Voorzichtig optimisme

ING Economisch Bureau Internationale economie 12 december 2012 1

Maandbericht Internationale Economie

De Amerikaanse huizenmarkt herstelt gestaag en bovendien lijkt er nogal wat uitgestelde vraag te zijn die volgend jaar tot extra economische groei zou kunnen leiden als de onzekerheid over de ‘fiscal cliff’ is verdwenen. Europa baant zich, met horten en stoten, een weg door de politieke en institutionele europroblemen. Bovendien nemen de tekorten op de lopende rekening van de betalingsbalans van de probleemlanden af en verbetert de concurrentiepo-sitie. Niettemin staan de seinen voor de wereldeco-nomie nog lang niet op groen. Een goede afloop van de Amerikaanse begrotingsbesprekingen is geen uitgemaakte zaak en afschrijvingen op de Griekse overheidsschuld en politieke onrust in Spanje en Italië kunnen nog tot de nodige turbulentie op de financiële markten leiden. Europa: gevaar uiteenvallen euro is aan het wijken Langzaam, en met horten en stoten, lijkt Europa zich een weg te banen door politieke en institutionele europroble-men. Het rapport van Van Rompuy over de voltooiing van de EMU komt met een duidelijke visie over hoe de weef-fouten van de muntunie kunnen worden hersteld. Imple-mentatie van dit rapport zal weliswaar niet zonder slag of stoot gaan maar de richting van het rapport is duidelijk. Meer financiële en economische integratie en meer over-dracht van bevoegdheden aan ‘Brussel’ zal de muntunie sterker maken. Bij het bezweren van de huidige crisis hebben de Europe-se leiders, door o.a. een verlenging van de looptijden en een verlaging van de rente een Griekse wanbetaling voor-

alsnog weten te voorkomen. Uiteindelijk lijkt echter toch niet aan een afboeking op een deel van de Griekse over-heidsschuld te ontkomen. Zelfs Angela Merkel lijkt dit te accepteren en noemde in een recent interview 2014-15 als mogelijkheid. En ook Spanje is nog niet uit de problemen. Mogelijk dat dit land in de eerste helft van volgend jaar een beroep op noodsteun zal moeten doen. Niettemin zien financiële marktpartijen de Griekse ‘deal’ als een nieuwe aanwijzing dat het gevaar van een uiteen-vallen van de euro aan het wijken is. Ook een aantal ma-cro-economische indicatoren vertonen enige verbetering. De tekorten op de lopende rekening van de betalingsba-lans van de probleemlanden nemen af en de loonkosten per eenheid product zijn sinds 2008 met 10% verbeterd ten opzichte van het gemiddelde van de Eurozone. De schaduwzijde van deze verbeteringen is echter de toren-hoge werkloosheid in deze landen, hetgeen het risico met zich brengt van maatschappelijke instabiliteit en hervor-mingsmoeheid. Beleggers zien dit kennelijk toch allemaal met vertrouwen tegemoet en voelen zich gesterkt door een (lichte) verbe-tering van het algemene economische sentiment in Euro-pa. Zelfs in de probleemlanden veert het ondernemersver-trouwen enigszins op. ECB houdt rente langdurig laag Desondanks blijven de groeivooruitzichten voor de eco-nomie van het eurogebied uiterst bescheiden. Een groei-ende vraag vanuit de opkomende markten biedt onvol-doende tegenwicht aan een sombere consument en terug-houdende ondernemers. Voor volgend jaar gaan wij uit

Figuur 1 Afnemende zorgen eurocrisis

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

10 11 12

Rente 10-jaars overheidsleningen (%)

Duitsland Griekenland Portugal Ierland

Bron: EcoWin

Figuur 2 Eurozone minder onevenwichtig

-16

-12

-8

-4

0

4

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

Saldo lopende rekening(4-kwartaalsgemiddelde, % BBP)

Ierland Griekenland SpanjeItalië Portugal

Bron: Eurostatn

ING Economisch Bureau Internationale economie 12 december 2012 2

van per saldo stagnatie van de Europese economie na een krimp van een half procent in 2012. Bij een in de eerste helft van volgend jaar tot onder de 2% dalende inflatie is een verdere renteverlaging van de ECB nog steeds mogelijk. Een renteverhoging lijkt voorlopig in ieder geval niet aan de orde. De 3-maands euriborrente zal hierdoor naar verwachting volgend jaar dicht bij het zeer lage niveau van 0,2-0,3% blijven. Bij geleidelijk ver-der afnemende eurozorgen zullen Duitse en Nederlandse overheidsobligaties een deel van hun huidige aantrek-kingskracht als ‘veilige haven’ verliezen waardoor de ren-te op langlopende overheidsschuld volgend jaar per saldo licht (circa ¼%-punt) zou kunnen oplopen. VS: de spanning stijgt In de VS wordt het bijna met de dag spannender of de be-grotingsdiscussie tussen de Democraten en de Republi-keinen zo hard zal worden gespeeld dat hierdoor de eco-nomie in een recessie zal terugvallen of niet. Het Witte Huis heeft het Republikeinse voorstel – dat voorzag in een pak-ket van $1400 miljard aan vermindering van overheidsuit-gaven in combinatie met een $800 miljard groot pakket aan nieuwe inkomsten door het schrappen van belasting-voordelen – afgewezen. Omdat het Republikeinse voorstel niet voorzag in het verhogen van de belastingen voor de groep rijke Amerikanen wees president Obama het voor-stel direct af. Hiermee lijkt de impasse rond de ‘fiscall cliff’ compleet omdat eerder al de Republikeinen het door de Democra-ten ingediende voorstel resoluut hebben afgewezen. Christine Lagarde, hoofd van het IMF, maakt zich meer zorgen over de gevolgen van de ‘fiscal cliff’ voor de mon-diale economie dan over de eurocrisis. Want als de Repu-blikeinen en Democraten het voor het einde van het jaar niet eens worden over het terugdringen van het begro-tingstekort, zullen er begin volgend jaar automatisch, zwa-re bezuinigingen en belastingverhogingen in werking tre-den met – omdat de Amerikaanse economie goed is voor

19% van de wereldeconomie – mondiale gevolgen. Fed: hoe lang kan de rente nog zo laag blijven? Na het mogelijk tijdelijk inzakken van de economische groei in de VS als gevolg van de ‘fiscal cliff’, eind dit jaar/begin volgend jaar, zal een verdergaand herstel op de huizen- en arbeidsmarkt ertoe gaan leiden dat de Ameri-kaanse centrale bank (de Fed) op een gegeven moment zal moeten terugkomen van zijn eerdere ‘belofte’ om het monetaire beleid nog langdurig heel erg ruim te houden dan wel aan ‘monetaire geloofwaardigheid’ gaan inboeten. Hoe het ook zij, tegen deze achtergrond is het aannemelijk dat de rentetarieven voor langer lopende overheidslenin-gen in de loop van volgend jaar licht zullen stijgen (met circa ¼%-punt). China: aantrekkende groei in 2013 Dit jaar heeft de groei van de Chinese economie flink ge-leden onder de verslechtering van afzetmogelijkheden in Europa vanwege de eurocrisis en de negatieve effecten van eerdere monetaire verkrapping. Voor 2013 gaan we uit van een weer flink aantrekkende economische groei in China vanwege gunstiger economische omstandigheden wereldwijd en enige versoepeling van maatregelen op de Chinese huizenmarkt (toestaan hogere ‘loan-to-value’ ra-tio’s). De centrale bank van China kan onder deze omstan-digheden de rente ongewijzigd laten. EUR/USD: naar 1.20 in H1 2013 De euro zal naar verwachting vooralsnog zwak blijven. Deze verwachting is gebaseerd op een uitstroom van kapi-taal vanwege de matige economische vooruitzichten voor het eurogebied.

Maarten Leen 020 563 4406

Maarten.Leen@mail.ing.nl

Figuur 3 Nieuw leven Amerikaanse huizenmarkt

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

'07 '08 '09 '10 '11 '12

Huizenprijs VS(S&P/Case-Shiller, Comp-20, % joj)

Bron: EcoWin

Figuur 4 ‘Soft-landing’ Chinese economie

0

2

4

6

8

10

2011 2012 2013

Economische groei China(BBP, % joj)

Bron: EcoWin, ING voorspellingen

ING Economisch Bureau Internationale economie 12 december 2012 3

Voorspellingen

K1 K2 K3 K4 Jaar K1 K2 K3 K4 Jaar K1 K2 K3 K4 Jaar

VERENIGDE STATENBBP (% kok, op jaarbasis) 0,1 2,5 1,3 4,1 1,8 2,0 1,3 2,7 0,9 2,2 1,0 3,2 2,8 2,4 1,9Inflatie (CPI, % joj) 2,1 3,3 3,8 3,3 3,1 2,8 1,9 1,9 2,2 2,2 2,3 2,8 2,0 2,1 2,3Beleidsrente centrale bank (%, ultimo) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,003-maands USD LIBOR (%, ultimo) 0,3 0,3 0,4 0,6 0,5 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,410-jaars swaprente (%, ultimo) 3,5 3,2 2,1 2,0 1,8 1,6 1,7 1,8 1,7 1,9 2,0 2,1Overheidssaldo (% bbp)1 -8,7 -7,6 -5,3Overheidsschuld (% bbp)1,2 88 92 96

EUROZONEBBP (% kok, op jaarbasis) 2,6 0,9 0,3 -1,3 1,5 0,0 -0,7 -0,5 -1,4 -0,5 -0,2 0,9 1,1 1,0 0,0Inflatie (HICP, % joj) 2,5 2,7 2,7 2,9 2,7 2,7 2,5 2,5 2,5 2,6 2,1 1,9 1,8 1,7 1,9Beleidsrente centrale bank (%, ultimo) 1,00 1,25 1,50 1,00 1,00 1,00 0,75 0,50 0,50 0,50 0,50 0,503-maands Euribor (%, ultimo) 1,2 1,5 1,5 1,3 0,7 0,5 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,310-jaars swaprente (%, ultimo) 3,6 3,4 2,5 2,4 2,2 2,0 1,8 1,8 1,8 1,8 1,8 2,0Overheidssaldo (% bbp) -4,2 -3,4 -2,6Overheidsschuld (% bbp) 88 94 96

JAPANBBP (% kok, op jaarbasis) -7,7 -1,7 7,8 0,1 -0,7 5,3 0,5 -3,9 0,9 1,7 1,3 2,0 2,2 3,1 0,9Inflatie (CPI, % joj) -0,6 -0,4 0,2 -0,3 -0,3 0,3 0,2 -0,3 -0,4 -0,1 -0,9 -0,9 -0,4 -0,4 -0,7Beleidsrente centrale bank (%, ultimo) 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,053-maands JPY LIBOR (%, ultimo) 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,210-jaars swaprente (%, ultimo) 1,3 1,2 1,0 1,0 1,1 0,8 0,8 0,8 0,9 1,1 1,2 1,3Overheidssaldo (% bbp)1 -10,1 -10,2 -8,8Overheidsschuld (% bbp)1 233 241 247

CHINABBP (% joj, op jaarbasis) 9,7 9,5 9,1 8,9 9,2 8,1 7,6 7,4 7,7 7,7 8,1 8,8 9,4 9,5 9,0Inflatie (CPI, % joj) 5,1 5,7 6,3 4,6 5,4 3,8 2,9 1,9 1,9 2,6 2,9 3,0 3,3 2,8 3,0Beleidsrente centrale bank (%, ultimo) 3,00 3,25 3,50 3,50 3,50 3,25 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,005-jaars rente staatspapier (%, ultimo) 3,5 3,5 3,8 3,1 3,1 2,8 3,2 3,3 3,4 3,5 3,5 3,5Overheidssaldo (% bbp) -1,1 -1,5 -1,5Centrale-overheidsschuld (% bbp) 17 15 14

VERENIGD KONINKRIJKBBP (% kok, op jaarbasis) 2,0 0,3 2,1 -1,4 0,9 -1,2 -1,5 3,9 0,8 0,0 1,2 1,2 1,3 2,2 1,3Inflatie (CPI, % joj) 4,1 4,4 4,7 4,6 4,5 3,5 2,8 2,4 2,7 2,7 2,9 2,8 2,6 2,0 2,6Beleidsrente centrale bank (%, ultimo) 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 0,503-maands GBP LIBOR (%, ultimo) 0,9 0,9 0,8 1,1 1,1 1,0 0,7 0,6 0,6 0,6 0,7 0,710-jaars swaprente (%, ultimo) 3,8 3,5 2,6 2,3 2,4 2,1 1,8 1,9 1,6 1,9 1,9 2,0Overheidssaldo (% bbp)1 -8,0 -6,4 -6,7Overheidsschuld (% bbp)1 66 71 75

VALUTA en OLIEEUR-USD (ultimo)3 1,42 1,45 1,35 1,30 1,32 1,27 1,29 1,25 1,20 1,20 1,25 1,28EUR-JPY (ultimo)3 118 117 103 99 108 102 101 103 98 103 110 115EUR-GBP (ultimo)3 0,88 0,90 0,87 0,84 0,83 0,80 0,79 0,79 0,78 0,78 0,79 0,80EUR-CHF (ultimo)3 1,30 1,22 1,22 1,22 1,20 1,20 1,20 1,24 1,25 1,25 1,25 1,25EUR-CNY (ultimo)3 9,29 9,36 8,63 8,13 8,32 8,06 8,10 7,78 7,46 7,46 7,76 7,94

Olieprijs (Brent, $/vat) 105 118 120 108 119 111 110 110 105 105 105 110

2011 2012 2013

Bron: ING. Ramingen cursief. 1) Begrotingsjaar: In de VS van oktober van het voorafgaand kalendarjaar t/m september. In Japan en het VK van april t/m maart van volgend kalenderjaar. 2) In handen van het publiek. 3) Buitenlandse valuta per euro.

ING Economisch Bureau Internationale economie 12 december 2012 4

Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nati-onale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Am-sterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werk-nemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Voor meer informatie: www.ing.nl/kennis