1

Informeel gewaardeerdEVC onbetaalde zorgarbeid: een opstap naar de arbeidsmarkt

2

VoorwoordV

oo

rw

oo

rd

3

de ontwikkeling van deze krachtige methodiek. Ook bedanken wij de professionele trainsters die bereid waren om met zeer veel en-thousiasme de training op deskundige wijze uit te voeren. Bovenal gaat onze dank uit naar de deelneemsters aan de trainingen. Want door hun inzet, enthousiasme en doorzettingsvermogen was het mogelijk om dit project succesvol af te sluiten!

In dit handboek is de EVC-methodiek beschreven en zijn reacties van deelneemsters en trainsters opgenomen. Met de presenta-tie van dit handboek willen we organisaties inzicht geven in de waarde van deze methodiek. Er is ook een aantal trainingsproduc-ten ontwikkeld die beschikbaar zijn voor het uitvoeren van deze training.

Ik hoop dat dit handboek ook u zal inspireren om met het gebruik van de beschreven methodiek een steentje bij te dragen aan het empowerment van vrouwen, het versterken van hun zelfvertrou-wen en het verbeteren van hun arbeidsmarkt- en inkomenspositie.

Tineke van der KraanDirecteur FNV Vrouwenbond

In 2008 en 2009 voerde de FNV Vrouwenbond met groot succes het pilotproject “Informeel Gewaardeerd” uit. Ongeveer honderd vrouwen deden mee aan de training EVC Onbetaalde zorgarbeid. EVC staat voor Erkenning van (elders of eerder) Verworven Com-petenties. Daarmee grepen deze vrouwen de kans om mee te doen aan een traject waarin zij hun talenten, opgedaan in onbetaalde zorgarbeid, leren verzilveren op de arbeidsmarkt. Door deelname aan deze training verstevigden de deelneemsters hun zelfver-trouwen en leerden zij hun eigen mogelijkheden (h)erkennen en benutten.

Bijzonder aan dit project is dat de onbetaalde arbeid in huishou-den, mantelzorg en vrijwilligerswerk als uitgangspunt wordt geno-men om competenties te benoemen. Zorgen voor kinderen en het huishouden worden vaak afgedaan als ‘niets doen.’ Maar deze be-zigheden vragen om veel talenten en vaardigheden. Deze talenten stonden in dit project centraal.

De FNV Vrouwenbond is er trots op, dat we dit project bedacht en uitgevoerd hebben. Want wij zijn er zeker van dat vrouwen veel meer kunnen dan ze soms denken. Met dit project wilden we vrou-wen de kans geven meer inzicht te krijgen in hun talenten en deze te benutten.

We zijn er in geslaagd de deelnemende vrouwen een goed gevulde rugzak mee te geven om verdere stappen te zetten op of op weg naar de arbeidsmarkt. Ook is het goed gelukt de ontwikkelde me-thodiek te verspreiden en andere organisaties enthousiast te ma-ken om met deze training aan de slag te gaan. Daarnaast is er een poule van ongeveer dertig trainsters gevormd die na afloop van deze pilot beschikbaar is om de training te geven en verder op de markt te brengen. Hierdoor kunnen in de toekomst nog veel meer vrouwen profijt hebben van de ontwikkelde methodiek en zo hun kansen op betaald werk vergroten.

Wij bedanken daarom Stichting Instituut Gak, NSvP en Skanfonds die dit project financieel mogelijk maakten. Het Empowerment centre EVC danken wij voor de intensieve samenwerking tijdens

Voorwoord

4 5

INH

ou

dso

pgaV

EInhoudsopgave

VoorwoordInleidingWat is onbetaalde zorgarbeid?Wat is EVC?De methodiek in beeldInformeel gewaardeerd in vogelvluchtInformeel gewaardeerd deelt ervaringenEen blik vooruit NawoordColofon

Bijlagen:

Bijlage 1: Opzet trainingsprogramma EVC onbetaalde zorgarbeidBijlage 2: Activiteiten- en competentiekaart – Onbetaalde zorgarbeidBijlage 3: Portfolio - Onbetaalde zorgarbeidBijlage 4: Persoonlijk ontwikkelingsplan – Onbetaalde zorgarbeid Bijlage 5: Huisregels Bijlage 6: Cijfers arbeidsparticipatie van vrouwen in Nederland

Colo

foN “Informeel gewaardeerd – EVC onbetaalde zorgarbeid: een opstap

naar de arbeidsmarkt” is een uitgave van de FNV Vrouwenbond. Het

project Informeel gewaardeerd is in 2008 en 2009 uitgevoerd in Almere,

Amsterdam Nieuw-West, Emmen, Purmerend en Tilburg. Informeel

gewaardeerd is financieel mogelijk gemaakt door Stichting Instituut

Gak, NSvP en Skanfonds. Co-financiers van het project waren Stichting

Empowerment Centre EVC en de FNV Vrouwenbond.

Tekst Jennifer Meyer, projectleider FNV Vrouwenbond

Eindredactie Marit Klein Kranenbarg, KK tekstredactie

Fotografie Liesbeth Sluiter

Titia van den Berg

Rachel de Haan

Vormgeving Ida Rouwenhorst, Webunie

Drukwerk Boom &van Ketel gafimedia

ISBN nummer ????

Meer informatie en bestellen van het handboek FNV Vrouwenbond

Postbus 8576

1005 AN Amsterdam

post@fnvvrouwenbond.nl

www.fnvvrouwenbond.nl

Telefoon 020-5816398

Bijdrage administratiekosten e 5,- (incl. verzendkosten)

© FNV Vrouwenbond, januari 2009

00000000000000000000

000000000000

6 7

sTr

Ip o

f fo

ToIN

lEId

INg

Inleiding

De inrichting van de Nederlandse samenleving is lang geba-seerd geweest op het kostwinnersmodel. Het rolpatroon dat aan dit model ten grondslag ligt, lag lange tijd vast: mannen staken hun tijd in betaald werk, vrouwen in onbetaalde zorg-arbeid. Huishoudens bestonden uit eenverdieners: gezinnen van twee volwassenen met of zonder kinderen. Dat beeld klopt al lang niet meer. Van de gezinnen met kinderen is één op de zes een eenoudergezin. Alleenstaanden vormen een derde deel van alle huishoudens. Binnen de overige gezinnen zijn de anderhalfverdieners veruit dominant.

De dominantie van het kostwinnersmodel is de afgelopen vijftien jaar zeer snel uit de samenleving aan het verdwijnen. Er is een ander ritme van werken, zorgen en leren ontstaan. Toch is het nog steeds zo dat, ongeacht de gezinssamenstel-ling, de vrouw het grootste deel van de onbetaalde zorgar-beid voor haar rekening neemt. Ook heeft de vrouw vaker een kleine parttimebaan of stopt met betaald werken zodra er kinderen komen.

Dit heeft tot gevolg dat veel vrouwen – ondanks de verande-rende patronen – nog steeds niet economisch zelfstandig zijn. Voor de FNV Vrouwenbond genoeg reden om onbe-taalde zorgarbeid als uitgangspunt te kiezen voor een nieuw te ontwikkelen methodiek. Zij wil zo haar steentje bijdragen aan het vergroten van het aantal vrouwen dat economische zelfstandig is.

De FNV vrouwenbond koos voor EVC onbetaalde zorgarbeid. Dit is een laagdrempelig loopbaaninstrument omdat onbe-taalde zorgarbeid (zorg- en huishoudelijke taken, mantelzorg en vrijwilligerswerk) nauw aansluiten bij de praktijk van de vrouwen. In dit handboek doen wij achtergrond van onbe-taalde zorgarbeid, onze visie hierop, de methode zelf en de kracht van de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid uit de doeken. Ook zijn de resultaten van het pilotproject Infor-meel gewaardeerd en ervaringen van de deelneemsters en trainsters erin opgenomen.

Dit handboek is bedoeld voor re-integratiebedrijven, loop-baancoaches, trainsters, instanties op het gebied van werk en inkomen, moedercentra, vrouwenorganisaties, welzijnin-stellingen, werkgevers(organisaties), vakbonden, potentiële deelneemsters aan de training EVC onbetaalde zorgarbeid en andere geïnteresseerden. Kortom voor een ieder die een steentje wil bijdragen aan het vergroten van de economische zelfstandigheid van vrouwen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt!

8 9

wa

T Is oN

bE

Taa

ldE

zor

ga

rb

EId

?wat is onbetaalde zorgarbeid?

wa

T Is

oN

bE

Taa

ldE

zo

rg

ar

bE

Id? Bij onbetaalde zorgarbeid gaat het niet alleen om huishou-

den, kinderopvang of mantelzorg. Het gaat ook om bijvoor-beeld vrijwillige deelname aan besturen of om hulp in de buurt of op school. Gemiddeld besteden Nederlanders maar liefst 17% van hun tijd aan onbetaalde zorgarbeid en 11% aan betaalde arbeid. Om inzicht te kunnen krijgen en te kunnen begrijpen waarom onbetaalde zorgarbeid een omgeving is waarin competenties ontwikkeld (kunnen) worden, is de defi-nitie van dit begrip onmisbaar.

“onbetaalde zorgarbeid omvat die (onbetaalde) activiteiten die

je uitvoert voor noodzakelijke zorg voor jezelf en anderen, binnen en/of buiten je eigen

huishouden”.

Om een beter beeld te krijgen van welke activiteiten hieron-der vallen, volgt hieronder een opsomming van de vijf hoofd-componenten die het Sociaal Cultureel Planbureau hiertoe rekent:

Huishoudelijk werk in en om het eigen huis (inclusief tuinie-ren, doe het zelf en dergelijke)• organiseren, plannen maken, bedenken wat er allemaal

gedaan moet worden• maaltijden verzorgen (koken, bakken, tafel dekken/afrui-

men, afwassen)• schoonmaken van het huis (opruimen, stoffen, stof-

zuigen, soppen, dweilen, bedden verschonen, sanitair schoonmaken, etc)

• kleding verzorgen (wassen, strijken, kleding herstellen)• onderhoudswerk in en om het huis en van eigen ver-

voersmiddelen• verzorging van tuin, kamerplanten en huisdieren• administratie/geldzaken ten behoeve van het huishou-

den

Verzorging huisgenoten en begeleiding eigen kinderen• gewone dagelijkse verzorging van eigen kinderen• hulp bij huiswerk• voorlezen, praten met kinderen, spelen met kinderen,

wandelen, buiten spelletjes doen, fietstochtjes maken• oppassen eigen kinderen• begeleiden van kinderen naar school, activiteiten, biblio-

theekbezoek• begeleiden van huisgenoten naar/van activiteiten

Boodschappen doen (inclusief bezoek postkantoor, bank en dergelijke)• de dagelijkse boodschappen doen• inkopen doen (kleding, schoenen, toiletartikelen en der-

gelijke)• bezoek aan postkantoor, bank, gemeentehuis en derge-

lijke)

• bezoek reparatie – en onderhoudsdiensten (garage, schoenmaker, stomerij en dergelijke)

Onbetaalde activiteiten in verband met politiek, actiegroe-pen, buurt, kerk, sportverenigingen en dergelijke• activiteiten die je voor je eigen kinderen doet, bijvoor-

beeld bij een sport- of buurtvereniging of op school• activiteiten die je voor andere huisgenoten doet dan je

kinderen, bijvoorbeeld een actiegroep, een belangen-groep, sport- of buurtvereniging

Mantelzorg en vrijwillige zorg (onbetaald)• verzorging van langdurig zieke of hulpbehoevende huis-

genoten binnen eigen gezin/huis• begeleiding van langdurig zieke of hulpbehoevende huis-

genoten binnen eigen gezin/huis• verzorging van familieleden buiten eigen gezin/huis zo-

als wassen, eten bereiden, aandacht geven, administra-tie/geldzaken

• begeleiding van familieleden buiten eigen gezin/huis, zoals naar arts gaan

• verzorging van niet-familieleden buiten eigen gezin/huis zoals wassen, eten bereiden, aandacht geven, adminis-tratie/geldzaken

10 11

alm

Er

Edeelneemsters

alm

Er

E

Waarom heb je deelgenomen?

“Vanuit bijstand moet ik op zoek naar werk, en ik doe het ook voor mijn taalontwikkeling”

“bij de sociale dienst heb ik het gevoel niet gehoord te worden, hier word ik serieus genomen”

“ik zie het als opstart naar een betaalde baan, wilde meer van mezelf leren kennen”

“ik heb een train-de-trainersopleiding gevolgd en zag dit als aanvullende ontwikkeling”

“mij trok het aan met vrouwen in een groep samen te werken, samen problemen oplossen, elkaar hulp

bieden”

Wat heb je geleerd?

“dat je niet alles als vanzelfsprekend moet nemen”

“dat je huisvrouw blijft als je alleen maar zo naar jezelf kijkt”

“ik ben een sociaal persoon die goed kan luisteren”

“mijn zelfvertrouwen is gegroeid, ik heb mezelf leren waarderen”

“ik ben creatiever dan ik dacht”

“ik zet mezelf overal voor in”

“je leert jezelf kennen, weet beter wat je waard bent”

“door vragen als ‘waar ben ik trots op, wat heb ik in mijn hand’, heb ik geleerd dat ik goed met kinderen

kan omgaan en dat ik dat leuk vind”

“vaardigheden hoef je niet altijd met een diploma te overleggen, die kun je ook op een andere manier

laten zien”

Wat wordt je volgende stap?

“een opleiding volgen, welke weet ik nog niet precies”

“een opleiding volgen tot gastvrouw als het aan mij ligt, als het van de sociale dienst mag, anders toch

op zoek naar een baan”

Tips voor de FNV Vrouwenbond

“het niveau in de groep verschilt, wees bij de intake duidelijk over het niveau dat een potentiële

deelneemster kan verwachten”

“maak de trainingsessies korter per keer en spreid ze over bijvoorbeeld 8 dagen, het stilzitten valt ons

huisvrouwen niet mee”

12 13

wa

T Is

EV

C?wat is EVC?

Iedereen leert voortdurend en overal: op school, tijdens werk, zelfstudie, hobby’s, ontspanning en thuis. EVC is de afkorting van Erkennen van (eerder of elders) Verworven Competenties. EVC richt zich als methode op het herken-nen, waarderen en verder ontwikkelen van wat iemand, ongeacht in welke leeromgeving, al heeft geleerd: formele leeromgevingen zoals de school, non-formele zoals de werkplek en vrijwilligerswerk, informele zoals de thuissitu-atie en hobby’s. De al aanwezige competenties worden geïnventariseerd, beoordeeld en erkend door certificering of diplomering. Op basis hiervan krijgt iemands persoon-lijke ontwikkeling vorm. EVC toont omvang en kwaliteit van competenties – ongeacht waar of hoe die zijn verworven – en geeft inzicht in persoonlijke ontwikkeling. EVC richt zich dus op de lerende individu.

EVC kent vele vormen, procedures en toepassingen. Dit is logisch omdat EVC op tal van manieren en doelstellingen kan worden ingezet. Dit gaat van professionalisering tot integraal personeelsbeleid op organisatieniveau, van indivi-duele loopbaanvorming tot sectoraal opleidingsbeleid. EVC kan door de praktische insteek vrij snel bijdragen aan het versterken van de inzetbaarheid van mensen.

Bij EVC staat het competentiebegrip centraal. Zonder een goed begrip daarvan kun je met EVC weinig kanten uit. Vaak worden begrippen als kwaliteiten, vaardigheden en competenties door elkaar gebruikt. Daarom de meest ge-bruikelijke definities nog eens op een rijtje:

KwaliteitenPersoonskenmerken die los staan van wat we geleerd heb-ben; ze zijn kennisonafhankelijk en in aanleg aanwezig. Je kunt kwaliteiten niet aanleren.

VaardighedenHulpmiddelen die je kunt aanleren door oefening.

CompetentiesHet geheel aan vaardigheden (kunnen) en kwaliteiten (zijn) in combinatie met houding (willen) en kennis (weten). Dit vormt de basis voor het gedrag dat een persoon in staat stelt een bepaalde taak op een bepaald niveau in een bepaalde omgeving uit te voeren.

EVC is niet bedoeld om ontbrekende kennis en vaardigheden te tonen. EVC bouwt verder op de reeds aanwezige compe-tenties. EVC toont hoe halfvol de fles is en hoe die fles verder gevuld kan worden. EVC is daarmee geen doel op zichzelf. Het is een visie én een methode. Het draagt bij aan de ont-wikkeling van individuen en het versterken van het human capital management van organisaties en bedrijven. EVC sti-muleert en activeert het individu om meer initiatief te nemen bij de eigen ontwikkeling. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij het individu zelf.

EVC-proces in vijf fasenEVC bestaat uit meerdere fasen. Over vijf fasen verdeeld gaat het om tien stappen waarin het lerende individu het initiatief kan nemen. Het schema geeft beknopt weer hoe die fasen eruit zien en welke stappen daarbinnen worden gezet. In alle fasen van de EVC-procedure vormt het port-folio vormt de rode draad. Van de eerste tot de laatste fase loopt het portfolio mee.Achtereenvolgens wordt per fase het doel van het indivi-duele leerproces in relatie tot de context vastgesteld; het portfolio gevuld met aan het doel gerelateerde leererva-ringen; het portfolio als zodanig beoordeeld en van advies voorzien; via maatwerk het portfolio verrijkt en tot slot het portfolio als startpunt genomen voor nieuwe leervragen vanuit een EVC-verankerde situatie. Het hele EVC-proces begint en eindigt dus met het portfolio; tegelijkertijd is het telkens de start van een nieuw EVC-proces. Dit is de zoge-naamde portfolio-loop.

wa

T Is EV

C?br

on: t

rain

ings

docu

men

ten

EVC

onb

etaa

lde

zorg

arbe

idmijn EVC-proces, stap voor stap

EVC-fase EVC-stap + vraag actie individu

I.Voorbe reiden

1. BewustzijnWelke noodzaak is er tot investeren in mezelf?

Formulering van mijn doelenInventarisatie personele knelpuntenStart zelf-management van competenties

2. Leerdoelen bepalenWelke leerdoelen zijn van belang voor mij?

Vaststellen ambities en leerdoelenSterkte/zwakteanalyse

II.Herken nen

3. Bepalen persoonlijk profielHoe bepaal ik mijn behoefte aan competenties?

Opstellen profielVaststellen portfoliomodel

4. RetrospectieHoe beschrijf en documenteer ik mijn verworven competenties?

Invullen van portfolio Eventueel portfoliobegeleiding

III.Waarderen &Erkennen

5. StandaardsettingWat is de gewenste beoordelingsstandaard?

Vaststellen standaardSelf-assessment Overzicht krijgen van loopbaankansen

6. WaarderingHoe word ik gewaardeerd?

Beoordeling van portfolio

7. ErkenningHoe krijg ik erkenning?

Verzilveren certificeringskansen

IV.Ontwikkelen

8. ProspectieHoe maak ik een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)?

Uitwerken advies loopbaankansen (POP)Afspraken maken over maatwerk

9. Werken aan POPAan de slag met mijn leerdoelen (maatwerk)

Uitvoeren POP

V.Implementatie

10. Structurele implementatieEvaluatie; hoe kan ik EVC afhankelijk van mijn context structureel organiseren?

Evaluatie van mijn EVC-procesPortfolio-beheer volhouden

Tot slotEVC zit in de lift. Het levert dan ook een belangrijke bijdrage aan het stimuleren van een leven lang leren. Duidelijk is dat persoonlijke ontwikkeling voorop staat. Deze ontwikkeling komt niet alleen de persoon zelf ten goede maar ook de organisatie waar men actief is en indirect daarmee de maat-

schappij. De rol van beoordelen binnen de EVC-systematiek beperkt zich daarmee niet meer tot een eindtoetsing maar betekent eerder een startpunt voor nieuwe ontwikkeling of ontplooiing. EVC wordt/is daarmee meer dan beoordelen; het is ook adviseren én ontwikkelen!

14 15

alm

Er

Ea

lmE

rE

Trainster

Waarom heb je ervoor gekozen mee te werken aan deze EVC-

training?

“ik vind het leuk bezig te zijn met vrouwen, ze in hun kracht te zetten”

“vrouwen empoweren voelt als thuiskomen, als een warm bad”

“verborgen talenten waarvan vrouwen zich niet bewust zijn naar boven te krijgen, dat ze weten wat

ze in huis hebben”

Wat maakt deze loopbaanmethodiek uniek?

“dat huisvrouwen versteld staan van zichzelf, dat ze positief schrikken van wat ze eigenlijk in huis

hebben”

“dat competenties niet alleen door opleidingen en werkervaring te verkrijgen zijn”

Wat hebben jullie bereikt met de deelnemende vrouwen?

“hun zelfvertrouwen groeit, ze gaan geloven in hun eigen kracht”

“dat vrouwen van een heel timide gedrag bij de intake zich ontwikkelen en op de vijfde trainingsdag

wel mooi zichzelf voor de groep presenteren!”

“dat in zo’n relatief korte tijd de vrouwen zichzelf zo veel beter hebben leren kennen”

“dat vrouwen hebben geleerd zelfreflectie toe te passen”

Wat ver wacht je van de nazorg?

“alle vrouwen reageerden enthousiast op de plannen voor de terugkomdag en de aanvullende

coaching”

“deze nazorg is gewenst om de vrouwen verder op weg te helpen, met een extra spiegel, en

bijvoorbeeld cv- en sollicitatietraining”

Tips aan de FNV Vrouwenbond

“stel duidelijke intakecriteria vast en baken de verwachtingen van de potentiële deelnemers

hiermee af”

“houd de niveauverschillen, zowel qua opleiding als beheersing van de Nederlandse taal, zo klein

mogelijk”

“ga als fNV Vrouwenbond de acquisitie doen van nieuwe afnemers van EVC trajecten, laat ons

trainers de trainingen verzorgen, de naam van de fNV Vrouwenbond opent deuren!”

16 17

dE

mE

THo

dIE

K IN

bE

Eld

dE

mE

THo

dIE

K IN

bE

Eld

de methodiek in beeld

krijgen de deelneemsters inzicht in hun levenservaringen, worden ze ondersteund bij het ontdekken en beschrijven van hun sterke competenties en krijgen ze hulp bij het formule-ren van hun wensen op werkgebied en de mogelijkheden om hun wensen waar te maken.

Er is gekozen voor werkvormen waarbij de deelneemsters zo zelfstandig mogelijk de opdrachten kunnen uitvoeren en er zo min mogelijk instructie door de begeleider nodig is. Denk aan werkvormen als: interviewen in tweetallen, een verhaal vertellen of optreden, groepsopdrachten, individuele op-drachten of spelvormen.

Aan het eind van de training beschikken de deelneemsters over een goed onderbouwd portfolio. Zijn ze in staat om hun in kaart gebrachte competenties te vergelijken met die be-schreven in functieprofielen. Ook hebben ze hun Persoonlijk OntwikkelingsPlan (POP) opgesteld waarin ze hun toekom-stige loopbaanstappen beschrijven.

wat onderscheidt EVC onbetaalde zorgarbeid van andere methodieken?

Het centraal stellen van onbetaalde zorgarbeid in combinatie met een EVC methodiek is waardevol voor alle herintreed-sters die onvoldoende startkwalificaties, weinig werkervaring en/of zelfvertrouwen hebben. De meerwaarde van deze methodiek is dat de onbetaalde zorgarbeid als leeromgeving wordt genomen om de competenties van vrouwen te benoe-men. En hen ook leert hoe zij deze competenties kunnen laten meetellen bij het verwerven van een positie op de ar-beidsmarkt. Andere methodieken maken (nog) onvoldoende gebruik van deze waardevolle leeromgeving.

Hun dagelijkse praktijk, waarvan vaak verondersteld wordt dat die niet veel voorstelt, blijkt juist een waardevolle leerom-geving te zijn. Deze nieuwe kijk op zichzelf geeft de vrouwen

aanleiding Voor de FNV Vrouwenbond werd steeds duidelijker dat een methodiek met onbetaalde zorgarbeid als uitgangspunt zeer waardevol kan zijn voor de doelgroep: vrouwen zonder scholing en/of werkervaring. Na kennis te hebben genomen van EVC procedures, waarmee je kunt kijken naar informele leeromgevingen als het huishouden en die verder bouwen op wat de individu al kan, was de interesse gewekt. De FNV Vrouwenbond vond in het Empowerment Centre de juiste partner voor het ontwikkelen van de methodiek EVC onbe-taalde zorgarbeid.

EVC onbetaalde zorgarbeidErkenning van competenties die op een andere manier dan via scholing en werkervaring zijn verworven, staat centraal bij deze methodiek. Deze insteek maakt deze methodiek voor vrouwen die geen opleiding en/of werkervaring hebben tot een krachtig loopbaaninstrument. Deze methodiek onder-steunt vrouwen bij het in kaart brengen van de competenties die ze hebben opgedaan bij het verrichten van onbetaalde zorgarbeid. Deze arbeid telt vervolgens als werkervaring en kan worden benut tijdens sollicitaties. Deelnemende vrou-wen leren met EVC onbetaalde zorgarbeid onzichtbare com-petenties die zijn opgedaan met onbetaalde zorgarbeid zicht-baar maken, erkennen en benutten voor de arbeidsmarkt. Hierdoor kunnen ook re-integratiebegeleiders, arbeidsbe-middelaars of toekomstige werkgevers duidelijk zien welke competenties vrouwen uit deze doelgroep hebben. Deze specifieke EVC-procedure is een nuttig loopbaaninstrument en zeer bruikbaar als voorschakeltraject bij de re-integratie van een moeilijk bemiddelbare groep.

EVC onbetaalde zorgarbeid in de praktijkDe vijf EVC-fasen, zoals eerder beschreven, zijn als uit-gangspunt genomen. Deze stappen zijn verdeeld over zes trainingsdagen van vijf uur per dag. Tijdens deze zes sessies

een enorme “boost” aan zelfvertrouwen en zelfinzicht. Daar-naast krijgen de deelneemsters praktische en hanteerbare handvatten om hun eigen re-integratie vorm te geven. Zij raken gemotiveerd om zelf vervolgstappen te zetten.

Het project stimuleert hiermee de emancipatie, economi-sche zelfstandigheid en het handelingsperspectief van vrou-wen. Als de vrouwen beschikken over een hanteerbaar (en controleerbaar) instrument is het makkelijker om hun com-petenties ook voor werkgevers inzichtelijk te maken. Met dit loopbaaninstrument is het mogelijk een brug te slaan tussen onbetaalde zorgarbeid – de huidige situatie van de vrouwen – en de betaalde arbeidsmarkt, hun doel voor de toekomst.

18 19

Em

mE

NE

mm

EN

deelneemsters

Waarom hebben jullie meegedaan?

“Ik wilde een opfriscursus persoonlijke ontwikkeling”

“Ik zocht een hulpmiddel om te switchen van werk dat ik in mijn moederland deed naar een baan die in

Nederland binnen de mogelijkheden ligt”

Wat heb je geleerd?

“Van negatief naar positief” “bewust tijd voor mezelf maken”

“ik kan meer dan ik dacht, het zorgen voor 4 kinderen gaat me eigenlijk best goed af”

Welke oefeningen hielpen je verder?

“Veel praten in verschillend samengestelde groepjes, samen oefeningen doen waarin we onszelf

moesten voorstellen en op papier zetten.

“doordat we herkenning en erkenning vonden bij elkaar, zeg maar samen in een soortgelijk schuitje zitten, begrijpen wij elkaar en kunnen wij elkaar

helpen.”

Wat vind je ervan dat de training is afgelopen?

“gaan we naar huis toe dan?”

20 21

INfo

rm

EE

l gE

wa

ar

dE

EE

rd

IN V

og

ElV

luCH

TINfo

rm

EE

l g

Ew

aa

rd

EE

Er

d IN

Vo

gE

lVlu

CHT

Informeel gewaardeeerd in vogelvlucht

De huidige arbeidsmarkt vraagt om goed opgeleide mensen, liefst met werkervaring en een opleiding. Maar als je een tijd niet betaald hebt gewerkt en/of geen opleiding hebt, is deelname en/of terugkeer naar de arbeidsmarkt moeilijk. De afgelopen jaren kwam de FNV Vrouwenbond veel vrouwen tegen met potentie en onbenut talent, die graag de arbeids-markt willen betreden. Door onvoldoende werkervaring of het ontbreken van de juiste opleiding blijkt dit in de praktijk voor velen van hen lastig te realiseren.

Re-integratiebedrijven en organisaties op het gebied van werk en inkomen hebben vaak niet de juiste loopbaaninstru-menten in huis om deze vrouwen te ondersteunen in hun re-integratie. Ze krijgen er wel steeds meer aandacht voor. De FNV Vrouwenbond heeft tijdens de uitvoering van het pilotproject “Informeel Gewaardeerd” mogen ervaren dat de ontwikkelde methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid een waar-devol hulpmiddel is in de re-integratie van vrouwen zonder werkervaring en/of opleiding. Deze zesdaagse training kan goed ingezet worden als voorschakeltraject op de bestaande re-integratie-instrumenten.

HoofddoelHet creëren van concrete scholings - en arbeidsmarktkansen voor vrouwen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Door hen te leren hun competenties te benoemen en benutten.

subdoelenOfficiële instanties als gemeenten en organisaties op het ge-bied van werk, inkomen en uitkeringen hebben nog vaak wei-nig inzicht in de doelgroep en ook weinig tijd en mankracht om zich hierin te verdiepen. Dit kan veranderen door krach-ten te bundelen en samen te werken met vrouwencentra, wel-zijnsinstellingen en zelforganisaties en zo elkaars deskundig-heid te versterken en nieuwe methoden te ontwikkelen.

Informeel gewaardeerd had de volgende subdoelen:• ontwikkelen van een vernieuwende en laagdrempelige

methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid. Om hiermee dichtbij de leefwereld van de doelgroep aan te sluiten en hiermee een grotere kans creëren om hen te bereiken en kansen op ontwikkeling en werk te bieden.

• ontwikkelen van een train-de-trainers module waarmee de methodiek onder vrouwen uit de doelgroep blijvend kan worden verspreid.

• beschrijven van de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid en deze onder de aandacht brengen van organisaties op het gebied van werk en inkomen, re-integratiebedrijven en toekomstige werkgevers. En hen bewust maken dat onbetaalde zorgarbeid een leerrijke omgeving is, waarin competenties worden opgedaan die benut kunnen wor-den op de arbeidsmarkt.

• landelijke verspreiding van de ontwikkelde methodiek, zodat zoveel mogelijk vrouwen uit de doelgroep kunnen profiteren van de projectresultaten.

doelgroepEr is specifiek geworven onder vrouwen met een grote af-stand tot de arbeidsmarkt. Dit kunnen zijn alleenstaande moeders in de bijstand, zwarte, migranten- en vluchtelingen-vrouwen (ZMV) in een kansarme positie of vrouwen zonder uitkering maar met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, de zogeheten NUGgers. Kenmerken van deze vrouwen:• weinig tot geen opleiding• weinig tot geen werkervaring• zorg voor jonge kinderen• beperkende privéomstandigheden• sociaal netwerk beperkt tot de eigen woonomgeving

Voor ZMV-vrouwen geldt vaak ook dat zij een matige beheer-sing van de Nederlandse taal hebben en dat zij vooral familie en vrienden uit de eigen etnische gemeenschap hebben.

InstroomcriteriaDe methodiek bevat veelal schriftelijke oefeningen en kijkt naar onbetaalde zorgarbeid als leeromgeving. Het zal daarom de beste resultaten opleveren voor vrouwen die de taal redelijk beheersen (taalniveau A2) en die weinig tot geen werkervaring en/of opleiding hebben. Sommige van hen doen hooguit een aantal uur in de week vrijwilligerswerk. Een ander heel belangrijk criteria is motivatie, het is dus van be-lang om tijdens de intake deze goed te toetsen.

productenTijdens de uitvoering van het project zijn de volgende pro-ducten ontwikkeld en gebruikt: • EVC methodiek onbetaalde zorgarbeid inclusief methodi-

sche werkwijze voor professionele trainsters waarin alle ontwikkelde instrumenten en achtergrondmateriaal zijn opgenomen

• train-de-trainers module om vrouwen uit de doelgroep op te leiden tot beginnend trainer in de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid

• activiteiten- en competentiekaart onbetaalde zorgarbeid: beschrijving van competenties relevant voor de arbeids-markt

• portfolio onbetaalde zorgarbeid: een map met een in-houd die aantoont wat je kunt

• persoonlijk ontwikkelingsplan onbetaalde zorgarbeid: een plan waarin uitgewerkt is op welke manier de deel-neemster zich het beste kan en wil ontwikkelen in de toekomst.

wervingVoor de werving waren kleurrijke folders beschikbaar die werden neergelegd bij laagdrempelige ontmoetingsplekken waar vrouwen uit de doelgroep regelmatig komen. Daarnaast werkte de FNV vrouwenbond samen met vrouwenorganisa-ties, welzijnsinstellingen en sleutelfiguren in Almere, Amster-

dam, Emmen, Purmerend en Tilburg. Zij vormden de spil in het benaderen en werven van vrouwen. In de vrouwencentra werden voorlichtingsbijeenkomsten gegeven. Na aanmel-ding werd in een intakegesprek vastgesteld of de vrouw aan de instroomcriteria voldeed.

uitvoeringAan het begin van het project zijn 28 professionele trainsters getraind in de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid. Dit zijn allemaal betrokken trainsters die veelal ervaring hebben in het werken met deze doelgroep. Het was een hele diverse groep qua afkomst, woonplaats in Nederland, maar wel al-lemaal met een gemeenschappelijke missie: vrouwen een stap vooruit helpen. Vijftien van hen hebben vervolgens de trainingen voor dit pilotproject gegeven.

In Almere, Amsterdam, Emmen, Purmerend en Tilburg start-ten acht groepen van 10 – 16 deelneemsters. Deze kwamen gedurende zes weken, één keer per week bijeen voor het vol-gen van de training. Deze bijeenkomsten vonden plaats bin-nen de schooltijden van 9.15 – 14.15 uur. Tussen de wekelijkse bijeenkomsten werd van de deelneemsters verwacht dat zij thuis huiswerkopdrachten maakten. De regelmaat in de bij-eenkomsten bevorderde de continuïteit in het leerproces van en de verbondenheid tussen de deelneemsters.

Aan het eind van de training stellen de deelneemsters hun Persoonlijk OntwikkelingsPlan op. Dit bleek een goed hand-vat te zijn voor de vrouwen. Zij kunnen hiermee bij hun reïn-tegratiebedrijf en/of het CWI duidelijk maken welke vervolg-stappen zij concreet willen nemen.

Hierna kregen de deelneemsters – die de zesdaagse training EVC onbetaalde zorgarbeid hadden doorlopen - de mogelijk-heid om de train-de-trainers module EVC onbetaalde zorg-arbeid te volgen. Zestien vrouwen maakten van deze moge-lijkheid gebruik. Zij gaan in eerste instantie samen met de

22 23

INfo

rm

EE

l gE

wa

ar

dE

EE

rd

IN V

og

ElV

luCH

TE

mm

EN

Trainster

Wat is er uniek aan dit tra ject?

”de deelnemende vrouwen zijn erachter gekomen dat ze wél iets kunnen”

“ uniek aan dit traject is dat vrouwen die geen betaald werk verrichten kunnen deelnemen”

Wat hebben jouw deelneemsters na dit intensieve tra ject bereikt?

“ze weten nu te vertellen waar ze goed in zijn”

Waar ki jk je met trots op ter ug?

“ondanks het voor iedereen te korte tijdsbestek ben ik trots dat de deelnemende vrouwen erachter

zijn ze gekomen dat ze wél iets kunnen. Hun zelfvertrouwen is enorm toegenomen, onzeker

en schuchter als ze binnenkwamen, zo veel zelfbewuster ronden ze deze laatste dag af.”

professionals deze trainingen verzorgen.

NazorgAlle deelneemsters zijn empowered en klaar voor dé volgen-de stap. Alleen hebben zij over het algemeen een dermate grote afstand tot de arbeidsmarkt dat ze nog niet voldoende bagage hebben om zelfstandig verder te gaan. De vrouwen konden na het afronden van de training kiezen voor vervolg-begeleiding. Afgestemd op de wensen van de groep is geko-zen voor terugkomdagen of individuele begeleiding. Tijdens het vervolgtraject is aandacht besteed aan de uitvoering van het persoonlijk ontwikkelingsplan van de vrouwen.

resultatenIn vijf plaatsen zijn er acht groepen met in totaal ongeveer 100 vrouwen getraind. Hiervan hebben zestien vrouwen ook de train-de-trainsters module gevolgd. Daarnaast zijn contac-ten gelegd met organisaties voor de een methode op maat die aansluit bij de eigen aanpak en projecten van deze orga-nisaties. Een opleidingstraject voor EVC begeleidsters was hiervan het resultaat, waardoor nog ongeveer 40 vrouwen worden getraind via de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid.

Het herwinnen van het verdwenen zelfvertrouwen bleek voor bijna alle deelneemsters een zeer belangrijk resultaat van de training, ze vonden herkenning in en erkenning van elkaars levensverhalen wat hen weer inspiratie en kracht gaf voor het nemen van de volgende stap. Voor een enkeling was dit het vinden van een betaalde baan. Voor de meesten betekende dit inzicht in hun ontwikke-lingswensen voor de toekomst. En vooral welke stappen zij daarvoor nog te gaan hebben. Begeleiding na de training is dus essentieel voor de waarborging van de te nemen vervolg-stappen.

Dat de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid echt goed aan-

sluit op de leefsituatie van de vrouwen blijkt ook uit de lage uitvalcijfers. 82% van de deelneemsters heeft de training af-gerond, dat is voor deze doelgroep zeer goed te noemen. Er is zelfs één trainingsgroep die helemaal geen uitval kende.

Door professionele trainsters op te leiden in de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid beschikt de FNV Vrouwenbond nu over een poule van 28 trainsters die door het hele land deze training kunnen verzorgen.

Het opleiden van de professionele trainsters leidde ertoe dat de methodiek breed gedragen en ook verspreid wordt. De trainsters kregen de beschikking over een waardevolle me-thodiek en een goed uitgewerkte trainingsmap. De meeste van de opgeleide trainsters zijn zelfstandig onderneemsters en hebben hiermee een goed product in handen dat zij in de markt kunnen zetten. De samenwerking van de FNV vrouwenbond met deze trainsters leidde er toe dat óók de trainsters empowered zijn en het product bij organisaties aanbieden. Twee prachtige bijkomende resultaten van deze keus binnen het pilotproject.

ConclusieDe insteek voor de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid bleek succesvol. Het sluit goed aan bij de praktijksituatie voor vrouwen zonder opleiding en/of werkervaring. De trai-ning biedt deze vrouwen handvatten en inzichten om hun competenties te benoemen. Waar zorgen voor kinderen en het huishouden vaak worden afgedaan als ‘niets doen’, is het nu een bron van kwaliteiten en talenten. Dit was voor de deelneemsters een enorme eye-opener en bovenal kracht-bron. Dit inzicht, deze andere visie willen wij graag ook mee-geven aan organisaties en begeleiders die werken of gaan werken met deze vrouwen. Maar ook aan diegenen die re-integratieproducten ontwikkelen en beleid maken voor deze vrouwen.

24

Vo

or

wo

or

d

25

INfo

rm

EE

l g

Ew

aa

rd

EE

Er

d IN

Vo

gE

lVlu

CHT Dit pilotproject dankt haar succes aan de combinatie van

methodiek, doelgroep, trainsters en samenwerkende regio-nale partijen. Iedereen zag de meerwaarde van deze metho-diek en besloot haar steentje bij te dragen.

spreuk samen sterk of zoiets ???

deelneemsters

Wat onderscheidt EVC van andere trainingen op het gebied van persoonli jke ontwikkeling?

“In andere trainingen leer je meestal een vaardigheid, skill aan om verder te komen. deze

training gaat dieper. biedt je een spiegel. Je neemt je leven door in vogelvlucht, staat stil bij de

ervaringen die je gevormd hebben”.

Volgende stap?

“Ik hoef niet meer in loondienst te werken, sta al ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, kan zo

verder uitbreiden!” “In en buiten de training om wordt een innerlijk proces gestart. Emoties komen los, de groep was

veilig om die te uiten, wat je uit is een persoonlijke keuze.”

Wat ga je met je ver worven competenties doen?

“mezelf op de kaart zetten! begin 2009 wil ik aan het werk zijn.” .

pur

mE

rE

Nd

26 27

INfo

rm

EE

l gE

wa

ar

dE

Er

d d

EE

lT Er

Var

INg

EN

INfo

rm

EE

l g

Ew

aa

rd

EE

rd

dE

ElT

Er

Var

INg

EN

Informeel gewaardeerd deelt ervaringen

In de voorgaande hoofdstukken is de achtergrond van de methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid en in grote lijnen de werkwijze van het project beschreven. In dit hoofdstuk be-schrijven wij een aantal methodische aanbevelingen. Zaken waarvan wij hebben ervaren dat deze cruciaal zijn bij het suc-cesvol toepassen van de methodiek EVC onbetaalde zorgar-beid. Hiermee willen wij bijdragen aan verspreiding en inbed-ding van een nieuw ontwikkelde werkwijze.

werving• Ga op zoek naar nieuwe en bestaande organisaties waar

vrouwen uit de doelgroep komen of die intensief contact hebben met vrouwen uit de doelgroep.

• Betrek sleutelfiguren en vrouwencentra actief bij de wer-ving. Hoe enthousiaster en meer betrokken ze zijn, des te enthousiaster zullen ze de training promoten en vrou-wen proberen toe te leiden.

• Zorg voor een goede folder met duidelijke informatie over inhoud en randvoorwaarden. Verspreid de folder heel ruim over verschillende plekken.

Intake• In regio’s waar er weinig empowermentactiviteiten zijn

voor vrouwen bestaat de kans dat ook vrouwen buiten de doelgroep zich aanmelden voor deelname. Doe eerst aan een goede telefonische screening voordat je de vrouwen uitnodigt voor een intake. Hiermee voorkom je onnodig tijdverlies en teleurgestelde geïnteresseerden.

• Houd de intake op een – voor de vrouwen – laagdrempe-lige locatie.

• Probeer ernstige belemmeringen zoals psychische klach-ten, ingewikkelde privéomstandigheden en schulden zo goed als mogelijk tijdens de intake naar boven te krijgen. Dit voorkomt in een later stadium teleurstelling voor alle partijen.

• Gemotiveerde deelneemsters zijn de sleutel voor weinig

uitval. De intake is hét moment om duidelijk te krijgen of de potentiële deelneemster voldoende gemotiveerd is voor deelname. Benut de intake hiervoor en houd vast aan de gestelde criteria. Als je dat niet doet, is de kans groot dat vrouwen gedurende de training alsnog afval-len.

Het traject• Stel huisregels (zie bijlage) op zoals geen certificaat bij

een bepaald afwezigheidspercentage. Bespreek de regels aan het begin van de training met de deelneemsters en houd je eraan. Als vrouwen de afspraken overtreden, bij-voorbeeld vaak te laat komen of afwezig zijn, confronteer ze dan met hun gedrag.

• Deze training maakt veel emoties los bij de deelneem-sters. Zorg dat er voldoende ruimte is voor persoonlijke aandacht en tijd voor reflectie. Maak de groepen niet groter dan 10 deelneemsters.

• Mocht er toch behoefte zijn aan grotere trainingsgroe-pen, verdeel de training dan over acht bijeenkomsten in plaats van zes.

• In de tweede helft van de training wordt van de vrouwen verwacht dat zij bewijzen verzamelen om hun compe-tenties te kunnen “erkennen”. Dit is onderdeel van hun huiswerk en blijkt vaak een intensieve zoektocht. Het is daarom wenselijk om de laatste drie bijeenkomsten om de twee weken te plannen.

• In het laatste deel van de training gaan de vrouwen aan de slag met het concretiseren van hun stappen richting de arbeidsmarkt. Voor velen van hen is het de eerste keer dat zij een sollicitatiebrief en/of CV opstellen. Zorg voor voldoende voorbeeld sollicitatiebrieven en CV’s die zij kunnen inkijken en/of meenemen.

persoonlijk ontwikkelingsplan (pop) • Stimuleer het probleemoplossend vermogen van de

deelneemsters door aandacht te besteden aan de rand-voorwaarden. Door zaken als kinderopvang, eventuele kosten van de te nemen stappen, wel of geen draagvlak thuis, taal en reisafstand te bespreken, worden de deel-neemsters zich bewust van deze aspecten. Als er belem-meringen zijn, dan kunnen ze hier oplossingen voor gaan zoeken.

• Wanneer het hun eigen leven betreft, zijn veel vrouwen niet gewend hun ambities of dromen onder woorden te brengen. Ondanks hun onzekerheid hebben ze zich aan-gemeld voor het traject. Iets heeft hen gemotiveerd. Pro-beer samen met hen te achterhalen wat dat is en waar hun diepste dromen en wensen liggen.

• Soms hebben vrouwen onrealistische ambities. Ze wil-len bijvoorbeeld een goedbetaalde baan van half tien tot half twaalf ’s ochtends. Leer de vrouwen dat ze keuzes moeten maken. Vertel hen dan dat ze naar de lange ter-mijn moeten kijken: als zij nu start met een opleiding of werken, is er over een aantal jaar een bepaald resultaat te verwachten, mits ze er echt voor gaat.

• Faalangst of angst voor afwijzing kunnen redenen zijn voor een onrealistische ambitie. Ga op zoek naar de wer-kelijke redenen voor deze ambitie.

Nazorg• De deelneemsters hebben een grote afstand tot de ar-

beidsmarkt. Door de activering en het empowerment is de behoefte aan een vervolgstap vrij groot. Helaas zijn de meeste van hen niet in staat om zelfstandig verder te gaan. Nazorg is cruciaal om de vrouwen echt de vruch-ten laten plukken van de voornemens in hun persoonlijk ontwikkelingsplan.

• Plan in het traject voldoende (financiële) ruimte in voor nazorg. Communiceer deze mogelijkheid in de intake of op de eerste trainingsdag.

• “Warme” overdracht is noodzakelijk om te zorgen dat de vrouwen goed doorstromen naar vervolgmogelijkheden.

Regel: ° dat de organisaties inhoudelijk en organisatorisch

afstemmen wie wat doet ° dat de vrouwen duidelijke informatie krijgen over

het vervolgtraject en dat er contactpersonen zijn die ze kunnen aanspreken.

• Organisaties moeten dus expliciet tijd en mankracht re-serveren voor de overdracht.

Implementatie• Het is wenselijk om een succesvolle methodiek goed

te implementeren zodat zoveel mogelijk vrouwen uit de doelgroep hiervan kunnen profiteren. Hierbij is van belang dat de methodiek breed gedragen wordt door de juiste partijen. Wij kozen ervoor te starten met het trai-nen van ervaren trainsters. Hierdoor creëer je een net-werk van professionals - verspreid over heel Nederland – die enthousiast zijn over deze methodiek en erachter staat. Verspreiding gaat vervolgens bijna als vanzelf.

• In veel projecten krijgen vrouwen uit de doelgroep de mogelijkheid om een train-de-trainers module te volgen. De bedoeling hiervan is dat deze vrouwen de methodiek dan verder verspreiden onder hun achterban. Onze erva-ring is dat deze stap voor de vrouwen nog een drempel te ver is. Wij kozen ervoor om teams te maken bestaand uit één professionele trainster en 1 tot 2 vrouwen uit de doelgroep die de train-de-trainers module hebben ge-volgd. Hiermee bied je de vrouwen uit de doelgroep de mogelijkheid om onder begeleiding de training een aan-tal keren te geven. Daarmee vergroot je de slagingskans dat zij op een gegeven moment zelfstandig de training kunnen geven.

randvoorwaarden• Houd de tijd tussen de voorlichtingsbijeenkomsten,

intake en de start van de training zo kort mogelijk. Hier-

28 29

INfo

rm

EE

l gE

wa

ar

dE

Er

d d

EE

lT Er

Var

INg

EN

pur

mE

rE

Nd

Trainster

Wat maakt dit tra ject uniek?

“Vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt, die laagopgeleid zijn of lang geen scholing hebben

gevolgd, krijgen de kans zich persoonlijk te ontwikkelen. mogelijk naar een betaalde baan,

maar een eerste stap richting zelfontplooiing is ook al een heel mooi resultaat.”

“deze groep deelnemers heeft behoorlijk wat voor de kiezen gehad in hun leven. desalniettemin, of beter, juist daardoor zijn het sterke vrouwen met

veel energie”

Wat was jullie inbreng in de cursusinhoud?

“de oefeningen, het vertellen van hun persoonlijke levensverhalen maakte veel los bij de dames. Tijd voor reflectie was er amper, maar die bouwden we

zo goed als mogelijk in.”

Wat neem je mee?

“als je dan ziet dat je in een relatief kort tijdsbestek de deelneemsters raakt, aan het denken zet, is de

eerste mijlpaal een feit.”

mee verklein je het risico op uitval. Zorg dus voor een efficiënte organisatie tijdens de wervingsperiode.

• Voor de deelneemsters is het belangrijk dat de kinder-opvang geregeld is, zodat zij zorgeloos aan de training kunnen deelnemen. Zoek uit of uitkeringsinstanties dit vergoeden. En bepaal of je dit voor de vrouwen wilt financieren. Zo ja, zorg dan voor voldoende financiële middelen. Het zorgen voor kinderopvang ter plaatse be-vordert hun aanwezigheid.

30 31

TIlbu

rg

TIlb

ur

gdeelneemsters

Waarom heb je aan deze training deelgenomen?

“mede door een gebrek aan zelfvertrouwen zocht ik steun en coaching in een groep”.

Wat heb je geleerd?

de eye-opener dat ‘je’ ook zonder papieren wat waard bent op de arbeidsmarkt geeft een boost aan

zelfvertrouwen”

Wat ga je nu doen?

“werken aan werk”

“ op zoek naar een opleiding”

“mijn zelfvertrouwen verder versterken”

“op zoek naar nazorg om het geleerde vast te houden”

Wat kan beter?

“Het was een heel kort traject. Er is weinig tijd geweest om even bij onze zelfontwikkeling stil te

staan. we hebben zoveel oefeningen gedaan. als het kan, de volgende keer spreiden over een langere

periode. de nazorg was ons niet duidelijk tot vandaag. fijn dat de projectcoördinator daar wat

meer over kwam vertellen”.

32

Vo

or

wo

or

d

33

EE

N b

lIK

Vo

or

uIT

Een blik vooruit

Deelname aan betaalde arbeid geldt als een belangrijk cri-terium voor de emancipatie van bevolkingsgroepen en met name die van vrouwen. Betaald werk biedt immers kansen op economische zelfstandigheid. Daarnaast kan vanuit het oogpunt van vergrijzing het vrouwelijk talent niet gemist worden. De overheid wil om bovenstaande redenen een ho-gere participatiedeelname (> 65% in 2011) van vrouwen op de arbeidsmarkt.

Voor vrouwen zonder startkwalificatie is een sluitend aanbod van inburgering, onderwijs,maatschappelijke participatie en uiteindelijk ook betaalde arbeid nodig. Onder deze krachtige vrouwen is immers veel onzichtbaar onbenut talent. Het is daarom wenselijk om kan-sen op of op weg naar de arbeidsmarkt te creëren voor deze vrouwen. Het pilotproject “Informeel gewaardeerd” wijst uit dat EVC onbetaalde zorgarbeid een krachtig loopbaaninstru-ment is dat kan bijdragen om deze kansen te leren verzilve-ren.

De methodiek EVC onbetaalde zorgarbeid is beschikbaar voor alle organisaties die hun steentje willen bijdragen aan het vergroten van de economische zelfstandigheid van vrouwen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. U kunt hiervoor ook een beroep doen op de poule van trainsters EVC onbe-taalde zorgarbeid van de FNV Vrouwenbond.

TrainsterTIlb

ur

g

Wat zi jn je ervaringen tot nu toe? Hoe was het om deze training ook

zelf te geven?

“Het was zeer inspirerend om te doen!” “ondanks de verschillen in achtergrond, leeftijd en motivatie,

ontstond er al heel snel een mooie binding in de groep. de vrouwen inspireerden elkaar door hun

levenservaring te delen”.

Wat heeft de vrouwen geholpen in hun persoonli jk tra ject?

“stukje bij beetje kwamen de dames tot bepaalde inzichten. ze maakten kennis met middelen als een portfolio en door hun levensverhaal op te schrijven,

zagen ze in dat ze toch best heel veel hadden bereikt. stap voor stap kregen ze zo meer beeld bij

wat ze waard zijn”.

Welk resultaat is bereikt na vi jf intensieve trainingen?

“Er is een klein zaadje geplant. bij iedere deelnemer op haar eigen manier. Er is wel nazorg nodig om dit

zaadje tot bloei te laten komen, de terugkomdag in januari en de aanvullende coaching zijn hierin

goede middelen.”

Wat is de opbrengst na een jaar?

“Heel verschillend. Ik ben ervan overtuigd dat alle vrouwen verder zijn gekomen. of het nu een

opleiding is, een switch naar een andere baan of het opnieuw gaan werken”.

Zou je willen meewerken aan een vervolgtra ject?

“absoluut interessant! Ik wil graag verder met deze vrouwen om ze te helpen hun potentieel te

benutten”.

34 35

bIJl

ag

EN

bijlage 1opzet trainingsprogramma EVC onbetaalde zorgarbeid

Na

wo

or

dNawoord

Het afgelopen jaar heeft de FNV vrouwenbond met veel ple-zier het pilotproject “Informeel gewaardeerd” in de plaatsen Amsterdam West, Almere, Emmen, Purmerend en Tilburg mogen uitvoeren. Al de partijen door het hele land die wij benaderden voor samenwerking, zagen meteen de toege-voegde waarde van deze krachtige methodiek in en waren be-reid om met ons samen te werken. Taakverdelingen werden besproken en binnen een paar maanden waren de trainingen een feit. Het was prachtig om met al die bewogen vrouwelijke contactpersonen te mogen samenwerken en te mogen erva-ren wat er allemaal speelt in de verschillende plaatsen. Het kon niet uitblijven, Informeel gewaardeerd is met zeer goed resultaat afgesloten. Wij zullen nog lang energie, kracht en inspiratie putten uit deze fantastische ervaring van het afge-lopen jaar!

Trajectcoach Jongerenloket Blink te Tilburg, coaches van het Europees Instituut, consultants stichting empowerment cen-tre te Arnhem, contactpersonen van Stichting de Schoor te Almere, contactpersoon Stichting Welzijn Emmermeer, con-tactpersoon van vrouweninformatiepunt te Almere, contact-personen ZZP Flevoland, Contactvrouwenwerk Surinaamse vrouwen te Purmerend, coördinator en medewerksters van vrouwencentrum Vrouw en Vaart te Amsterdam-West, co-ordinator en medewerksters van vrouwencentrum VLAM te Amsterdam-West, coördinator en medewerksters van Moeder kind centrum / MIMOZA, directeur en medewerk-sters van Centrum Buitenlandse Vrouwen te Tilburg, P-team Tilburg, programmamanager en medewerksters Nieuwe Kan-sen Nieuw West te Amsterdam-West, Stichting Nieuwkomers en Vluchtelingen te Tilburg, en alle betrokken professionele EVC trainsters,

“Hartelijk dank voor jullie betrokkenheid en de enorm pret-tige samenwerking! Zonder jullie was het niet gelukt om In-formeel gewaardeerd zo goed op de kaart te zetten!”

Graag tot een volgende samenwerking!

Jennifer MeyerProjectleider FNV Vrouwenbond

De training EVC onbetaalde zorgarbeid bestaat uit zes bijeenkomsten van vijf uur. In de bijeen-komsten worden individueel en gezamenlijk opdrachten gemaakt en besproken. Tussen de bijeenkomsten door wordt ‘huiswerk’ op-gegeven. De volgorde van de opdrachten ligt vast: de opdrachten volgen het portfolio en het persoonlijke ontwikkelingsplan en bouwen op elkaar voort.

Bijeenkomst 1Kennismaking Uitleg EVC en de meerwaarde van EVC voor de deelneemstersMijn leven in vogelvluchtUitleg huiswerkopdracht: Mijn leven in vogel-vluchtKorte evaluatie van de dag

Bijeenkomst 2 Reflectie dag 1 en huiswerkWaar ben ik trots op?Mijn vaardighedenUitleg huiswerkopdracht: Wat heb ik in de vin-gers?Korte evaluatie van de dag

Bijeenkomst 3 Reflectie dag 2 en huiswerkOverzichtenUitleg huiswerkopdracht: Tijdbalk en bewijzenKorte evaluatie van de dag

bijlage 2activiteiten- en competentiekaart – onbetaalde zorgarbeidHet uitvoeren van onbetaalde zorgarbeid acti-viteiten vraagt om de inzet van bepaalde com-petenties. De keuze van de competenties is tot stand gekomen door verkenning van bestaande standaarden uit de wereld van opleidingen, re-integratie en vrijwilligerswerk. Het gaat om al-gemene competenties. Daaronder verstaan wij het gedrag dat men nodig heeft om te kunnen functioneren in een arbeidsorganisatie. Ze zijn niet specifiek gebonden aan bepaalde soorten activiteiten. Ze overstijgen deze.

Dit instrument biedt een algemeen kader dat sa-men met de deelneemster verder ingevuld moet worden. Door dit maatwerk ontstaat een kader dat helemaal op het individu is toegeschreven.

Op de activiteiten- en competentiekaarten zijn de competenties beschreven die mogelijk ontwikkeld kunnen worden bij het uitvoeren van onbetaalde zorgarbeid activiteiten. In dit handboek beperken wij ons tot een opsomming van de algemene competenties van onbetaalde zorgarbeid.

Betrouwbaarheid tonenOmgaan met tijd en tempoProblemen oplossenConflicten hanterenVeilig en gezond te werk gaanCommunicerenPresentatieSamenwerken

Bijeenkomst 4 Reflectie dag 3 en huiswerkZelfbeoordeling ervaring in onbetaalde zorgar-beidZelfbeoordeling van competentiesUitleg huiswerk: Zelfbeoordeling van compe-tentiesKorte evaluatie van de dag

Bijeenkomst 5 Reflectie dag 4 en huiswerkOp zoek naar geschikte bewijzenSTAR-formulier (en uitleg huiswerk)Aanvulling referenties (en uitleg huiswerk)Korte evaluatie van de dag

Bijeenkomst 6 Reflectie dag 5 en huiswerkPOPCV makenSolliciteren

Uitgebreide evaluatie en afronding

IncasserenToepassen Taal en RekenenAl doende lerenMet gevoelens (van anderen) omgaanOndernemenOmgaan met stressDoorzettingsvermogenFlexibelZelfstandigOrganisatietalentCoachen en motiveren

36 37

bIJ

la

gE

Nb

IJla

gE

Nbijlage 3portfolio – onbetaalde zorgarbeid

bijlage 4persoonlijk ontwikkelingsplan – onbetaalde zorgarbeid

bijlage 5Huisregels training EVC onbetaalde zorgarbeid

Iedereen leert en doet zijn hele leven heel veel, zonder zich daarvan bewust te zijn. Ieder mens bouwt verschillende soorten ervaring op. Dat gaat ons hele leven door. Het belang van die ervaring wordt soms te weinig gezien. Deze ervaring kun je zichtbaar maken door het sa-menstellen van een portfolio. Dit is dan ook een belangrijk onderdeel van een EVC-procedure.

Een portfolio is een aantrekkelijke map, met een inhoud die aantoont wat je kunt. De map wordt meestal gebruikt voor presentaties en sollicitaties. Fotografen gebruiken portfolio’s en fotomodellen ook. Veel opleidingen werken met een portfolio. Door het samenstellen van een portfolio maken de vrouwen, stap voor stap, he-lemaal voor zichzelf, zichtbaar wat ze allemaal hebben gedaan in hun leven en wat ze daarvan leerden. Ze leren ontdekken over welke vaardig-heden ze beschikken.

Deelneemsters leren dus de ‘gewone’ dingen die ze in het leven hebben gedaan op papier te zetten en een naam te geven. Daarmee wor-den dingen voor hen duidelijk, maar ook voor anderen. Ze ‘vertalen’ de dingen die ze geleerd hebben naar begrippen die indruk maken, zodat anderen goed begrijpen hoeveel en wat ze kun-nen.

Zij gaan dus zichzelf in de etalage zetten zodat anderen kunnen zien wie ze zijn en wat ze kun-nen! Ze verzamelen er vragenlijsten, formulie-ren, overzichten en bewijzen in. Dat gebeurt stapsgewijs en systematisch. Van alle dingen die zij zo stap voor stap langs gaan, hebben ze wat geleerd. Ze hebben hiermee anders gezegd “competenties” ontwikkeld. Een competenties is iets wat ze kunnen. Het is het vermogen te handelen, iets te doen of bepaald gedrag te tonen. Bij een competenties gaat het dus altijd om het doen.

Daarna gaan ze deze competenties vergelijken met een algemene competentiestandaard voor onbetaalde zorgarbeid. Op deze manier

wordt zichtbaar wat ze allemaal kunnen. Het is een vorm van erkenning. En het leuke is dat ze ontdekken dat ze veel meer kunnen dan ze dachten.

Het is heel belangrijk dat ze hun (levens) er-varing zichtbaar maken. Ze moeten niet alleen dingen kunnen, ze moeten ook kunnen laten zien dat ze die dingen beheersen. Het gaat dus erom dat ze de dingen die ze beschrijven, kunnen bewijzen. Niet alle ervaringen en vaar-digheden zijn makkelijk te bewijzen. Soms zijn diploma’s en certificaten aanwezig, maar vaak ook niet. Er zullen andere bewijzen nodig zijn.

Hieronder geven wij mogelijke voorbeelden van bewijzen:aanwezigheidsroostersabonnementen op relevante tijdschriftenaftekenlijsten praktijkboekjesarbeidscontracten (o.a. vrijwilligerswerk)beoordelingsverslagen van leidinggevendenbrieven, dankbetuigingen van cliënten buskaartencertificaten van (hobby)cursussen en opleidin-gendagboekendiploma’seigen tekeningenemailberichtfoto’s van situatiesfoto’s van werkstukkengeluidsfragmenten/videofragmentengetuigschriftenherinneringsobjecteninschrijvingsbewijzen bij bureaus/ organisatiesloonstroken/ uitkeringsbewijskasboekje medailles, speldjesmemonotulen van vergaderingen (waarin persoon vermeldt staat)overgangsbewijzenoverzicht van stage en stagebeoordelingenoverzichten van eerder gedane opleidingen met vermelding van leerinhoud

planningsschema’s (zelfgemaakt of door der-den)rapportreferenties (verklaringen)STAR-verklaringuitslagen van diagnostische testsuitspraken van derdenverklaringen leidinggevenden, praktijkbegelei-ders, collega’sverklaring van actieve deelname medezeggen-schap, ondernemingsraad, vakbondsbespre-kingenverslagen, werkstukkenvoorwerpen en productenwerkgeversverklaringen en taak- en functieom-schrijvingen (o.a. vrijwilligerswerk)

Tijdens het in kaart brengen van competenties en de zelfbeoordeling, is er vaak al een begin gemaakt met het persoonlijk ontwikkelingsplan. Aan het einde van dit proces wordt een POP werkelijk vormgegeven. Daardoor gaat de deel-neemster actief aan de slag om haar eigen inzet-baarheid handen en voeten te geven.

De deelneemsters starten met het opschrijven van hun eigen doelstellingen; hoe ze hun toe-komst zien, wat ze willen en kunnen ze bereiken en welke vaardigheden ze daarbij kunnen ge-bruiken. Vervolgens gaan ze kijken welk deel van

hun ideeën haalbaar is, waarin zijn vervolgstap-pen noodzakelijk en welke nieuwe gebieden wil-len ze verder onderzoeken. Ze eindigen met het concretiseren van hun POP, door een vijfstap-penplan voor de toekomst op te stellen. Een POP is dus een concreet plan waarin is uit-gewerkt op welke manier de deelnemer zich het beste kan en wil ontwikkelen in de toekomst. Als het goed is, beschikken de deelnemers over ingevulde overzichten, hebben ze vastgesteld welke competenties zij beheersen en hebben bewijzen ervoor verzameld. Het gaat erom de

vertaalslag naar de bruikbaarheid en inzetbaar-heid van het portfolio ná de training te maken.

Aan de hand van het POP kunnen vrouwen ver-dere stappen zetten richting de arbeidsmarkt. Hierbij kan ook het portfolio ingezet worden. Wanneer deze erkend wordt door een organisa-tie die intakes doet of door een werkgever kan de vrouw haar ervaring verzilveren bijvoorbeeld in de vorm van een arbeidscontract.

Een POP moet leidend zijn voor de vervolgstap-pen. Het is dan ook belangrijk dat de deelneem-sters het POP zo concreet mogelijk invullen.

De deelname aan de EVC-training Onbetaalde zorgarbeid is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Van de deelneemsters wordt inzet en aanwezig-heid gevraagd. Alleen de deelneemsters die alle dagen aanwezig zijn, krijgen aan het eind een certificaat uitgereikt. Bij de start van de training verbinden de deel-neemsters zich aan de volgende afspraken:

De cursus duurt zes bijeenkomsten van 1. 9.15 tot 14.15 uur. De deelneemsters zijn de hele bijeenkomst aanwezig. De deel-neemsters proberen om 9.00 uur aanwe-zig te zijn.Naast de bijeenkomsten zal de deelneem-2. ster de huiswerkopdrachten thuis uitvoe-ren.De deelneemsters en de trainster res-3. pecteren elkaar. Er wordt geluisterd naar degene die spreekt en er wordt niet door elkaar gesproken.De bijeenkomsten zijn vertrouwelijk van 4. aard voor alle deelneemsters, ook voor de trainsters. De deelneemsters en de

trainsters beloven elkaar de verhalen die zij met elkaar delen tijdens de bijeenkom-sten niet in het openbaar te bespreken. Indien een deelneemster eerder weg moet 5. omdat zij een kind op moet halen, meldt zij dit van tevoren. De eerste les wordt een inventarisatie gemaakt van de tijden waar-op vrouwen kinderen op moeten halen en dus de les moeten verlaten. Dit kan alleen na overleg met de trainster.Deelneemsters doen hun uiterste best af-6. spraken met de huisarts etc. te maken op een tijdstip buiten de cursus.Indien een deelneemsters niet aanwezig 7. kan zijn op de cursus, meldt zij dit vooraf bij de trainster. De deelneemster meldt zich persoonlijk af bij de trainster en geeft haar afwezigheid niet door aan andere deelneemsters. Daartoe kan de deelneem-ster persoonlijk contact opnemen met “naam trainster” op telefoonnummer “te-lefoonnummer”.Tijdens de les wordt er Nederlands ge-8. sproken, tenzij een deelneemster iets niet

begrijpt, dan kan dit uitgelegd worden in een andere taal.Tijdens de cursus staat het geluid van de 9. mobiele telefoons uit. De reiskosten gemaakt door deel-10. neemsters woonachtig buiten “plaats trainingslocatie”, kunnen gedeclareerd worden middels een declaratieformulier. Alleen volledig ingevulde declaratieformu-lier kunnen worden uitbetaald.

38

VoorwoordV

oo

rw

oo

rd

39

bijlage 6Cijfers arbeidsparticipatie van vrouwen in Nederland

bIJ

la

gE

N

Het kabinet heeft de volgende doelstellingen voor de arbeidsparticipatie van vrouwen:

Hoofddoelstelling 1: Verhogen van de arbeidsparticipatie van vrouwen in personen en uren.Subdoelstellingen:

Werk moet lonen1. Combinatie van arbeid en zorg verbeteren2. Beter verdelen: meer vrouwen in topposities, minder beroepenscheiding en kleinere beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen3.

Streefcijfers:

Streefcijfer

2011

Stand van zaken

Percentage economisch zelfstandige vrouwen (70% van het nettominimumloon) 60 42

(2004)

Arbeidsparticipatie van vrouwen (*) > 65% 58%

(2007)

Arbeidsparticipatie vrouwen in uren op Europees gemiddelde 24,9

(2005)

Beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen in de overheidssector (**) 2% 2,9%

(2006)

Percentage vrouwen in top bedrijfsleven

20

(2010)

5 - 9%

(2007)

***

Percentage vrouwen in topfuncties bij de overheid (ABD-functies ****) 25 17

(2006)

Percentage vrouwen in algemene en algemeen-technische adviescolleges 50 26 *****

(2004)

Percentage vrouwelijke hoogleraren 15

(2010)

10

(2005)

Deelname van vrouwen aan internationale handelsmissies 20% -Bron: www.e-quality.nl

Arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid van vrouwen naar herkomst, in procenten

Netto Arbeidsparticipatie

(2007)

Economische zelfstan-

digheid

(2004)

Marokkaanse vrouwen 37 20

Turkse vrouwen 38 20

Antilliaanse / Arubaanse vrou-

wen

51 37

Surinaamse vrouwen 61 46

Autochtone vrouwen 59 42Bron: www.e-quality.nl

40

INfo

rm

aTI

Eb

ro

NN

EN

Informatiebronnen

Handboek Tijd en Zorg – Praktische handvatten voor een betere dagindeling, ISBN 90-72610-09-1, FNV Vrouwenbond

Eigen Wijsheid-Aanpak, resultaten en methodische handreikingen, januari 2008, Nieuwe Kansen Nieuw West, Amsterdam

Trainingsmap EVC onbetaalde zorgarbeid

www.fnvvrouwenbond.nl

www.empowerment-centre.nl – Empowerment Centre, ontwikkelaar van EVC onbetaalde zorgarbeid

www.pafemme.nl – Pafemme, belangenorganisatie voor zwarte, migranten en vluchtelingenvrouwen met het accent op economische onafhankelijkheid

www.lerenenwerken.nl – informatiesite over leren, werken en combinaties daarvan

www.scp.nl – Sociaal en Cultureel Planbureau, een wetenschappelijk instituut dat zelfstandig onder-zoek doet naar o.a. onbetaalde zorgarbeid

www.e-quality.nl – kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit

Literatuur

websites: