IN MEMORIAM IR A. PLATEdoor IR D. DE IONHG

MET ir A. Plate is een Rotterdamse figuur heengegaan,die in de kring van zijn tijdgenoten een bizondere plaatsheeft ingenomen.

Hij werd op 18 Februari 1881 te Rotterdam geboren als lid vaneen echt Rotterdams geslacht.

Het Rotterdam van zijn schooljaren 1887-1898 verkeerde insnelle ontwikkeling; het ene grote havenbekken na het anderewerd tot stand gebracht en de stad breidde zich uit in een voorNederland ongekend tempo.

Het openbare leven dier dagen draaide om een as, bepaald doortwee polen. De ene pool was dr h.c. A. Plate, de vader van ir A.Plate, hoofd van de firma Wambersie en Zoon, mede-oprichtervan de Holland-Amerikalijn, voorzitter van de Kamer van Koop-handel, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal en bestuurs-lid van tal van finantiële, commerciële en industriële ondernemin-gen, die het zakenleven van Rotterdam vertegenwoordigde en diedaarop zijn stempel drukte. De andere pool was ir F. B. s'Jacob,burgemeester van Rotterdam, lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, de laatste burgemeester in oude stijl, die de stad gehadheeft.

Beide polen waren van nature tegengesteld, maar dienden metbekwaamheid, toewijding en overtuiging dezelfde belangen, dievan de stad Rotterdam.

Tegengesteld van natuur: dr h.c. A. Plate was allereerst deactieve zakenman, voor wie het algemeen belang samenviel metde bloei van het zakenleven en voor wie de goeddoordachte daadhoofdzaak en de uiterlijke verschijningsvorm bijzaak was; ir F. B.s'Jacob was allereerst de man van het openbaar gezag, waarvanhet belang allereerst moet blijken uit zijn aanwezigheid en waarvande verschijningsvorm dus voor ieder waarneembaar en eerbied-wekkend moet zijn. Dit sloot naar zijn opvatting in: rust, eenvouden degelijkheid. Geld verdienen was geen zaak van het openbaargezag; dit had slechts de voorwaarden te scheppen om het deburgers mogelijk te maken hun zaken te drijven en uit te breiden;niet de daad, maar het vooruitzien was hier hoofdzaak. Het gezagzetelde boven het gewoel van het zakenleven.

217

Het jonge geslacht dier dagen groeide in deze sfeer op en daar-onder de jonge Plate en Leonie s'Jacob, dochter van de burge-meester, ongeveer één jaar jonger.

Voorzover dit jonge geslacht nadacht over de zin van het leven,en dat deden de twee juist genoemden, bevredigde de toenmaligemaatschappij hen niet. Aan de ene zijde koel, terughoudend enonkreukbaar gezag, aan de andere het tumult van een jachtigzakenleven, dat alle tijd en alle aandacht opeiste. Bij alle verschildeze overeenstemming, dat de bloei van het zakenleven het enignodige was en dat bij een verhoogde welvaart al het overige van-zelf zou komen. Voor het gevoelsleven was bij deze opvattingalleen plaats in de huiselijke kring voorzover er tijd voor overbleef.Het jonge geslacht, dat behoefte had aan ruimer gezichtskring enmeer samenhangende levensbeschouwing, stond te ver af van deethiek of van een bepaalde vorm van godsdienst om daarnaar tekunnen grijpen; zij zocht bevrediging in de aesthetiek en het socfolewerk.

De jonge Plate en Leonie s'Jacob, die reeds in hun schooljarensympathie voor elkaar voelden, zochten mede in deze richting,waarbij Plate meer de aesthetische richting volgde en zijn toekom-stige vrouw zich meer aangetrokken voelde tot het sociale werk.

De levensweg van de jonge Plate leek door goede feeën bepaald.Als enig overgebleven zoon was hij de aangewezen opvolger vanzijn vader; zijn helder verstand, zijn vermogen om zich mondelingen schriftelijk duidelijk uit te drukken, zouden hem zeker de ge-legenheid hebben gegeven om in het Rotterdamse zakenleven eenleidende positie in te nemen. Hij heeft deze weg niet willen gaan.Hij wilde niet nog geruime tijd leven in de schaduw van zijn vaderen aanstaande schoonvader; hij wilde een ruimere en vrijere sfeerdan de toenmalige sterk locaal getinte Rotterdamse. Hij wilde eeneigen leven opbouwen naar eigen aard. Dit besluit heeft zijn ver-dere leven beheerst en enigszins tweeslachtig gemaakt; hij wildeweg van Rotterdam, wijder horizonten tegemoet en bleef met zijndiepste wortelen aan die stad gehecht.

Voorshands ging hij in Delft studeren voor civiel ingenieur. Hetleven in het toenmalige Delftsch Studenten Corps gaf hem veelvan wat hij zocht; goede vrienden van zeer uiteenlopende aard enwording, waarmede hij tot zijn dood verbonden bleef. Hij namveelzijdig deel aan het studentenleven; te klein van gestalte om

218

raceroeier te worden, was hij toch een hartstochtelijk Laga-roeieren wilde geen stuurman worden.

Hij was van verschillende verenigingen bestuurder, onder meervan de Sociëteit Phoenix en nam met zijn clubgenoten, vooral inde eerste jaren, uitbundig deel aan het gezelligheidsleven. In langeavonden en nachten, die altijd te kort bleken, werd de wereld her-vormd en het verlangen geboren daarmede te beginnen.

Reeds na vier jaren, van 1899-1903, studeerde hij af als civiel-ingenieur, tot welke richting hij zich aangetrokken voelde door devan zijn vader geërfde scheppingsdrang. Hij trad in dienst van deHollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij en werd geplaatstbij de Haarlemmermeerlijnen en later o.a. bij de bouw van despoorwegbruggen over de Schie te Rotterdam.

Toen hij na enige tijd zou geplaatst worden op het hoofdbureauen daar meer administratief werk zou krijgen, nam hij in 1912een betrekking aan bij de Nederlandsen-Indische Spoorweg Maat-schappij, met het vooruitzicht te worden geplaatst bij de aanlegvan nieuwe lijnen. Hij werd echter belast met de bouw van eennieuw hoofdstation te Semarang en toen dit werk na een jaar zijnvoltooiing naderde en wederom plaatsing op het hoofdbureau voorde deur stond, veranderde hij nogmaals.

Hij ging als directeur van Gemeentewerken over naar de dienstvan de kort geleden ingestelde gemeente Semarang. Hier was alleseigenlijk nog van de grond af op te bouwen; hij organiseerde detechnische diensten; de wegen, niet bestand tegen het opkomendeautoverkeer, moesten geheel vernieuwd worden met geringe mid-delen; in samenwerking met ir Th. Karsten maakte hij een be-bouwings- en uitbreidingsplan voor Semarang, zowel voor de be-nedenstad als voor het heuvelterrein ten Zuiden daarvan, dat eenvoorbeeld is geworden voor stedenbouw in de Tropen.

Plate werkte te Semarang uiterst vruchtbaar; de middelen, diehem ten dienste stonden, waren bescheiden, maar hij mocht ermee doen, wat in zijn vermogen lag; hij heeft er zich zeker gelukkiggevoeld. In 1916 bereikten hem echter berichten, dat de gezond-heid van zijn vader achteruitgaande was en er werd een beroep ophem gedaan om naar Rotterdam terug te keren, aangezien geenenkele omstandigheid hem verplichtte in Indië te blijven. Voordit beroep moest hij zwichten en zo keerde hij naar Rotterdamterug. Aldaar werd hij in 1918 benoemd tot directeur van de

219

nieuw ingestelde Woningdienst der gemeente, welke tot taak kreegte voorzien in het gedurende de eerste wereldoorlog ontstanewoningtekort. Als hoofd van deze dienst heeft Plate baanbrekenden vruchtbaar gewerkt; het gelukte hem meer eenheid en rust tebrengen in het beeld der nieuwe straten, waarvan grote gedeeltendoor eenzelfde architect werden bebouwd. De samenwerking meteen aantal jonge architecten gaf hem gelegenheid in belangrijkemate zijn streven te verwezenlijken om het technisch doelmatigeeen aesthetisch verantwoorde vorm te geven. Plate was een be-wonderaar van Berlage en overtuigd van de mogelijkheid om aantechnische werken een schone vorm te geven, zonder aan de doel-matigheid afbreuk te doen, ja, juist door het doel in de uiterlijkevorm te doen spreken. Deze episode eindigde in 1923, toen deingetreden depressie aan het vruchtbaar werken een einde maakte.

Plate werd benoemd tot voorzitter van de Scheepvaart-Vereni-ging Zuid. Hier heeft hij de nieuwere inzichten op sociaal terreinvorm gegeven en door het persoonlijk contact met vakverenigings-leiders vaak moeilijkheden geëffend.

Plate heeft de Scheepvaart-Vereniging Zuid in 1939 verlaten endaarna geen bepaalde betrekking meer bekleed. Hij was echterdoor zijn veelzijdige ontwikkeling en belangstelling bij tal vanonderwerpen betrokken. Als voorzitter van de NederlandscheMaatschappij voor Nijverheid en Handel ijverde hij voor eenwetenschappelijke behandeling van economische en sociale vraag-stukken; hij pleitte voor vrijhandel, was lid van de Hoge Raadvan Arbeid en het College van Rijksbemiddelaars, vice-presidentvan de Nederlandsche organisatie van de Internationale Kamervan Koophandel en bestuurslid van tal van verenigingen en stich-tingen. Zijn hart trok echter naar het bouwen.

Aan het ontwerp en de bouw van de nieuwe Beurs heeft hijjarenlang met architect Staal samengewerkt; met ir W. van Tijenen zijn clubgenoot uit Delft C. A. Reesink heeft hij de totstand-koming bewerkt van een aantal hoge flatgebouwen en anderewoningcomplexen. Nog op 't laatst van zijn leven heeft hij zichingespannen voor het plan Zuid wijk. Hij was na de oorlog lid vande gemeenteraad. De tweede wereldoorlog legde alle uitvoerendearbeid stil. Voor Plate, met zijn rusteloos actieve natuur, was ditmoeilijk, maar nog moeilijker werden deze jaren voor hem, toenzijn vrouw werd aangetast door een kwaal, die haar gestel lang-

220

zaam, maar onverbiddelijk sloopte. Eenzaam kwam hij te staanen in de muziek - hij speelde viool - zocht hij troost. In die oor-logsjaren heeft hij ook enige jaren een meisje van Joodse afkomstin zijn huis verborgen gehouden en de voldoening gesmaakt haarna de bevrijding ongedeerd te zien vertrekken.

Na de oorlog en de dood van zijn vrouw is Plate opnieuw inhet huwelijk getreden met mevrouw de weduwe van Es, die enigejaren jonger was dan hij. Hij bouwde zich een bungalow aan deHaarlemmer Trekvaart in Oegstgeest, waarbij hij nog eenmaal insamenwerking met een jong architect uiting kon geven aan zijnscheppingsdrang. Daar heeft hij nog enige jaren gelukkig met zijntweede vrouw geleefd.

Plate heeft zich bij het ouder worden aangetrokken gevoeld toteen jongere generatie en jonge mensen voelden zich tot hem aan-getrokken, omdat hij jeugdig en fris van geest bleef, altijd openstond voor nieuwe denkbeelden en altijd een zoeker bleef.

Het is dan ook begrijpelijk, dat hij nog in zijn laatste levens-jaren met kracht en toewijding heeft gewerkt voor de oprichtingen instandhouding van het Nederlands Opleidingsinstituut voorhet Buitenland.

Een lang ziekbed, vol beproevingen, is aan het heengaan vanir A. Plate voorafgegaan; hij heeft dit met groot geduld gedragen,ongetwijfeld gesterkt en bemoedigd door de liefdevolle verpleging,die hem gegeven kon worden onder leiding van zijn tweede echt-genote.

Overziet men dit leven in zijn geheel, dan treft de rustelozewerkzaamheid in vele, zeer verscheiden richtingen van een man,die zich het leven makkelijk had kunnen maken en die de eigen-schappen bezat om een makkelijk leven op hoog peil te genieten.

221