1

“Ik wil eerlijk zijn: ik ben niet perfect zoals een kunstenaar.Ik ben gewoon iemanddie strips tekent!”

INTERVIEWREEKS DOOR MARTIN HOFMAN (7): FABIO BONO

Het is zover, sinds 11 mei ligt De RoDe RiDDeR 250: De UitveRkoRene

in de winkel. Het eerste album van Fabio Bono en MarcLegendre. en we zagen dat het goed was. Martin Hofman sprak

beide heren op de persdag in Antwerpen.

© Martin Hofman

Het is zowaar in een italiaansaandoende patio onder een

italiaanse zon dat ik de tekenaarvan het vierde RoDe RiDDeR-tijdperkontmoet: Fabio Bono, helemaal uitventimiglia (provincie imperia, vlaktegen de grens met Frankrijk) naarhier overgevlogen om tekst en uitlegte geven over zijn eerste De RoDe

RiDDeR-album, het eerste deel van eennegendelige cyclus op scenario van

Marc Legendre.

Eindelijk is het zover: derelease van DE RoDE RiDDER

250! Welke emoties spelener nu bij jou?BONO: (lacht) “ik blijf er

rustig bij. Maar ik benvooral trots en voldaan.Alleen al de prettige sa-menwerking met mijninkleurder DimitriFogolin geeft me eengevoel van voldoe-ning.”

Die inkleuring wasin uw vroeger werkniet zo geslaagd alsze nu is. Bijvoor -beeld in hetdrieluik DE

TEmpEliER zijn deinkleuringen nietecht geslaagd.

BONO: “De inkleurstudio die De

teMpeLieR ingekleurd heeft, werkte samen met een indisch bedrijf inBombay. Het bleek achteraf dat zijmoeite hadden om de juiste kleurenvoor een strip die zich in de middel-eeuwn afspeelt te kunnen weergeven.De eerste versie van de inkleuring vandat album werd in flashy Bollywood-stijl uitgevoerd. Die werd meteen afge-keurd! Het uiteindelijke resultaat is te

flets en eigenlijk niet veel beter. ik hebde uitgeverij (Soleil, vertaald doorDaedalus, red.) er toen van op dehoogte gebracht dat ik nooit en nim-mer nog met die inkleurders wilde samenwerken.Bovendien is het voor mij dubbel werkals ik alle inkleuringen moet corrige-ren. Daarom ben ik zo blij met Dimitri,want zijn werk is echt heel mooi.”

Hoe verloopt de samenwerking metDimitri?BONO: “eerst maak ik de potloodteke-ningen, daarna zet ik ze in inkt.vervolgens geef ik hem indicaties overwelke inkleuring ik exact wil. Als er bij-voorbeeld een kasteel ingekleurd moetworden, geef ik Dimitri een foto waar-van ik exact dezelfde kleuren wil weer-gegeven zien.”

is de samenwerking met jouwlangenoot Dimitri Fogolin evennaadloos als met marc legendre opde Canarische Eilanden?BONO: “Dank zij internet is het alsof wein dezelfde kamer zitten. Marc bezorgtme het scenario in het Frans, want dat

is de enige vreemde taal die we beidenspreken. Aangezien ik al met Franseuitgeverijen samengewerkt heb, ben ikeen beetje bedreven in die taal.We hebben bijna dagelijks contact endikwijls gebeurt dat ’s nachts. Meestalgaat het om de potloodtekeningen dieik maak. Zowel Marc als de uitgeverijbekijken die en vragen eventueel kleinewijzigingen. Daarna zet ik de pagina ininkt.”

120 pagina’s per jaar tekenen, dat isniet weinig.BONO: “Geen probleem, ik ben dattempo gewoon omdat ik het gewendben om voor Franse stripreeksen te tekenen die veel pagina’s per albumhebben.”

Johan ziet er echt wel anders uit alsde voorbije jaren.BONO: “Mijn eerste versie van Johanwas veel meer gelijkend op de figuurzoals hij het laatste decennium doorClaus Scholz werd neergezet. Dat wasechter niet naar de zin van de uitgeve-rij die bepaalde dat Johan voortaanmet een stoppelbaard moest rondlo-

2

Marc en ik hebben bijna dagelijks contact en dikwijls gebeurt dat ’s nachts. Meestal gaat het om de potloodtekeningen die ik maak.

Van DE TEmpEliER verschenen tussen 2010 en2012 drie delen en in 2013 een integrale bijDaedalus.

Een van de promotietekeningen die zijn gemaakt voor de lancering van de nieuwe DE RoDE RiDDER.onze wapenexpert op de redactie merkte op dat Johan op dit beeld en ook op de cover het zwaardlinks vasthoudt terwijl Johan in de strip wel degelijk rechtshandig is.

3

pen. Daarom werden me verschillendefoto’s van acteurs getoond. nee, ik herkende die acteurs niet behalveJosh Holloway die meespeelde in detelevisiereeks Lost.”

Sinds het prille begin in 1959 heefthet zwaard van de Rode Ridder eraltijd hetzelfde uitgezien. maar jijgeeft hem nu een totaal anderzwaard.BONO: “ik heb een documentatie -onderzoek gedaan naar de middeleeu-wen en daaruit bleek dat de punt vaneen zwaard dikwijls verschilde. Daarnaheb ik meerdere versies getekend tot ikbekwam wat ik zocht.

Met geschiedenis heb ik trouwens veelervaring, vooral omdat ik al redelijkwat middeleeuwse strips getekendheb. Het is interessant om zowel devoorgrond als de achtergrond van degeschiedenis te kennen.toch breng ik in mijn tekeningen eigenfantasy-elementen in, dat is helemaalmijn ding! Je zou kunnen zeggen datmijn inbreng in De RoDe RiDDeR is omhet geschiedkundige te combinerenmet fantasy.”

Er zijn een paaar impressionantepagina’s in het album, zoals die metBahaal en de laatste pagina.BONO: “Het is Marc Legendre die be-

paalt welke sfeer de tekening moet op-roepen. Hoe die tekening er uiteindelijkuitziet is mijn werk.”

Het is mijn persoonlijke indruk dat jein de onderste deel van pagina 33,waarop Johan Allis onder waterduwt, en de volledige volgendepagina een ander gezicht hebtgegeven aan Johan en Allis. Heb jedaar een verklaring voor?BONO: “De ontwikkeling van de perso-nages wordt steeds duidelijker van album naar album. Het is een evolu-tie, want ik ben nog steeds aan het zoeken naar sommige personages.Bepaalde personages zijn al heel

Je zou kunnen zeggen dat mijn inbreng in De RodeRidder is om het geschiedkundige te combinerenmet fantasy.

Voor de nieuwe look van Johan gaf Standaard Uitgeverij voorbeelden van onder meer de Deense acteur Nikolaj Coster-Waldau (Jaime lannister uit detv-reeks GAMe oF tHRones) en de Amerikaanse acteur Josh Holloway (James ‘Sawyer’ Ford uit de tv-reeks Lost). Er waren er ook nog andere, maar deuitgeverij wilde vooral “een man van vlees en bloed en geloofwaardig als middeleeuwse ridder, dus minder afgeborsteld.” Het nevenpersonage Allis istrouwens geïnspireerd op de zus van Fabio Bono.

Een van de platen met groter uitgewerkte tekeningen.

duidelijk. vooral de slechterik in eenverhaal is heel gemakkelijk te bepalen,de toon is onmiddellijk gezet. Johan iseen van de moeilijkste personages. Hijheeft een redelijk stereotiep uiterlijk,wat het mij soms moeilijk maakt omhem karakteristiek te tekenen. Maarbinnen twee of drie albums zal de stijlwaarin Johan weergegeven wordt ge-vonden zijn.”

Die evolutie is heel merkbaar door -heen jouw stripcarrière. inver ge lijking met jouw tot nu toebekendste stripreeks DE TEmpEliER hebje duidelijk vorderingen gemaakt.BONO: “ik ben me er terdege van be-wust dat mijn stijl evolueert. ik bennochtans streng op mezelf en wil ver-beteren waar nodig. Daarom ben ik vrijactief op forums om de commentarenvan de lezers te weten te komen en ermijn bevindingen te laten weten.Mijn tekenstijl in De teMpeLieR zou ik be-schrijven als een mix tussen Disney,

manga en historisch. inmiddels heb iktekenaar enrico Marini (gekend van De

scHoRpioen en De ADeLAARs vAn RoMe, red.)ontmoet, die me erg geïnspireerd heeft.”

op dergelijke stripforums wordenstripauteurs dikwijls niet gespaarden viert de kritiek hoogtij.BONO: “ik ben niet bang van kritiek, integendeel: ik vind het iets positiefs. ikweet dat er veel collega’s zijn die bangzijn voor kritiek. in mijn geval krijg ik nukritiek op mijn RoDe RiDDeR-tekeningen.Die kritiek valt onder te verdelen intwee categorieën, namelijk kritiek omkritiek te geven en kritiek die opbou-wend is.Doordat ik zoveel commentaren leesop diverse forums ben ik beginnen beseffen dat er nogal wat mensen zijndie zich bezighouden met elke tekening te analyseren. Dan lees je din-gen zoals het hoofd dat te klein is tenopzichte van de arm. ik wil eerlijk zijn:ik ben niet perfect zoals een kunste-

naar dat wel is, laat staan de ultiemeperfectie zoals Rafaël (italiaanse kunstschilder uit de renaissance, red.).ik ben gewoon iemand die strips tekent!”

Je realiseert je toch dat mensen diekritiek leveren op stripforumsslechts een heel klein deel van hetlezerspubliek vertegenwoordigen?Het is niet zo dat daar de wettenworden voorgeschreven.BONO: “ik besef heel goed dat je degrote meerderheid nooit te horenkrijgt. en hoe groot die meerderheidhier is, besefte ik toen ik vorig jaar in deluchthaven in Brussel aankwam enmeteen rekken vol AMoRAs zag. Het bereik is dus effectief groot.”

De cover van DE UiTvERkoREnE iswerkelijk heel mooi. nochtans komtdeze scène niet in het verhaal voor.BONO: “ik heb verschillende pogingenondernomen om een cover te tekenen.

4

© Merho

ook Johan te paard (die voor het eerst in de stripreekseen naam heeft, Jago) is door Fabio Bono hertekendvoor de titelpagina.

Johan is een van de moeilijkste personages. Hijheeft een redelijk stereotiep uiterlijk, wat het mijsoms moeilijk maakt om hem karakteristiek te tekenen. Maar binnen twee of drie albums zal de stijlwaarin Johan weergegeven wordt gevonden zijn.

5

Standaard Uitgeverij en Marc selec-teerden de beste elementen uit die covers door er in te knippen en ermeete plakken. Uiteindelijk kwamen ze toteen collage die ze mij voorlegden. Zevroegen me een covertekening te maken die daarop zou lijken.”

Helemaal in de traditie van DE RoDE

RiDDER is het vrouwelijke hoofd personage heel mooi.Betreffende dit album en het naakt

dat er in te pas komt zou ik zelfszeggen dat het zo goed als perfectis. Heb je vroeger mooievrouwelijke naaktmodellengetekend?BONO: (lacht) “Marc heeft me aanwij-zingen gegeven over hoe de vrouweneruit moesten zien, vooral de gezich-ten. en vanzelfsprekend heb ik vrou-welijke naakten getekend naar model.Maar... weet je wat? er zijn voor dit album meerdere paginawijzigingen

gebeurd omdat ik sommige tekenin-gen te sexy had getekend!”

Fabio toont als voorbeeld een pagina-grote tekening in potlood van de paginamet Bahaal. oorspronkelijk was daarveel meer bloot en gruwel op te zien.

BONO: “Het was de uitgeverij die hetiets zediger wou. De reden daarvoorwas de huidige samenwerking met hetRode kruis vlaanderen voor hun

sticker. of die beteugeling in de toe-komst ook van kracht zal zijn? Dathangt af van de uitgeverij. ik benslechts de tekenaar.”

Wat zijn jouw favoriete strips?BONO: “Als kind heb ik redelijk watstrips gelezen, maar daar ben ik meegestopt toen ik me begon te ontwikke-len als tekenaar. De weinige strips die iknog koop, zijn niet echt bedoeld alsleesplezier, maar dienen wel als inspi-

Er zijn voor dit album meerdere paginawijzigingen gebeurd omdat iksommige tekeningen te sexy had getekend!

De sticker van het Rode Kruis die nog voor hetalbum te koop was.

ratie. ik zal dat even specifiëren: metbetrekking tot de kledij, vooral deplooien in de kledij, is mijn inspiratorde italiaanse tekenaar AlessandroGalore (ik Ben kAtHAAR). voor de cadrage heb ik mathieu lauffray (LonG

JoHn siLveR) als voorbeeld, die man iseen genie! Marini is ook een invloedvoor de gezichten, vooral mannelijkegezichten. en Theo Caneschi (De LeMen

tRoon, De veRscHRikkeLiJke pAUs en denieuwe tekenaar van MURenA) is eenvoorbeeld voor wat betreft historie.”

Welke tekenopleiding heb je gehad?BONO: “Als kind tekende ik al volop.toch heb ik in de middelbare schoolgeen richting gekozen die iets met te-kenen te maken had. Dat kwam vooraldoor een vriend van mijn ouders, diehen zei dat het niet ideaal is om directeen tekenopleiding te volgen in hetmiddelbaar. volgens hem was het beterom eerst een algemene opleiding tevolgen. Maar het was mijn lot om teke-naar te worden. na die algemene op-leiding heb ik een artistieke opleidinggevolgd in Milaan.Daar begon ik met een achterstand opde andere leerlingen, die wel al eenscholing in die richting gevolgd had-

den. Maar het heeft me geholpen omalles veel breder te bekijken, en ik hadeen onafhankelijke stijl omdat ik niet alin een bepaalde tekenrichting ge-dwongen was.”

Ben je al dikwiijls in België komensigneren?BONO: “Heel vaak! Mijn publiek is eer-der Belgisch dan Frans. en ik kom lieverin Belgische dan in Franse steden. ikben trouwens eens een week op va-kantie geweest in Brugge.”

Je hebt de volgende dagen een druksigneerschema. Toch vertrek je opde avond van de laatste dag van diedriedaagse al naar huis. kan je dande rest van dit jaar nog tijd

vrijmaken voor signeersessies? Zoals de Boekenbeurs, want het iseen traditie dat DE RoDE RiDDER-tekenaar daar signeert.BONO: “nee, helemaal niet. Het is eenpersoonlijke beslissing van mij om ditjaar, buiten mijn tekenwerk, mijn tijdaan mijn gezin te wijden. ik heb nu eenklein zoontje. voor de rest wil ik me nuconcentreren op mijn tekenwerk.”

Hoe zien de eerstvolgende dagen ervoor jou uit?BONO: “signeren, signeren, signeren!”

Het is je gegund!BONO: “ik hoop er, ondanks de kortetijd, zoveel mogelijk RoDe RiDDeR-fansmee te bereiken!”

6

Mijn publiek is eerder Belgisch dan Frans. En ikkom liever in Belgische dan in Franse steden.

De eerste ontmoeting tussen Allis en Johan, weliswaar in een droom.

Nieuwe look, maar Johan blijft opkomen voor dezelfde waarden.

nu we het album ook gelezen hadden,konden we Marc Legendre nog eensaan de tand voelen om aanvulling tegeven op ons eerder interview.

Er zijn nogal wat overeenkomstenmet de twee RoDE RiDDER-boeken dieje schreef, en je had ook een derdeverhaal klaar dat nooit uitgegevenis. in jouw eerdere interview op deze

website had je nochtans gezegd dathet “niet de bedoeling was om diedrie titels te verstrippen.”LEGENDRE: “We behouden het uit-gangspunt: Johan die met een zoge-heten posttraumatic stress disorder terugkeert van de kruistochten en danbesluit om te gaan dolen. voor hij vertrekt, krijgt hij van Merlijn de op-dracht om ‘de Uitverkorene’, mocht die

zijn pad kruisen, in zeven haasten naarcamelot te brengen. omdat er voor ge-kozen is om de piste van de jeugdboe-ken voorlopig onaangeroerd te laten,vond iedereen het jammer mochtenwe niets met dat gegeven en hetnieuwe personage Allis zouden doen.vandaar. Maar het is niet de bedoeling om dedrie boeken die ik schreef te verstrip-

pen. enkel uit het eerste boek vind jebehoorlijk wat terug omdat het daarom de introductie van een wereld, personages en hun activiteiten gaat,en dat zijn gegevens waar we niks aanwilden veranderen.”

Het verhaal kent een vrij langeaanloop.LEGENDRE: “Het duurt even voorJohan in beeld komt, maar ik verkiesdit in plaats van grote tekstballonnenwaarin alles op een rustpunt in het ver-haal bij het kampvuur uit de doekenwordt gedaa . Het is logisch dat de lezerwil weten wie Allis en Malfrat zijn enwaar ze vandaan komen. ofwel toonje dat, ofwel laat je het door iemandvertellen. nu is er actie vanaf plaat 1,dat is boeiender om te lezen, maar ookom te tekenen. Het kon ook met flash-backs, maar nu volgt alles logisch opelkaar. Wanneer Johan in het leven van

Allis komt, heeft zij al wat meege-maakt.”

Er komt duidelijk een vervolg op deverhaallijn van dit eerste album.Blijven alle volgende albums vandeze negendelige cyclus elkaaropvolgen?LEGENDRE: “De eerste twee albumsmoet je inderdaad aaneensluitend lezen. vanaf het derde album zijn zeapart leesbaar. Maar er blijft wel eenrode draad door de negen delen lopen.Johan moet Allis naar camelot voerenen dat gaat niet zonder slag of stoot. Hijheeft er ook geen idee van welkewaarde Allis voor Merlijn heeft. en hijworstelt met de vrees dat hij zich misschien vergist, want Allis lijkt allesbehalve uitverkoren voor wat dan ook.”

Je had voor dit album 40 pagina’s terbeschikking. vanaf het volgende

7

© Martin Hofman

De eerste twee albums moet jeinderdaad aaneensluitend lezen.Vanaf het derde album zijn zeapart leesbaar. Maar er blijft weleen rode draad door de negendelen lopen.

nummer zijn dat er 32. kan je daaralles in proppen?LEGENDRE: “32 platen is weinig en ookinternationaal is het niet interessant.Fabio Bono is een meester wat sfeerbetreft en hij trekt graag alle registersopen wanneer hij een monster mag te-kenen. Maar sfeer en grote tekeningenkosten plaats en het resultaat is dat jein het scenario van de hak op de takmoet springen. We hebben afgespro-ken dat we dat niet gaan doen. Maarwe willen ook geen albums vol pra-tende poppenkasthoofdjes. We gaanal doende leren en kijken waar we uitkomen.”

Fabio zei dat de cover, die eensituatie toont die niet in het albumvoorkomt, gecreeërd werd door jouen de uitgeverij.LEGENDRE: “De uitgeverij wou een catchy beeld en heeft dit naar voor ge-schoven. De schetsen van Fabio toon-den geen eenheid, het was een samenraapsel van elementen. ik hebgeprobeerd ze in een compositie samen te brengen, maar dat is een zeerbeperkte inbreng van mij. Fabio en zijn

inkleurder zijn de artiesten en de men-sen bij WpG de bedenkers.”

De draak wordt in het albumgemakkelijk gedood.LEGENDRE: “Die draak is een geestes-beeld, een middeleeuws hologram zo jewil. Het zwaard van Malfrat klieft doorlucht, wat het hologram verstoort ende draak uitschakelt. Had Malfrat z’nvinger uitgestoken, was het beeld ook alvertroebeld en verdwenen, maar dat isnog minder spectaculair. Branhacam isgeen groot magiër en zijn toverkunstenstellen weinig voor. in volgende delen,wanneer Goed en kwaad zich echt metelkaar gaan meten, zal zoiets een an-dere dimensie aannemen. Maar geduldis een schone deugd, we konden niet alles wat we van plan zijn in het eerstedeel tonen.”

op wat slaat eigenlijk die latijnsespreuk “non Dormit, Qui Custodit”,vertaald: “Hij die waakt. slaaptniet”? Johan geeft in het verhaalzelfs aan dat hij gemakkelijk de keelkon overgesneden worden toen hijsamen met Allis overnachtte. En dat

terwijl de Rode Ridder vroeger altijdwaakzaam was en zich nooit in zijnslaap liet verrassen!LEGENDRE: “Wanneer Johan zich in deval laat lokken aan het eind van deel 1,herinnert hij zich de spreuk een eerstekeer. Het is niet zomaar een Latijnstekstje waarmee we willen laten uit-schijnen dat we verstandige mensenzijn. Johan laat zich nog steeds nietverrassen, het meisje verdwijnt niet terwijl hij naast haar ligt, maar hij traptin een val, dat is wat anders. Hij is ookde oude niet meer. Dat moet uit zo’ndingen blijken. Hij kan niet met eenpost war-syndroom rondlopen en on-dertussen niks mankeren en gewoonde superheld zijn. Allis wil ridder wor-den en Johan heeft het ridderschap op-gegeven. veel meer ga ik niet vertellenwant dan is de pret eraf.”

DE RoDE RiDDER 250: DE UiTvERkoREnE ver-schijnt in een oplage van 32.500exemplaren en is uitzonderlijk 40 pa-gina’s lang. De prijs is 5,99 euro. DE

GEvAnGEnE (deel 251) en DE HEllEmonD

(deel 252) verschijnen respectieve-lijk in september en december.

8

Johan kan niet met een post war-syndroom rondlopen en ondertussen niks mankeren en gewoon de superheld zijn.

Johan wordt geteisterd door ondraaglijke herinneringen als Kruisvaarder.

Lay-out: David Steenhuyse © De Stripspeciaalzaak 2016