Ilja Visser Ambacht

ILJA VISSERIN HET RIJKSMUSEUM

EEN ONTMOETING MET PIERRE CUYPERS

NO

EEN ONTMOETING MET PIERRE CUYPERS

"Even terug naar 1885. Het jaar waarin Pierre Cuypers de bouw

van het Rijksmuseum te Amsterdam voltooide. Met bijzondere

aandacht voor de constructie en decoraties als onderdeel van

de architectuur heeft hij een gesamtkunstwerk gecreëerd.

Toen de tijdgeest echter sober en strak dicteerde, verdwenen

de decoraties. Jaren van technische ontwikkelingen en nieuwe

bouwkundige inzichten volgden. En nu, aan het begin van de 21e

eeuw: de verbouwing van het Rijksmuseum, waarbij de decoraties

van Cuypers op ambachtelijke wijze worden gerenoveerd. Tijdens

een Hard Hat Tour door het Rijksmuseum wordt Ilja Visser

getroffen door de originele motieven en kleuren van Cuypers'

decoraties. Ze herkent de liefde voor het ambacht en de

gedrevenheid om iets bijzonders te creëren. Dankzij een stipen-

dium van het Prins Bernhard Cultuurfonds heeft Ilja Visser een

speciale collectie kunnen ontwerpen. Met trots presenteert

Ilja Visser 'Ambacht, een ontmoeting met Pierre Cuypers'."

2

ILJAVISSERpagina 8

ANNA VAN GREVENSTEINpagina 4

PRINS BERNHARD CULTUURFONDSpagina 10

PIERRECUYPERSpagina 6

3 INHOUDSOPGAVE

BRIEVEN AAN CUYPERS

pagina 12 pagina 13

pagina 20 pagina 21

pagina 22 pagina 24

pagina 32pagina 40

pagina 66pagina 67

pagina 68

pagina 74 pagina 89

pagina 72

pagina 91pagina 90

pagina 75

4

ANNEVANGREVENSTEIN

ANNE VAN GREVENSTEIN5

O mdat het Rijksmuseum in de afgelopen eeuw steeds

meer expositieruimte

nodig had en het tijdsbeeld

voorschreef dat kunstwerken

in een strakke witte ruimte

gepresenteerd worden, zijn de

oorspronkelijke structuur en

decoraties zo goed als verdwe-

nen. Gelukkig heeft Cuypers zijn

ontwerpen minutieus vastgelegd,

zodat zijn archief een schat aan

informatie biedt. Om een duide-

lijk beeld van het oorspronke-

lijke motief en de kleur van de

decoraties te krijgen, hebben

de restaurateurs twee methoden

toegepast. Ten eerste hebben zij

met strijklicht langs de muur

geschenen om de teksten te

ontcijferen waarbij elk reliëf

een letter opleverde. Daarnaast,

om de patronen te ontdekken,

hebben de restaurateurs met een

vergrootglas en een scalpel de

verf op een klein oppervlak

laag voor laag weggekrast. Op

deze manier is achterhaald of de

ontwerpen ook inderdaad op de

bedoelde plaats en in de aan-

gegeven kleuren zijn uitgevoerd.

Zoals Cuypers ambachtslieden

door middel van ‘training on the

job’ opleidde en inzette om zijn

ontwerp te realiseren, bekwamen

nu leerlingen van de schilders-

opleiding Sint Lucas in Boxtel

zich in het vak bij het herstel-

len van de decoraties. Ze werken

met dezelfde kleuren, schilder-

technieken en penseelvoering als

in de 19e eeuw. Ook wordt de verf

op dezelfde manier als destijds

aangebracht door handgesneden

sjablonen en doorstuiftekeningen

te gebruiken.

DE RESTAURATIE EN RECONSTRUCTIE VAN CUYPERS' DECORATIE-

SCHEMA WORDT UITGEVOERD DOOR DE STICHTING RESTAURATIE

ATELIER LIMBURG ONDER LEIDING VAN PROF. ANNE VAN

GREVENSTEIN, DE VOORMALIG DIRECTEUR. ALS HOOGLERAAR

CONSERVERING EN RESTAURATIE IS ANNE VAN GREVENSTEIN

VERBONDEN AAN DE UVA.

6

PIERRECUYPERS

PIERRE CUYPERS7

En, zo meende hij, als

eenmaal uiting is gegeven

aan het vakmanschap dan mag

het ook worden bewonderd;

gemetselde stenen gewelven en

decoratie maken onderdeel uit van

de architectuur van een gebouw.

Cuypers, geïnspireerd door de

Arts & Craftsbeweging, was nauw

betrokken bij de oprichting van

vakmanscholen en leidde zelf

de ambachtslui op die het

Rijksmuseum bouwden. Pierre

Cuypers zag zijn ontwerp van het

Rijksmuseum als een hommage aan

de kunsten en de geschiedenis van

Nederland. Het gebouw zelf moest

bovendien de schoonheid reflecte-

ren van de objecten die erin

tentoongesteld werden. Bij de

opening in 1885 was het museum

dan ook niet alleen het grootste

bakstenen gebouw van Nederland,

het werd ook overvloedig

gedecoreerd met ornamenten,

tegeltableaus, wandkleden en

schilderingen; ‘een gesamtkunst-

werk’. Want architectuur, vorm en

kleur weerspiegelden tezamen de

rijke vaderlandse geschiedenis en

de rol daarin van kunst

en cultuur.

PIERRE CUYPERS (1827 – 1921) WAS DE ARCHITECT VAN HET

RIJKSMUSEUM IN AMSTERDAM. HIJ HAD, NAAST EEN VOORLIEFDE

VOOR NEOGOTIEK, DE WENS OM HET AMBACHT WEER TERUG TE

BRENGEN IN ZIJN VAKGEBIED.

9

MEER DAN EEN DECENNIUM GELEDEN ALWEER STARTTE ILJA

VISSER ALS STUDENT MODEVORMGEVING AAN DE KUNSTACADE-

MIE IN ARNHEM. ILJA LIEP STAGE IN NEW YORK BIJ DONNA KARAN

EN MARIA CORNEJO EN LEERDE HIER DE FIJNE KNEEPJES VAN HET

VAK KENNEN.

Na haar afstuderen

verhuisde Ilja naar

Milaan om daar de

oorsprong van mode, textiel

en inspirerende ontwerpen te

ontdekken. Hier ontstond de

basis van haar ambitie die in

2005 realiteit werd met het

introduceren van haar eigen

couturelijn. Al snel werd dit

label aangevuld met een eigen

prêt-a-porter lijn, ‘Ready to

fish_’. In 2009 is de Ilja

Visser Group opgericht.

Het atelier, de showroom en de

Ready to fish_ brandstore vormen

nu één creatief bolwerk in een

monumentaal pand aan de

Prinsengracht te Amsterdam.

ILJAVISSER

ILJA VISSER

10

Door actieve fondsenwerving

en inkomsten uit loterijen

kan het fonds jaarlijks

ruim 3.500 projecten en perso-

nen ondersteunen op het gebied

van theater, muziek, beeldende

kunst, geschiedenis, letteren,

monumentenzorg en natuurbehoud.

Met een landelijk fonds en twaalf

provinciale afdelingen is het

Cultuurfonds een van de grootste

particuliere cultuurfondsen van

Nederland. In 2010 bestond het

Prins Bernhard Cultuurfonds 70

jaar.

BERNHARD CULTUURFONDS

PRINS

HET PRINS BERNHARD CULTUURFONDS STIMULEERT CULTUUR

EN NATUURBEHOUD IN NEDERLAND – OP GROTE EN OP KLEINE

SCHAAL. BIJZONDERE INITIATIEVEN, BEVLOGENHEID EN TALENT

MOEDIGT HET FONDS AAN MET FINANCIËLE BIJDRAGEN,

OPDRACHTEN, PRIJZEN EN BEURZEN.

PRINS BERNHARD CULTUURFONDS11

CULTUURFONDS MODE STIPENDIUM

Het Prins Bernhard Cultuurfonds

stelt jaarlijks een bedrag van

€ 50.000 beschikbaar om een

jonge, talentvolle modeontwer-

per gelegenheid te geven zich

opnieuw primair op artistieke

verdieping en reflectie te rich-

ten. Het betreft een eenmalig

project voor een modeontwerper

die al commerciële collecties

heeft uitgebracht. Het Cultuur-

fonds Mode Stipendium werd begin

2010 toegekend aan Ilja Visser.

Het Cultuurfonds Mode Stipendium

wordt mogelijk gemaakt dankzij

een anonieme schenking.

CULTUURFONDS OP NAAM OF ANONIEM

Om initiatieven als het Cultuur-

fonds Mode Stipendium mogelijk

te maken is het Prins Bernhard

Cultuurfonds afhankelijk van

fondsenwerving en ondersteuning

vanuit het private kapitaal.

Het Cultuurfonds is actief als

intermediair voor het mecenaat

en als partner voor particulie-

ren, stichtingen en bedrijven die

cultuur een warm hart toedragen,

zoals ook het geval is bij deze

anonieme schenker van het

stipendium.

Een bijzondere vorm van geven aan

cultuur is het CultuurFonds op

Naam. Particulieren (bij leven

of via een nalatenschap),

bedrijven en stichtingen kiezen

voor deze schenkingsvorm van-

wege het administratieve gemak

en de uitgebreide mogelijkheden.

Het CultuurFonds op Naam biedt

instellers de mogelijkheid een

geliefde vorm van cultuur of

natuurbehoud te steunen en draagt

een zelfgekozen naam, in veel

gevallen een fantasienaam of

bijvoorbeeld de naam van een

overleden familielid, en soms

zelfs geheel anoniem.

12

Lieve meneer Cuypers,

Morgen is een speciale dag, ik trek m’n mooiste schoenen aan om

een kijkje te gaan nemen bij één van jouw bijzondere werken, het

Rijksmuseum. Ik hoor zoveel verhalen over de verbouwing, wat mij

ontzettend nieuwsgierig maakt. Daarom ga ik een Hard Hat Tour doen,

ik wil wel eens met eigen ogen zien hoe het er voor staat.

13 BRIEVEN AAN CUYPERS

Ik ben stomverbaasd! Hoe konden ze! Hoe konden ze! Al die bijzondere

muurdecoraties die jij voor de Eregalerij, de Voorhal, de

Nachtwachtzaal en in de trappenhuizen had ontworpen, zijn wit

geplamuurd! Waarom? Ik kan gewoon niet geloven dat die mooie

patronen, jouw idee, al die jaren onder een laag witte verf hebben

gezeten! Wat dacht die directeur toen hij deze beslissing nam?!

14

Het was wel erg bijzonder. Ik kwam vanmorgen aan, moest meteen mijn

hoge hakken uit en kreeg hele grote schoenen met metalen neuzen!

Jouw kunstwerk is namelijk als bouwput in beheer van de aannemer

en mijn hoge hakken zijn niet veilig genoeg! Ik kreeg ook een licht-

gevend hesje aan en een 'hard hat'. Het stond me mighty fine! Je had

me moeten zien, ik leek Bob de Bouwer wel!


Ik ben zo onder de indruk! Ik heb zo enorm veel ideeën en kennis opgedaan. Die gewelven, de hoogte, hoe je met licht hebt gespeeld in de verschillende ruimtes. Je neogotische vormen en je liefde voor pure materialen. Ik voelde me een elfje toen ik binnen was en in gedachten zweefde ik naar jouw tijd, wat een romantisch idee!

Ik kan er echt niet over uit! Ik begreep dat Schmidt-Degener, de museumdirectuur destijds, meteen na jouw dood de muren wit heeft gesaust om niets te laten afleiden van de kunstwerken!

16

Wat je waarschijnlijk nog niet wist en daarom schrijf ik je; als onderdeel van de verbouwing komen al die prachtige muurdecoraties weer terug. Heel voorzichtig worden kleine deeltjes verf verwijderd om te kunnen zien welk patroon je had bedacht. Gelukkig is er in de bibliotheek een archief van al je werk. Dus met enig meet- en denk-werk is het mogelijk geweest om elke muur weer zo te krijgen zoals jij hem hebt ontworpen. En tjonge jonge jonge... wat is het mooi aan het worden.

20

Eenmaal thuisgekomen hield het me erg bezig. Ik ben me wat meer in

je gedachtegoed gaan verdiepen. Zo kwam ik er achter dat je archi-

tecten hebt opgeleid op een locatie vlak bij het Rijksmuseum en ook

echte vaklui kweekte op de werkvloer van de bouw. Super zeg! En jij

trendsetter, de “Cuypersacademie” is helemaal retro! Anne van

Grevenstrein heeft jonge talenten gezocht én gevonden en leidt ze

op tot sjabloneerders en lijntrekkers, dat moet je toch zeer

aanspreken.

21

Ik ben zo door je geïnspireerd, ik wil dat iedereen ziet hoe

bijzonder je werk is! Daarbij komt dat ik het fascinerend vind dat

het leek alsof een deel van je werk voor altijd was verdwenen maar

dat het nu weer springlevend wordt dankzij echt vakmanschap!

Het ambacht herstelt cultuurgoed en dat in deze tijd, dat is toch

fantastisch. Tegenwoordig draait alles om snelheid en cijfers, ook

in mijn vak. Elk jaar moet ik een aantal collecties maken, die ook

nog goed moeten lopen. Ik heb bijna geen tijd meer om stil te staan

bij mijn oorsprong: het echte ambachtelijke handwerk van de couture.

Maar ik ben toch niet de enige die er zo over denkt…

BRIEVEN AAN CUYPERS

22

Vandaag was een zeer belangrijke dag. Ik was uitgenodigd door het

Prins Bernhard Cultuurfonds. Wauw! Ik kan het bijna niet geloven!

Ik heb een Cultuurfonds Mode Stipendium ontvangen! Ik ben zo

ongelooflijk blij. Het Prins Bernhard Cultuurfonds heeft een

anoniem Cultuurfonds dat er grote waarde aan hecht dat creativiteit

bij modevormgevers niet verloren gaat omdat ze zoveel aandacht

moeten besteden aan de bedrijfsvoering. Hoe fijn! Vakmanschap wordt

dus nog steeds gewaardeerd! En echt een eer, ik ben de eerste die

dit stipendium in ontvangst mag nemen. Financiële ondersteuning om

me weer te storten op wat mij het allermeest inspireert: creëren!

Hoe mooi kan het leven zijn!

24

Uiteindelijk is het dan zover, ik mag beginnen. Ik heb een aantal

van jouw motieven als inspiratie gebruikt. Ik ben er mee gaan

schetsen. Hoe jij de vorm en ruimte hebt samengebracht is zeer

bijzonder. Ik ben aan het kijken of het me lukt om, net als jij hebt

gedaan, tweedimensionale patronen in balans te brengen met ruimte-

lijke vormgeving. Jij werkte weliswaar met muur en verf en ik

gebruik stoffen en spelden, maar zo’n zelfde evenwicht te bereiken

in mijn eigen vakgebied lijkt me een uitdaging.

32

Ben nu met de stofproeven bezig. Hoekige vormen gecombineerd met

ronde vormen. Het is een uitdaging om er een kloppend beeld van te

maken, dat ook één geheel vormt. Door jou werk ik anders dan anders.

Het is me namelijk opgevallen dat jij in al je werken op een

bijzondere manier rust creëert. Niks “de kunst van het weglaten”.

Jij combineert alles maar door zorgvuldig afgewogen ruimtelijke

verhoudingen behoud je orde. Ik vind dat een mooi streven. Ik wil

dan ook een aantal van jouw motieven combineren met mijn eigen

stukken. Vlechten, laag op laag, knopen... twee- en driedimensionale

combinaties! En dan zo dat ik een verloop tussen de verschillende

patroondelen bereik! In het klein lukt het, de testen zijn o.k.

Nu nog in het groot!

BRIEVEN AAN CUYPERS37

40

Vandaag gaan we de eerste toile doorpassen. Ik ben erg benieuwd

hoe hij valt. Het is altijd het spannendst om de eerste vertaling

van het papieren ontwerp naar de stoffen versie te zien. Het leuke

is wel dat ik het dit keer in mijn eigen atelier heb vervaardigd.

Wellicht heb je stiekem al een kijkje genomen vanaf boven, over de

Prinsengracht, door de ramen naar binnen, mooi he!?!

43

Mmm... het beeld komt over, wel is de pasvorm nog zeker niet wat het

moet zijn. Laat ik het zo zeggen; "het is nog geen twitter moment"…

(tja, dat leg ik je later nog wel een keer uit!). Ik werk hem bij,

zowel de toile als het patroon, maar daarbij moet ik zorgen dat ik

jouw motieven behoud.

BRIEVEN AAN CUYPERS

ANNE VAN GREVENSTEIN45

66

Vandaag komen ook de eerste testen van de borduursels binnen. Het

was een mega klus, met naald en draad zijn er wel duizend knopen op

een lapje van tien bij tien centimeter genaaid. Je zou de overgave

waarmee geknoopt wordt zeer waarderen!

67

Ik ontmoet vandaag de schoenspecialist. Ongelooflijk spannend, want

ik heb voor het eerst bij mijn collectie ook eigen schoenen ontwor-

pen. Dit is absoluut een ander vakgebied maar ik heb me goed laten

inlichten! Ook hiervoor heb ik weer veel geschetst. Het is leuk om

in een presentatie twee disciplines te hebben; kleding en schoenen.

Die moet ik uiteraard wel met elkaar in verband brengen. Zie het

een beetje zoals jij vloer en plafond met elkaar verbindt. Het mag

anders, maar het is mooi als het een geheel vormt en tegelijkertijd

moet toch elk onderdeel zijn eigenheid behouden.

BRIEVEN AAN CUYPERS

68

Vandaag hebben we casting gehad. Maar liefst 110 langbenige dames

gezien. Ze komen echt van heinde en verre. Het was geen gemakkelijke

keuze. Los van de juiste maten heb ik me voornamelijk gericht op hun

uitstraling. Kunnen zij de motieven die jij hebt ontworpen en die ik

heb vertaald in mijn patronen op een perfecte manier uitdragen?

Lopen ze gracieus, maar niet te overdreven? Of eigenlijk, past de

outfit als een “vloeibaar jasje”? Ze hebben allemaal prachtige benen

en ‘bone structures’, hoe was dat in jouw tijd? Werden de modellen


toen misschien gecast op genoeg vetjes? Hoe breder de heupen,

hoe beter? Veel borsten of weinig borsten? Weet je; dat is nu

een veelbesproken punt. Hedendaagse modellen zijn vaak te mager.

Maar wij hebben in elk geval een aantal toppers!

72

De schoenen zijn klaar! Geweldig! Jemig, wat maakt dit het beeld

compleet zeg!

74

Nou, het begint langzaam allemaal samen te vallen. Vorm en structuur

worden één. Ik probeer een mooi palet te maken van de kleuren die

jij ook hebt gebruikt. Ze zijn sterk en zeer bijzonder, voor deze

collectie kies ik er een paar uit. De materialen zijn puur… dit zal

je waarschijnlijk goed bevallen. Ik weet dat jij je hard maakte voor

steen, geen pleisterwerk of geschilderd hout. Alleen natuurlijke

materialen. Wel zijde, geen viscose, alleen steen, en geen

pleisterwerk is ons motto, toch?


Nou, de collectie is klaar. Jee! Bizar zeg! Wat een inspiratie en

wat ben ik trots op mijn vertaalslag. Ik vind het reuze spannend.

Er staat een beeld waar jij hopelijk ook trots op bent. Ik ben moe

en opgelucht tegelijk. Vandaag ga ik alle sets fotograferen om te

kijken wat de puntjes op de i zijn. Hier heb ik nog een heel klein

beetje tijd voor. Het is namelijk al bijna 13 januari, de dag van

de presentatie. Ik hoop dat je een gaatje in je hemel-agenda hebt

vrijgehouden!

90

Vandaag ga ik me klaarmaken voor de presentatie. Jawel, in jouw

huis, het Rijksmuseum. De meiden moeten mooi gemaakt worden en de

collectie moet naar het Rijksmuseum. Gedurende de verbouwing mogen

we niet allemaal tegelijkertijd naar binnen, is er geen kleedruimte

en zijn er nog tig haken en ogen waarmee we rekening moeten houden.

Een hele klus die geklaard moet worden, kan ik je vertellen!

Maar stel je voor: gracieuze modellen in ontwerpen die zijn

geïnspireerd op jouw decoraties lopen een show in de bijna

herstelde cultuurtempel!

96

Dank aan:

Barbara de Back, Liliane A. Banning,

Drukkerij Pascal, Jorgen Koolwijk en

Arthur Westerop

Ontwerp:

Jor

gen

Kool

wijk

(un

coat

ed.n

l)

ILJA VISSER, 2011

ILJA

VIS

SE

R IN

HET

RIJ

KS

MU

SEU

M

Ilja Visser Ambacht

Documents

Transcript of Ilja Visser Ambacht