uitgarJe van het LandeLijk Energie Komitee_ede Weteri Zanteoen 9 1017ZD Ameterdamlte~efoon02D-2213 66/giro nr. 3567199/ Ahonnementen }10, - per iaa»,

ue •I

februari 1981jaargang 3nummer 1

in dit nummer o.a. :

BMD van.start

stads verwarming

BOERENVERZET

giroblauw aktie

gameenten tegen kernenergie

laHague

energie besparing

forum Souburg

europa atoomvrij

GL2 onder hoogspanning

armoede van de toekomst

gelders kongres

Harrisburg protest

namibisch uranium

boeren verzettegenkernenergie

Boeren tegen kernenergieEen aantal jonge boeren uit de Noordoost­polder presenteren op 19 februari eenrapport over kernenergie en landbouw metde titel "Een stralende toekomst in deLandbouw".Ongeveer een jaar geleden besloten GerritKoolhaas en Wim Keuper zich wat meer teverdiepen in de relatie landbouw-energie.Bij dit tweetal voegden zich Tjeerd vanWijngaarden, Kars Kasper en Jos Pelgrom.De activiteiten van deze groep jongeboeren raakten in een stroomversnellingtoen afgelopen zomer de Noordoostpoldertwee 1000 MW kerncentrales kreeg toebe­deeld in de Derde Nota over het energie­beleid Van de regering Van Agt.Die regeringsnota was aanleiding tot eendriedaagse bezetting van de Poldertorenin Emmeloord en een sterk toenemendebelangstelling voor de kernenergieproble­matiek bij de bevolking.Vanaf die tijd is de kernenergie bij deboeren in de N.O.P. gaan "leven", hetgeeno.a. heeft geresulteerd in de presentatievan de eerder genoemde nota.Op uitnodiging van de vijf boeren zalJane Lee, een 56-jarige boerin uitHarrisburg, een week lang door Neder­land reizen en vertellen over de gevol­gen van "Harrisburg" voor haar bedrijfen andere boerderijen in de omgeving vande ramp.Zij houdt sinds die tijd een dossier bijover misgeboorten en ziekteverschijnselenbij het vee.Hiervoor heeft zij andere boeren bezochten samen met deze boeren verklaringen op­gesteld over afwijkingen bij de dieren.Slechts êên onderzoek is er geweest vanregeringszijde. Dit onderzoek bevatte dezgn. "officiële" gegevens van de boeren,die binnen een straal van vijf mijl vande kerncentrale woonden.De uitkomst van dit onderzoek: Slechtseen zeer gering aantal van de ondervraag­de boeren had klachten.Verschillende amerikaanse verslaggevershebben dit onderzoek eens nader uitge­plozen, waarna ze tot de conclusie moestenkomen dat alles op êên gr6te leugen wasgebaseerd.Het bleek, dat voor het onderzoek devolgende mensen waren gevraagd:

...---kolofon--------Het LEK-bul:tetin iaordi: uitgegeven ondep 'Veroant­woopdelijkheid van het Landelijk Energ~e KDmi­tee en vep8c:hijnt met medewerking van de N.C.O.Het LEK-buZletinversc:hijnt minimaal zee keepper jaap. Het wordt gratis verstuur'd aan allepZaatselijk€ energiegroepen. Een abonnementkost 110,- per jaar. Een groep8 abonnement' f.70of meer e~emplaren per groep) kost 16,- pérjaap.Het sekretariaat: van het LandeZijk Energie ](0­

mitee is gevestigd op het Tweede Wetering pZant­soen 9 1017 ZD Amste:rdam, telefoon 020!221388.Gironummer 3567199.

Aan dit nummer werkten mee:Giroblauw kollektief van Aktie Strohalm, GerardIJ. Breeuoor-s; Ruud v.• d, Colk., Dirk Dekker, JohnBontel.ee, Pietier ïarmere, .108 Niessen, Gert-Janv. p'elt en Marc:el TerZoUûJ.' .

2

- enkele boeren op 120 km.afstand van decentrale.

- minstens elf mensen die geen boerenbe­drijf hadden.

- enkele boeren, die naar hun eigenzeggen nooit hiervoor waren benaderd.

- minstens 35 boeren, die beweren dat hunwoorden verkeerd zijn weergegeven endat zij wel degelijk schade hadden.

- niemand in de directe nabijheid van dekerncentrale.

Zo werd dus het "officiële rapport samen­gesteld••••

Jane Lee:"Mijn archief is slechts eentopje van het topje van de ijsberg.Boeren zijn over het algemeen wat con­servatief, geven niet graag toe, dat erwat mis is op hun boerderij."Dit laatste kan niet worden gezegd vande groep boeren op wiens initiatiefJane Lee naar Nederland komt.Niet dat er wat mis is met hun bedrijf.Maar zij willen voorkomen, dat hetooit mis zal gaan met hun vee en hunakker- en tuinbouwproducten •••

KERNENERGIE RAMPZALIG VOOR DE N.O.P.De eventuele plaatsing van êên of meerkerncentrales aan het IJsselmeer betekentde ondergang van de landbouw, veeteelten visserij in de Noordoostpolder.Deze conclusie kan men trekken na delezing van hun nota.De boeren willen met het uitnodigen vanJane Lee en het presenteren van denota een bijdrage leveren aan de discus­sie over kernenergie. Zij wijzen op deenorme gevaren en gevolgen van ingebruik­neming van deze soort van energieopwek­king voor de boeren in de N.O.P.Als van Aardenne zijn zin krijgt en erkomen inderdaad enkele kerncentrales inde Noordoostpolder te staan, dan wordthet IJsselmeerwater als koelwaterreser­voir gebruikt. Hierdoor wordt het waterlicht radio-actief besmet. Dit waterechter wordt weer gebruikt voor de be­regening van de landbouwgewassen.De boeren vrezen, dat de kwaliteit vanmet name de melk en het vlees, maar ookvan akker- en tuinbouwproducten ineen kwaad, daglicht komt te staan en deproducten onverkoopbaar blijken.Vooral bedrijven die in de naaste om­geving van een centrale liggen wordenernstig gedupeerd.Eveneens zal de gehele visstand op Urk(waar êên van de centrales in gepland)onder de plaatsing van een centralelijden, op eenzelfde manier als dezuivelproducten in hét Franse La Haque.Gezien de toenemende belangstellingvoor kernenergie en haar gevolgen ende kritische opstelling van een groteen groeiende groep van de bevolking tenaanzien hiervan, mag dit gevaar doorde vissers, land- en tuinbouwers nietworden onderschat.De boeren in de Noordoostpolder vrezenvoor hun bedrijf dezelfde gevolgen alswaar de bedrijven van hun collegae inen rond Harrisburg onder hebben geleden.Vandaar dat zij Jane Lee naar Nederlandhebben gehaald.

Naast de landbouw, vee~eelt en visserijheeft de mogelijke bouw van êên ofmeerdere kerncentrales aan het IJssel­meer ook zeker een zeer nadelige invloedop het toerisme en de recreatie.om nu de bouw van de kerncentrales tevoorkomen, dringen de boeren in hun Rotaaan op verdere ontwikkeling van de ex­ploitatie van de gangbare en du~rzame

energiebronnen, alsmede het terugdringenvan het energieverbruik.Vooral in de landbouw zijn volgens deboeren nog vele onbenutte mogelijkheden,ten aanzien van het gebruik van duurzameenergie en besparingen.pe boeren pleiten er dan ook voor, datde nu geldende subsidienormen worden ver­ruimd, zodat o.a~ bio-gasinstallatiesen windmolens geheel onder de energie­toeslag vallen.Hierdoor zullen vele boeren op eenderge­lijke eigen energie-voorziening overgaan.Middels de nota blijkt, dat nu ook deboeren uit de Noordoostpolder ernst makenmet de eigen verantwoordelijkheid openergiegebied. Na zich te verdiepep.in allerhande informatie over de soortenvan energiesystemen, wijzen zij dekernenergie volledig af.Op donderdag 19 februari wordt hunnota gepresenteerd. Vooral de boeren enboerinnen uit de Noordoostpolder zijnvan harte welkom op deze avond. Maarverder natuurlijk iedere belang'stellende.

BMD van startjhr.mr. M.L. de BrauwEindelijk heeft de regering een stuurgroep­voorzitter: jhr.mr.M.L. de Brauw, D'66-lid,ex VVD-lid en ex-lid van DS'70. Een stand­vastig figuur dus. Voot' tweehonderenvijf­duizend gulden per jaar wil hij zich welvier dagen per week bezighouden met het'.sturen' van de BMD. De Brauw dus: Ook nogex-secretaris van de directie Nederlandvan Unilever, ex-directeur van de Nationa­le Levensverzekeringsbank (na fusie lidvan de Raad van Bestuur van de NationaleNederlanden), ex-minister van Wetenschaps­beleid en Wetenschappelijk Onderwijs enals zodanig berucht als de 100Q guldenkollegegeld-minister. Sinds 1975 is hijvoorzitter van het Bestuur van Adviesbu­reau Berenschot NV. Als 'hobby's , heeft hijnog enkele commissariaten, het voorzitter­schap van de Nederlandse Maatschappijvoor Nijverheid en Handel en het vice­voorzitterschap van de Stichting Toekomst­beeld, der Techniek. Vooral de voorlaatstefunctie is belangrijk: die Maatschappijis een soort sociëteit van de belangrijk­ste industriële machthebbers in Nederland.De Brauw heeft al een paar opmerkelijkeui~spraken gedaan. Hij verweet enkele po­litieke partijen nu reeds vastomlijndestandpunten te hebben over kernenergie.Dat maakt de BMD minder zinvol. volgenshem. Dat is natuurlijk grote nonsens. Kern­energie is tê gevaarlijk en tê dom om deBMD af te wachten. De praktijk wijst uitdat kerncentrales gevaarlijk Zijn en dusnu meteen dicht moeten (Harrisburg , Opwer­kingscontracten, La Hague, Atoomwapensenz.). Politieke partijen moeten zo snelmogelijk de kerncentrales sluiten; dan kun­nen we eens êcht gaan discU$siëren over

3

Voor de volledigheid hierbij de data enplaatsen waar Jane Lee haar spreekbeurthoudt:Donderdag 19 febr. 't Voorhuys

Emmeloord - 20.00uurVrijdag 20 febr. Hotel Meursinge

Westerbork- 20.00uurZondag 22 febr. Grand Teater

Groningen - 14.00uur(overigens is het in Groningen een'afsluiting' van een atoomfestival,waaraan tot middernacht koren, sprekers,toneel- en muziekgroepen zullen optreden).Maandag 23 febr. T.H.Einohoven

Eindhoven -'s middaqsDe BrinkEersel - 20.00uur

Dinsdag 24 febr. L.H.WageningenWageningen- 19.00uur

Woensdag 25 febr. De CaissonCapelle (zeeland)

19.00uur.

De nota "Een Stralende Toekomst in deLandbouw" is te bestellen door over­making van f4,60 (incl.porto-kosten)op giro 4315186, t.n.v. Boeren tegenKernenergie, Postbus 1099 te Emmeloord.Voor nadere informatie kan worden gebeldnaar: Bob Crebas 05279-1547.

de energiepolitiek zonder dat de strijdsteeds door een quantitatief Onbelangrijkeenergiebron (nu êên procent, in 2000 alsde regering haar zin krijgt, acht procent)bepaald wordt.De BraUw deed ook enkele uitspraken dieop het eerste gezicht sympathiek leken.Hij verweet VNO/NCW een te rigoreuze aan­pak. Ze mogen met hun twaalf miljoen ande­re standpunten niet overschreeuwen. Maarin feite heeft hij hier evenzeer mee aan­gegeven grote oampagnes van critische or­ganisaties (werkgroep energiediscussie bv.)niet te zien zitten. De VNO/NCW-campagneis echter niet te vergelijken met de cam­pagne die de Werkgroep Energiediscussiewil gaan voeren. De Brauw's opvatting isgeen grote geldstromen buiten het offici­ele circuit om. Hij heeft laten weten eengesprek met het ~EK zinnig te vinden. Hijwil weten wat onze ideeën, verlangens e.d.ten aanzien van de BMD zijn. Over enkelevan onze eisen kan hij natuurlijk niet zelfbeslissen, maar wel z'n invloed aanwenden,zoals de sluiting van Borssele en Dodewaardv66r aanvang van de BMD, stopzetting vanhet Ultra-Centrifuge project en Kalkar.Maar waar hij wel veel aan kan doen is on­ze eis dat de struktuur van de enegievoor­ziening tot een belangrijk onderdeel vande BMD wordt en dat de relatie sociaaleko­riOmischbeleid~energiebeleidwerkelijk oen­traal komt te staan {zelfs de kamer wasvan oordeel dat dat moest) •En wat zijn eigen taak betreft; wat ver­staat hij onder"objektiveren" van het aan­geboden materiaal. Kunnen we via de BMDongehinderd een groot publiek bereiken,of moeten onze argumenten eerst door eenmolen van schijn-deskundigen (deskundigendie niet deskundig genoeg zijn om te weten

dat voor of tegen kernenergie zijn geendeskundologische maar een politieke zaakis) .De Brauw heeft van zijn baas, van Aerdennede opdracht gekregen "geen personen in destuurgroep op te nemen die uitgesprokenvoor- of tegenstander van de kernenergiezijn". Regelrecht tegen een motie van dekamer.De Brau" is t.evens bezig een bureau op po­ten te zetten. Volgens zijn Hollands-dag­boek in NRC van 31 januari j.l.zoekt hij"talrijke jongere academici die op hetpunt staan leidinggevende funkties in re­searchcentra, universiteiten bedrijven,vakbonden, strijdkrachten etc. op zich tenemen en die bere Ld zijn zich gedu,rendezeg acht maanden of een jaar voor de in­ventarisatie, de objektiverings- of dis­kussie fase in te zètten. Ik denk aan demogelijkheid ze van hun werkgevers "in telenen" tegen vergoeding van de totale Sa­laris kosten. Het biedt ze de kans eenbrede ervaring op te doen in de kofronta­tie met vrijwel alle maatschappelijke groe­peringen in ons land, terwijl de MD medevorm krijgt door een zo breed mogelijk sa­mengesteld team van medewerkers".Maak je borst maar nat.

De VNO/NCW kampagne

In het vorige LEK-bulletin meldden we alhet onderneme~soffensief in de BMD. TWaalfmiljoen wordt uitgetrokken voor een pro­kernenergiekampagne, uitgevoerd daar destichting verantwoord energie beleid. Indiverse kranten en weekbladen is al uitge­breid geciteerd uit het "interne"diskussiestuk wat in het VNO cirkuleerde. Eên ci­taat kwamen we in de kranten niet teqen,en het ïs toch wel erg onthullend: "Nietdeelnemen (aan de BMD, red) is gezien debelangen die op het spel staan geen reëelalternat:Lef daar dit gelijk staat .aan hetopgeven van de kernenergie optie. De over­heid heeft er bij herhaling op gewezen 'dat onze steun van,doorslaggevende bete­kenis kan zijn~'VNO en NCW willen ·er geen gras over latengroeien. I.n februari moet de stichting alworden opgericht. Me~een zal met ronselenvan de "leeftijdgenoten" van de AKB voor­trekkers begonnen worden. Dat zal nog touw­trekken worden met de Brauw, die ook zo-'veel intelligente jongeren nodig heeft.De kampagne moet al eind maart starten.In de eerste fase zal het waarschijlijkvooral om advertenties e.d. gaan, ~mdat

men reeds v66r de verkiezingen enig resul­taat wil zien.De jonge kernenergievoorstanders en de glim­mende brochures zullen dan waarschijnlijknog wel niet gereed zijn.VNO en NCW zetten dus door, ondanks de kri­tiek van vele kanten. Er was zelfs kritiekvan de landelijk voorzitter van Jong Mana­gement NCW ! Deze jonge ondernemer, mr.van Galen, vond de aanpak van de beide on­dernemersbonden polariserend, zo valt telezen uit het Ekonomisch Dagblad van 23januari 1981~ "Ondernemers moeten meeruit hun schulp kruipen én meedoen met al­lerlei organisaties, van kerkelijke instel­lingen tot polïtieke partijen. Juist daár­in moeten de zakelijke argumenten van on­dernemers beter doorklinken". Volgens hetLEK horen ondernemers organisaties overi­gens niet in verbanden als de werkgroepEnergiedisku5sie thuis. Je gaat niet devijand met de vijand bestrijden.

4

VNO reaktie oe EnergienotaIn'het blad "-onderneming" van 16/01/'81verscheen het kommentaar vab VNO/NCW opde energie nota deel drie. Dit kommentaarkan beschouwd worden als de leidraad voorhun eigen kampagne. Uiteraard vindt VN9/NCW met de regering dat de bouw van driekerncentrales verantwoord is. "Noch dedoor kerncentrales veroorzaakte verhogingvan radio-aktieve straling, noch de vei­ligheid van kerncentrales zelf,noch deverwerking van uitgewerkte splijtstof enopslag van het kernafval behoeven. ~odanige

risiko's op te leveren dát de uitbreidingvan kernenergie in Nederland onaanvaardbarzou zijn of worden. Het belang van kerne­nergie voor de ontwikkeling van het prijs­eeU van elektriciteit in Nederland. is e­vident. Daarmee is ook het belang van hetbedrijfsleven bij de invoering van kerne­nergie duidelijk~ Opvallend hieraan is o­verigens dat niet gerefereerd wordt aande rol van de nederlandse industrie bijde bouw van kerncentrales. Zouden ze daneindelijk inzien dat die centrales in West­Duitsland of de USA gekocht moeten worden ?VNO en NCW betreuren het uitblijven vankonkrete uitspraken over industriële warm­te/kracht koppeling. Daar willen onderne­mers natuurlijk maar al te graag een winst­gevend energie-zaakje van maken.VNO en NCW.hebben nog meer te betreuren.Zo is daar de motie Lansink aangenomenwaardoor gedurende de BMD geen proefboring­en mogen plaatsvinden in Noord-Nederland.Ze zetten de regering aan tot anti-earle­mentair gedrag: "Dit moratorium dient zosnel mogelijk te worden opgeheven en nieteerst na afloop van de maatschappelijkediskussie".Tenslotte vindt VNO en NCW dat kernenergieen kolen niet tegen elkaar mogen wordenafgezet~ In de nota van de regering wordtvolgens de ondernemers "onnodig het "scho­ne" karakter van kernenergie tegen het"minder schone" karakter van kolen, het­geen te betreuren is, omdat voor onze e. ­nergievoorziening beide mogelijkheden nietgemist kunnen worden~

Werkgroep Energie DiskussieEnkele organisaties in en om het LEK (PSP.,PPR, IKB, CPN, Hervormde Jeugdraad en devereninging milieudefensie) stelden op 15januari aan de werkgroep energie diskussievoor offensief te reageren op het VNO plan.Het aktievoorstel beheLsde een versereid­krant waarin de aktie van het VNO haar~

scherp als een ondemokratische en boven­dien nog eens domme poging beSchreven moetworden.om de anti-kernenergiebeweging on­deruit te halen. Ondemokratisch omdat eenvrij kleine groep ondernemers, met gelddat ze van arbeiders en konsumenten ont­stolen hebben, en met manipulatie tech­nieken bij de overheid om subsidiegeldlos te krijgen, met betaalde 'réklame jong­ens en zweedse kampagne ervaringen aan deslag willen gaan.Dom omdat de rtederlandse industrie nauwe-

lijks baat kan hebben bij kernenergie.Het valt dan ook te verwachten dat eenkleine minderheid van de VNO-leden, zoalsSiemens-Nederland, General Electric Neder­land, Shell, Philips, VMF en RSV achterde plannen zitten. Een andere energiepo­litiek levert veel meer nederlandse werk­gelegenheid op.In de krant zou dan moeten worden opgeroe­pen voor een fonds om de WED en de AKBmeer onafhankelijk te maken van overheids­subsidies.In de diskussie binnen de WED bleken ver­schill~n in taxatie t.a.v. de ernst vande situatie. Sommigen vonden dat het VNOte laat was, zich belachelijk maakte ende strijd bij voorbaat verloren heeft.Anderen, o.a. de vertegenwoordigers vanbovenstaande organisaties, riepen op datinitiatief, samen genomen met enkele an-

gemeenten tegen GKNNog steeds groeit het aantal gemeenten waarraadsleden veelal gesteund of aangezet doorplaatselijke actievoerder.s zich in de raadinzetten tegen kernenergie. Tevens beplei­ten zij dan veelal een andersoortige ener­giebeleid, dat meer gericht is op behoefteen inspraak van de consumenten. In dit bul­letin staat bijvoorbeeld een artikel overde vorderingen binnen de giroblauw-actieen stadsverwarming in Leiden.In Hilversum werd een anti-kernenergie-mo­tie ingediend bij de behandeling van hetenergiebesparingsplan. Door toedoen vande CDA- en VVD-fractie werd, na langdurigediscussie, deze motie niet in behandelinggenomen. Pas na de BMD willen deze fractieszich uitspreken over kernenergie: De PSP­fractie gaat binnenkort een nieuwe pogingwagen het gemeentebestuur op te dragen inde VEEN te bepleiten voor stilleggen enontFantelen van de nederlandse kerncentra­les. De voornaamste reden van de betrokkenwethouder om dit punt niet in behandelingte willen nemen is dat de VEEN een ver­eniging van distributiebedrijven is en nietvan productiebedrijven. De VEEN kan echtergezien worden als een spreekbuis van depro-kernenergie-Iobby en is alszodanig bestvan belang. Het is dus best zinvol om dezeproblematiek in de VEEN aan de kaak te stel­len: distributiebedrijven hebben trouwensook belang bij een veilige en verantwoordeenergievoorziening.In Alphen aid Rijn heeft het plaatselijkenergie-komitee een open brief gestuurdaan de gemeenteraad en het College vanBenW, waarin geeist wordt dat de gemeentehaar invloed bjj de EZH aanwend om totspoedige sluiting van de kerncentrale inDodewaard te komen.In Den Bosch is een actiecomitê gevormd,waarin de PSP, PPR en de bosche stroom-­groep zitting hebben (andere groepen zul­len zich binnenkort aansluiten) dat vlakvoor de verkiezingen een uitgebreide cam-­pagne tegen kernenergie in die gemeentezal gaan voeren. Een hele week lang zaldeze gemeente overspoeld worden door aller­lei (anti-kern)enerqieactiviteiten: er komteen tentoonstelling: een discussieavonden er wordt een petitie aan de gemeente­raad aangeboden met het verzoek om het aan­deel van de gemeente Den Bosch te gebrui­ken voor terugtrekking van de PNEM uit de

dere aktiviteiten vanuit de atoom lobby,vooral niet te onderschatten. Weer andereorganisaties, met name de nederlandse vrou­wen raad waarschuwden dat zij een krantwaarin het VNO als belangenbehartiger vanhet kapitaal gedoodverfd zou worden abso­luut niet zagen zitten.Besloten werd tot êên persbericht waarinde VNO kampagne wordt veroordeeld en debeschuldiging van het VNO wordt recht ge­zet dat de WED een AKB is (daar hebbenenkele organisaties bezwaar tegen omdatze de WED zien als tegenwicht voor de over­heidspropaganda z6nder zelf echt anti-kern­energie te prediken) verder zou onderzochtworden wat precies de methoden van de on­dernemers waren in Zweden en Oostenrijk.Ook zou de infogroep van de WED een planop gaan stellen voor fonds werving.

GKN. Deze petitie zal door enkele partij­en in de raad vertaald worden in een motie.In Delft heeft de gemeenteraad een motieaanvaard waarin aangedrongen wordt op desluiting van Dodewaard en het gemeente­bestuur gevraagd wordt haar invloed in deEZH hiertoe aan te wenden. Voor steFdende fracties van de PSP,PPR,CPN, D'66 enPvdA, voorts twee van negen CDA-fractie­leden en de VVD-wethouder van financiën!:Tevens werd in deze motie van BenW geeistdat zij zich zou inzetten voor energie­besparende maatregelen.In Westervoort (20 km van Dodewaard) heefthet Aktiekomitee Anti Kernenergie een peti­tie aan de gemeenteraad aangeboden, waaringevraagd wordt of en hoe de gemeente ge1n­forrreerd wordt bij een eventueel ongevalin Dodewaard en/of Kalkar. Tevens werd ge­vraagd naar het tijdsbestek waarbinnen hetgemeentebestuur maatregelen kon treffen.Tenslotte werd de sluiting van Dodewaardgeeist.Meer en meer rrensen komen in verzet tegenkernenergie. De giroblauw-acties en hetoptreden van gemeenteraadsleden en -frac­ties slaan steeds meer de grond weg onderde voeten van de kernenergie-lobby.De Brede Maatschappelijke Discussie overhet (Kern)energiebeleid mag dan nu offi­cieel van start gaan: de bevolking heeftzich allang ondubbelzinnig tegen de toe­passing van kernenergie uitgesproken.

GIROBLAUW~QQ!g:!!Ql!~!!g:

er zijn steeds meer plaatsen die aan degiroblauw-actie mee gaan doen. Plaatsenwaar de actie gestart is zijn: Heerhugo­waard, Schagen, Warmerhuizen, Zaandam enHoogkarspel. Op zondag 25 jan. en maandag26 jan. zijn in Haarlem rondom de extracommissievergadering van Provinciale Sta­ten van Noord-Holland acties gevoerd.Deze vergadering handelde over de stelling­name van Noord-Holland bij de extra aandeel­houdersvergadering van de GKN die dit voor­jaar zal plaatsvinden. De 25e zijn aan debevolking pamfletten uitgedeeld, alszijndepamfletten van de Provincie, waarin de be­volking op de hoogte werd gesteld van degevaren van atoomrampen en wat zij in der­gelijke gevallen zouden moeten doen.Bv.appel in de mond bij loszittend gebit,zonnebril op, plastic slipje aan doen, bad­muts op en dit alles tegen de straling.Naast deze beschermende richtlijnen werdde bevolking opgeroepen om op maandag de26e mee te doen aan een oefening. Op maan­dag bezochten de actievoerders de commis­sievergadering verkleed als gewonden naeen atoomramp. Deze actie was georganiseerddoor de amsterdamse en haarlemse giroblauw­groepen.

§!Q!!!!!g~!!_~!!_~!~!!~~:

Op 8 dec. zou de GKN binnen de EGO-verga­dering aan de orde komen, en de aandelenvan de EGO in de GKN~ dit punt werd echterverschoven naar maart '81. Tijdens de maart­vergadering zullen enkele mensen van deAAP-groepen hun standpunt naar voren kun­nen brengen. Giroblauw-betalers in Gronin­gen en Drente hebben dreigementen vande EGO gehad~ ze storen zich er natuur-lijk niet aan en blijven met giroblauwbetalen. Tenslotte is men in deze noorde­lijke provincies actief met een info-cam­pagne over kernenergie.

QY~!!i§§~L~!!_~!~!!~~:

In de Noord-Oost-Polder bezoeken de giro­blauwgroepen de PvdA-leden met het verzoekom mee te doen. Zo'n 15 van de bezochte30 hebben zich al bereid verklaard. InAlmelo gaat de actie van start met de ver­spreiding van 16.000 folders

§~!g~!!~n9:

In Arnhem is de actie eind januari van startgegaan met het versturen van een brief naarde gemeenteraad~ men gaat binnenkort foldersverspreiden. In Dodewaard en Culenborg zijnook al de eerste giroblauw-activisten ge­signaleerd.

~QQ!g:~!~~!!:!::

Ook hier veel actie: Breda, Den Bosch,Bergen op Zoom, Eindhoven, Schijndel,Goirle, Oudenbosch, Zevenbergen en Tilburg.Verder is men in een aantal plaatsen hardmet de voorbereiding bezig. Alle groepenzullen binnenkort gezamenlijk een briefaan de PNEM aanbieden. De gemeenteraad vanBergen op Zoom gaat over zo'n 4 maandenover hun deelname in de PNEM praten; totdan en daarna natuurlijk ook is er veelte doen op giroblauwgebied in B.o.Z.

y:!:!~gh:!::

Giroblauw-folders worden verspreid in destad Utrecht en Soest; ook in Baarn rommelt

6

het tegenwoordig. In Amersfoort schijntmen geldgebrek te hebben, maar dat druktde actiebereidheid niet in het minst.

~!!!!!!y!g:De PLEM heeft al heel wat brieven met ei­sen van de diverse groepen gehad; nu gaatmen dus in allerlei plaatsen actie voe­ren.

~~~!2!!9:

De Zeeuwen hebben aan de PZEM een ultima­tum gesteld om haar aandelen uit de GKNterug te trekken. Via pers en pamflettenwordt de zeeuwse bevolking opgeroepen omaan de actie mee te doen.

Nog steeds neemt het aantal giroblauw­betalers gestaag toe. De electriciteits­bedrijven kunnen niets doen. Met angst enbeven wachten ze af tot ze het extrawerk niet meer aan zullen kunnen. Alshet aan ons ligt zo snel mogelijk::Dodewaard zal dicht gaan.Giroblauw-adressen kun je vinden inLEK-bulletin nr. ~O (dec. ~980}

Nog steeds voorradig. Giroblauw­info bij Strohalm 030- 314314.

stadsverwarmingEnergiebesparing of een nieuw iainetobiiekt: van deelektrioiteitscentrales ?

In een aantal steden in Nederland is sinds kortereof langere tijd sta.dsverlltarrning van toepassing.Deze vorm van zgn. vlatIllte kracht koppelong houdt indat er zowel elektriciteit als wam water wordt ge­produceerd. Het wanne water kan worden gebruikt voorruimtevel:warrog, b,v, via centrale vexwannï.ng, ofvoor wam tapwater. Bij de 'nonnale' elektriciteitsproduktie kant ook wam water vrij, wat echter alsafvalprodukt moet worden geloosd. Door de OfMéUTllingvan het oppervlaktewater kan botulisrre ontstaan.Dëlaran moet, wanneer het wanne water in niet snelstremmd water wordt geloosd, eerst ~en afgekoeld.Hiervoor kan rren zgn. koeltorens gebruiken. In lei­den wordt het water van de grachten en singels rondgepoopt, ond.ernloor cm het opwa.rmings effekt te ver­delen.Stadsverwa:r:ming kan dus energiebesparing betekenenen teVens een vermindering inhouden van de effektenvan de elektriciteitsproduktie op het (natuurlijke)milieu.

Voorgeschiedenis van de Leidse situatie.

De elektriciteitscentrale aan de Iangegracht werktsinds enige tijd niet neer t..b,v. de elektriciteits­produktie, alleen echter wanneer er zgn. piekbelas­ting is, d ,w.z, wanneer de afna:rre van strocm erghoog is. \\fel w:>rdt er wam water geleverd aan hetAkademisch ziekenhuis (AZL), wat je kan zien wanneerbet gesneeuwd heeft: Daar waar geen sneeuw neer ligtamat het gesrrolten is, daar lopen wam water lei­dänqen, Over enige tijd zal ook deze produktie ge­stopt moeten worden i.v.m. de ouderdcm van de instal­lati.es. Dëlaran is men bij de gerreente sinds enkelejaren bezig I113t plannen voor renovatie van de cen­trale. Hiervoor is een tijd geleden de m4A ingescha­keld cm te bekijken of het nogelijk is cm de centra­le te renoveren en of er overgegaan kan worden opstadsvexwarming. De KEMA kwam in januari 1980 I113teen rapport getiteld: "Stadsverwarming, sleutel (:)

tot energiebesparing voor de genee:nte leiden". Ditrapport was vrij snel daanIa goedgekeurd door hetEnergie Bedrijf Rijnlaro (EBR), de toekanstige ex­ploitant (dat hopen ze tenminste) van de nieuwe cen­trale.De genee:nt echter verzocht in juni '80 het centrumvoor Energiebesparing te Rotterdam een rapport opte stellen, enerzijds au de uitgangsp.mten en bere­keningswijzen van de REl-1A, incl. de financiële enenergetische konsekwenties , te onderzoeken. And.er­zijds :n:oest het centrum alternatieve uitvoeringenbekijken, m,n, ook op financiële ~tiesr waarbij ook het decentraal opstellen van venrogen kon'WeIden betrokken.Dit rapp:>rt was in sept:eniJer gereed en heeft alstitel: "Sleutel tot optimale vormgeving van stads...verwarming in de geneente Leiden".

Huidige situatie.De uitgangspunten, cijfers en berekeningen van deKEMA en het CVE bleken niet m;!t elkaar in overeen­stemn:i.ng. Men:n:oest au de tafel gaan zitten au e.e.a.uit te werken. De belangri.jkste voorstellen die nuop tafel liggen zijn:- een 100 l-ii S"m3 eenheid op de Langegracht (KEMA)- een 500 Mil S'lm eenheid op de I.angegracht (KEMA)- decentraal opgesteld ve:tm:)<Jen bij de verschillendeëÛ~s van m,n, wcu::m water, zoals het 1lkadem.ischziekenhuis, de Universiteit, Enedegeest en de· nogte~ nieuwbouwwijk in de Stevensl1ofjesp:.llder(CVE) •Al gauw bleek dat de diskussie niet meer over ener­giebesparing ging, maar over de centen. De uitgangs­punten van de KEMA en het CVE bleken zover uiteente liggen, dat de energetische aspekten al nauwe­lijks meer een rol in de diskussie speelden, hoewelhet duidelijk is dat bij het transp:.lrt van wa;rm wa­ter·meer energie verloren zal gaan dan bij het trans­port van elektriciteit. En de afstaro van de Lange­gracht naa;r de Stevensl10f is toch al snel enkeleki.lareters. De vergelijking met st:adsverwa.nnin inBreda, Tilburg, Oosterhout etc. doemt al op.Het elektriciteitsbedrijf Zuid-Hollaro (EZH) wilechter in hèt noorden van de provincie een flinkaantal l-ti's zien opgesteld, zodat de benodigde h0e­veelheid vexm::>gen voor de Langegracht centrale au­hoog is geschroefd. En dat terwijl de overkapaci­teit nu al enkele duizemen [>fi's is. Daarnaast kanter vrijwel zeker in Dordrecht een 500 m centraleen de PEN bouwt in Velzen een 300 m centrale (ge­schikt voor l'loogov.engas). Daar nog verder naastheeft het GEB Rotterdam al wat van haar afzetllarktverloren cm:'lat in de petrochemische industrie warm­te kracht kogleling ook als geld uitsparend wordtgezien, zoda,t een aantal bedrijven in de R:i.jllllOndwarmte kracht kogleling hebben. Het is zelfs zo datShel1-Pernis nog een 200 K'V minimaal kan leverenaan het openbaar net, ware het niet dat het EZH haarnonopoliepositie niet wil verliezen (waardoor degrote centrale in Dordrecht er toch kant). Het EZH:Isblijkbaar niet voor energiebesparing :maar voor

geldmakerij en dat gaat :n:oeilijker als er energie'WOrdt gespaard. Ons heeft men in elkgeval niet aan­nemelijk kunnen maken waara:n er in leiden zonodigeen 10Q Mi :n:oet kallen.Burgeneester en wethouders hadden zich echter onder­tussen ook van de :n:oeilijke diskussiestof xreestergemaaktf kwamen net een raadsvoorstel au in te stem­man net stadsveJ:watming voor het Schuttersveld, leeu-wenhoek en de Stevenshof (drie bouwlokaties van de

gemeente), onder de volgende vOO1:waarden:a) het EBR , het beheer en de distributie

van het stadsverwarmingssysteem op zichzal nemen.

b) de financiering zal geschieden doorhet EBR en het EZH.

c) de kosten niet hoger zijn dan wanneerverbruiker zou zijn aangewezen op aard­gas

7

d) de opwek eenheden met gas worden ge­stookt.

e) alle verbruikers een individuele ver­bruiksmeter krijgen.

f) er ook een kookgasnet wordt aangelegd.g) uitbreidingen van het stadsverwarmings­

net aan de Leidse gemeenteraad wordenvoorgelegd, voor zover het geen indi­viduele aansluitingen betreft.

h) de bepalingen in de gemeenschappelij­ke regeling (EBR dus) m.b.t. de winstuitkeringen worden aangepast.

Hieruit blijkt 1 dat wanneer het EBR deexploitant zal worden van de nieuwe cen­trale, men kan rekenen op een 100 MW cen­trale aan de Langegracht, gezien de wen­sen van het EZH.

K~itiek en akties.

Bovenstaand voorstel is zeker voor dewijkbewoners van drie nabij gelegen wij­ken onaanvaardbaar. Onlangs kwam de direk­teur van de Stedelijke Gas en Licht Fabrie­ken in opspraak, toen deze een aanvraagindiende voor olieopslag in de buurt.Dat deed hij gelukkig op verkeerd briefpa­pier, zodat het naar buiten kwam. De buurtbewoners barstten los, omdat ze al jarenbezig zijn om de wijk wat leefbaarder temaken en steeds weer op de elektriciteitscentrale stuiten. Nu zal gezien het voor­stel van B&W die olieopslag er niet komen,maar is evenwel ook niet definitief van debaan. Wanneer de nieuwe centrale n.l. omde een of andere reden niet zo rendabelblijkt te zijn als men nu verwacht, danzou de gasgarantie wel eens in gevaar kun­nen komen. Dat is niet denkbeeldig, omdat:- de warmte die geproduceerd wordt door

een 100 MW Steg eenheid veel meer 1sdan de nabijgelegen grootverbruikerszullen afnemen. Voordat de Stevenshofklaar 1s zal men dus warm water moetenlozen, wat financiele konsekwenties zalhebben. Dat noemt men aanloopverliezen.

- wanneer er stagnatie in de bouw van hetSchuttersveld, de Leeuwenhoek en m.n.de Stevenshof optreed, zullen deze ver­liezen hoger worden, omdat men bij ren­dementsberekening ervan uitgaat, dat debouw op een bepaald moment voltooid is,zodat men dan kan gaan leveren.

- mocht de gemeente besluiten om een an­dere nieuwbouwwijk, n.l. Roomburg nietop het Stadsverwarmings net aan te slui­ten, zal dat ook konsekwenties hebben,omdat het EBR dat wel graag ziet gebeu­ren. B&W houden echter, gezien het raads­voor~tel, een slag om de arm.

Het lijkt er sterk op, dat het EBR (en hetEZH) een 100 MW centrale wil, om zich inde loop der jaren van afnemers te verze­keren.Het CvE zag echter de bui hangen en heeftop eiegen initiatief een notitie gemaaktmet een compromis voorstel. Dit houdt indat:- een 50 MW centrale gebouwd zal worden

aan de Langegracht en de Leeuwenhoek(dit noemt men een warmtegebied)

- de gemeente het medebeslissingsrechtmoet behouden over uitbreiding van hetwarmtegebied. Zie hiervoor ook het arti­kel over de statutenwijziging van hetEBR en EZH.

- de stevenshof wordt niet aangeslotenop de centrale, maar er komt een vormvan lokale kollektieve verwarming, b.v.door vijf kleine eenheden te plaatsen,

elk voor c.a.l000 woningen.- aanleg van een kook-gasnet in de boven­

genoemde gebieden.Voordelen hiervan zijn dat:- aan de wens van het Ezn m.b.t. het op

te stellen elektrisch vermogen wordt vol­daan

- de aanloop verliezen lager zullen zijndan bij een 100 M\v centrale

- men voor de Stevenshof gefaseerd kanwerken, zodat men kan inspelen op nieu­we ontwikkelingen en technieken, terwijlmen bij eventuele stagnatie van de bouwéén of meerdere eenheden kan laten ver­vallen

- dit zelfde geldt voor Roomburg, op eenlater tijdstip

- bij een 50 MW Steg unit zal men geengevaar lopen om de gasgarantie te ver­liezen, zodat men definitief kan afzienvan olie-opSlag in de woonomgeving.

Een aantal mensen van het Energie Komitee

Statuten van leids energiebedrijf

Op de agenda van de gemeenteraad van Leidenstaat al enige tijd een statutenwijzi9ingvan het Energiebedrijf Rijnland (EBR). Hetis de bedoeling om het productiebedrijf,de Stedelijke Fabrieken voor Gas en Elec­triciteit, - nu in handen van de gemeenteLeiden -over te dragen aan het.EBF. HetEBR is een distributiebedrijf en wordt ge­vormd door Leiden plus. eenentwintig om­liggende gemeenten. Leiden heeft 49% vande aandelen van het EBR in handen. Bij devoorgestelde statutenwijziging zal tevenshet commissariaat van de gemeente Leidenin het Electriciteitsbedrijf Zuid-Hollandovergedragen worden aan het EBR. Hiervooris ook een statenwijzigtng van de EZH nood­zaKelijk. Tot nu toe kunnen alleen gemeen'"ten en provincie aandelen in het EZH hebbenen niet een Gemeenschappelijke Regelingals bv. het EBR. In Leiden is onlangs eenanti-Dodewaard-motie aangenomen, waarinde leidse commissaris in de EZH wordt ver­zocht al het mogelijke te doen om de· aan­delen van de EZH in de NV GKN terug te -rek­ken (zie LEK-bulletin nr.9). Deze rrotiewordt ontkracht door de dreigende statuten­wijziging; de invloed van Leiden wordt im­mers veel indirecter. Onlangs heeft de leid­se raad een D'66-motie aangenomen om destatutenwijziging op te schorten tot na"uitvoering" van de Dodewaard-motie. Weverwachten nietdat Dodewaard gesloten zalzij·n voor .de statutenwijziging "erdoor"is. Alleen alom die reden mogen dézewijzigingen niet doorgaan. Verder betekentdit een verdere verzelfstandiging van deenergiebedrijven. Omdat de statUtenwijzi­ging van de EZH ook door andere gemeente­raden aanvaard moet worden, roepen we debetr~ffende energiekomitees, stroomqroepen,basisgroepen op om hiertegen actie teondernemen. Het betreft de gem~enten

Rotterdam, Dordrecht, Gouda, Delft, DenHaag ~n Provinciale Staten van Zuid-Hol­land. Verder lijk,t het ons zinnig eenprovinciaal overleg ZUid-Holland testarten over de giroblauw-actie: die

8

Rijnland, van de betrokken buurten en eenpaar mensen, die zich in de Stadsverwar­mings problematiek hebben verdiept i.v.m.hun studie, hebben aktie ondernomen om ditcompromis voorstel door de gemeenteraad tehalen. Hoe dat zal uitpakken kan nu nogniet worden gezegd. Er zijn echter eenaantal raadsleden van m.n. de PvdA bezochten zijn ook naar hunfraktievergaderinggeweest om ons standpunt te verduidelij­ken. Ook zijn de kommissievergaderingenbè~ocht waar we ook ons verhaal kwijt kon­den. In elkgeval is bereikt dat het B&Wvoorstel niet zomaar er door is gejaags,hoewel enkele PvdA wethouders i.t.t.de fraktie, dat graag hadden gezien. Naderbijzonderheden over dit spannende vervolgverhaal kunnen binnenkort worden verwachtals de gemeenteraad, op 9 februari, haarstem heeft laten horen. Wij zullen er danook zijn.

heeft er ook mee te maken. Binnenkorthoren jullie meer van ons.

~~g~~~_!U!2!~~~!~_e!i:

Energie Komitee RijnlandRijnstraat 8231HoJJ LeidenTel.: 071 - 125654

~~§Eg!!Dg_g!§_Q~!gug!!i~~~~_~D~!g!~È!gn:

Willen we onze energievoorziening in detoekomst veiligstellen, dan is op kortetermijn een integraal energiebeleid nood~

zakelijk. Essentieel onderdeel hiervan isenergiebesparin~, w.o. doelmatig energie­verbruik. Doelmatig energieverbruik be­tekent, dat voor iedere toepassin9 diêenergiebron gekozen wordt die daarvoor hetmeest geschikt is, voorts dat alle energiein een energiedrager aanwe;i!:igoptimaal ge"'"bruikt wordt en tenslotte dat er zo minmogelijk energie gebruikt wordt voor iederetoepa,ssing.Doelmatig energieverbruik betekent geenteruggang in comfort. Ook zonder dat webepaalde, verworvenheden behoeven in te le­veren (auto, geheel verwarmd huis) is hetmogelijk door doelmatig gebruik zoveel ener­gie te besparen, dat kernenergie overbodigwordt.Gezien de eindigheid van fossiele brandstof­fen, de aantasting van het milieu door groot­schalig gebruik en de oneerlijke verdelingvan het gebruik Qver de aarde, zal het inde toekomst ook noodzakelijk zijn op ande-re manieren het verbruik van fossiele brand­stoffen terug'te dringen. Naast een opti­maal gebruik vanstromingsbronnenis hetdan noodzakelijk de energiebehoefte vande bevolking terug te dringen door een ver­andering van het consumptiepatroon o.a.door meer collectief gebruik van goederenen diensten die veel energie vergen. HCesnellér we daarmee beginnen, des te meer'fossiele brandstof er voor ons nageslachtoverblj.jft.

~~~E!!!Dg_~D_!~!~9~!~9~Dn~!g:

Vaak wordt gesteld dat voor handhaving vanhet welvaartsniveau in ons land economischegroei noodzakelijk is en voorts dat econo­mische groei gepaard gaat met groei vanhet energieverbruik., Een ander element vandeze doctrine is dat werkgelegenheid alleenin stand gehouden kan worden door economi­sche groei. vermindering van het energie­verbruik zou dan zowel de' welvaart als dewerkgelegenheid aantasten .. Ncg afgezienvan het feit dat onze welvaart ten deleop uitbuiting van de derde wereld geba­seerd is kan deze dàctrine voor wat betreftde noodzaak van groeiend energieverbruikals ondeugdzaam en immoreel van, de handgewezen worden. Immers groei van het ener­geiverbruik gegrond op voortzetting vande huidige economische groei leidt onher­roepelijk tot het einde van de bescha-ving (uitputting grondstoffen en fossielebrandstoffen, vernietiging aards milieu,degeneratie menselijk soort door stra­ling) •Uitstoot van arbeidskrachten heeft alsvoornaamste oorzaken dat machines, hoewelze meer energîe verbruiken, goedkoper zijndan menselijk arbeidskrachten en wat eraan menselijk han~'erk overblijft goedko­per in de derde wereld verricht kan worden.Vermindering Van het energieverbruik, doorhet stoppen en terugdringen van de auto~

matisering (voorzover het niet te onaan­genaam werk betreft) zal de werkgelegen­heid ten goede komen en op den duur ookvoordeliger zijn door de hoge kosten die

9

massale werkeloosheid en groeiend energie­verbruik met zich mee brengen.Energiebesparing, het ontwikkelen en toe­passen van nieuwe technologieën gerichtop doelmatig energieverbruik, grootscheep­se isolatie en de realisering van alterna­tieve energieprojecten zal op de korte ter­mijn extra werkgelegenheid scheppen.Hoogwaardige arbeid bovendien, die onzeexport ten goede zal komen.

~§!~l?~E~!:!g_~!:!_l?E~Q~~!:.!:~_~!:!_~~!:!~::!!!:il?!:.!:~:

In het huidige besparings"beleid" wordthet accent gelegd op de individuele consu­ment. M.b.v. voorlichtingscampagnes en ener­gieprijsopdrijving wordt geprobeerd dezeertoe te bewegen zijn gordijnen te sluiten,de verwarming een graadje lager te zetten,zijn auto eens te laten staan enz. Dezemaatregelen kunnen natuurlijk wel enig ef­fect hebben in die zin dat ze de mensenenergiebewuster maken, maar kunnen nooiteen oplossing van het energieprobleem op­leveren (Hooguit een paar % besparing);Ze leggen de verantwoordelijkheid voor hetenergieprobleem bij de consument, terwijlde grootste verkwisting nu juiste aan de pro­ductiekant voorkomt, waar ook de meesteenergie verbruikt wordt.In de kapitalistische productiewijze staatniet het maatschappelijk belang (E-bespa­ring, milieubehoud) voorqp, maar het voort­bestaan van het bedrijf (in concurrentie

met andere bedrijven) voorop. Dooragressieve reclame worden mensen aangespoordal of niet overbodige en verspillende pro­ducten te kopen. Producten, waarvan levens­duur en afschrijvingstermijn $teeds korterwordt; de consument moet immers blijvenkopen. De hoeve~lheid energie nodig voorhet produceren is de laatste tijd ook steedstoegenomen, dOOrdat menskracht vervangenwerd door machines die wel goedkoper zijn,maar ook meer energie kosten.Wil de economie wel het maatschappelijkbelang dienen, dan zijn fundamentele ingre­pen van buitenaf nodig, omdat zij dat nooituit zichzelf zal doen. .

~~~l?~!!!:!g_!!Lê~f!:Q!~h :1. Bouw: architectonische aanpassingen ge­richt op een efficiënte energiehuishou­ding (mogelijkheid tot inbouw van alter­natieve energievoorzieningen): isolatievolgens deense normen: hoog rendement ver­warmingsinstallaties (bv. warmtekracht­koppeling): doelmatige verlichting.

2. Industrie: alleen produceren wat werke­lijk nodig is; energiezuinige productie­technieken; hergebruik goederen (flessen)en grondstoffen: verbetering qualiteit erlevensduur van producten: warmtekracht­koppeling.

3. Landbouw: vervanging van kunstmest eninsecticiden door milieuvriendelijker enenergiezuiniger methoden: afschaffing bio­industrie: beperking verwarmde kasbouw engebruik warmtekrachtkoppeling.4. Transport: vermindering vervoersbehoeftedoor terugdringen woon-werkverkeer en pro­duceren op de plaats waar het product no­dig is; efficiënter gebruik transport~id­

delen: zuiniger wotoren.

5. ~nergieproductie: zoveel mogelijk plaat­selijke energiebronnen benutten; korte dis­tributieleidingenl gebruik hoog rendementinstallaties (bv. stadsverwarMing)~!!Q!!~~!~~!!_~!!_!:'!~_!QL~~!!_2~_QY~!!:!~!2

Energiebesparing is een ~aak van nationaalbelang, waarvoor de overheid de eerstaangewezene is om die aan te pakken.Niet alle bovenstaande punten zijn op de­zelfde korte termijn te verwezenlijken.So~~ige vragen een omPouw van de economiedie pas op langere termijn te bereiken is.De overheid zal zich daartoe de mièdelenmoeten verschaffen. Op korte termijn moetde overheid die zaken aanpakken waartoezij thans wel de middelen heeft. We noe­men:

LA HAGUE EEN ONGELUKJE

Capa"Citeitsproblemen en Ongelukkenin

La Hague

De laatste dagen heb je in de kranten kun­nen lezen over de franse fabriek bij LaHague voor opwerking van radio-actief af­val van kerncentrales. Ook het afval vanBorssele wordt daarheen gestuurd. Bedoelingis, dat dit afval met een laag percentageplutonium en uranium brandstof met eenhoog percentage van deze stoffen gehaaldwordt - een voorwaarde voor het sluitendzijn van splijtstofcyclus en het "nut" vankweekreactoren - wa.arna de rest plus degebruikte stoffen en materialen deels wor­den opgeslagen (soms samengeperst), deelsin zee worden geloosd. Na afloop van ~p­

werking is er nog meer afval dan ervoor,omdat er allerlei verbruikte apparatuuren stoffen bijkomen en er slechts weinigplutonium en uranium wordt afgescheiden.Het afval wordt voor het opwerkingsprocesin vloeistof omgezet. De fabriek werd ge­bouwd met de bedoeling, dat het vloeibaarplutoniumen uranium het gehele proceszonder menselijk ingrijpen zou doorlopenen er werd bij de bouw geen rekening gehou­den met eventuele noodzaak van reparaties.Echter door neerslag van radio-actief ma­teriaal in de pijpen - met als gevölgverstopping en straling - moeten steedsmeer reparaties worden verricht op moeilijkbere'ikbare plaatsen in een omgeving metsteeds hogere permanente stralingsdosis.Er was uitgegaan van verwerking van acht­honderd ton per jaar. In deeerste vier jaarkon slechts in totaal honderdentwintig tonworden verwerkt.. Er wordt nog steeds veelmeer geleverd dan er verwerkt kan worden.Brandstofstaven die zolang in koelbassinsworden opgeslagen corroderen en op de bo­dem van veel silo's ligt al een onverwerk­bare radio-actieve modder. Borssele moetniet voor niets steeds meer afval "voorlo­pig" op eigen terrein opslaan.In één jaar tijd zijn er al zeven ongeluk­ken gebeurd, waarbij radio-actieve stoffenin het milieu kwanen. Over de laatste brandop 6 januari j.l. in een silo - volgensde directie van beperkte omvang - is het

10

- snelle isolatie van alle woningen, ge­bouwen e.d. naar deense normen.- stimulàtie van hergebruik en recycling.- verbod op bio-industrie- stimulering openbaar vervoer- vergroting van de mogelijkheden totteruglevering van zelf opgewekte electri­citeit aan het openbaar net

De hoogste prioriteit dienen die zaken tehebben die de grootste verkwisting bestrij­den (isolatie). Daarnaast is het belangrijkdat de overheid zichzelf ten voorbeeld kanstellen aan de bevolking door ook in eigenhuis een optimale energiehuishouding tebetrachten.

laatste woord nog niet gezegd. De fransevakbond CFDT bestrijdt de mededelingen vande directie en verwijt haar informatie ach­ter te houden. Er is zelfs een staking ge­organiseerd, waarbij sluiting van de fa­briek werd geeist. De CFDT gaat echter nogaccoord met opwerking van uitsluitend fransafval. Verder eist zij een grotere veilig­heid voor het personeel en de omwonenden.De splijtstofcyclus is dus ook hier door­gerot en er zal nog wel flink wat afvaluit La Hague terugkomen.bronnen: Nucleonics Week, Vol. 22 nrs. 2,3

NRC,l? jan. ~98l

De Groene Amsterdaromer.23 april 81Opwerking van kernafva~VMD 1977

HARRISBURG

Na het ongeluk in Three Mile Island IIbij Harrisburg nu al geruime tijd gele­den, zijn de problemen met deze reactornog steeds enorm groot. De reactorkérn isnog steeds niet onder controle; in de cen­trale staat ruim 2,5 miljard liter radio­actief besmet water dat in de SusquehannaRiver geloosd dreigt te worden. Het afbre­ken van de centrale als dat mogelijk iS fzal enkele miljarden dollars gaan kostenen zal zo'n zeven jaar gaan duren. Ongeveer1700 vrachtwagen ladingen met afval zullendan uit de centrale komen. De enige plaatswaar deze hoeveelheid naar toe kan is Hen­ford, een paar duizend kilometer van Harris­burg. Inmiddels hebben een aantal statenen steden zich al via referenda uitgespro­ken tegen vervoer van radio-actief afvaldoor die gebieden heen. daardoor lijkt hetonmogelijk het afval naar Henford te ver­voeren. De andere centra~e (three mileisland I) ligt ook nog steeds stil; er zijnplannen om deze weer op te stàrten.Hopelijk kan dit via nu lopende gerechte­lijke procedures voorkomen worden.

Om de eis tot permanente sluiting vanThree Mile Island I kracht bij te zettenhebben vier a~erikaanse vakbondsorganisa­ties opgeroepen tot een anti-kernenergiemars op 28 maart a.s. (twee jaar na Harris­burg), Dit wordt de eerste nationaleanti-kernenergie mars georganiseerè dooreen aantal vakbonden.De eisen zijn:- Geen tweede Harrisburg; Three Mile Island I

moet dicht blijven; geen radio-actievedumping in de Susquehanna River

- Ondersteun de United Mine Workers ofAmerica in hun strijd voor een goedcontract

- Werk voor iedereen: verkorting van dearbeidstijd en een goed werkgelenheids­programma

- Alternatief werk voor arbeiders uit dekernenergie industrie

Internationale steun voor deze mars wordtdringend gevraagd;

Contactadres: Labor Committee for SafeEnergy and Full Employment _ p1536 - lGth Street NW, \Washinaton D.e. 20036 .USA J ~

tel.: 202/265-7190

URANIUM PROTEST

Ook in Groot-Britannië wordt- actiegevoerd tegen de verrijking van namibischuranium door CFENCO.Op initiatief van de britse Anti ApartheidBeweging en Solidariteits Komitee l':amibiëwerd in 1977 een campagne gestart tegende contracten van de britse regering roetRio Tinto Zinc, die het namibisch uraniumexploiteert. Sindsdien hebben verscheide­ne britse organisaties zich bij deze cam­pagne aangesloten.Afgelopen januari hebben de organisatieszich beraden over de te voeren acties in1981. Er is besloten tot een weigerings­campagne. De britse bevolking zal opgeroe­pen worden om 7 procent van haar electri­citeitsrekening niet te voldoen. Dit per­centage is het geschatte aandeel van nami­bisch uranium in de electriciteitsproduc­tie. Verder zullen de vakbonden acties on­dernemen tegen de import van namibisch u­ra~ium. Op 14 maart a.s. zal er een natio­nale actiedag gehouden worden; men zal dandiverse picket-lines organiseren.In ~eàerland kunnen wij dergelijke actiesnatuurlijk alleen maar van harte onder­steunen; ook immers in Nederland wordtin Almelo namibisch uranium verrijkt.

Contactadres: Geen Kernenergie voor Zuid-Afrikap/a Lauriergracht 116

AmsterdaIl'

EUROPA ATOOM VRIJ

BRUSSEL 18 april 1981

Vanuit de engelse vredesbeweging is hetinitiatief gekomen om op Paaszaterdag(18 april a.s.) in Brussel een internatio­nale manifestatie en demonstratie teg~n

_~ de kernbewapening en kernenergie te orga­niseren. Het accent ligt op de strijdtegen de kernwapens. In Nederland is dit

~ initiatief door een aantal organisatiesopgepakt en probeert men ook vanuit Neder­land mensen naar Brussel te krijgen; tevensvormt het een goede aanleiding om meer aan­dacht te gaan besteden aan de relatie tussenkernenergie en kernwapens. Vooral op plaat­selijk niveau gaan zich groepen met de voor­bereiding bezighouden. Er zullen aö hoccomité's Europa Atoomvrij gevormd worden.Ook kunnen binnen al geplande acties ac­tiviteiten ten behoeve van een atoomvrijEuropa toegevoegd worden.Landelijk zal er voor informatie- en ~obi­

lisatiemateriaal gezorgd woröen. De hoofd­eis van de actie is: Europa Atoomvrij.Geen kernwapens en kerncentrales en anderenucleaire activiteiten in Europa; een zospoedig mogelijke verwijdering van dat al­les uit Europa.

11

NUCLEAR ROADSHOW

Voor de derde keer organiseert de engelsemilieuactiegroep "The Friends of the Earth"een anti-kerncentrale fietstocht. Deze keergaat het vooral tegen de bouw van een nieuweserie reactors van het Harrisburg-type.De bouwplaatsen liggen in het verre zuid­westen van Engeland, Cornwall, en naastde bestaande Sizewell-centrale aan de oost­kust dichtbij Harwich.De Roadshow gaat een route afleggen tussendeze twee plaatsen in langs de zuidkusttot Brighton en vandaar via Londen naarSizewell.De deelnemers zullen natuurlijk fietsen ende zwaardere toneelattributen zullen metaanhangwagens meegevoerd worden. Iederedag wordt zo'n 30 tot 40 km afgelegd. Erzal gecampeerd worden in weilanden en tui­nen van FOE-aanhangers langs de route.

~2~_!!L9~_:B2s9~hQ~"

De voorstellingen zullen bestaan uit muziek,dans, theater en circus. Het geheel zaltamelijk kort zijn en aangepast aan de plaatsen publiek waar het gegeven wordt.

!2~_9S!!!!1?s!g!l~

De route voert langs verschillende bestaan­de of geprojecteerde kerncentrales. Naastde show zelf worden discussieavonden gehou­den tussen voor- en tegenstanders van kern­energie. Het geheel zal erop gericht zijnom maximale publiciteit te halen bij deplaatselijke t.v., radio, en kranten. InLonden hoopt reen de aandacht van de natio­nale pers te kunnen krijgen.

~!~_g2~L!!!~~?

De tocht duurt vijf weken, van 25 juli tot29 augustus. Weinig mensen zullen de heletocht mee kunnen fietsen. Daarom heeft meneen kerngroep gevormd van 8-10 mensen diede hele tocht afleggen en zorgen voor decontinulteit. Iedereen is verder welkomom mée te fietsen. Als je iets kunt doenop 't toneel dan zal er een plaats voorje worden gevonden in de Show. De rouetwordt verdeeld in vijf etappes. voorlopig:1. Cornwall, 2. Devon, 3. Dorset tot aanIsle of Wight, 4. Isle of Wight tot Brighton,5. Brighton - Londen - Sizewell. Bij hetbegin van iedere etappe wordt een rust-of trainingsdag gehouden om nieuwkomersin te voeren.

g~!9_~m....!~Jd~De plaatselijke FOE-groepen z~Jn gevraagdom dans, disco of andere sociale activitei­ten te organiseren, om de boel te verleven­digen én geld in te zamelen. Onderweg zul­len boeken, stickers, posters e.d. verkochtworden. Men kan zich bijvoorbeeld ook la­ten sponsoren voor iedere mijl die jemeefietst.

~!::!~!_!!!fQ

Als je mee wilt doen of inlichtingen wiltmoet je een geadresseerde envelop (met jeeigen adres dus) plus een InternationaleAntwoord Coupon (op het Postkantoor) opsturen in een envelop aan:Peter Robinson, Old Hall, East Berghott,Colchester, Essex, England

Contactadres in Nederland:Tony Briggs, Gov. Flinckstr. 213 ~'dam.

(maarlievernietdus~~)

12

GELDERS KONGRES

Een aantal mensen uit de gelderse AKBheeft het initiatief genomen tot de orga­nisatie van een Gelders Kongres. In Gel­derland en het aangrenzende duitse grens­gebied dreigt een van 's werelds grootsteatoomparken te ontstaan. Dit kongres kaneen aanzet vormen tot de strijd tegen ditatoompark. De bedoeling is om op hetkonçres zoveel mogelijk facetten aan deorde te laten komen. Gedacht wordt aan eenaantal thema's:- de onderlinge verbanden tussen de ver-

schillende atoomprojecten in dit gebied- stralingsgevaar- risico's van ongelukken- de problemen van atoomafval- energie: behoefte en mogelijkheden- economische belangen achter het project- multi-nationale samenwerking- democratische controle- vrede en veiligheid- BPDVolgens de initiatiefnemers moet het kon­gres aan een aantal eisen voldoen. Hetmoet ondersteunend werken voor de buiten­parlewentaire activiteiten en de onderlingeverbanoen moeten duidelijk bloot gelegdworden. Daarbij moeten de anti-kernenergieargumenten zoveel moqe Li j k onderbouwd wor­den. Verder vindt men het van belang datbet kongres een uitstraling heeft , zodatmeer mensen zich tegen kernenergie teweergaan stellen. Tenslotte zou het kongreseen scholend karakter voor activisten moe­ten hebben.Contactadres: l'inke Postma

tel.: 085/450626

forum souburg

Precies een jaar na de demonstratie inMiddelburg, waar ca. 10.000 mensen tegende kerncentrale Borssele demonstreerden,vindt op 24 april a.s. in Souburg (Zeeland)een politiek forum plaats over de thema'senergiebeleid en kernenergie.Voor dit forum zijn de lijsttrekkers vanbijna alle partijen uitgenodigd. Aan dehand van een viertal stellingen zullen zijdiscussiëren over deze thema's.Deze stellingen zijn:1. Energieproductie en -consumptie dienenondergeschikt te zijn aan een goed leef­milieu.2. Het energiebeleid moet worden gerichtop beperking van het energieverbruik doormaatregelen tegen verspilling en onnodigverbruik in de consumptie- én productie­sfeer en tevens op een zo snel mogelijkevervanging van fossiele brandstoffen doorstromingsbronnen.

3. Voorwaarde voor het optimaal behartigenvan de belangen van mens en milieu is hetgeheel onder openbaar beheer komen van deenergiesector. Democratische besluitvormingdoor alle betrokkenen bij de energievoor­ziening is daarbij een harde eis.4. De kerncentrales te Borssele en Dodewaarddienen zo spo~dig als technisch mogelijkis voorgoed stilgelegd te worden.Vooraf zullen de forumleden in een brochu­re alvast hun mening over deze vier stel­lingen kunnen geven. Aan het forum zal ver­der iemand van het Landelijk Energie Komi­tee deelnemen. De organisatie ligt in han­den van het Energie Komitee Zeeland en hetLandelijk Energie Komitee.

Het forum vindt plaaLs op vrijdag 24 aprila.s. in zaal "De Zwaan" te Oost-Souburg,aanvang 19.00 uur.De brochure is te bestellen bij:EKZ, Postbus 208

4330 AE Middelburg

KUNSTarmoede van de toekomst onder hoogspning

Solidariteitsfilms heeft een nieuwe film,waarin jongeren hun mening over kernenergiegeven. In de film wordt aandacht besteedaan de voor's en tegen's van kernenergie,de toenemende energieverspilling, zonne­en wi.ndenergie, de afvalproblematiek, degevolgen van bewaking en beveiliging vankerncentrales voor de democratie en overhet feit of jongeren nog wel serieus geno­men worden. In een aantal discussies tus­sen jongeren, commentaren en verslagen vandemonstraties wordt de onvrede van jonge­ren weergegeven en duidelijk gemaakt datde toekomst in gevaar is. De film wordtdoor jongeren gespeeld en is in nauwe sa­menwerking met hen tot stand gekomen. Ookis er een jongeren-courant verschenen dieverder ingaat op het energievraagstuk. Defilm is te gebruiken voor jongeren vanafdertien jaar.De f1lmduurt 35 minuten en is 16 mmoInfo bij solidariteit Films ~76 - 148291

13

In 1972 treedt Karen Silkwood als voorstand­ster van kernenergie in dienst bij deplutoniumbrandstofstavenfabriek van hetconcern Kerr-Mc Gee (USA). De grondleggervan dit concern is de voormalige gouver­neur van Oklahoma, Robert Kerr. Onderzijn leiding groeit het concern uit totéén van giganten binnen de olie-industrie.In de jaren vijftig stort het bedrijf zichop de kern-industrie. Het atoomtijdperkvergroot enkel de macht van deze oliebaron.In de jaren zestig sluit het concern eencontract met de voormalige Atomie EnergyCommission voor het vervaardiqen van dui­zenden plutoniumbrandstofstaven voor eensnelle kweekreactor in Richland. Begin vande jaren zeventig verrijst de fabriek waarKaren heeft gewerkt.Haar droom over schone energie blijkt eennachtmerrie te zijn. de veiligheid b.innende fabriek is een regelrechte aanfluiting,plutonium verdwijnt en uiteindelijk ver­laten defecte brandstofstaven de fabriek.Karen besluit hier werk van te maken. Zeweet haar beschuldigingen te bewijzen. Ern­stig besmet, komt zij op 13 nov. 1974 bijeen auto-ongeluk om het leven. Ze wasmet haar bewijzen op weg naar een journa­list van de New-York Times ...Volgens de politie was ze achter haar stuurin slaap gevallen. Een onafhankelijk onder­zoek wijst naar moord. De FBI die haar doodmoet onderzoeken, is voornamelijk geinte­resseerd in haar bisexualiteit. Hoorzit­tingen van het Congres en de Senaat wordengêtorpedeerd.C'iteindelijk start op 6 maart1979 een proces tegen de firma op drieaanklachten: opzettelijke radio-actievebesmetting, aantasting van burgerrechtenen moord.Het stuk van GLTwee volgt de laatste jarenvan haar leven. Deze scenes worden afgewis­seld met verklaringen uit het proces.

Het stuk duurt anderhalf uur; er kan nade voorstelling gediscussieerd worden.Informatie op dinsdag- en woensdagmiddagtussen 2 en 5 uur op 043 - 17764.

NIJMEGEN

De reeds in Bulletin 80/9 aangekondi9debrochure van de PSP en de Stroomgroep StopKernenergie, beide in Nijmegen, is uit.Deze brochure, over "besparingen, alter­natieven, produktie en konsumptie, verkeer",is een antwoord op het halfslachtige gemeen­telijke energiebeleid.Uitgebreid wordt ingegaan op de tweeslach­tige positie die de gemeente heeft. Enerzijdsmoet en wil ze meedoen met landelijke be­sparlngspolitiek, anderzijds verdient degemeente, via het gemeentelijk energiebe­drijf, in 1981 aan elektriciteit- en gas­distributie een dikke vijf miljoen gulden,wat altijd nog 11% is van de gemeentelijkebijdrage aan de gemeentebegroting. HoewelNijmegen er in vergelijking met veel anderegemeenten niet slecht afkomt, blijken tochgrote kansen door on-interesse of machts­politiek verspeeld te zijn. Nijmegen heeftde grote PGEMcentrales zowat in de stadliggen. Toch zijnstadsverwarmingsplannentot nu toe afgeketst. Een plan om 180 wonin­gen in een nieuwbouwwijk te bouwen, monddetenslotte uit in een projekt van 12 wonin­gen. Ook zijn plannen voor een zwembadver­warming met zonne-energie op een dergelijkemanier "verijdeld".De nijmeegse brochure is een kritiek op eenkritiek op het energiebeleid van de gemeen~

te, dat op de eerste plaats. Maar tevensis het een oproep en een hulpmiddel aan/voorde bevolking om zelf aan de slag te gaan,o~ niet af te wachten tot de bestuurdersomgeturnd zijn.De nijmeegse groepen plaatsen hun voorstel­len in een breder kader. Besparen en stro­mingsbronnen invoeren is niet genoeg, zoblijkt uit het volgende citaat (pag.91:"maar de regering doet toch ook aan energie­besparing, ls dat dan verkeerd? In wezen

SYMPOSIUM VERSLAG

Verschenen is het verslag van een symposiumdat door het IKV en de NOVIB georganiseerdis op 13 september j. 1. te Arnhem.Voor dit symposium zijn tientallen groepenen organisaties uitgenodigd die werkzaamzijn op het terrein van kernenergie, ont­wikkelingssamenwerking en vredesvraagstukken.Met mensen uit die organisaties is gesprokenover het raakvlak tussen deze gebieden enover activiteiten die zij al ondernemenof gaan ondernemen. Aan de hand van eenaantal inleidingen, die ook in deze mapzijn opgenomen is gepraat over de verster­king die de bewegingen onderling kunnengeven. Daarbij ligt het niet in de bedoe­ling om tot eenwording te komen, maar omop overlappingen gezamelijke actie te voe­ren en gemeenschappelijke standpunten teformuleren.De velden raken elkaar het meest duidelijkopde punten energie- en veiligheidsvoorzie­ning, toegespitst op het probleem kernener­gie en kernwapens.We zien daarbij dat de huidige energie­politiek van de rijke wereld op een nucleai­re toekomst voor de derde wereld aanstuurt.Natuurlijke energiedragers worden in ver­sneld tempo uit de arme landen weggehaald

14

vinden we van wel, omdat je het niet opzich kunt bekijken. Natuurlijk kiezen wijook voor dezelfde techniese maatregelen zo­als woningisolatie. Maar onze filosofieerachter is fundamenteel anders. De regeringVan Agt kiest voor energiebesparing vanwegede ekonomische eindigheid; in tegenstellingtot tien jaar terug is energie haast onbe­taalbaar geworden. Dlihom moeten we inleve­ren. Wanneer we in dit beleid bezuinigen ,dan houdt dat êên ding niet in: nl. dat welater méér overhouden. Het houdt alleen indat de industrie meer armslag krijgt om in­vesteringen te doen, investeringen waar wijniets over te zeggen hebben. Wat voor zinheeft het te bezuinigen op energie, zodater een nieuwe Monatoetjesfabriek gebouwdkan worden, of n6g meer aluminium voor bier­blikjes of nóg meer wapens. Daarom schietenwe met dit besparingsbeleid niets op. Hetbrengt ons geen stap dichter bij onze doel­stellingen, een demokratisch en ekologischverantwoord energiebeleid".Hun bredere opvatting van het energieprobleemblijkt ook uit de ruimte die in de brochureis ingeruimd voor de nijmeegse kernCJroepvan VMD, die over de relatie voedsel-enerCJieschrijft, en de nijmeegse ENFB, die de ver­keerspolitiek van Nijmegen bekritiseerd.Een "moetje" voor alle groepen die met ge­meentelijke energiepolitiek aan de slaCJ wil­len."Energie in Nijmegen", 75 blz., PSP-Nijme­gen, SSK, prijs f 5,-- (incl. porto), over­maken op giro 1252738 tnv. penningmeesterPSP, Nwe Nonnendaalseweg 26, Nijmegen, ovv"Energie in Nijmegen".

en in vele gevallen vervanCJen door, in hetnoorden verWorden tot onverkoopbare, nucle­aire technologie. Op deze wijze worden degevaren van kernwapens ook verder verspreid.Het bezit van een zogenaamde vreedzame nu­cleaire cyclus betekent, in ieder gevalin theorie maar soms ook in de praklijk,het bezit van kernwapens. Daarbij komt dannog een falende ontwapening van de tweemachtsblokken. De toenemendè perfectione­ring van de atoomwapens neemt angstwekkendevormen aan. Een aantal derde wereldlandenstellen, dat het onterecht is om van hunte eisen geen atoomwapens te verwerven ter­wijl de bewapeningsspiraal in het noordendermate vormen aanneemt.Op dit raakvlak zullen de verschillendebewegingen in Nederland elkaar moeten vin­den om tot een goede tegenstrategie tekomen.Dit verslag, het gehouden symposium zijndaar aanzetten toe.Tenslotte is in deze map nog een artikelvan Mient-Jan Faber opCJenomen, waarin hetthema "Ontwikkelings- en Ontwapeningssamen­werking" uitdiept.Al met al aardig discussiemateriaal vooranti-kernenergieaktivisten.

LITERATUUR

Energie uit Atoomkernendoor Prof. J .D. Fastuitg.: Natuur en Techniek nov/dec. 1980

De BMD werpt ook haar schaduw vooruit inde wereld van de (amateur) fysici I het maand­blad "Natuur en Techniek" heeft in dit ka­der een dubbeldik nummeruitgebracht. Indit nummer wordt door de schrijver op demeeste facetten van de nucleaire energieingegaan.

De theorie van het kernsplitsingsproceskomt uitgeb.reid aan de orde; ook wordt hetprincipe van de kernfusie kort aangestipt.Deze theoretische uiteenzetting is vrijmoeilijk toegankelijk en vereist toch welenige natuurkundige voorkennis. Voor eengelnteresseerde leek die natuurkunde opde middelbare school heeft gehad. Nietiets voor 's avonds in bed dus.Naast theoretische verhandelingen komenallerlei toepassingen aan de orde. Naastkernenergiecentrales en kernwapens wordtaandacht aan de toepassingen in de genees­kunde en wetenschap besteed. Bekend is na­tuurlijk de ouderdomsbepaling van gesteentenmiddels koolstof-l4.Fast staat ook stil bij de gevaren die metname de toepassing in electriciteitscentra­les in zich bergen. (Kernwapens zijn natuur­lijk impliciet gevaarlijk speelgoed). On­gelukken, radio-aktief afval, het lijktvooralsnog niet oplosbaar. Alternatieveenergiebronnen en besparingen genietenFast's voorkeur.Hier ontstond dan ook zijn conflict metde atoomlobby. Van allerlei kanten werder op hem druk uitgeoefend om de meestkritische passages over kernenergiecentra­les weg te laten. Fast weigerde dit: hijvond zijn boek één geheel. Toen heeft deuitgever op eigen houtje, tegen de uit­drukkelijke wens van Fast in, deze passagestoch wegens "redactionele redenen" geschrapt.Fast heeft daartegen geprotesteerd engeeist dat deze passages alsnog in een bij­lage opgenomen zouden worden. Dat moet nuook op bevel van het kantongerecht gebeuren.Duidelijk mag wel zijn dat de uitgever ondergrote druk van de atoomlobby stond om dezekritische onderdelen te schrappen. Als uit­gever wist hij natuurlijk drommels goed,dat hij bij een protest van Fast geen pootom op te staan had: dit bleek uiteindelijkook zo te zijn.Toch moeten we gewaarschuwd zijn door ditincident: met name de persvrijheid is hierin het geding. We kunnen niet toleren, datde atoomlobby dergelijke pressiemiddelengebruikt om publicatie van haar onwelgeval­lige artikelen te voorkomen. Censuur kunnenwe niet toestaan.Een boekbespreking met een staartje wasdit; wel wil ik nog even kwijt, dat ookde geoensureerde uitgave veel informatiebevat voor de anti-kernenergie-aktivist.Een lekkere kluif voor wie erin wil bijten.

15

Dodewaard. gaat diohtzondag 8 februari was er landelijk overleg van de"Dodewaard gaat dicht" basisgroepen.Op deze bijeenkanst zou men besluiten over eventu­eel nieuw te ondernenen akties.Een groot aantal voorstellen lag ter tafel, waarvan er twee duidelijk de belangrijkste gevoIXlen wer­den: - Naar Dodewaard vanaf ongeveer 16 april, als

de splijtstof staven in de centrale vervang­en worden.

- Naae de Ultra Centrifuge fabriek in Almelo,als de uitbreiding klaar is (nei), of als defabriek in werking treedt (oktober) of in a­pril.

Voorstanders van het voorstel on naar Dodewaard tegaan brachten in dat Dodewaard de zwakste schakel inde atcx:mketen is en daaran het makkelijkst te slui­ten is. Als deze centrale eenmaal gesloten is, zalhet mensen stirruleren on door te gaan.Een ander belangrijk argument was, dat er een ulti­matum gesteld is aan de sluiting van de centrale.De centrale is echter nog steeds niet gesloten, ondeze belofte na te kunnen kanen is het van belangon de eerstvolgende grote aktie in Dodewaard tE' hou­den.Voorstanders van het andere voorstel brachten naarvoren dat de UC-fabriek veel effektiever te blok­keren is. In Dodewaard is het probleem dat de waalniet afgesloten kan worden en het personeel gewoonde centrale in kan, de fabriek in Almelo is veel be­ter af te sluiten. Een ander argunent was dat veelmensen na de aktie in oktober van het vorige jaarin Dodewaard nog steeds net een kater rondlopen enniet zo snel geneigd zullen zijn~ naar Dodewaardte gaan. Uit een aktie bij Almelo zullen velen nieu­we kracht putten on door te gaan.

Na een lange diskussie werd uiteindelijk beslotentijdens de splijtstof-wisseling van de Dod.ewaard­centrale, daar aktie te gaan voeren, deze aktie valtdan net in de paasvakantie.Verder zullen de basisgroepen zich nog gaan beradenover eventueel, later in het jaar, te voeren akties,waarbij de UC-fabriek en Kalkar belangrijke objektenzullen zijn.Bij Kalkar wordt overigens begin mei een weekend ge­houden door de duitse 1003 au zich te beraden overeen grote aktie tegen Kalkar, eventuele nederlandseinitiatieven zouden hier goed bij aan kunnen slui­ten.

BAN het aktiemodelOp 14 maart a,e, organiseert Breek Atcx:mketen Neder­land, waarschijnlijk in Amersfoort, een dag over"het aktiemcdel".BAN heeft een boekje uitgegeven, waarin duidelijkgemaakt wordt dat kiezen voor BAN is kiezen voor eenaktieroodel, niet kiezen voor een aktiegroep.In dit boekje wordt uitgelegd hoe het aktie:rodel vanBAN eruit ziet: "Ban.is een aktiem:Xlel, waarin wenaast de .strijd tegen kernenergie herkennen dat heton neer gaat, waarin we herkennen dat we in ons ver­zet een lange adem noeten hebben. -we willen geen ge­weld tegen personen (••• l , - Tijdens de voorbereiding­en gaan we uit van geweldloosheid".Iedereen die zich door het BAN aktiem:Xlel aangespro­ken voelt is welkcm op 14 maart, on te praten overhet aktiem:xiel en verbetering daarvan, cm ervaringenuit te wisselen en cm trainingen te doen.

Infonnatie over deze dag en het bestellen van hetaktiem:xiel kan gebeuren bij:

Infonnatie over deze dag is te krijgen bij:- Guus, SChubertstraat 63, utrecht, 030/940552- Meth M:Ieura weversingel 17, Amersfoort, 033/722964OOk kan hier het aktiarodel besteld worden.

NEDERLAND ATOOMVRIJ

Een basisgroep in Wageningen heeft plannengemaakt om de anti-kernenergie-strijd teverbreden en heeft daartoe kontakt opgeno­men met een aantal IKV-kernen in ons land.Een uitstekend initiatief vinden wij1daarom hieronder de brief die zij geschre­ven hebben over het hoe en waarom.

Wageningen, januari 1981.

Beste mensen,de laatste tijd bestaat er binnen de anti­kernenergie-beweging een steeds groter be­wustzijn van de relatie tussen kernenergieen kernwapens. Niet alleen zijn voor deproduktie van bommen en energieopwekkingdezelfde grondstoffen nodig, ook de technie­ken vullen elkaar aan. (wij denken daarbijbijv. aan de verrijkingstechnieken waarvanhet principe van de ultracentrifuge zoalsdie in Almelo toegepast wordt, ook geschiktis voor het bereiken van hogere verrijkings­graden waarbij het "verrijkte" materiaal"geschikt"voor bommen wordt.)Ook wordt nederlands radioaktief afval naarde Verenigde Staten gebracht waar het bewerktwordt voor militaire doeleinden. (NB: com­merciële opwerking bestaat niet in de V.S.)Nederlands kern-materiaal uit Petten en Delftdient daar als grondstof voor atoomkoppen.Ook is Nederland betrokken bij de ontwikke­ling van een zgn. snelle kweekreaktor ofplutoniumcentrale in Ralkar. Plutonium iseen .van de giftigste stoffen ter wereld enis vrijwel direkt toepasbaar voor militaire­doeleinden.Op dit moment wordt de strijd tegen kern­wapens en kernenergie, op enkele uitzonde­ringen na (b.v. Den Haag, 7 jan. '81), nog­al gescheiden gevoerd. Ook de wijze waaropaktie gevoerd wordt verschilt nogal. Hetanti-kernwapens protest onder aanvoeringvan IKV, Pax Christi en N-bom komitees isop dit moment vooral maatschappij- en par­lementair gericht.De anti-kernenergie-beweging heeft zich daar-­naast ook beziggehouden met het voeren vandirekte akties (zijn akties die zich rich­ten tegen het voorwerp van ons ongenoegenzelf: de centrale, het transport enz.).Wij zijn een van de basisgroepen die aande blokkade van de kerncentrale in Dodewaard(okt. '80) hebben meegedaan. Verder hebbenwe meegedaan aan akties van Breek Atoomke­ten Nederland.Het zou ons inziens voor zowel de anti-kern­bommenbeweging als voor de anti-kernenergle­beweging versterkend en verbredend werkepals deze nader tot elkaar zouden kowen.Beide streven immers naar een mens- en mi­lieuvriendelijkere samenleving. Eên van debeide problemen aanpakken1 of de bommen, ofde kernfabrieken lost het totale kern-pro­bleem nog niet op. Ook is er in beide bewe­gingen een afnemend vertrouwen in de parle­mentaire besluitvorming op dit gebied merk­baar. (denk aan de debatten over de moder­nisering en stationering van nieuwe kern­wapens in dec. '79, de geheimhouding vanopwerkingskontrakten van nederlandse kern­centrales enz.)

16

Wij hebben door gesprekken met mensen uitbeide bewegingen de indruk gekregen dat erinderdaad behoefte bestaat aan samenwerkingen het uitwisselen van aktie-ervaringen.Daarom hebben we deze brief geschreven aaneen aantal IKV-kernen in Nederland en wil­len we jullie vragen hoe jullie erover den­ken en of jullie misschien zelf er al meebezig zijn. (b.v ideëen voor een eerste aán­pak) Wijzelf denken erover om een weekendte organiseren waarin we ervaringen metakties kunnen uitwisselen en plannen kunnenmaken over verdere samenwerking.Graag horen we snel, wat jullie er van vin­den, zodat we als er belangstelling bestaataan de slag kunnen. Als jullie andere IKV­kernen kennen die misschien belangstellinghebben laat dat dan ons weten of stuur debrief door.Wij zijn ook van plan kontakt op te nemenmet het Landelijk Energie Romitee, dat metgelijksoortige plannen rondloopt, en metKerk en Vrede.Groetjes en misschien tot ziensnamens onze basisgroep,Bert en Tineke.

Help de kern-technologie de wereld uit,om te beginnen uit Nederland:Kontaktadres:Tineke van den BergDroevendaalsesteeg 51Wageningen Tel.: 08370 - 17991

FILMCYCLUS

KERNENERGIEGRONINGEN

De "Kritische Atoomgroep Groningen" heeftin samenwerking met een aantal wijkcentraeen film- en videocyclus over kernenergiegeorganiseerd. Bij het ter perse gaan vandit blad is deze cyclus al in volle gang1echter in het kort toch iets.Met deze cyclus willen ze de groningsebevolking voorlichten over kernenergie enalles wat ermee samenhangt. Het geheel isook enigzins bedoeld in het kader van deBMD en als reactie op het VNO-initiatief.Afsluitend is er een groot Atoomfestivalop zondag 22 februari.Informatie: Milieu-federatie

Ossenmarkt 6A GroningenTel.: 050 - 130800