Time-out en hergo in het onderwijs: conclusies en reflecties bij het indicatorenonderzoek

Gie Debouttem.m.v. Elke Roevens & Evi Verdonck

Studiedag Brussel29 mei 2009

Inhoud

1. Het onderzoek2. Belangrijkste resultaten3. Vaststellingen en aanbevelingen

1. Het onderzoek

OnderzoeksopdrachtVoorjaar 2008: Departementen Onderwijs en Vorming & Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Kortlopend onderzoek (Aug Dec 2008) Beleidsindicatoren Time-out in het onderwijs Alle time-outs en hergos van de schooljaren 2006-2007 en 2007-2008 uitgevoerd door de hiertoe vijftien gesubsidieerde organisaties

http://www.ond.vlaanderen.be/leerplicht/actoren/time-out/projecten.htm

Onderzoeksopdracht

Aantal uitgevoerde time-outs en hergos in de schooljaren 06-07 en 07-08

387 lange time-outs (2 - 6 weken)1243 korte time-outs (max. 10 dagen)99 hergos= 1729 registratieformulieren (1751 deelnemende jongeren)

Het onderzoek in concretoTwee vragenlijsten aan alle scholen die in 06-07 en 07-08 n of meerdere time-outs en/of hergos hebben gevoerd Directieniveau: bevraging schoolcultuur en werking(N=451; responsgraad= 58,1%)Leerlingenbegeleiders (lkn): dossiergebonden bevraging(N=1751; responsgraad= 34,3%)

En vragenlijst aan alle Vlaamse SO-scholen i.f.v. verkenning van het globale aanbod (Time-out en hergo) (N=1076; responsgraad= 54,2 %)

Onderzoeksvragen gericht op: A:RegistratieB:EffectiviteitC:AanbodD:Samenhang: registratie, effectiviteit en aanbod

+ ontwikkelen vragenbatterij

M.b.v. registratieformulieren & drie vragenlijsten

ARegistratieKenmerken van de deelnemende jongeren

Zijn deze kenmerken verschillend naargelang het type traject (KT, LT, Hergo)?

Registratieformulieren (dossiers) als informatiebron (N=1751)

BEffectiviteitGepercipieerde effectiviteit (school)Versterking van het schoolteam m.b.t. voorkomen en aanpakken van probleemgedrag Reductie gedragsproblematiek en neutralisatie van de probleemsituatie van de jongere zodanig dat hij/zij zich kan handhaven in de school

Objectieve effectiviteit (leerlingendossiers):Vervolg schoolloopbaan leerlingen na time-out

Twee vragenlijsten (N=451)(schooldirecties & schoolinterne leerlingenbegeleiding)

CAanbodAndere factoren dan leerlingenkenmerken met invloed op het huidige aanbod en gebruik van time-outprojecten in Vlaanderen?

Kunnen er op basis hiervan objectieve en meetbare indicatoren worden geconstrueerd die toelaten om veralgemeenbare uitspraken te doen over de mogelijke behoefte aan time-out in Vlaanderen (naargelang regio, etc.)?

En vragenlijst(je) aan alle SO-scholen (N=1076)

DSamenhang tussen registratie, effectiviteit en aanbodBestaan er verschillen in de perceptie van de effectiviteit van de time-out/hergo-initiatieven (scholen) en het verdere verloop van de schoolloopbaan van de leerlingen naargelang de kenmerken van de leerling?naargelang het soort initiatief (KT, LT, Hergo)? naargelang het aanwezige regio-aanbod?

Via statistische data-analyse (dossiers vragenlijsten)

2. Belangrijkste onderzoeksresultaten

ARegistratieGemiddelde leeftijd lln = 15 j, eerder uit 2de t.e.m. 4de leerjaarGeen opvallende genderverschillen naargelang methodiekHulpverleningsgeschiedenis60% v.d. leerlingenVnl. met CBJ GezinssituatieLange-time-out-jongeren: eerder uit niet traditioneel gezin; vnl. bij moeder; 30,8%: ingrijpende situatie(s) op gezinsniveauTO-jongeren: merendeel in problematisch contact met oudersAanleiding time-out en hergo?Time-out: schoolnormovertredend gedragHergo: geweldsdelicten

B(Gepercipieerde) Effectiviteit: versterking schoolniveau61%: versterking schoolteam68,3%: beter omgaan met probleemsituatiesVersterking van het remedirend handelen: d.m.v. extra initiatieven op klas- en schoolniveau Meer time-outs Prev. & Remediring Positieve kijk op evolutie jongere Versterken schoolteamScholen met grotere probleemdichtheid (meer GOK-lln, meer spijbelproblemen, ...) zien minder vooruitgang

B(Gepercipieerde) Effectiviteit: de-escalatie probleemgedrag/-situatie (1)Evolutie probleemgedrag evolutie probleemsituatie

School ziet positieve evolutie op korte termijnNaar buiten gericht probleemgedrag Naar binnen gericht probleemgedrag Problematische relaties Ook positieve kijk op effect op lange termijn maar minder uitgesproken.

Negatief effect: dealen, rouwverwerking (korte term.) druggebruik, problematische thuissituatie, psychisch geweld t.a.v. lkn, concentratieproblemen (lange termijn)

B(Gepercipieerde) Effectiviteit: de-escalatie probleemgedrag/-situatie (2)Inkleuring perceptie effectiviteit steunt vnl. op naar buiten gericht probleemgedrag en is afhankelijk vanProbleemdichtheid (ernst, uitgebreidheid, context)Positieve houding t.o.v. time-outGoede medewerking/samenwerking met en tussen de betrokkenen (jongere ouders school organisatie)Leerlingengerichte > school(norm)gerichte nazorgHoog % GOK-lln minder positieve perceptie van evolutie leerling

B(Objectieve) Effectiviteit: vervolg schoolloopbaan jongere Onmiddellijk na time-out13%andere studierichting7% andere onderwijsvorm20%andere schoolBegin schooljaar na time-out30% andere studierichting26% andere onderwijsvorm55% andere school[Time-out of hergo: ong. 1/3 (studierichting) tot 1/5 (school) oorzaak]

Attestering: 15,6% B-attest; 37,5% C-attest; 43% A-attestGoed contact met jongere en ouders: positief effectErnstige problematiek, minder stabiliteit negatief effect

CAanbodOng. 50% scholen: vraag om breder Time-out aanbod; hergo-aanbod mag hoger in Oost-VlaanderenTevreden over inhoud en werking Time-out en hergoHergo: nog minder gekend

Gok-scholen doen meer beroep op aanbod; idem voor scholen met spijbelproblemen

DSamenhangM.b.t. jongeren in ernstige probleemsituatie:Negatievere perceptie persoonlijke evolutieNegatievere inschatting effectiviteit time-outMinst stabiele schoolcarrire (wijzigen school e.d.)Meer kans op C-attest(vnl. bij lln. met drugsprobleem, schoolmoeheid en spijbelprobleem)Inschatten effectiviteit: Hergo > time-outHergo nieuw schooljaar starten in andere schoolAanbod: - scholen met meer time-out-ervaring houden leerling langer bij zich (afronden schooljaar) - = vnl. scholen met hoger regioaanbod

3. Vaststellingen en aanbevelingen

Vaststellingen: time-out en hergoadequate rustbrengershergo en time-out: 4 keer op 5: alternatief voor bestraffende tussenkomst (schorsing uitsluiting): intentie?? geen passe-partoutoplossing: minst effect in situaties met grote probleemdichtheid en/of complexiteit (o.a. persistent probleemgedrag)effectiviteit het grootst bij eenmalig (ook delinquent) probleemgedrageffect op schoolcarrire?? (hoge mobiliteit van de betrokken leerlingen is opvallend)

Vaststellingen: time-out en hergoGeen significant verschil ts. &Deelnemende lln: BSO>TSO>ASO-KSOTime-out wordt ingezet voor genternaliseerd en ge-externaliseerd probleemgedrag

Hergo-profiel15-17 jaarEenmalige, ernstige feitenKomt eerder (> 50%) uit traditioneel gezin n ernstig probleem op gezinsniveauVaker in contact met drughulpverleningIets meer lln uit TSO en ASOMeer beroep op CBJs en psychiatrische begeleiding

Korte time-out-profiel// jongeren met hergo-profielEerder uit BSO, B-richting en in 1ste leerjaarEerder uit traditioneel gezin - thuiswonend; slechte band met minstens n ouder en/of conflictrelatie ts. oudersVaker contact met jeugdrechtbankAanleiding: vnl. schoolnormoverschrijdend gedrag (lessen storen, ongepaste houding)

Lange time-out-profielLangdurig probleemgedrag Complexere probleemsituaties (thuiscontext)Meer instellingsjongeren contact CGGZ of gezinstherapie14-16 jaarEerder uit BSO, B-richting, 2de leerjaarAanhoudend schoolnormoverschrijdend gedrag & hardnekkige spijbelproblematiek

Niet iedereen in dezelfde mate meeSchool en CLB = eerste initiatiefnemers > leerlingen en ouders Gepercipieerde medewerking lln. is in 1/3 van de gevallen ondermaats (zwak zeer zwak)Schoolinterne begeleiders: weinig zicht (12%) op kwaliteit van samenwerking tussen ouders en CLB of ouders en time-outorganisatie Leerling = mede-initiatiefnemer effectiviteit wordt significant hoger ingeschat (regressieanalyse) Subjectieve en objectieve effectiviteit: hoger in geval positieve medewerking ouders ?? CLB nadrukkelijk op voorgrond negatieve perceptie van de evolutie van de jongere jongeren met de meest complexe problematiek

Versterking van het schoolteam? Intensiever gebruik van Time-out en hergo leidt tot versterking school (preventie en remediring)Significant verband tussen omschreven schoolcultuur en versterkend effect: meer leerlingengerichte initiatieven meer versterkend effectscholen met een eerder remedirend netwerk maken significant meer gebruik van time-outHelft van de antwoordende scholen: geen idee van verhouding vraag-aanbodRemedirende bril domineert bij scholen

SlotbedenkingenTime-out en hergo: noodzakelijke aanvulling van remedirend en preventief handelen van scholen

Nood aan bijkomende alternatieven, zeker voor leerlingen die midden in de problemen zitten (studie-, omgangs-, thuis-, persoonlijke problemen): time-out komt hier te laat; zes weken volstaan niet om probleem te lenigen

Nog meer bekendheid geven, zeker aan hergo

SlotbedenkingenWerk maken van betrokkenheid leerlingen bij keuze voor time-out Werk maken van dialoog en samenwerking tussen jongere thuis school (hoe?) Nu exclusieve aandacht op de jongere (in problemen): wat gebeurt er met zijn context?Nauwere samenwerking tussen school en organisatie ter versterking leerproces school en schoolteamNood aan bijkomende alternatieven (schoolintern en schoolextern), meer flexibiliteit (invulling en timing op maat van jongere en context)

Dank voor jullie aandacht!

****************************