In dit nummer:

Kansen op de arbeidsmarkt

Ontwikkeling WW-uitkeringen, Fryslân en Nederland

Nummer 2 Februari 2016

NIeuWsbrIeFArbeidsmarkt regio Fryslân

De visie van de werkgevers

Fryslân, Groot in Landbouw en Visserij

Samen werken en samenwerken staan centraal in onze

arbeidsmarktregio. Elkaar weten te vinden, praktische

afspraken maken en elkaar durven en kunnen aanspre-

ken, zijn leidende principes in Fryslân. Meer dan ooit

hebben we elkaar nodig in een steeds complexere en

mondialere samenleving. Terwijl het tempo van

ontwikkelingen omhoog gaat, lijkt de onvoorspelbaar-

heid toe te nemen. Het besef dat we het (in de breed-

ste zin des woords) niet meer alleen kunnen is in alle

lagen van onze samenleving doorgedrongen. En

uiteraard biedt dit andere en nieuwe kansen…

Het Werkbedrijf Fryslan Werkt! is sinds 2015 operatio-

neel en heeft als taak 730 baan afspraak banen, in het

kader van het Sociaal Akkoord, te realiseren tot en met

2016. In 2015 hebben we meer dan 500 plaatsingen

gedaan en liggen we dus ruim op schema om de

doelstellingen te realiseren. In 2016 staat onder andere

verdere integratie van IT systemen en werkwijzen op

het programma. Hiermee zijn we nog slagvaardiger

naar onze doelgroep en onze werkgevers.

Deze nieuwsbrief informeert periodiek over de belang-

rijkste trends en ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.

Naast de vaste monitoring van arbeidsmarktgegevens

en economische cijfers is de nieuwsbrief thematisch

van opzet. Elke editie kent een apart thema en

wordt door een deskundige ingeleid. Daarnaast

speelt de nieuwsbrief zoveel mogelijk in op de

actualiteit en worden landelijke trends vertaald naar

het Friese. Tenslotte is er veel ruimte voor de mensen

uit de praktijk.

In deze tweede editie schetsen de werkgevers een

beeld uit de praktijk over werk, maatschappelijk

ondernemen en het Sociaal Akkoord. Daarnaast

worden weer een paar economische trends en

ontwikkelingen beschreven en maakt de monitor Baan

Afspraak Banen onderdeel uit van deze nieuwsbrief.

De nieuwsbrief is zowel in hardcopy als digitaal

beschikbaar.

Voorwoord

Onze nationale economie zit weer in de lift: althans als men economen, het CPB en politici mag geloven.

Merken we deze effecten ook in Fryslân? Zo ja, waar en voor wie? En hoe verhouden de demografische

ontwikkelingen zich tot het aantal arbeidsplaatsen nu en in de toekomst? En hoe zit het ook alweer met het

Sociaal Akkoord; specifiek bedoeld om voor mensen met een arbeidsbeperking. En hoe staan we er in Fryslân

voor in relatie tot bovenstaande vragen?

nieu

wsb

rief arb

eidsm

arktreg

io fryslâ

n

De visie van de werkgevers

Voorzitter Sjoerd Galema van VNO-NCW Noord en

bestuurslid VNO-NCW Friesland Han Mulder kunnen zich

helemaal vinden in de doelstellingen van de Participatie-

wet. “Ik sprak laatst met een Duitse ondernemer en die

vond het opmerkelijk dat wij in Nederland zoiets per wet

hebben geregeld. Hij vond het eerder een vanzelfspre-

kendheid en kon zich dus ook helemaal niets voorstellen

bij een quotumregeling. Een natuurlijke welwillende en

positieve benadering verdient het toch niet een dwin-

gende aansporing op de achtergrond te krijgen? We

doen het gewoon, punt uit. Bij onze leden bemerk ik dat

er ook duidelijk sprake is van een intrinsieke motivatie

om mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt

aan een baan te helpen. De tijd dat er puur door een

economische bril werd gekeken naar de personeelsvoor-

ziening ligt ver achter ons. Het is allang niet meer alleen

een kwestie van harde cijfers naast elkaar leggen en zien

wat het beste resultaat oplevert, juist maatschappelijk

verantwoord ondernemen is een sterk groeiend feno-

meen geworden en mag inmiddels tot gemeengoed

worden gerekend onder ondernemers. Het is dan ook

geen toeval dat de private sector zowel in Nederland als

in Fryslân op cruisesnelheid ligt wat betreft de aantallen

banen die gerealiseerd zouden moeten worden volgens

het Sociaal Akkoord. Daar zou de publieke sector een

voorbeeld aan kunnen nemen, want zover ik dat kan

overzien loopt die nog achter op de doelstelling. Dat het

bedrijfsleven wel in de pas loopt heeft ook alles te

maken met de rijke ervaring die met name de grotere

ondernemingen al hebben met het in dienst nemen van

mensen met een beperking. Het is niet iets nieuws, het is

slechts een onderwerp dat op dit moment wat meer

aandacht verdient dan normaal. Ook de publieke sector

heeft natuurlijk al langer met het bijltje gehakt en dus

verwacht ik dat de inhaalslag tijdig gemaakt gaat

worden”, aldus Sjoerd Galema.

Volgens het Sociaal Akkoord worden de komende jaren

125.000 mensen met een arbeidsbeperking bij een

reguliere werkgever geplaatst. Er komen 100.000 extra

gegarandeerde banen in het bedrijfsleven en 25.000 bij

de overheid. Han Mulder, in het dagelijks leven directeur

van Wasserij de Blinde te Heerenveen: “Het begrip baan

verdient mijns inziens enige nuancering. Een eenmalige

overeenkomst dat iemand uit het doelgroepenregister

een half jaar lang op contract 30 uur per week kan

werken, mag dan meetellen voor de banenafspraken,

maar als dezelfde persoon na een half jaar weer op

straat staat, ben je er natuurlijk weinig mee opgescho-

ten. Ik vind dus dat de contracten een duurzaam karakter

zouden moeten hebben. Aanvullend vind ik dat banen

die gecreëerd worden via insourcing niet meegeteld

zouden mogen worden. Als een gemeente een schoon-

maker in vaste dienst neemt die eerder via een schoon-

maakbedrijf werkzaam was bij dezelfde gemeente, dan

wordt er mijns inziens geen extra baan beschikbaar

gesteld, maar wordt iemand slechts vanuit het private

domein overgeheveld naar het publieke domein. Met

toegevoegde werkgelegenheid heeft dat niets te maken.

Wel kan de gemeente in de aanbestedingsvoorwaarden

opnemen om mensen uit de doelgroep bij hen werk-

zaamheden te laten verrichten. Deze plaatsing wordt

door de publieke sector gecreëerd en meegeteld.

Toetsing hiervan is echter lastig.”

Met het Regionaal Werkbedrijf Fryslân Werkt! hebben de

beide werkgevers wisselende ervaringen. “De samenwer-

king tussen gemeenten, sociale partners, UWV, SW-

bedrijven en onderwijs binnen een netwerkorganisatie is

natuurlijk a priori een goede zaak. Samen kom je tot

betere oplossingen dan wanneer je onafhankelijk van

elkaar op de markt zou opereren. We weten elkaar nu

duidelijker te vinden en zoeken elkaar waar nodig op.

Tegelijkertijd moet me van het hart dat ik vind dat er

vooralsnog teveel wordt gepraat en overlegd. Ik zou

graag wat meer tempo in de ontwikkelingen willen zien.

Natuurlijk, het werkbedrijf in deze vorm zit nog in de

startfase en moet nog groeien naar volwassenheid.

In de lente van 2013 is een Sociaal Akkoord gesloten tussen sociale partners en kabinet. Een van de voordelen van

dit akkoord is dat werkgevers en werknemersorganisaties (sociale partners) daarmee verbonden zijn aan de

doelstellingen van de Participatiewet. Het is niet alleen de overheid die de klus moet klaren, er wordt in gezamen-

lijkheid met de sociale partners gewerkt aan een optimale uitvoering van het akkoord. Die coproductie van

publiek en privaat kan bijna niet anders dan resulteren in een duidelijke synergetische meerwaarde.

nieu

wsb

rief arb

eidsm

arktreg

io fryslâ

n

3

We monitoren de inbreng van Fryslân Werkt! voortdu-

rend en constateren progressie, maar zoals reeds

gezegd, van ons mag het wel wat sneller. Een opvallend

aspect is trouwens dat de SW-bedrijven stevig aan de

weg timmeren. Ze gaan actief de markt op met hun

aanbod, weten bij de juiste ondernemers aan tafel te

komen en hun verhaal goed te vertellen. Hulde daarvoor.

Het dwingt respect af en dan kan een goed gevolg bijna

niet uitblijven”, aldus Sjoerd Galema. Han Mulder vult

aan: “Met de toolkit waar het werkbedrijf over beschikt,

kunnen ze ook heel goed commercieel de markt op. Als

werkgever bij een wasserijbedrijf heb ik bijvoorbeeld de

keus om washandjes machinaal te laten vouwen of

handmatig. Een robot zou wel eens goedkoper kunnen

uitvallen, maar die robot kan ook maar één ding:

washandjes vouwen. Bij een personele bezetting is er

sprake van meer flexibiliteit en dus hebben we daar in

eerste instantie voor gekozen. Het is een werkplek die

uitermate geschikt is voor mensen met een beperking,

maar dat wordt voor ons pas echt interessant wanneer

zij kunnen werken op loonwaarde. Dat is een effectief

systeem en maakt het echt mogelijk dat mensen met een

beperking toch volwaardig meedraaien in de reguliere

arbeidsmarkt. Dit geldt niet alleen voor Rentex Floron,

maar voor meerdere grotere bedrijven die Fryslân rijk is.

De welwillendheid is in ieder geval in ruime mate

aanwezig.”

De te verwachten economische groei gaat Regionaal

Werkbedrijf Fryslân Werkt! uiteraard meehelpen de

doelstellingen te halen. Maar overbodig zal het werkbe-

drijf daardoor niet worden. Galema: “De economische

crisis heeft verhuld dat de arbeidsmarkt een moeilijke

tijd te wachten staat. De demografische ontwikkelingen

laten al langer zien dat de druk op de arbeidsmarkt in de

toekomst alleen maar zal toenemen. Ook nu is er al

sprake van schaarste in sommige sectoren, met name in

de techniek. Vele vacatures blijven daar onvervuld bij

gebrek aan goede kandidaten. Mutinationals kopen

daarom nu al juistgeschoolde talenten in, want op een

later tijdstip zullen ze niet meer beschikbaar zijn of zijn

ze onbetaalbaar geworden. Voor de onderkant van de

arbeidsmarkt gaat deze schaarste minder gelden. Er is

juist een duidelijke tendens merkbaar naar steeds hoger

geschoold personeel, dat voortdurend bij de tijd moet

blijven door scholing en training te volgen. Die vraag

gaat steeds meer toenemen, de vraag naar lager

geschoold personeel stagneert en mensen met een

afstand tot de arbeidsmarkt zullen ook in de toekomst

een steuntje in de rug nodig blijven hebben. Het

regionaal werkbedrijf blijft daardoor ook voor de langere

termijn een onmisbare schakel tussen vraag en aanbod

op de arbeidsmarkt.”

Trickle down-effectLeeuwarden wordt steeds aantrekkelijker voor hoger

opgeleiden. Dit is gunstig. Het aantrekken van hoogop-

geleiden leidt tot meer werk voor laagopgeleiden in de

stad. Op plekken waar meer hoogopgeleiden wonen

neemt de vraag naar consumentendiensten toe, we

noemen dit het “trickle down-effect”. Dit gaat in

principe ook op voor Leeuwarden: hoogopgeleiden

creëren banen voor laagopgeleiden.

Toch is de werkloosheid onder laagopgeleiden in

Leeuwarden hoog. Dit komt onder andere door een

gebrek aan laaggeschoold werk in de regio. Forenzen uit

de regio doen vaak laaggeschoold werk in Leeuwarden.

Daar komt bij dat in Leeuwarden woonachtige hoger-

en middelbaar opgeleiden onder hun niveau werken.

Veel hoogopgeleiden nemen de banen van middelbaar

opgeleiden in en op hun beurt de middelbaar opgelei-

den de banen van laagopgeleiden.

Om dit op te lossen hebben we meer laaggeschoold

werk in de regio en meer hooggeschoold werk in

Leeuwarden nodig. We halen laaggeschoold werk

terug, onder andere doormiddel van reshoring.

Daarnaast zetten we in Leeuwarden in op topsectoren

en hoogwaardige werkgelegenheid gerelateerd aan

‘water, melk en innovatie’. Ten slotte maken we ons

sterk voor het koppelen van laaggeschoold werk aan

laaggeschoolden. We proberen werkgevers zover te

krijgen dat ze geen hoogopgeleiden aannemen voor

lager geschoold werk om op deze manier de verdrin-

ging op de arbeidsmarkt te beperken.

We halen laag­

geschoold werk

terug, onder andere

door middel van

reshoring.

“

Kwartaal rapportageFryslân groot in Landbouw en Visserij en klein in Informatie en CommunicatieZoals ook in de eerste editie aangegeven van het kwartaalbericht is Fryslân goed voor 3,5% van

alle banen in Nederland (banen van 15 uur per week en meer). Sommige sectoren zijn daarbij

relatief groot, van alle banen in de landbouw en visserij in Nederland bevindt 6,4% zich in

Fryslân. Ook de sectoren Industrie, 4,4%; Nutsbedrijven, Bouw, Financiële instellingen, Onderwijs

en Zorg (allen 4% of meer) tellen relatief veel banen. Informatie en Communicatie 1,7%, Vervoer

en opslag 2,9% en Zakelijke diensten 2,8% zijn ondervertegenwoordigde sectoren.

Interessant is om te zien welke sectoren in Nederlands perspectief in belang afnamen en welke

relatief groter werden. Industrie, Nutsbedrijven, ICT en Zakelijke dienstverlening namen in ‘landelijk

banenaandeel’ duidelijk toe in belang, Landbouw en Visserij, Horeca, Financiële instellingen en

Onderwijs namen duidelijk af in belang. De afname van Friese onderwijsbanen in het aandeel

landelijke onderwijsbanen kan (deels) verklaard worden doordat het aantal jongeren (leeftijd 0 tot

en meer 14 jaar gekozen) de afgelopen 10 jaar duidelijk sneller dan landelijk afnam, van 121.600

jongeren in Fryslân in 2005 naar 112.500 in 2014, een afname van 7,5% tegen een landelijke

afname van 0 tot en met 14 jarigen van 5,3%. Het Planbureau voor de Leefomgeving voorspelt voor

Fryslân een verdere afname naar 98.000 0 tot en met 14 jarigen in 2025.

Grafiek 1. Aandeel sectoren Fryslân in totaal aantal banen in sectoren in Nederland, 2014

(rode lijn: gemiddeld is aandeel totaal aantal banen in Fryslân 3,5%)

7,0%

6,0%

5,0%

4,0%

3,0%

20,%

1,0%

0,0%

6,4%

4,4%4,0% 4,0% 4,0%

3,3% 3,3% 3,3% 3,5%3,7% 3,7%3,2%

2,9%

1,7%

2,8%

Landbouw e

n Viss

erij

Industr

ie

Nutsbed

rijve

nBo

uwHan

del

Verv

oer e

n Opsla

gHore

ca

Info

rmat

ie e

n Com

munica

tie

Finan

ciële

inste

llingen

Zake

lijke

die

nsten

Overh

eid

OnderwijsZo

rg

Overig

e die

nsten

Tota

al

Bron: LISA, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden

Toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot banen en beroepsbevolking in Fryslân en aandeel in NederlandVolgens de PBL- prognose gepubliceerd op de site van het CBS (www.cbs.nl) zal de Friese

bevolking voorlopig niet meer toenemen. Dit heeft zijn effect op de groei van de werkgelegen-

heid. Volgens de UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016 wordt de regionale prognose van de

werkgelegenheidsontwikkeling door drie factoren bepaald: sectorstructuur, bevolkingsontwikke-

ling en overige factoren. Voor Fryslân geldt dat groei van de bevolkingsomvang dus geen

bijdrage levert aan de groei van de werkgelegenheid. Op korte termijn neemt wel de Friese

beroepsbevolking 15 tot en 74 jaar (internationale definitie beroepsbevolking) nog licht toe,

daarentegen daalt de leeftijdsgroep 15-64 jaar.

nieu

wsb

rief arb

eidsm

arktreg

io fryslâ

n

5

Grafiek 2. Ontwikkeling bevolking Fryslân en Nederland in leeftijdsgroep 15 tot en met

64 respectievelijk 15 tot en met 74 (2014=100)106

104

102

100

98

96

94

92

90

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

2030

Ned. bev.

Ned. 15-64 jr

Ned. 15-74 jr

Frl. bev.

Frl. 15-64 jr

Frl. 15-74 jr

Bron: Regionale prognose 2014-2040, CBS/PBL.

Het UWV voorspelt in haar publicatie van juni 2015 voor de jaren 2015 en 2016 voor Fryslân een

kleine krimp in aantal banen in de Industriële sector en een wat forsere krimp in aantal banen in

de Landbouw en Collectieve sector. Groei wordt voorzien bij Bouw, Distributie, Consumenten

diensten en Zakelijke diensten. In tabel 1 is voor Nederland een overzicht opgenomen welke

sectoren tot en met 2020 groei laten zien dan wel krimp.

Bron: UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016

Zie ook: https://www.werk.nl/xpsimage/wdo213568

Tabel 1. Ontwikkeling aantal banen van werknemers naar sector in Nederland tot en met 2020,

indicatieve voorspelling UWV

sector (Gemiddelde) groei aantal banen per jaar (x 1.000)

2015 2016 2017-2020

UItzendbureaus en arbeidsbemiddeling 28 23 18

Specialistische zakelijke diensten 13 14 10

Bouwnijverheid 2 6 7

Zorg en welzijn -29 -7 6

Groothandel 9 9 5

Detailhandel (incl. auto’s) 10 10 4

Informatie en communicatie 2 3 2

Vervoer en opslag 5 5 2

Horeca 6 4 2

Verhuur en overige zakelijke diensten 2 2 2

Cultuur, sport en recreatie 0 1 1

Schoonmaakbedrijven, hoveniers 1 2 1

Overige diensten (incl. huishoudens) 0 1 1

Onderwijs 5 0 0

Verhuur en handel van onroerend goed -1 0 0

Openbaar bestuur -3 -5 -1

Landbouw, bosbouw en visserij -1 -1 -1

Financiële dienstverlening -6 -6 -3

Industrie -5 -6 -9

Totaal 38 54 46

Bron: UWV Arbeidsmarktprognose 2015-2016, https://www.werk.nl/xpsimage/wdo213568

VacaturesHet aantal openstaande vacatures in Fryslân lag in 2015 over het geheel genomen wat hoger

dan een jaar eerder, het aantal nieuwe vacatures lag alle maanden van 2015 beduidend hoger

dan de maanden in 2014.

Grafiek 3: Ontwikkeling nieuwe en openstaande vacatures Fryslân naar maand4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

jan

-14

feb

-14

mrt

-14

apr-

14

mei

-14

jun

-14

jul-1

4

aug

-14

sep

-14

okt

-14

no

v-14

dec

-14

jan

-15

feb

-15

mrt

-15

apr-

15

mei

-15

jun

-15

jul-1

5

aug

-15

sep

-15

okt

-15

no

v-15

nieuw

openstaand

Bron: UWV, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden

Kansen op de arbeidsmarktVolgens Regio in Beeld 2014 Fryslân geldt met betrekking tot kansen op de arbeidsmarkt het

volgende: “In Friesland overtreffen voor de opleidingen mbo-gezondheidszorg en hbo-onderwijs en

hbo-techniek en sommige wetenschappelijke opleidingen de baanopeningen de instroom van

schoolverlaters en zijn de toekomstperspectieven goed. Dit is vooral het gevolg van een grote vervan-

gingsvraag. Voor de sociaal-culturele en economische studierichtingen zijn de toekomstperspectie-

ven matig tot slecht omdat de instroom van schoolverlaters veel groter is dan de verwachte baan-

openingen. De verwachte tekorten voor de technische studierichtingen lijken de komende jaren mee

te vallen. De oproep om vooral technische studies te volgen lijkt zijn vruchten af te werpen in de

vorm van een groeiend aantal schoolverlaters. De vraag - is evenwel, onder meer als gevolg van de

beperkte economische groei en verdergaande automatisering, beperkt. Overigens is het beeld

binnen de technische opleidingscategorieën genuanceerd. De verwachte tekorten variëren van zeer

groot voor elektrotechniek en werktuigbouwkunde tot vrijwel geen voor bouwkunde en grafische

techniek”.

Bron: Regio in Beeld 2014 Friesland

Zie ook: https://www.werk.nl/xpsitem/wdo_012998

Ontwikkeling WW-uitkeringen, Fryslân en NederlandHet aantal WW-uitkeringen in Fryslân ligt per november 2015 lager dan in januari 2014. Ten opzichte

van november 2014 is er vrij weinig verschil. Het aantal ww-uitkeringen in Fryslân is sneller gedaald

dan in Nederland sinds begin 2014, al is dit deels te verklaren door seizoenseffecten. De hoogte van

het aantal ww-uitkeringen in Fryslân heeft, sterker dan in Nederland, een seizoenspatroon.

Grafiek 4: Ontwikkeling ww-uitkeringen per maand, Fryslân en Nederland, index, jan. 2014=100120

100

80

60

40

20

0

jan

-14

feb

-14

mrt

-14

apr-

14

mei

-14

jun

-14

jul-1

4

aug

-14

sep

-14

okt

-14

no

v-14

dec

-14

jan

-15

feb

-15

mrt

-15

apr-

15

mei

-15

jun

-15

jul-1

5

aug

-15

sep

-15

okt

-15

no

v-15

Nederland

Friesland

Bron: UWV, bewerking Statistiek en Onderzoek gemeente Leeuwarden

nieu

wsb

rief arb

eidsm

arktreg

io fryslâ

n

7

ColofonHet Friese werkbedrijf is een samenwerkingsverband van de Friese

gemeenten, UWV, SW-bedrijven, werkgevers, vakbonden en onderwijs.

Contact?

Heeft u vragen over Werkbedrijf Fryslân Werkt of deze nieuwsbrief

dan kunt u bellen met: 14 058 (contactpersonen: Evert Bossema en

Marianne Poelman).

Februari – 2016