Inkoop innovatie urgent. Projectenboek 2013
37
INKOOP INNOVATIE URGENT Projectenboek 2013
Transcript of Inkoop innovatie urgent. Projectenboek 2013
INKOOP INNOVATIE URGENT
Pro
jecte
nb
oe
k2
013
Gezondheidszorg
Watermanagement
Veiligheid
Duurzame energie, mobiliteit en Smart Grids
Dynamisch verkeersmanagement
Grondstoffenschaarste
Gebouwde omgeving, openbare ruimte
Interieur en facilitair management
Projecten
Instrumenten
Netwerken
Bestuurders
INKOOP INNOVATIE URGENT
BESTE LEZER,
VOOR U LIGT HET PROJECTENBOEK VAN HET PROGRAMMA INKOOP INNOVATIE URGENT. U VINDT HIERIN EEN BLOEMLEZING UIT ONZE PROJECTEN.
ONS PROGRAMMA IS OPGERICHT OM OVERHEDEN TE HELPEN MEER INNOVATIES UIT DE MARKT TE HALEN EN DAARDOOR – ZONDER EXTRA BUDGET TE BESTEDEN – BETERE OPLOSSINGEN VOOR MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN TE REALISEREN. WINST VOOR BEDRIJVEN IS DAT ZIJ ZO DE KANS KRIJGEN OM IN EIGEN LAND DE KRACHT VAN HUN INNOVATIES TE LATEN ZIEN. DEZE OPGAVE, OF BETER GEZEGD KANS, GELDT VOOR ALLE OVERHEDEN. RIJK, PROVINCIES, GEMEENTEN EN INSTELLINGEN KOPEN ALLEN PRODUCTEN EN DIENSTEN IN EN HEBBEN ALLEN GEREGELD BEHOEFTE AAN NIEUWE OPLOSSINGEN. ONS PROGRAMMA IS DAAROM OOK EEN SAMEN-WERKING TUSSEN VERSCHILLENDE OVERHEDEN EN BESTRIJKT EEN DIVERSITEIT AAN THEMA’S.
Vo
orw
oo
rdIn
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
DEZE BREEDTE PROBEREN WIJ RECHT TE DOEN IN DIT PROJECTENBOEK. WE BESCHRIJVEN PROJECTEN WAARIN OVERHEID EN MARKT ANDERS HEBBEN SAMENGEWERKT EN LATEN ZIEN DAT DIT VEEL KAN OPLEVEREN. BOVENDIEN ZULT U ZIEN DAT ER TAL VAN FASEN EN VORMEN ZIJN – HET GAAT NIET ALLEEN OM AANBESTEDEN MAAR OOK OM DE ONTWIK-KELINGEN DIE DAARAAN VOORAF GAAN.
IK HOOP VAN HARTE DAT ONZE VOORBEELDEN U INSPIREREN OM OOK INNOVATIES UIT DE MARKT TE HALEN. MEER PROJECTEN KUNT U VINDEN OP DE WEBSITE VAN HET PROGRAMMA INKOOP INNOVATIE URGENT. EN IK BENADRUK GRAAG DAT U ONS KUNT INZETTEN OM HIERMEE AAN DE SLAG TE GAAN: WIJ HEBBEN LESSEN, INSTRUMENTEN EN NETWERK VOOR U KLAARSTAAN.
VEEL LEESPLEZIER, VEEL SUCCES,
JAN HENDRIK DRONKERS VOORZITTER VAN DE REGIEGROEP INKOOP INNOVATIE URGENT
WWW.INKOOPINNOVATIEURGENT.NL
Vo
orw
oo
rdIn
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
Voorwoord
Jan Hendrik Dronkers
Projecten
door het land 10
en innovatiefasen 12
Inkoop Innovatie Urgent
Projectenboek 2013 15
Inleiding
Innovatiegericht Inkopen 17
Gezondheidszorg 20
De beddenwascentrale 22
Watermanagement 26
Bellenscherm 2.0 28
Veiligheid 32
Voor de troepen uit 34
Dynamisch
verkeersmanagement 38
Verkeer in de juiste banen 40
Grondstoffenschaarste 44
Winst uit de wc 46
Gebouwde omgeving,
openbare ruimte 50
Straat van de toekomst 52
Chemie met de markt 56
Asfalt-verjongingscrème 60
Nawoord
Inkoop Innovatie Urgent 65
INHOUD
Inh
ou
dIn
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
tP
roje
cten
do
or h
et lan
d e
n in
no
vatiefase
n
PROJECTEN DOOR HET LAND EN INNOVATIEFASEN
pagina 22
pagina 28
pagina 34
pagina 40
pagina 46
pagina 52
pagina 56
pagina 60
10
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
11
BelgiëDenemarkenEngelandFinlandZweden
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenTesten technische zorginnovatiesRobotica voor ouderenSlimmer Leven 2020 Beddenwascentrale
WatermanagementBellenschermMultiwaterwerken
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming Serious Gaming TrainingShared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoerHeijplaat energieneutraal
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centralesBeter geïnformeerd op wegOpen data platform
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Gebouwde omgeving, openbare ruimteImprovement Centre Openbare RuimteKlimaatneutraal TransferiumDuurzame inrichting openbare ruimteInnovatieve openbare verlichtingLedverlichting op snelwegenDe duurzame wegBodemsanering MoerdijkStille voegovergangenVerkeershinder in aanbestedingenAsfalt-verjongingscrème
Interieur en facilitair managementGroen GasAfvalloze overheidHuisvesting scholen
PROJECTEN DOOR HET LAND
Pro
jecte
n d
oo
r he
t land
Amsterdam
Den Helder
Utrecht
A15 / A27
A2 / A67
A73
A73
A30
A6
Arnhem
Rotterdam
Moerdijk
Eindhoven
Tilburg
Enschede
Heerenveen
Krammersluizen
Den Haag
12
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
13
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenTesten technische zorginnovatiesRobotica voor ouderenSlimmer Leven 2020 Beddenwascentrale
WatermanagementBellenschermMultiwaterwerken
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming Serious Gaming TrainingShared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoerHeijplaat energieneutraal
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centralesBeter geïnformeerd op wegOpen data platform
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Gebouwde omgeving, openbare ruimteImprovement Centre Openbare RuimteKlimaatneutraal TransferiumDuurzame inrichting openbare ruimteInnovatieve openbare verlichtingLedverlichting op snelwegenDe duurzame wegBodemsanering MoerdijkStille voegovergangenVerkeershinder in aanbestedingenAsfalt-verjongingscrème
Interieur en facilitair managementGroen GasAfvalloze overheidHuisvesting scholen
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
PROJECTEN EN INNOVATIEFASEN
Pro
jecte
n e
n in
no
vatiefase
n
pagina 22
pagina 28
pagina 34
pagina 40
pagina 46
pagina 52
pagina 56
pagina 60
Pro
jecte
nb
oe
k 20
13In
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
INKOOP INNOVATIE URGENTPROJECTENBOEK 2013
17
De noodzaakBurgers en bedrijven verwachten veel van de overheid, terwijl die minder te besteden heeft. De maatschappelijke vraagstukken zijn complex, altijd in beweging en de oplossingen liggen vaak in nieuwe hoeken. De overheid spant zich daarom in om meer innovaties in te kopen: nieuwe pro-ducten en diensten, zo precies mogelijk toegesne-den op haar behoeften. Dit is niet altijd gemak-kelijk en vraagt om een intensieve samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstel-lingen. Als het lukt, ontstaat er een mooie win-win situatie: de overheid kan haar agenda realiseren, ondernemers krijgen ontwikkelmogelijkheden en we versterken samen onze internationale con-currentiepositie.
Het procesInnoveren doe je niet op een achternamiddag. Voor de meeste innovaties geldt: het is pas een succes als het vaker wordt toegepast en dit vergt een langdurig proces. Vaak begint het ver voor het aanbesteden: al in de visievorming kan de overheid de kennis van de markt benutten voor het verscherpen van haar vraag en het ontdekken van mogelijke oplos-singsrichtingen. Vervolgens is er een reeks aan mogelijke fasen en instrumenten. Zo wordt de Small Business Innovation Research tender ingezet om voor prangende vraagstukken de research en ontwikkeling te stimuleren, zoals voor voedsel-verspilling en cyber security. De overheid vraagt dan aan de markt: ‘zoekt u nieuwe oplossingen voor onze vraagstukken’.
Hoe belangrijk is de overheid als partner?De inkoopbudgetten van de overheid zijn groot. Het totale inkoopvolume van Nederlandse over-heden ligt op bijna 60 miljard euro.
Hiervan wordt slechts een deel, bijna 12 mil-jard, uitgegeven door het Rijk.
Het overgrote deel wordt besteed door provincies, gemeenten en waterschappen. Zij besteden gezamenlijk 40 miljard.
De grootste inkopende partijen zijn wel bij de Rijksoverheid te vin-den: Rijkswaterstaat (3,7 miljard euro per jaar) en het Ministerie van Defensie (3,4 mil-jard euro per jaar).
INNOVATIEGERICHT INKOPENBETERE OPLOSSINGEN MET MINDER GELD
Inle
idin
gIn
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
18
En om bijvoorbeeld prototypen en instrumenten een kans te geven, vormt een proeftuin een mooi instrument. Wilt u rond een moeilijke opgave daadwerke-lijk zoekend opereren? Dan past een aanbesteding met een marktconsultatie: in gesprek gaan met aanbieders alvorens zij hun aanbod formuleren. Kortom, in de gehele cyclus van vraagformulering tot aan herhaald inkopen van nieuwe producten, bestaan er methoden die de vaste procedures ver-rijken met nieuwe mogelijkheden.
Inkoop Innovatie UrgentIn dit boekje vindt u een aantal voorbeeldprojec-ten, dat wordt ondersteund vanuit het programma Inkoop Innovatie Urgent. In het programma wer-ken diverse overheden, van Den Haag tot diep in de regio, samen aan het ontwikkelen van kennis, methoden en boegbeeldprojecten. Op de laatste pagina’s leest u meer over het programma en over wat u daar zelf aan kunt hebben.
Wat is het verschil tussen innovatief aan besteden en innovatie- gericht inkopen? De termen innovatief aanbesteden en inno-vatiegericht inkopen worden vaak verward.
‘Innovatief’ aanbeste-den gaat over het vernieuwen van het inkoopproces.
‘Innovatiegericht’ inkopen gaat over het oplossen van maat-schappelijk vragen door een innovatief product of dienst uit de markt te halen.
Het is uiteraard wel mogelijk beide te combineren door met een innovatief inkoop-proces een innovatie aan te schaffen.
Inle
idin
gIn
koo
p In
no
vatie U
rge
nt
pagina 22
pagina 34
pagina 40
pagina 46
pagina 52
20
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
21
DenemarkenEngelandFinlandZweden
Rotterdam
Eindhoven
Enschede
Den Haag
GEZONDHEIDSZORG
Be
dd
en
wasce
ntrale
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenTesten technische zorginnovatiesRobotica voor ouderenSlimmer Leven 2020 Beddenwascentrale
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming Shared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoerHeijplaat energieneutraal
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centralesOpen data platform
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Gebouwde omgeving, openbare ruimteImprovement Centre Openbare RuimteKlimaatneutraal TransferiumInnovatieve openbare verlichtingStille voegovergangen
Interieur en facilitair managementAfvalloze overheid
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
2322
Het Erasmus mc ging samen met tno op zoek naar de juiste innovatie: hoe krijgen wij een beddenwascentrale die stukken duurzamer is en aanzienlijk minder water en energie verbruikt? Zij besloten om hier-voor een bijzondere manier van aanbesteden in te zetten, waarbij de leverancier experimenteert en innoveert en waarbij de opdrachtgever zich vooraf al committeert en afname garandeert. In vaktaal heet dit Forward Commitment Procurement – het emc hoort bij de eerste vier partijen in Europa die dit toepassen.
Randvoorwaarden voor de nieuwe centrale waren dat hij de verbruikskosten en de carbon footprint terugdringt en een schoon resultaat garandeert. Andere specificaties voor de aanbesteding zijn opgesteld via een marktconsultatie en een concur-rentiegerichte dialoog. Tijdens deze dialoog zocht men antwoord op vragen als ‘Wat is een schoon bed en een goede mate van reiniging?’ Samen met de markt nadenken versnelde het aanbeste-dingsproces enorm. “Men zegt altijd dat innovatie lang duurt, dat valt mee. Bij de aanbesteding voor een bestaand product ben je gemiddeld een jaar bezig. Wij betrokken de markt om een bestaand probleem met een nog niet bestaand product op te lossen. We zijn nu 2,5 jaar bezig en zomer 2014 staat de nieuwe centrale,” aldus Jeroen Veenen-daal, hoofd Inkoop van het Erasmus mc. De aanbesteding voor de beddenwascentrale is gegund aan ims Medical. Zij combineren bestaandetechnieken (onder andere robotica) en innovatie tot een nieuw systeem dat minder water en geen chemische reinigingsmiddelen verbruikt. Partijen als het Amsterdams Medisch Centrum (amc) en het Universitair Medisch Centrum Groningen (umc) zijn nu ook geïnteresseerd.
DE BEDDENWASCENTRALE GROTE WAS, KLEINE FOOTPRINT
GEZONDHEIDSZORG
Het Erasmus mc werkt met een zogenaamde beddenwascentrale: een soort autowasstraat voor bedden. Bij de verbouwing van het ziekenhuis besloot het Erasmus mc de oude centrale te ver-vangen met een nieuw, energiezuinig systeem. Daarbij stuitte zij op een probleem: het bestond nog niet.
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
HET ERASMUS MEDISCH CENTRUM (EMC) WAST ONGEVEER 70.000 BEDDEN PER JAAR. DIT KOST EEN ENORME HOEVEELHEID WATER, ENERGIE EN DUS GELD.
Be
dd
en
wasce
ntrale
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatie
24
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
25
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatie
Be
dd
en
wasce
ntrale
26
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
27
WATERMANAGEMENT
WatermanagementBellenschermMultiwaterwerken
Dynamisch verkeersmanagementBeter geïnformeerd op weg
Gebouwde omgeving, openbare ruimteInnovatieve openbare verlichtingLedverlichting op snelwegenVerkeershinder in aanbestedingen
Be
llen
sche
rm
pagina 28
Utrecht
Krammersluizen
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
2928
WATERMANAGEMENT
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Stand
aarde
n e
n im
ple
me
ntatie
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
EEN BELLENSCHERM IS EEN SOORT GORDIJN VAN LUCHTBELLEN IN EEN SLUIS TUSSEN ZOET- EN ZOUT-WATER. HET VOORKOMT DAT BEIDE WATERSOORTEN ZICH AL TE VEEL MENGEN.
Hoewel het huidige systeem al vernuftig zoet en zout water scheidt, brengt het ook beperkingen met zich mee. Bijvoorbeeld als een schip zich door de sluis verplaatst. Dan moet, om het natuurlijk evenwicht te bewaren, het zoete of zoute water in of uit de sluis worden gepompt. Met de huidige middelen is dit een tijdrovend, arbeidsintensief proces.
Omdat de Krammersluizen toe zijn aan groot onderhoud, wil Rijks-waterstaat (rws) de bestaande problemen zoveel mogelijk verhelpen. Recente innovaties op het vlak van zoet-zoutscheidingstechnieken bieden hiervoor kansen. Een vernieuwd bellenscherm verdeelt de luchtbellen beter over het water en wordt gecombineerd met een waterscherm en spoeldebiet: zoetwater stroomt via openingen in de sluisdeur in de sluiskolk en houdt het water zo zoet mogelijk. Het bellen- en waterscherm vormen samen een verbeterde barrière waar het zoute water slechts zeer beperkt doorheen dringt. Dit maakt het mogelijk om sneller te ‘schutten’ (een schip van de ene naar de andere kant verplaatsen) en helpt om fiks te besparen op beheers- en onder-houdskosten.
De innovatie in het Bellenscherm wordt ontwik-keld door rws in samenwerking met Deltares, Royal Haskoning en dhv Nederland. Hun streven is het bieden van een robuuste, voor de markt aantrekkelijke variant – en dat is zo vastgelegd in een overeenkomst van de Topsector Water. De samenwerking bedient enerzijds nationale innovatiedoelen, door Nederlandse marktpartijen kans te bieden om techniek met grote export-potentie te ontwikkelen. Anderzijds bedient het belangrijke beleidsdoelen in het kader van het Nationaal Deltaprogramma. Rond bijvoorbeeld het Grevelingenmeer en het Volkerak-Zoommeer wordt nagedacht over het al dan niet toelaten van getijdeverandering en verzilting. De sluizen daar profiteren straks van de techniek die in Krammersluizen wordt geperfectioneerd. In de winter van 2014 wordt het nieuwe bellen-scherm geïnstalleerd, zodat in 2014 het effect kan worden gemeten en over verdere inzet kan worden besloten.
BELLENSCHERM 2.0VERBETERDE SCHEIDING VAN ZOET- EN ZOUTWATER
Be
llen
sche
rm
30
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
31
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Stand
aarde
n e
n im
ple
me
ntatie
Be
llen
sche
rm
pagina 34
pagina 40
pagina 46
32
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
33
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenRobotica voor ouderen
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming Serious Gaming TrainingShared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoer
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centralesOpen data platform
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Gebouwde omgeving, openbare ruimteStille voegovergangen
Interieur en facilitair managementAfvalloze overheid
VEILIGHEID
Cro
wd
Man
age
me
nt To
ol
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Den Helder
Enschede
Den Haag
35341. Small Business Innovation Research
VEILIGHEID
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatie
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
HOE LANG DUURT HET OM 20.000 MAN UIT EEN GEBOUW TE EVACUEREN? HOE BEWEGEN VOET-GANGERSSTROMEN ZICH ALS EEN WEG PLOTSELING VAN ÉÉN KANT WORDT AFGESLOTEN DOOR HULP-DIENSTEN?
Dit zijn vragen die de crowd management tool Pedestrian Dynamics Safety & Security (pdss) kan beantwoorden. Met de software kunnen omge-vingen en bewegingsgedrag worden nagebootst.
In 2011 deed de Rijksoverheid een oproep aan ondernemers om een nieuw platform te ontwikkelen waarmee professionele hulpverleners snel en eenvoudig virtueel kunnen trainen. Doel: een betere voor- bereiding, inzetbaarheid en samenwerking van hulpdiensten bij crisis- beheersing en rampenbestrijding. Maar ook bij preventie, opsporing en vervolging van criminaliteit. Via deze sbir-uitdaging [1], onderdeel van de Maatschappelijke Innovatie Agenda Veiligheid, is in 2011 onder andere een opdracht gegund aan incontrol: de ontwikkelaars van pdss.
Met pdss kun je de bewegingen en het gedrag van meer dan 10.000 mensen binnen een simulatie-omgeving analyseren. Het programma biedt talloze scenario’s, bijvoorbeeld voor het afsluiten van straten, plaatsen van hulpdiensten en de inrichting van evenementen. Al die situaties kunnen in 2d- en 3d weergaven worden nagebootst en vergeleken. Zo wil men het inzicht vergroten in het effect van gekozen maatregelen. In de toekomst wordt de simulatietool opgenomen in opleidingen voor professionele hulpverleners zodat zij meer inzicht in diverse (ramp)scenario’s krijgen. Een prototype van pdss is voor het eerst ingezettijdens de Kroningsdag op 30 april 2013. Het pro-duct blijft in ontwikkeling, maar wordt al wel in de markt gezet en momenteel bijvoorbeeld gebruikt in het psv-stadion. Het aantal samenwerkingspartners breidt zich inmiddels uit tot over de landsgrenzen. Zo geeft ook het Amerikaanse National Center for Sport Spectator Safety and Security (ncss) aan dat het pdss wil gebruiken om situaties in stadions na te bootsen.
VOOR DE TROEPEN UITGROEPSGEDRAGVOORSPELLEN MET SIMULATIE SOFTWARE
Cro
wd
Man
age
me
nt To
ol
36
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
37
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatie
Cro
wd
Man
age
me
nt To
ol
pagina 34
pagina 40
pagina 46
38
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
39
BelgiëEngeland
Utrecht
Enschede
Den Haag
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenRobotica voor ouderen
WatermanagementMultiwaterwerken
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming Shared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoer
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centralesBeter geïnformeerd op wegOpen data platform
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Gebouwde omgeving, openbare ruimteInnovatieve openbare verlichtingLedverlichting op snelwegenStille voegovergangenVerkeershinder in aanbestedingen
Interieur en facilitair managementAfvalloze overheid
DYNAMISCH VERKEERSMANAGEMENT
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Ve
rkee
rsman
age
me
nt ce
ntrale
s
4140
DYNAMISCH VERKEERSMANAGEMENT
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
VERKEER IN JUISTE BANENÉÉN TRAFFIC MANAGEMENT SYSTEM VOOR TWEE LANDEN
HEB JE ER OOIT BIJ STILGESTAAN? ALS JE IN NEDERLAND AUTO RIJDT, ZIJN VIJF VERKEERSCENTRALES VIERENTWINTIG UUR PER DAG ACTIEF OM JE TE BEGELEIDEN EN TE BEWAKEN.
Deze centra, ook wel Traffic Management Systems (tms) genoemd, vallen onder Rijkswaterstaat (rws). Engeland heeft vergelijkbare centrales, die worden beheerd door de Highway Agency. Beide landen zoeken nu samen onder de naam charm naar het tms van de toekomst.
Door de jaren heen zijn er verschillende verkeerssystemen ontwikkeld. Veel daarvan zijn verouderd, beperkt geïntegreerd, duur in gebruik en afhankelijk van verschillende leveranciers. Het doel van charm is een nieuwe generatie tms’s te ontwikkelen. In de toekomst wil men twaalf verkeerscentra in Engeland en Nederland voorzien van hetzelfde verkeerssysteem, dat verkeersmanagement verbetert en tegelijk moet bijdragen aan een betere ondersteuning van bedrijfsprocessen, aan flexibiliteit en aan kostenverlaging.
charm koos voor marktconsultatie en prototyping als middel om tot deze nieuwe generatie tms’s te komen. Het samenwerkingsverband organiseerde twee uitgebreide consultatieronden en bracht daarover diverse publicaties uit. Parallel werd er een innovatiecompetitie gestart die marktpartijen uitdaagde om innovatieve ideeën aan te dragen en zo mee te dingen naar het totale ontwikkelbudget van circa drie miljoen. Op meerdere deelonder-werpen konden ideeën worden ingeleverd, zoals op voorspelling van incidenten of detectie van problemen. De beste voorstellen zijn beloond met een haalbaarheidsonderzoek en vervolgens mogen de meest haalbare voorstellen een prototype ont-wikkelen en testen in de praktijk. Tegelijkertijd leggen rws en de ha de laatste hand aan de functionele vereisten voor de verkeerscentrale en wordt de beste inkoopstrategie onderzocht. charm stelt zich hierbij ook een andere wezenlijke vraag over samenwerking met de markt:is het beter om services af te nemen of om systemen aan te kopen?
Ve
rkee
rsman
age
me
nt ce
ntrale
s
42
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
43
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Ve
rkee
rsman
age
me
nt ce
ntrale
s
GRONDSTOFFENSCHAARSTE
44
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
45
GezondheidszorgRobotica voor ouderen
VeiligheidSBIR Cyber Security Crowd Management ToolPrototypes fysieke bescherming
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsDuurzame energievoorzieningOpladen electrisch vervoer
Dynamisch verkeersmanagementVerkeersmanagement centrales
GrondstoffenschaarsteFosfaten uit afvalwaterBiobased strooizout
Interieur en facilitair managementAfvalloze overheid
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Fosfate
n u
it afvalwate
r
Den Haag
pagina 34
pagina 40
pagina 46
4746
WINST IN DE WCGRONDSTOFFENWINNING UIT AFVALWATER
GRONDSTOFFENSCHAARSTE
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Inn
ovatie
ge
richt b
este
k
ELKE KEER ALS JE DE WC DOOR-TREKT, SPOEL JE ZEVEN LITER WATER WEG – ÈN ONTLASTING DIE GESCHIKT IS VOOR ENERGIE- OPWEKKING EN HERGEBRUIK VAN GRONDSTOFFEN.
In onze urine zit 47% fosfaat en 72% stikstof, in faeces respectievelijk 24% en 11% – belangrijke stoffen voor onze voedselvoorziening. Doordat zij vermengd zijn met water, is hergebruik van deze stoffen tot nu toe erg ingewikkeld.
Wetsus (Centre of Excellence for Sustainable Water Technology) heeft een techniek ontwikkeld om grondstoffen uit ontlasting terug te winnen en tegelijk elektriciteit, waterstof en gas te produceren. Deze techniek is gebaseerd op microben en brandstofcellen en wordt toegepast in zogenaamde ‘waterloze’ toiletten en urinoirs.
De ministeries van i&m, ez en bzk, het Hoog-heemraadschap Delfland en de bedrijven DeSah en Magneto Special Anodes hebben de handen ineen geslagen voor een grootschalige pilot in het voormalige vrom-gebouw aan de Rijnstraat in Den Haag. Vanaf 2016 worden in dit pand duizen-den ambtenaren gehuisvest en dat betekent een enorme potentie. De partners installeren als pilot eerst waterloze toiletten in één van de vijf vleugels van het gebouw. De andere vier worden alvast voorbereid en als straks de pilot een succes blijkt, worden de innovatieve wc’s ook in de rest van het gebouw geïnstalleerd. Omdat de investering in waterloze toiletten al binnen zes jaar wordt terugverdiend, verloopt het beslissingsproces voorspoedig. Een succesfactor is de constante nadruk op het gemeenschappelijk belang, namelijk dat de innovatie doorgaat. “We geven technologische innovatie de ruimte en besparen tegelijkertijd substantieel op onze bedrijfsvoering,” aldus Joan Prummel, kwartier-maker Grondstoffenmanagement (bzk). Radicale innovaties als deze kunnen een enorme reikwijdte hebben. Wie weet zijn toiletten in de toekomst waterloos en is ontlasting geld waard!
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
tFo
sfaten
uit afvalw
ater
48
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
49
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Inn
ovatie
ge
richt b
este
k
Fosfate
n u
it afvalwate
r
pagina 22
pagina 52
pagina 56
pagina 60
50
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
51
Amsterdam
Utrecht
A15 / A27
A2 / A67
A73
A73
A30
A6
Arnhem
Rotterdam
Moerdijk
Tilburg
Enschede
GezondheidszorgProeftuin wijkzorgpakkettenBeddenwascentrale
WatermanagementMultiwaterwerken
VeiligheidShared Security Operations Centre
Duurzame energie, mobiliteit en Smart GridsOpladen electrisch vervoerHeijplaat energieneutraal
Dynamisch verkeersmanagementBeter geïnformeerd op wegOpen data platform
Gebouwde omgeving, openbare ruimteImprovement Centre Openbare RuimteKlimaatneutraal TransferiumDuurzame inrichting openbare ruimteInnovatieve openbare verlichtingLedverlichting op snelwegenDe duurzame wegBodemsanering MoerdijkStille voegovergangenVerkeershinder in aanbestedingenAsfalt-verjongingscrème
Interieur en facilitair managementHuisvesting scholen
GEBOUWDE OMGEVING, OPENBARE RUIMTE
On
twikke
ling
en
haalb
aarhe
idP
roe
ftuin
en
pro
totyp
eM
arktcon
sultatie
Inn
ovatie
ge
richt b
este
kStan
daard
en
en
imp
lem
en
tatieV
roe
gtijd
ige
marktve
rken
nin
g
Imp
rove
me
nt C
en
tre O
pe
nb
are R
uim
te
53
STRAAT VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN IN DE OPENBARE RUIMTE
GEBOUWDE OMGEVING,
OPENBARE RUIMTE
52
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
ROTTERDAM WIL IN 2025 DE DUUR-ZAAMSTE HAVENSTAD VAN WEST EUROPA ZIJN: SCHOON, GROEN EN GEZOND. DE HOGESCHOOL ROTTERDAM, SUBLEAN, VESTIA EN GEMEENTEWERKEN ROTTERDAM REALISEREN SAMEN EEN PROEFTUIN VOOR INNOVATIES IN DE OPENBARE RUIMTE.
Hun programma icor (Improvement Centre Openbare Ruimte) wil enerzijds stimuleren dat er wordt gewerkt aan innovaties die de gemeente later nodig heeft. Anderzijds wil het de kansen van kleinere ondernemingen vergroten door hen aan bewezen succes te helpen.
De icor proeftuin wordt ontwikkeld in de Rotterdamse havenwijk Heijplaat. Op locatie kunnen bedrijven daar hun nieuwe, duurzame producten in de openbare ruimte testen. De gemeente biedt experi-menteerruimte aan en de Hogeschool werkt mee aan effectmeting en validatie. Via www.innovatiemarkt.nl heeft Rotterdam een oproep gedaan aan bedrijven en kennisinstellingen om innovaties voor de openbare ruimte aan te dragen. Dit leverde deelname door maar liefst 39 bedrijven op.
Een kleine greep uit het aanbod: een pratende prullenbak, een hufterproof deejaytafel, verticale tuinen, straatmeubilair met zonnecellen, innova-tieve riolering, waterberging en nieuwe manieren van monoxide-opslag. De producten variëren van zichtbare, aansprekende gadgets tot haast onzicht-bare duurzame materiaalinnovaties. Juist die combinatie is sterk: “De aantrekkings-kracht zit in de gebundelde energie, alles in één straat”, vertelt projectleider Jaap Peters. Zijn collega Richard Ruijtenbeek duidt: “Innovaties komen niet vanuit de overheid maar vanuit de markt. Ondernemers weten de ideeën te creëren en het geld bijeen te krijgen, maar het is vaak lastig om een locatie te vinden waar ze in de praktijk kunnen testen.” Samen met de markt kijken naar koppelbare kansen lijkt vooralsnog een succes. De verkennings-fase is afgerond en dan begint de noeste arbeid van de innovatiemanagers. Jaap Peters: “Nu is het zaak om binnen de gemeente het concern mee te krijgen en financiering voor ingrepen in de straat te borgen. Tijdens die ambtelijke processen moe-ten we de bedrijven enthousiast zien te houden. We hebben grootse verwachtingen, de energie is hoog, maar deze fase is ook gewoon heel hard werken.”
Imp
rove
me
nt C
en
tre O
pe
nb
are R
uim
te
54
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
55
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Imp
rove
me
nt C
en
tre O
pe
nb
are R
uim
te
57
CHEMIE MET DE MARKT BODEMSANERING OP MAAT IN MOERDIJK
GEBOUWDE OMGEVING,
OPENBARE RUIMTE
56
Marktco
nsu
ltatie
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
IN 2011 VERWOESTTE EEN GROTE BRAND HET BEDRIJF CHEMIE-PACK IN MOERDIJK. DE BODEMVERVUI-LING DIE DIT OPLEVERDE, PLAATSTE DE PROVINCIE NOORD-BRABANT VOOR EEN UNIEK PROBLEEM.
Een kant-en-klare oplossing bestond nog niet. De Provincie besloot daarom de kennis en moge-lijkheden van aanpalende bedrijven en van gespecialiseerde marktpartijen vroegtijdig aan te boren.
De bodemvervuiling op het terrein van Chemie-Pack was van een aard die zich nog nooit eerder had voorgedaan en vergde een onderzoekend proces voordat het saneringsprogramma kon worden ontwikkeld en aanbesteed. Met bodemsaneringsexperts bracht Noord-Brabant eerst in kaart waar en hoeveel gif er in de grond zit. Tijdens drie ontmoetings-dagen consulteerde zij vervolgens betrokkenen, aanpalende bedrijven en gespecialiseerde marktpartijen over mogelijke oplossingsstrategieën. Daarbij ging het om vragen als: hoe kunnen we de vervuiling aanpak-ken; hoe kunnen we de aanbesteding het beste organiseren; en hoe zorgen we samen met omliggende bedrijven voor de herinrichting van het gebied?
De keuze voor het consulteren van de markt vóór de aanbesteding was erg belangrijk. “Een gebieds-gerichte aanpak creëren waarbij je de oplossing niet alleen zoekt in het perceel van de brand, maar het groter maakt. We hebben belanghebbenden uitgenodigd om deelgenoot te worden, zodat we het gehele plaatje zien. We hebben inmiddels voldoende input om het saneringsprogramma te preciseren”, vertelt Petra Roomer, projectleider bij de provincie Noord-Brabant. Noord-Brabant start binnenkort de aanbeste-ding van de sanering. De oogst van de marktcon-sultatie? Maatwerk en variatie. Er wordt nu per deelgebied gekeken naar de problematiek en het verschil tussen de onder- en bovengrondse vervuiling. Er wordt gewerkt met meerdere uit-voerders en een innovatieve contractvorm. Cruciaal daarin: duidelijke kaders vanuit de overheid, zodat de markt zich kan bewegen.
Bo
de
msan
erin
g M
oe
rdijk
58
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
59
Marktco
nsu
ltatie
Bo
de
msan
erin
g M
oe
rdijk
61
ASFALT-VERJONGINGSCRÈME EEN ZALFJE VOOR ZOAB
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Inn
ovatie
ge
richt b
este
k
GEBOUWDE OMGEVING,
OPENBARE RUIMTE
60
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
Hoe kunnen we de levensduur van zoab verlengen? Met die vraag startte Infraquest, een samenwerkingsverband tussen rws, de tu Delft en tno, drie jaar geleden een innovatietraject naar levensverlengende onderhoudsmiddelen (lvo). Zij werkte daarin samen met de bedrijven Esha Infrasolutions, De Koninklijke bam, Latexfalt en Heijmans. De insteek: overheid, kennisinstellingen en marktpartijen gaan samen ontwikkelen, ieder vanuit eigen kracht. Zo boden rws en tno bijvoor-beeld experimenteerruimte en proefvakken. Met bijeenkomsten, bijvoorbeeld de landelijke lvo-dagen, en een intranet werd het samen-werken gestimuleerd en mogelijk gemaakt.
Uit deze intensieve co-creatie tussen rws en de marktpartijen is uiteindelijk een verjongings-component geboren die de levensduur van asfalt met drie jaar verlengt door er nieuw bindmiddel aan toe te voegen en het oude te revitaliseren. De component kan letterlijk ter verjonging op het asfalt worden gesmeerd. Het kan bijvoor-beeld worden toegepast als redmiddel op een enkele rijbaan om vervanging van een hele weg uit te stellen. Dit verhoogt direct de kwaliteit van het wegdek, vermindert verkeershinder en bespaart veel geld. Kortom: een duurzame oplossing. Inmiddels zijn er zeven demonstratievakken aangelegd, met een totale lengte van 42 kilometer, verspreid over Nederland. Nu gaat het om imple-mentatie: volgend jaar kan de techniek op grote schaal door wegbeheerders worden toegepast. Projectleider Aad van den Burg: “Je moet ervoor zorgen dat een project met voldoende kennis en enthousiasme wordt overgedragen.”
IN NEDERLAND HECHTEN WE WAARDE AAN EEN GOED, GERUIS-LOOS WEGDEK. DAAROM MAKEN WE SINDS DE JAREN ’90 WEGEN MET ZEER OPEN ASFALT BETON (ZOAB). EN DAT VERTOONT SLIJTAGE.
Inmiddels heeft veel van onze wegbedekking rim-pels. Er ontstaat scheurtjes in het asfalt waardoor verbindingen verzwakken. Grondig onderhoud hieraan zorgt voor overlast en kost veel geld. Rijks-waterstaat (rws) nodigde daarom de markt uit om samen een nieuwe oplossing te ontwikkelen.
Asfalt-ve
rjon
gin
gscrè
me
62
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
63
Pro
eftu
in e
n p
roto
type
Inn
ovatie
ge
richt b
este
k
Asfalt-ve
rjon
gin
gscrè
me
65
Het programmaHet Ministerie van Economische Zaken ontwikkelde samen met een brede groep over-heden het programma Inkoop Innovatie Urgent. Het programma ondersteunt nieuwe initiatieven en lopende projecten waarin innovaties worden ingekocht. De daarbij ontwikkelde kennis en instrumenten worden voor andere overheden ontsloten.
Het programma richt zich op acht werk-gebieden die innovatie nodig hebben: – dynamisch verkeersmanagement– duurzame energie en mobiliteit– gebouwde omgeving– facilitair management– watermanagement– gezondheidszorgveiligheid– grondstoffenschaarste (de circulaire economie)
Momenteel worden ruim twintig projecten in deze thema’s ondersteund met kennis, instrumen-ten en contacten. Daarnaast worden evenementen en marktontmoetingen georganiseerd, worden kennis, instrumenten en ervaringen gebundeld en ontsloten via onder andere de online Innovatie-koffer. Een regiegroep van bestuurders uit alle lagen ondersteunt en regisseert dit programma, onder voorzitterschap van de directeur-generaal van Rijkswaterstaat.
INKOOP INNOVATIE URGENTEEN PROGRAMMA VOOR ALLE OVERHEDEN
InnovatiemarktVraag en aanbod komen samen op
Ondernemers bieden er innovatieve pro-ducten, ideeën en diensten aan. Kennis-instellingen delen er hun nieuwste inzich-ten en oplossingen. Overheden die het grote belang van in-novatieve oplossingen inzien en innovatie-gericht willen inkopen, kunnen er een oproep plaatsen en contact zoeken.
Alle marktontmoe- tingen waarin innovatie een rol speelt, worden op deze website aan-gekondigd.
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
tN
awo
ord
www.innovatiemarkt.nl
66
www.innovatiekoffer.nl
Meedoen? Wij – de leden van het programmateam Inkoop Innovatie Urgent – kunnen u meer vertellen over innovatiegericht werken en hoe dat in uw organisatie kan worden ingezet. Neem daarvoor contact met ons op via [email protected]. En natuurlijk kunt u ook direct deelnemen, door zelf met een project in het programma Inkoop Innovatie Urgent te stappen. Wilt u eerst eens meer weten en ervaringen van anderen horen? Kom naar één van onze bijeenkomsten in het land. Op www.inkoopinnovatieurgent.nl staat daarover alle informatie.
InnovatiekofferVan zowel succes-verhalen als projecten die problemen tegen-komen, kan geleerd worden.
Op het online plat-form Innovatiekoffer worden deze erva-ringen ontsloten en worden instrumenten voor innovatiegericht inkopen ontsloten.
Het is een levend platform: nieuwe cases, ervaringenen lessen zijn altijd welkom.
Zie
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
tN
awo
ord
68
Inko
op
Inn
ovatie
Urg
en
t
COLOFON
Lokaties fotografie
De beddenwascentraleErasmusziekenhuis Rotterdam
Bellenscherm 2.0KrammersluizenPhilipsdam
Crowd Management Toolpsv Stadion Eindhoven
Verkeersmanagement centrales Snelweg A13
Fosfaten uit afvalwaterWORMRotterdam
Straat van de Toekomstrdm Campus Rotterdam
Bodemsanering MoerdijkChemie-PackMoerdijk
Asfalt-verjongingscrèmeKnooppunt KleinpolderpleinRotterdam
Inkoop Innovatie UrgentProjectenboek 2013 is een uitgave van het programma Inkoop Innovatie Urgent.
www.inkoopinnovatieurgent.nl www.innovatiemarkt.nl www.innovatiekoffer.nl
concept en realisatieWolfpacktekst en inhoudTiktoko,Instituut Maatschappelijke Innovatiegrafisch ontwerpDaphne HeemskerkfotografieAad Hoogendoorn
Den Haag, december 2013
