In een team van begeleiders werken met de SIG-B€¦ · – Controle vs. emancipatie = dominantie...

Kennisplein Workshop SIG-B, mei 2010

1

De uitdaging ligt in de relatie!

In een team van begeleiders werken met de SIG-B

Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG

Lotte Lenders, begeleider Daelzicht


2

MFCG• Multi-Functioneel Centrum voor mensen

met een verstandelijke beperking en bijkomende psychische of Gedragsproblematiek

• sinds 2002 door en voor alle VB-instellingen in Limburg, vooral 24-uurszorg

• een consultatief team: psychiater, GZ-psycholoog, SPV, transfer/team-coach

• behandelgroepen, polikliniek, crisiscoördinatie, psycho-educatie


3

Een theoretisch motief voor focus

op interactie-gedrag

Multi-dimensioneel diagnostisch model voor

probleemgedrag; systeem-perspectief

Intern: biologische enintra-psychische factoren

Extern: omgevings- en persoons-factoren van begeleiders

Probleemgedraginterpersoonlijkgedrag begeleiders


4

Maar ook een praktisch motief?

• worsteling tussen beheersing en

vrijheidsbeperking versus teveel ruimte geven,

laissez-faire

• oorzaak van problemen bij cliënt leggen

• veel emoties en stress bij begeleiders

• welke omgangsstijl werkt nu eigenlijk het beste

in een team met veel ‘mamma’s en pappa’s’?

• en waaróm, want je collega na-apen werkt niet

• veel teveel begeleidingsadviezen en deze ook

nog eens niet zelf ‘mogen’ ontdekken


5

Motief vanuit onze zorg:

• Van Heteren (2006) hanteert voor 6 vraagstellings-typen de dimensies: relatie aangaan en klimaat scheppen (cf. Kok)

• Raghavan & Patel (2005); nadruk op therapeutische relatie bij ‘learning disabiltynurses in mental health’

• Moonen (2006); LVB-cliënten zelf vinden werkrelatie zeer belangrijk


6

Motief vanuit beeldvorming:

• zie bovenstaand diagnostisch model;

• HGD (Pameijer, 2007): uitgangspunt transactioneel kader;

• maar instrumenten hiervoor ontbreken voor onze doelgroep!

• Emotionele reacties van begeleiders bij PG; stress, Expressed Emotion, coping-stijl


7

Wel algemene interpersoonlijke

modellen:• Leary (1957); Interactie-cirkel (Roos van Leary)

• Berne (1961): Transactionele Analyse

• Wiggins (1988): IAS-R

• Lorna Smith Benjamin (1996): SASB– Controle vs. emancipatie = dominantie vs. Autonomie

geven (machts-/controle-dimensie)

– Liefde vs. haat = vriendelijkheid vs. Vijandigheid (affiliatie-dimensie)

• ouderschapsstijlen; 2 dimensies (Maccoby & Martin, 1983):– Controle of discipline

– Steun of warmte


8

Motief vanuit behandeling:

• Došen (2007): interpersoonlijke bejegening aanpassen aan sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau

• McGee’s Gentle Teaching (1987): band, solidariteit, bescherming, prijzen, autonomie geven, perspectief bieden

• Prouty’s Pre-Therapy (1976): empathie, emotionele steun, existentieel contact


9

Motief vanuit behandeling (2):

• Heijkoop (1995): vertrouwensrelatie, engagement, veilige afhankelijkheid

• Greenspan/Wieder’s DIR-model en ‘Floortime’(2003): gedurende spel het kind volgen, stimuleren van interactie met jezelf

• Intensive Interaction; accent op relatie bij autisme

• orthopedagogiek-’grootheden’; Kok, De Ruyter, Van Gennep, Van der Ploeg, Rispens, Rink, van Gemert, Bruininks, Bosch:professioneel gedrag begeleiders = respectvol, vriendelijk, beschermend, open, stimulerend, ondersteunend, sympathiek;


10

Zicht op je eigen interactie

• middels videoanalyse,

• directe feedback door collega’s,

• observatie door gedragsdeskundige;

• Maar liever iets:

– wat je zélf kunt gebruiken als begeleider

– wat weinig tijd kost in de dagelijkse zorg

– wat niet uitgaat van de ‘ideale’ begeleider,

maar neutraal kijkt naar de omgang


11

.. een vragenlijst dus?

• SIG-B: Schaal voor Interactief Gedrag van Begeleiders

• .. vanuit interpersoonlijke theorieën en orthopedagogische modellen

• .. en vanuit praktijkervaring

• sinds 2003 bij ruim 570 begeleiders gebruikt in teams met gedragsproblematiek

• gericht op die ene cliënt, door hele team ingevuld (groeps- en activiteiten-begeleiders)


12

SIG-B

Goede constructvaliditeit met 30 vragen en 7 factoren, kost 5-10 min. om in te vullen;

1. Assertieve Controle stijl; regels, doorzetten

2. Vijandige stijl; mopperen, boos

3. Vriendelijke stijl; samenwerken, prettig

4. Steunzoekende stijl; hulp nodig

5. Proactief denken; wat, waarom en hoe?

6. Zelfreflectie; welk gevoel, wat wil ik?

7. Kritische Expressed Emotion; preek, cynisch


13

Analyse bij 300 begeleidersartikel Willems, A., Embregts, P, Stams, G.J. & Moonen, X. (JIDR, 2010)

• Meer vriendelijke omgangsstijl als er meer werkervaring is;

.. dus ervaring maakt milder?

• Minder vijandige omgangsstijl als er hogere opleiding is;

.. dus je léért vooral wat je NIET ´moet´ doen?

• Meer assertieve controle:

– bij jongere cliënten en bij lagere IQ’s;

– als begeleiders meer proactief denken;


14

vervolg analyse:• Minder steunzoekende omgangsstijl bij

vrouwelijke begeleiders;.. mannen zorgen in EQi vooral voor zichzelf

• Meer vijandige en minder vriendelijke omgangsstijl bij hogere kritische EE;.. hoe cynischer en onredelijker, hoe …

• Meer steunzoekende omgangsstijl als er hogere zelfreflectie is bij begeleiders;.. complementair principe gebruiken

.. meer stilstaan bij je behoeften als je merkt opbeuring van cliënt nodig te hebben


15

Praktisch gebruik:1. Welke verschillen binnen het team?

2. Welke omgangsstijlen houden het probleemgedrag in stand?

3. Welk profiel geeft de ‘beste klik’, minder probleemgedrag?

4. Ideaal-profiel bij bepaalde diagnose?

5. Aanpak via interpersoonlijke principes.

6. Aandacht voor ‘mentaliseren’: intrapersoonlijkesterktes en zwaktes van begeleiders

7. Eigen leerdoelen in omgang, waarop coaching via video en verbale feedback?


16

Team rond casus:

• in 44% van de omgangsstijlen duidelijke verschillen in dit team (juni 2009);

• 9 begeleidsters met vooral verschillen in:

– vijandige omgangsstijl: protesteren, rechtuit je

mening zeggen, mopperen

– vriendelijke omgangsstijl; samen iets leuks

doen, goed samenwerken, je prettig voelen

– steunzoekende stijl;

• op assertieve controle wel vrij eenduidig


17

Assertieve controle

Schaal 1: Assertieve Controle

3,0

3,94,1

3,7 3,7 3,94,3

4,0 3,93,8

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

Annel

ies

San

ne

Kim L

.

Lotte

Kar

en

Inge Eva

Wen

dy

Kim

S.

Score Gemiddelde Team


18

Vijandige stijl


19

Vriendelijke stijl


20

Steunzoekende stijl

21

Interpersoonlijke dimensies

ASSERTIEVE CONTROLE

STEUNZOEKEND

VRIENDELIJKVIJANDIG


22

Interpersoonlijk:

• wijkt jouw omgang bij hem af van hoe je je over het algeméén naar cliënten gedraagt?Op welk van die 4 factoren is dat dan vooral?

• probeer om soepel te variëren in je omgang in verschillende situaties; vanuit diverse stijlen niet teveel erg hoge of erg lage scores;

• ga eens na welk effect jouw omgangsstijl heeft bij deze cliënt; welk van jouw stijlen zou beter of juist minder goed aanslaan bij je cliënt?

• bespreek in je team en met je gedragskundige welke stijlen het beste zouden zijn voor je cliënt.


24

Intrapersoonlijk:

• hoge of lage score op Proactief denken en

Zelfreflectie is niet persé goed of fout;

• als je veel of weinig nadenkt en reflecteert: helpt dit

jou of hindert dit je juist in je relatie naar je cliënt?

• bij score 2 of hoger op Kritische Expressed

Emotion = wat stress-ervaring bij deze cliënt, wat

negatief.

Dan in je team en met je gedragskundige

bespreken wat jou hierbij zou kunnen helpen.


25

Werkzame begeleidingsstijl casus:

• hem op speelse manier taakjes vragen te doen

• op vaste momenten contact

• complimentjes, humor, opgewekt

• nooit dominant

• hem navragen wat ook alweer de afspraak was

• ‘ondertitelen’ wat je aan hem ziet/hoort

• antwoorden geven via ‘riedels’

• kiezen uit 2 en bedenktijd geven

• bij ‘stoeien’ letterlijk stop en grenzen aangeven

26

Interpersoonlijke mechanismen:

ASSERTIEVE CONTROLE

STEUNZOEKEND

VRIENDELIJKVIJANDIG symmetrisch

complementair

27

Advies:• ‘meet’/observeer jullie eigen bejegening ofwel

omgangsstijl naar cliënt;

• vergelijk die met de optimale stijl die bij deze

cliënt nodig is;

• ‘speel’ als begeleider met de 2 interpersoonlijke

mechanismen: complementaire en symmetrie;

• begin je verfijning door je eigen haalbare

omgangsdoelen te kiezen in concrete situatie.

• maar mentaliséér ook: heb dus aandacht voor je

eigen (3) intrapersoonlijke sterktes en zwaktes

Dus: maak jezélf centraal voor de cliënt!

In een team van begeleiders werken met de SIG-B€¦ · – Controle vs. emancipatie = dominantie...

Documents

Transcript of In een team van begeleiders werken met de SIG-B€¦ · – Controle vs. emancipatie = dominantie...