 4 S17-18-19 koffiedopluis


08/05/2018 Coccophagus 4 S17-18-19 koffiedopluis


24/05/2018 Enermix 10 strips 1 S19 witte vlieg





05/06/2018 Coccophagus 25 2 S17-18-19 koffiedopluis




20/06/2018 Enermix 10 strips 1 S19 witte vlieg

















54

Tabel 3.9. Lopende werkaanvragen 2015-2018

De werken worden uitgevoerd onder leiding van het Technisch Bureau van de Directie Gebouwen en Facilitair

Beheer, dat ook de kosten voor zijn rekening neemt (werkingsbudgetten DGFB en investeringskredieten).

Aard van het werk Datum aanvraag Stand van zaken

vervanging waterleidingen serres ivm Legionella-beheersing - uitgevoerd S17-18-19

plaatsing nieuwe vernevelingsinstallatie serres - deel uitgevoerd S17-18-19

smeren luchtramen serres - uitgevoerd

opfrissing Victoriagalerij 11/05/2015 uitgevoerd

controle van rubberen dichtingen op serredaken 22/12/2015 uitgevoerd

onderhoud serre groententuin 13/05/2016 in uitvoering

waterdicht maken kelder Palmarium 21/06/2016 projectleider toegewezen

voorzien van openende zijramen in serre 21 22/06/2016 uitgevoerd

herstellen van vloeren en muur burelen 10/10/2016 uitgevoerd

oplossen geurhinder burelen 10/10/2016 uitgevoerd

plaatsen stopcontact boven Victoriavijver 10/10/2016 uitgevoerd

vervangen van asbestcementplaten door gemetste boord Victoria 24/11/2016 uitgevoerd

aanwitten serres 21/02/2017 uitgevoerd

voorzien van legborden in houten kast 25/04/2017 uitgevoerd

plaatsen van twee pergola’s in de groentetuin 13/10/2017 uitgevoerd

vervangen van gebroken ruiten in het kasdek 07/12/2017 uitgevoerd

waterdicht maken van de kleine vijver 16/10/2017 WA goedgekeurd

afwassen van serres 16/10/2017 uitgevoerd

aansluiting bodemverwarming op het net 21/11/2017 uitgevoerd

vervanging poort loods 18/12/2017 projectleider toegewezen

vervanging asbestcementplaten serres 15/01/2018 projectleider toegewezen

vervanging asbestcementplaten moeras Victoria 15/01/2018 uitgevoerd

voorzien internettoegang plantentuin 15/01/2018 projectleider toegewezen

herstel deur serre 13 19/02/2018 uitgevoerd

aanwitten serres 21/02/2018 uitgevoerd

herstel deuren serre 9 14/05/2018 uitgevoerd, slot nog niet in orde

heraanleg paden systematiek monocotylen 14/05/2018 projectleider toegewezen

vervangen schermdoek serre 20-21-22 07/06/2018 WA goedgekeurd

plaatsen lavabo tuiniers 08/06/2018 WA goedgekeurd

plaatsen zonnewering burelen plantentuin 06/07/2018 uitgevoerd

omvormen medicinale tuin tot gazon 23/10/2018 in preparation

verlichting stookzaal palmarium 26/10/2018 in preparation

verwijderen 3 hemelbomen 26/10/2018 in preparation


55

Tabel 3.10. Besteding financiële middelen 2017-2018 (tot 10/12/2018)

Budget – WE6100 Bedrag in euro

2017 2018

Fonds V 19868,41 21109,00

Uitgaven

Reiskosten en vorming

Reiskosten en vorming 1918,17 384,59

Kantoorbehoeften

Kantoorbehoeften 636,73 781,00

Hardware & software - -

Telefoonkosten - -

Kantoormeubilair -

Gewasbescherming

Gewasbeschermingsmiddelen 1545,82 183,00

Biologische bestrijding 1652,58 4176,01

Planten 356,08 178,53

Teelttechnische benodigdheden

Meststoffen 673,11 6,44

Potten 183,53 310,39

Substraten 1251,99 4138,65

Technische benodigdheden

Aankoop toestellen en labomateriaal 1684,29 1086.06

Klein gereedschap 530,69 857,92

Verbruiksproducten 1440,57 1603,94

Tuininrichting - -

Toestellen (rollend materieel)

Herstel toestellen 5040,96 4300,39

Huur toestellen 1295,70 762,25

Brandstof 292,87 420,67

Verzekering 66,64 66,64

Boeken/tijdschriften en lidgelden 546,94 837.89

Afvalverwerking

Afvalophaling 549,91 482,39

Veiligheids- en werkkledij

Werkkledij en beschermingsmiddelen 809,70 1415,51


56

Was/schoonmaak 619,89 552,69

Didactisch en sensibiliserend materiaal

Tentoonstellingen 1980,08 333,08

Educatief materiaal + gidsen - 853,28

Inkomsten (voor aftrek overhead)

Wetenschappelijke dienstverlening - -

Niet-wetenschappelijke dienstverlening 1560,00 1440,00

Giften 450,00 -

Mecenaat (Fonds Gabrielle De Waele) 750,00 750,00

Inleiding - Universiteit Gent...Entiteit Academisch Erfgoed en Archief (EAEA). Behalve de...

Documents

Transcript of Inleiding - Universiteit Gent...Entiteit Academisch Erfgoed en Archief (EAEA). Behalve de...