2

Inhoud

Tablet of smartphone 3

1. Probleemstelling 4

1. Behoefte 4

2. Criteria onderzoeken 5

3. Overbrengingen 6

4. Hefbomen 7

5. Technisch proces 9

2. Ontwerp 11

1. Het probleem analyseren 11

2. Ontwerpoplossingen bedenken 12

3. De meest geschikte ontwerpoplossing kiezen 14

4. Schetsen 14

1. Conceptschets of voorontwerp 14

2. Realisatietekening of definitief ontwerp 15

3. Detailontwerp 15

5. Prototype 16

6. Ontwerpoplossingen voorstellen 16

3. Maken 17

1. Maakopdracht analyseren 17

2. Hulpmiddelen kiezen 18

3. Werkpost voorbereiden 20

4. Het ontwerp planmatig realiseren 21

4. In gebruik nemen 22

5. Voorstellen 23

6. Evalueren 24

7. Technische beroepen 26

8. Moeilijke woorden 27

9. Evaluatie attitudes 27

3

Tablet of smartphone

1. Als je in dit projectboekje een QR code ontdekt kan je deze

inscannen met QR scan app (application = toepassing)

2. Staat er bij een opdracht een icoontje van een app, dan zal deze

op de iPad geïnstalleerd zijn en kan je deze ook eens uittesten,

leuk en leerrijk hoor

Probeer maar eens

Nu verschijnen er op je tablet filmpjes of

extra info

Dit projectje is tablet vriendelijk, wat wil

dit nu zeggen?

4

1. Probleemstelling

1. Behoefte

Mick Jagger is iemand met de beste dansmoves die je kan indenken.

Moves komt van “to move” = bewegen.

We gaan zelf een toestel (technische realisatie) maken die een

figuurtje laat dansen. Zo een speelgoedrealisatie die beweging kan

genereren noemen we een automata.

Als onze automata klaar is stellen we die voor

door middel van een filmpje, je figuurtje moet

natuurlijk in de videoclip bewegen op muziek.

Je automata hoeft maar

één overbrenging, naar

keuze, te hebben maar

figuurtje moet wel

minstens 1cm springen en

ronddraaien

5

2. Criteria onderzoeken

Criteria zijn een duidelijke omschrijving waaraan een

technische realisatie moet voldoen, of eigenschappen die ze

moet bezitten.

Je automata moet aan drie criteria voldoen.

Criteria

Zet ja of neen indien je zelf keuzes

kan maken voor een criterium.

1. Je automata moet

minstens 1 overbrenging

hebben.

2. M.J. moet minstens 1 cm

omhoog springen

3. M.J. moet ronddraaien

tijdens het dansen.

Evaluatie: technisch proces uitvoeren vanuit behoeften en criteria

ET6.38

Criteria en normen

Tec 6.38.2

Je hebt voor

geen enkel

criteria

genoteerd of

je een keuze

kan maken.

Je hebt voor

1 criterium

niet

genoteerd of

je zelf een

keuze kan

maken.

Je hebt voor 2

criteria

genoteerd of

je zelf een

keuze kan

maken of niet.

Je hebt voor

elk criterium

genoteerd of

je zelf een

keuze kan

maken of niet.

Ik

De leraar

Er zijn bepaalde criteria waar je realisatie

moet aan voldoen.

Lees de behoefte eens aandachtig, dan zal je ook

de criteria ontdekken.

6

3. Overbrengingen

Welke overbrengingen vinden we eigenlijk allemaal terug in de automata?

Analyseer de automata in de

klas eens grondig, wat kan je

hier allemaal in terugvinden? Gebruik de informatiefiches

over overbrengingen om op zoek

te gaan.

Vul de onderzoekbladen die je

van de leerkracht krijgt

nauwkeurig in. Je mag de tandwielsets van in

de klas gebruiken om te

experimenteren en te

onderzoeken

7

Voorbeeld: ……………………………………………………………………………………………………………

4. Hefbomen

Hefboomwerking

O Ja O Neen Indien ja vul dan verder aan.

Draaipunt tussen last en kracht O Ja O Neen

Last tussen draaipunt en kracht O Ja O Neen

Kracht uitoefenen tussen last en kracht O Ja O Neen

Kan je bij de voorbeeldautomata ook

hefbomen ontdekken?

Gebruik de informatiefiches om op zoek

te gaan.

Duid op volgende foto’s ook eens de

overbrenging aan.

Geef zelf ook eens een voorbeeld van een

overbrenging bij jou thuis of in de klas.

8

Voorbeeld: ……………………………………………………………………………………………………………

Evaluatie: principes onderzoeken van technische systemen ET 6.36

Onderzoeken van

overbrenging en

hefboom

Tec 6.36.2.2

Je hebt geen

juiste

mogelijkheden

aangekruist.

Je hebt

minder dan de

helft van de

juiste

mogelijkheden

aangekruist.

Je hebt de

helft of meer

juiste

mogelijkheden

aangekruist. .

Je hebt alle

juiste

mogelijkheid

aangekruist. .

Ik

De leraar

Duid op volgende foto’s ook eens het

draaipunt en machtarm aan.

Geef zelf ook eens een voorbeeld van

hefboomwerking bij jou thuis of in de klas.

9

5. Technisch proces

We werken tijdens dit project ook steeds volgens het technisch proces

Waarvoor moet onze realisatie dienen?

Criteria bepalen!

Ontwerpen: schetsen en materialenlijst.

We maken ons technisch systeem (TS). We gaan ons technisch systeem (TS) in

gebruik nemen/testen.

Voldoet onze technisch systeem (TS)

aan de vooropgestelde criteria?

10

Werkwijze

Je werkt in groepjes van…

Hulpmiddelen

- Je mag deze projectbundel en alle andere hulpmiddelen zoals

gereedschappen, laptops, tablets, je smartphone, ... gebruiken.

- Er is ook een voorbeeld van een afgewerkte automata waarnaar je

steeds kan gaan kijken, werk zoveel mogelijk zelfstandig.

Tijd

Je krijgt hiervoor 10 lesuren te tijd, treuzel dus niet.

Wat zal je leren?

- Criteria ontdekken.

- Ontwerpen.

- Een technisch systeem maken rekening houdende met vooropgestelde

criteria.

- Hulpmiddelen correct gebruiken en onderhouden.

- Een goed werktempo (attitude) hanteren.

Evaluatie

- Zowel jij als je leerkracht zullen je technisch systeem en de

verschillende stappen in het proces beoordelen.

O Ja, omdat ............................................................................................

................................................................................................

O Neen, omdat .......................................................................................

................................................................................................

Als je technisch systeem klaar is kan je een

uitbreidingsopdracht maken of klasgenoten helpen

als techniek assistent.

Wat denk je, zal je deze opdracht graag doen?

Kruis en vul aan.

11

2. Ontwerpen

1. Het ontwerpprobleem analyseren

Wat moet je maken?

O Een automata.

O Een automata met dansende figuurtje.

O Een automata met overbrenginging en springende plus

draaiende figuurtje.

O Een automata met overbrenging en dansende figuurtje.

O Een automata met hefboom en draaiende figuurtje.

Evaluatie: onderzoeken principes van technische systemen ET 6.36

Probleemanalyse

Tec 6.36.1

Je hebt de

foute

mogelijkheid

aangekruist.

Je hebt de

juiste

mogelijkheid

aangekruist.

Ik

De leraar

Onderzoek de voorbeeldautomata

(en criteria) eens nauwkeurig en kruis

de meest volledige oplossing aan.

12

2. Ontwerpoplossingen bedenken i.f.v. de criteria

1. Bepaal de plaats van je assen in functie van de overbrenging.

2. De overbrengingswielen moeten mooi in één lijn met elkaar

liggen (uitlijning).

3. De overbrengingswielen mogen niet te los of te stroef op

elkaar inwerken.

4. Rietjes kunnen helpen om wrijving van assen te verminderen.

5. Als karton te weinig wrijving geeft kan je dit verhogen door

er schuurpapier op te kleven.

6. Meten is weten.

Het ontwerpen van een goede overbrenging is niet zo eenvoudig. Bij de

volgende stap zullen jullie verschillende deeloplossingen

voor het probleem bedenken. Gebruik hiervoor de resultaten

van de onderzoeken die je hebt uitgevoerd.

Je moet zelf een automata ontwerpen,

hieronder een paar tips.

13

probleem Deeloplossing 1 Deeloplossing 2

De wielen liggen niet mooi in

lijn met elkaar.

De overbrenging gaat te

stroef.

De overbrenging slipt door.

Evaluatie: Doorlopen van het probleemoplossende proces ET 6.48

Ontwerpoplossingen

bedenken

Stem 6.48.2

Je hebt

geen enkele

deeloplossing

gevonden.

Minder dan

drie

deeloplossing

en zijn

ingevuld.

Drie of meer

deeloplossing

en zijn

ingevuld.

Alle

deeloplossingen

zijn ingevuld op

basis van de

onderzoeks-

resultaten.

Ik

De leraar

Noteer voor de volgende problemen mogelijke

deeloplossingen.

14

3. De meest geschikte ontwerpoplossing kiezen en verantwoorden

Evaluatie: Doorlopen van het probleemoplossende proces ET 6.38

De meeste

geschikte oplossing

kiezen

Stem 6.38.2

Er is niet voor

alle criteria een

best passende

oplossing

omcirkeld.

Er voor elk

criterium de best

passende

deeloplossing

omcirkeld.

Ik

De leraar

4. Schetsen

1. Conceptschetsen of voorontwerp (VO)

Maak een aantal voorlopige eenvoudige schetsen, hou wel rekening met

de behoefte en criteria.

Bekijk en bespreek de schetsen in je groep en met de leerkracht.

Kies het beste concept.

Omcirkel in de probleemtabel (blz. 13) voor

elk probleem de beste deeloplossing. Je

moet ook kunnen zeggen waarom.

15

2. Realisatietekening of definitief ontwerp (DO)

Maak van je gekozen conceptschets nu een betere tekening.

Op je realisatieschets werk je liefst met een aantal aanzichten en

plaatst de belangrijkste maten zodat je steeds zicht

hebt op de juiste afmetingen.

3. Detailontwerp

Duid nu de verschillende delen aan en benoem deze, zet ook afmetingen

(in mimimeter) op je tekening. Maak tevens ook een materialenlijst (dit

mag eventueel op een apart blad) en bespreek deze met je leerkracht.

Als er bepaalde materialen niet in de klas aanwezig zijn kan je leerkracht

misschien alternatieven aanbieden of moeten deze aangekocht worden.

Maak je tekeningen op A4 bladen en voeg

deze hier toe. Teken je voorontwerpen op

schaal 1:4 en je definitief ontwerp

op schaal 1:2

Teken

16

5. Prototype

Indien je niet zeker bent of een concept wel zal werken kan je ook

opteren om een klein model te maken in karton (van een melkdoos) of een

ander materiaal.

Dit (niet werkende) model noemen we een prototype.

6. Ontwerpoplossingen voorstellen

Evaluatie: technisch proces uitvoeren vanuit behoeften en criteria

ET 6.38 , ET 6.40 en ET 6.46

Ik heb een

technische schets

gemaakt

Tec 6.38.5

Tec 6.40.2

STEM 6.46.3

STEM 6.46.4

Ik heb geen

enkele

technische

schets.

Ik heb een

heel

eenvoudige

schets zonder

maten.

Ik heb 1 of

twee

voorontwerpen

en een nette

schets met

daarop de

maten.

Ik heb drie

voorontwerpen

en een nette

schets in 3D en

kleur met

daarop de

maten

Ik

De leraar

Stel nu jullie ontwerp voor aan je groepje, de

leerkracht of de ganse klas, laat je tekeningen

zien en verdedig je keuze per criterium.

Merk je aan de hand van je prototype dat

er problemen zijn met je TS, pas je ontwerp

dan aan.

17

3. Maken

1. De maakopdracht analyseren

Doos (nummer van 1 tot 3)

... Gaten voor assen maken.

... asdoorgangen aftekenen;

... Gat voor figuursteun maken.

Overbrenging (nummer van 1 tot 10)

... Overbrengingswielen op assen monteren.

... Assen op lengte maken.

... Nok uitknippen.

... Nok aftekenen.

... Assen met overbrengingswielen (en nok) in de doos monteren.

... Nok op as aanbrengen.

... Figuurtje op steun monteren.

... Figuurtje uitknippen en platificiëren.

... Assen en overbrengingswielen op elkaar uitlijnen.

… Figuurtje op de doos monteren.

1. Doos voorbereiden (aftekenen + gaten) .......... min.

2. Overbrenging maken (assen + wielen) .......... min.

3. Het monteren in de doos .......... min.

4. Overbrenging uitlijnen .......... min.

5. Figuurtje monteren op de doos .......... min.

Plaats telkens de verschillende stappen in

de juiste volgorde.

Hoeveel tijd denk je nodig te hebben voor

het maken van je automata?

18

Evaluatie: TS realiseren op basis van een ontwerp ET 6.41

Planningstechniek

(stappenplan

tijdspad)

Tec 6.41.6

Je plaatste

meer dan 6

stappen niet in

de juiste

volgorde.

Je plaatste 3

tot 6 stappen

niet in de

juiste

volgorde.

Je plaatste 1

tot 3 stappen

niet in de

juiste volgorde.

Alle stappen

staan in de

juiste

volgorde.

Ik

De leraar

2. De nodige hulpmiddelen kiezen

In de werkplaats kan je verschillende gereedschappen en

materialen terugvinden. Hieronder een aantal voorbeelden.

Gereedschappen

Materialen

Een hulpmiddel kan echt van alles zijn, maar

bij het realiseren zijn dit toch vooral

gereedschappen en materialen

19

Doos Hulpmiddel

o asdoorgangen aftekenen

o gaten voor assen maken

o gat voor figuursteun maken

overbrenging

o assen op lengte maken

o overbrengingswielen monteren

o nok aftekenen

o nok uitknippen

o nok op as monteren

o assen monteren

o assen uitlijnen

o figuurtje uitknippen en plastificeren

o figuurtje op steun monteren

o figuurtje op doos monteren

Evaluatie: technisch proces uitvoeren vanuit behoeften en criteria

ET 6.38

Doel van de

hulpmiddelen

kennen

Tec 6.38.1

Je hebt meer

dan 2

hulpmiddelen

niet of fout

ingevuld.

Je hebt 2

hulpmiddelen

niet of fout

ingevuld.

Je hebt 1

hulpmiddel niet

of fout

ingevuld.

Je hebt alle

hulpmiddelen

juist ingevuld.

ik

De leraar

Noteer in de 2 de kolom welk hulpmiddel je

nodig hebt.

Onderzoek de hulpmiddelen in de klas maar

eens, de leerkracht zal met plezier tonen

hoe ze moeten gebruikt worden.

20

3. De werkpost voorbereiden

1. Leg het materiaal dat je voor de doos nodig hebt klaar en

werk deze af.

2. Leg het materiaal dat je voor de overbrenging nodig hebt

klaar en werk deze af.

3. Gebruik steeds de juiste meetgereedschappen.

Evaluatie: Gepaste hulpmiddelen en meetinstrumenten gebruiken ET 6.43

Juiste

hulmiddelen

gebruiken

Stem 6.43.1

Stem 6.43.2

Je hebt het

materiaal

niet klaar

gelegd.

Je hebt het

materiaal en

meetinstrumenten

soms klaar gelegd.

Je hebt het

materiaal en

meetinstrumenten

meestal klaar

gelegd.

Je hebt het

materiaal en

meetinstrumenten

altijd klaar gelegd

voor de doos en

de overbrenging.

ik

De leraar

Leg steeds alle materialen en

gereedschappen ordelijk klaar voor je aan

een (deel) van de realisatie begint.

21

4. Het ontwerp planmatig realiseren

Evaluatie: realiseren volgens TP ET 6.38

Realiseren volgens

het TP

Tec 6.38.3

Je hebt niet

alle stappen

planmatig

doorlopen en je

realisatie

werkt niet.

Je werkte niet

volgens het TP

en je ontwerp,

maar je

realisatie

werkt wel

Je hebt de

stappen

doorlopen maar

niet volgens jou

ontwerp.

Je hebt alle

stappen

planmatig

doorlopen

volgens je

ontwerp

Ik

De leraar

5. De werkpost opruimen met oog voor milieu

Karton: ...................................................................................................

Hout: ......................................................................................................

Restjes van rietjes: ...........................................................................

Voer nu het ontwerp uit volgens het plan

dat je op bladzijde 17 hebt opgesteld.

Let erop dat je steeds het juiste gereedschap

gebruikt voor de juiste bewerking.

Als je aan een bewerking of gereedschap

twijfelt, vraag dan hulp.

Berg je gereedschap en andere

hulpmiddelen terug op de juiste plaats op.

Waar hoort het volgende afval thuis?

22

Criteria

Vul in: Voldoet of voldoet niet.

1. Je automata heeft minstens één

overbrenging.

2. Je figuurtje springt minstens 1cm hoog bij

het dansen.

3. Je figuurtje draait rond bij het dansen.

4. In gebruik nemen

...............................................................................................

Noteer in de 2de kolom per criterium voldoet of voldoet niet.

Evaluatie:Testen of een TS voldoet aan de behoefte en criteria. ET 6.42

Testen van de

criteria.

Tec 6.42.2

Je realisatie

voldoet aan

geen enkel

criterium.

Je realisatie

voldoet aan 1

criterium.

Je realisatie

voldoet aan 2

criteria.

Je realisatie

voldoet aan 3

criteria.

Ik

De leraar

Nu zou je automata moeten werken, hoe

kan je dit testen?

23

5. Voorstellen

Evaluatie: digitale competentie ET 4.1

Ontwerpoplossingen

voorstellen

digitale inhouden

creëren en delen

4.1

Ik heb niets

gemaakt

Ik heb een

filmpje

zonder

muziek

gemaakt

Ik heb een

filmpje met

muziek

gemaakt

maar niet

gedeeld

Ik heb een

filmpje met

muziek gemaakt

en gedeeld.

Ik

De leraar

Maak een filmpje van je dansende figuurtje en monteer

daaronder muziek zodat je een mooie videoclip krijgt,

deel dit daarna op de facebookgroep van STEM zodat

iedereen kan meegenieten.

Je mag natuurlijk filmen en bewerken met je

smartphone indien je dit wenst.

24

6. Evalueren

Voldoet jouw realisatie aan alle criteria?

O Ja

O Neen

In welke stap(pen) van het technisch proces is het eventueel fout

gelopen?

........................................................................................................................................

Wat had je hier beter kunnen doen (of hoe kan je je ontwerp en

realisatie nog verbeteren) ?

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Evaluatie: TS realiseren op basis van een ontwerp ET 6.41

Optimalisatie

Tec 6.41.2

Je hebt geen

verbetering

gevonden.

Je hebt een

optimalisatie

gevonden maar niet

doorgevoerd.

Je hebt een

optimalisatie

gevonden en

doorgevoerd.

Ik

De leraar

In de tabel blz. 22 heb je alle criteria

gecontroleerd, nu een paar belangrijke

vragen.

Je mag je vonden verbeteringen

natuurlijk ook echt doorvoeren.

25

Je hebt je

ontwerp

gebruikt bij het

realiseren

Tec 6.41.3

Mijn

realisatie

lijkt

helemaal

niet op

mijn

ontwerp

Je hebt dingen

weggelaten van

je ontwerp

tekening op je

realisatie

Je realisatie lijkt

op je

ontwerptekening

maar is niet

exact hetzelfde

Je realisatie

klopt perfect

met je

ontwerp

tekening

Ik

De leraar

Gebruik van de

juiste

hulpmiddelen

Tec 6.41.4

Ik weet echt

niet wat ik

moet

gebruiken als

hulpmiddel.

Ik gebruik soms

de juiste

hulpmiddelen.

Ik gebruik meestal

de juiste

hulpmiddelen.

Ik gebruikte

steeds de juiste

hulpmiddelen.

Ik

De leraar

Veilig werken

Tec 6.41.5

De

veiligheids

regels

interesseren

me niet.

Ik werk veilig als

iemand me er

attent op maakt.

Ik vergeet soms

mijn bril en de

veiligheidsregels.

Ik werk steeds

veilig en gebruik

instructie

kaarten en

veiligheidsbril.

Ik

De leraar

Ik ben tevreden met mijn realisatie O Ja O Neen

Ik heb deze opdracht graag gedaan O Ja O Neen

Heb je hetzelfde geantwoord als blz. 10? .....................................

Hoe komt dit? ........................................................................................

Wat ging er goed? .....................................................................................................

.....................................................................................................

Wat ging er minder goed? .......................................................................................

.....................................................................................................

In dit project heb je zelf een technisch systeem

gemaakt. In het begin (blz. 10) heb je aangeduid

of dit graag zou doen of niet.

Hoe denk je er nu over?

26

7. Technische beroepen

Er zijn vele interessante beroepen waar men met onderzoeken, ontwerpen,

overbrengingen, realiseren, … te maken krijgt.

Opdracht :

Kleef hieronder of op een A4 blad drie afbeeldingen van beroepen

die te maken hebben met wetenschappen, techniek, ontwerpen,

wiskunde, …STEM en die je bij die project eventueel zouden

kunnen helpen.

Kunnen al deze beroepen door zowel jongens als meisjes beoefend

worden?

O Ja O Neen

Evaluatie: STEM-beroepen relateren aan project ET 6.51

STEM-beroepen

en opleidingen

STEM 6.51.2

Je kan geen

beroep geven ifv

dit project.

Je kan 1

beroep geven

ifv dit

project.

Je kan twee

beroepen

geven ifv dit

project.

Je kan drie

beroepen geven

ifv dit project.

Ik

De leraar

27

Moeilijk woord

Woordverklaring

8. Moeilijke woorden

9. Evaluatie attitudes

Creatief zijn Ik heb het

voorbeeld

nagemaakt.

Ik heb het

voorbeeld een

klein beetje

aangepast.

Het voorbeeld

was mijn

inspiratie maar ik

heb mijn eigen

idee en ontwerp.

Ik heb een

volledig eigen

ontwerp bedacht

en gemaakt.

Ik

De leraar

Nauwkeurig

werken

Ik heb geen

ontwerp en/of

realisatie en

mijn bundel is

niet volledig.

Mijn

ontwerp/realisa

tie zijn slordig

en ik vulde

weinig in.

Ik vergat een paar

dingen in te vullen

maar mijn

ontwerp/realisatie

is volledig.

Ik heb een

ontwerp/realisatie

met veel details en

mijn bundel is

volledig ingevuld.

Ik

De leraar

Samenwerken

Ik werk altijd

alleen.

Ik werk liever

alleen maar help

wel als het

moet.

Ik werk niet altijd

samen maar help

wel waar ik kan.

Ik werk steeds

met plezier met

mijn

groepsgenoten

samen.

Ik

De leraar

Schrijf hieronder minstens drie moeilijke woorden

vanuit dit project en verklaar ze (zoek op of vraag aan

de leerkracht)