1

Jaargang 2014, Nummer 65

November 2014 F e d e r a l e R a a d v o o r D u u r z a m e O n t w i k k e l i n g

FRDO-Info

Inhoud

Maakt groei gelukkig? Lunchdebat 2

Advies over carpooling 4

Forum 2014 over voedselverlies en -verspilling 5

Facebookpagina FRDO - Actueel 5

2

Ruim 100 aanwezigen voor het tweede lunch-

debat van de FRDO op 20 oktober, met als on-

derwerp economische groei. Door groei kan

men de welvaart van een land en zijn inwoners

vergroten, de overheidsschuld terugbetalen,

werk creëren ... Maar gaat dat soms niet ten

koste van onze leefomgeving, van ons welzijn,

en van de belangen van de inwoners in ontwik-

kelingslanden? Houdt groei geluk in voor iede-

reen, en hoe verhoudt een steeds toenemend

BBP zich tot duurzame ontwikkeling?

Uitgangspunt voor het debat was een pleidooi

voor groei, met name het boek « Groei maakt

gelukkig » van Peter De Keyzer, hoofdeco-

noom van BNP-Paribas-Fortis. In dit boek on-

derstreept de auteur de noodzaak van de vrije

markt en economische groei voor het verzeke-

ren van welvaart voor iedereen. De tweede

spreker was Philippe Pochet, directeur van het

European Trade Union Institute (ETUI), en Brent

Bleys, professor faculteit Economie van de Uni-

versiteit Gent, leidde het gesprek. Het debat

spitste zich toe op twee centrale thema’s:

groei en sociale rechtvaardigheid, en groei

en de planeet.

GROEI EN SOCIALE RECHTVAARDIGHEID

Peter De Keyzer onderstreept dat voor hem

groei niet hetzelfde betekent als accumulatie,

het opstapelen van bezittingen. Groei leidt tot

meer keuzemogelijkheden, voor consumptie

maar bijvoorbeeld ook om minder lang te wer-

ken. Dankzij groei kloppen we minder lange

werkdagen, is kinderarbeid bij ons uitgeban-

nen, kunnen we een degelijke gezondheids-

zorg betalen ... Wanneer je de politieke verlan-

glijstjes voor de verkiezingen bekijkt, stel je

vast dat er geen enkele te realiseren valt in een

situatie van minder groei.

« Groei kan in een eerste fase de ongelijkheid

doen toenemen (cf China en Brazilië vandaag),

maar zoals Kuznets in zijn befaamde curve

illustreerde, neemt dit fenomeen nadien af. Zo

haalt België vandaag, na herverdeling, het

laagste ongelijkheidscijfer van de OESO. Ook

mondiaal blijkt uit een recente OESO-studie dat

de ongelijkheid afgenomen is. De globalisering

heeft er immers voor gezorgd dat een deel van

de productie van het Westen naar de lageloon-

landen verhuisd is, waardoor die laatste erop

vooruit gegaan zijn. »

Philippe Pochet gelooft niet in de « trickle-

down” economie. “Groei heeft na de tweede

wereldoorlog iedereen vooruitgeholpen, maar

vandaag is het herverdelend aspect

grotendeels weggevallen. We zitten in

tegenstelling tot een halve eeuw geleden, met

een enorme kapitaalstock, die zeer ongelijk

verdeeld is. Zoals Thomas Picketty aangetoond

heeft, gaat de Kuznets curve hier niet op: de VS

is er de jongste drie decennia alleen maar

ongelijker op geworden, en dat zal er niet op

verbeteren omdat de return op kapitaal groter

is dan die op arbeid – en die accumulatie van

rijkdom is het grootst aan de top.”

“Dit is geen gezonde situatie, ook niet voor de

rijken. Het citaat van Richard Wilkinson is de

nagel op de kop: in ontwikkelde landen is

inkomensongelijkheid bepalender voor welzijn

en gezondheid dan groei, en meer gelijkheid is

in ieders belang. Ik pleit dan ook voor een

transitie van onze samenleving die rekening

houdt met dit aspect van rechtvaardigheid. Een

mooi voorbeeld is dat van de staat Californië,

waar de burgers ervoor gestemd hebben de

rijken meer te belasten en dat geld te

investeren in onderwijs en klimaatbeleid.”

Peter De Keyzer : “Mensen staren zich soms

blind op de topvermogens wanneer je over

ongelijkheid praat. Wat is aanvaardbaar, 10

superrijken, 100, 1000, 10.000? Die rijken

betalen ook het meest belasting, en dat is dus

ook een return voor de samenleving. Dit hoeft

geen probleem te zijn als er voldoende

mobiliteit is van onderuit, als minder begoede

mensen de kans krijgen hun lot te verbeteren.”

Philippe Pochet: “Maar die mobiliteit is er niet

op verbeterd, kijk maar naar de VS – Paul

Maakt groei gelukkig? Lunch-debat

Mening 1 : In een wereld zonder groei wordt

vooruitgang van de ene betaald door de achter

-uitgang van de andere (P. De Keyzer)

Mening 2 : Bij grotere gelijkheid in de

samenleving gaan niet alleen de armsten er op

vooruit, maar verbetert de levenssituatie van

de meeste mensen (Richard Wilkinson)

3

Krugman wees er terecht op dat de schoenlapper

die miljonair wordt, een mooie mythe is. De realiteit

is die van een elite die zichzelf reproduceert, en de

concentratie van rijkdom is alleen maar

toegenomen.”

GROEI EN DE PLANEET

Het recente Living Planet Report van WWF wees er

nogmaals op hoe onze ecologische voetafdruk blijft

toenemen terwijl de biodiversiteit achteruitgaat. In

combinatie met de mondiale bevolkingsexplosie,

houden onze economische activiteiten een enorme

druk in op onze leefomgeving – zowel waar het gaat

om de input van productie en consumptie (uitputting

van grondstoffen, fossiele energiebronnen en na-

tuurlijke hulpbronnen zoals visbestanden) als de

output ervan (lucht-, water- en bodemverontreini-

ging, uitstoot van broeikasgassen). Legt dit een hy-

potheek op de groei ?

Peter De Keyzer : « Wat de bevolkingsexplosie be-

treft, is het zo dat Thomas Malthus reeds in de 18e

eeuw waarschuwde voor de gevaren ervan : er zou

niet genoeg voedsel voorhanden zijn om alle mon-

den te voeden. Ondertussen zijn er niet 1 miljard

mensen op de planeet zoals toen, maar 7 miljard, en

is hun levensverwachting toch ongeveer verdubbeld.

Demografische processen zijn verbonden met de

evolutie van het welvaartspeil, en op een bepaald

moment zal de bevolkingsstabilisering – die we nu

kennen in het Westen – gemeengoed zijn. En ik ben

ervan overtuigd dat het mogelijk moet zijn die men-

sen betere levensomstandigheden te garanderen –

Afrika zit nu slechts aan 20% van wat het continent

aan voedsel zou kunnen produceren mits betere

landbouwtechnieken.

Wat vervuiling en koolstofuitstoot betreft, dit zijn

externaliteiten die inderdaad gereguleerd moeten

worden. Hier dient de overheid zijn rol te spelen, en

ik vind zaken als een koolstoftaks of een congestie-

taks (bv om Brussel binnen te rijden in de spits) vol-

komen aanvaardbaar. Ook op het vlak van obesitas

en vleesconsumptie zijn maatregelen nodig. Het prij-

saspect speelt hierbij steeds een belangrijke sturen-

de rol : dat we vandaag slechts evenveel olie verbrui-

ken als in de jaren ’70 heeft ongetwijfeld ook te ma-

ken met het feit dat de prijs per vat sindsdien het

viervoudige bedraagt. De energie-intensiteit van on-

ze economie neemt af, en ook de koolstofintensiteit

van de energie is gedaald in ons land.»

Philippe Pochet: “De druk van de menselijke

activiteiten op de planeet is enorm, en we kunnen

niet verder doen op deze manier. De rapporten van

onder meer het IPCC zijn duidelijk genoeg. Er is een

transitie nodig, en een aantal coherente maatregelen

om die maatschappelijke verandering in gang te

zetten. Technologie is een onderdeel daarvan, daar

ben ik het met mee eens – denk maar aan de

ontwikkeling van wind- en zonne-energie, die nu al

goedkoper zijn dan steenkool. Maar technologie is

slechts een eerste stap, we zullen er ook moeten toe

komen onze productie en consumptie anders in te

vullen. Dat is een moeilijker proces, dat meer tijd en

inspanning zal vergen. Want het is inderdaad zo dat

er in België een ontkoppeling heeft plaatsgevonden

tussen de groei van onze economie enerzijds en het

energieverbruik en de koolstofuitstoot anderzijds,

maar dat komt omdat een belangrijk deel van de

energie-intensieve en vervuilende productie van

onze consumptiegoederen nu in het buitenland

plaatsvindt.”

Beide sprekers zijn het er over eens dat een

mondiale aanpak nodig is van de problematiek,

waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt.

Samenwerking in plaats van concurrentie zou het

leidmotief moeten zijn, meent Philippe Pochet – bv

wat de aanpak van multinationals en fiscale

paradijzen betreft. Peter De Keyzer is eerder

sceptisch over de slaagkansen van een “global

governance”, gegeven de tegengestelde belangen

binnen de G20, de BRIC-landen ... Het is hoe dan ook

een moeilijke oefening om het welzijn op korte

termijn van de bevolking te verzoenen met langere-

termijn doelstellingen zoals die van de

klimaatstabilisering.

Moderator Brent Bleys besloot het debat met de

vaststelling dat het de moeite zou lonen om nader in

te gaan op een aantal stellingen die geformuleerd

werden, en met een oproep aan de FRDO om vaker

sprekers met uitgesproken meningen aan bod te

laten komen.

Mening 1 : What we meant in 1972 in “The Li-

mits to Growth”, and what is still true, is that

there is simply no endless physical growth on a

finite planet. Past a certain point, growth cea-

ses. Either we stop it … by changing our beha-

viour, or the planet will stop it. 40 years later,

we regret to say, we basically have not done

anything. (Dennis Meadows)

Mening 2 : Het gemeenschappelijke kenmerk van

allen is dat ze de menselijke mogelijkheid tot in-

novatie structureel onderschatten. De nieuwe

technologieën die onze milieu- en grondstoffen-

problematiek beheersbaar zullen maken, komen

er wel degelijk. (P. De Keyzer)

4

Mobiliteit is belangrijk, zowel econo-

misch als sociaal. Maar er is ook een

keerzijde aan de medaille, in de vorm

van files, verkeersongevallen en milieu-

verontreiniging. Uit studies blijkt dat

bij ongewijzigd beleid, het aantal tra-

jecten en de congestie nog tot 2030

fors zullen toenemen in ons land.

Er is dan ook dringend een strate-

gische visie voor een duurzame mo-

biliteit nodig, stelt de FRDO. Die visie

dient de aanpak van de verschillende

beleidsniveaus te coördineren, en af-

gestemd te worden met de visie op

ruimtelijke ordening.

Carpooling kan, als aanvulling op een

kwaliteitsvol openbaar vervoer, een

onderdeel vormen van een dergelijke

mobiliteitsstrategie. In een recent ad-

vies op vraag van voormalig staatsse-

cretaris Wathelet waardeert de FRDO

dan ook een aantal federale actievoor-

stellen terzake. Het is belangrijk de

impact van maatregelen voor carpool-

ing vooraf goed in te schatten.

Klik hier voor de tekst van dit consen-

susadvies, dat opgesteld werd samen

met de CRB en goedgekeurd via

schriftelijke procedure.

Advies carpooling

De FRDO keurde recent nog twee andere ad-

viezen goed via schriftelijke procedure. Beide

hebben betrekking op productnormen:

Een advies over de taal op het etiket en op het

veiligheidsinformatieblad van stoffen en

mengsels. Klik hier voor de tekst van dit advies.

Een advies over vermalers in de afvoer, en over

de vereisten inzake biologische afbreekbaar-

heid van producten die via de leidingen worden

afgevoerd.

Klik hier voor de tekst van dit advies.

5

Jaarforum 2014 over voedselverlies en –verspilling

.

Op dinsdag 25 november vindt het jaarforum van

de FRDO plaats in de Pachecozaal te Brussel.

Onderwerp is voedselverlies en -verspilling, zowel

in de productie en distributie als bij de consumptie.

Zoals gebruikelijk zijn er in de voormiddag presen-

taties en lichten de leden van de FRDO hun visie

toe, en vinden er in de namiddag workshops plaats.

U vindt het voorlopige programma op onze site.

Inschrijven kan door een mailtje te sturen naar

chris.schuurmans@frdo.be.

Facebookpagina FRDO

De raad is met een eigen facebookpagina

van start gegaan. Via dit medium delen wij

nieuws en foto’s over onze activiteiten, en

kunnen geïnteresseerden reageren.

U vindt onze pagina door in de zoekbalk

“FRDO-CFDD” te tikken.

Actueel in de raad

Nieuwe voogdijminister

In de federale regering Michel I kreeg Marie-Christine Marghem

(MR) de bevoegheid van Energie, Milieu en Duurzame

Ontwikkeling. De raad zal de minister op een volgende

Algemene Vergadering uitnodigen om haar beleid toe te lichten.

EEAC

De jaarconferentie van het Europese netwerk van adviesraden duurzame ontwikkeling (EEAC) vond plaats

in Boedapest (15 tot 17 oktober). Het thema was « A balanced future—social capital and human aspects

of sustainable development ». Meer informatie over deze conferentie en over de EEAC, waarvan onze raad

lid is, vindt u op hun site.

Functionaliteitseconomie

Het bureau EcoRes voert in opdracht van de FRDO een studie uit over de functionaliteitseconomie in

België. De functionaliteitseconomie (ook omschreven als ‘deeleconomie’ of ‘collaboratieve consumptie’

of ‘product-dienstcombinaties’) streeft ernaar de verkoop van een goed te vervangen door de verkoop

van een dienst of van een geïntegreerde oplossing die dezelfde functies vervult als het goed. Binnen de

raad is een begeleidingscomité opgericht voor deze studie.

6

FRDO INFO is de nieuwsbrief van de Federale Raad voor Duurzame

Ontwikkeling (FRDO).

De FRDO geeft adviezen aan de Belgische federale overheid over het

beleid inzake duurzame ontwikkeling. De raad organiseert ook

activiteiten om het draagvlak voor duurzame ontwikkeling te

vergroten.

Overname van artikelen uit FRDO INFO met bronvermelding is

toegestaan.

Adres: Kruidtuinlaan 50 bus 70, B-1000 Brussel, België

Tel.: +32 (0)2 7433150

Fax: +32 (0)2 7433159

Colofon

Indien u deze gratis nieuwsbrief niet rechtstreeks in uw mailbox hebt

gekregen, kunt u zich abonneren door een mail te sturen naar het

adres hierboven met vermelding van naam, (eventueel) organisatie,

adres en mailadres, en als onderwerp (subject) “abonnement”. Gelieve

ook te vermelden of u FRDO INFO in het Nederlands of het Frans

wenst. Wil u de nieuwsbrief niet langer ontvangen, vermeld dan

"uitschrijven" als onderwerp in de mail