i&i i-Canon

i & i v e r b i n d t o n d e r w i j s e n i c t

Thema-overwegingen

� Kan ict het onderwijs in Nederland redden?

� Informatie-overload is een probleem van de vijftigers.

� De i van ict is de v van vervlakking.

www.ieni.nl

i-Canon

Columnbundel over ict-in/en-onderwijs

bij gelegenheid van de 20ste conferentie

van docentenvakvereniging i&i

Een i-canon in columns Voorwoord 1Wat gebeurt er wanneer een leraar en een huisarts

100 jaar terug in de tijd worden gestuurd? Marijke van der Brugge 2De Homo Ludens en de eduGadget Louis Hilgers 3Internet en de doos van Pandora René Franquinet 4ICT als zetpil Sjoerd Spoelstra 5De Google-school.. Erik Bolhuis 6Niets nieuws onder de zon Allard Bijlsma 7Het gaat niet om de techniek maar om de inhoud Aad van der Drift 8Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Cartoon 9Samenwerken loont: de computer weet ook niet alles Ard Hartsuijker 10‘Kan ict het onderwijs in Nederland redden?’ Edith van Eck 11Ict, een echt wondermiddel? Bob Hofman 12Het onderwijs redt het niet zonder ict Jan Lepeltak 13Ict op school Mees van Krimpen 14Pionieren Nico Juist 15Ict is een zegen, het motiveert, het leert en innoveert Peter den Hollander 16Informatie-overload is een probleem van de vijftigers Cartoon 17Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Wendi Blom 18Informatie-overload is een probleem van de vijftigers Karin Winters 19We moeten vaart maken! Toine Maes 20Ict is een middel, geen doel op zich Maaike Neuteboom 2120 jaar ict met i&i Tessa van Zadelhoff 22Het Laura Dekkercollege Frans Schouwenburg 23Met de voeten in de klei Frans Peters 24De i van ict is de v van vervlakking Cartoon 25Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Jan van der Vlies 26Met het tij mee Marjan Vernooy-Gerritsen 27Leren doe je zelf John van Dongen 28Ict en het verlengen van ons leren Henk Sligte 29Redt ict ons onderwijs? Lida Schoen 30Een docent als muze Cocky Verweij 31Colofon 32

Inhoud

i & i v e r b i n d t o n d e r w i j s e n i c t 1

Een canon (uit te spreken als kaanon) is iets anders dan een

kanon (uitspraak bekend). Het eerste is een soort van repre-

sentatief beeld van culturele verschijnselen die bij een be-

paalde groep horen. Zo kun je een canon proberen vast te

stellen van de Nederlandse schilderkunst. Ook van literatuur,

hoewel je dan gauw ruzie krijgt: wie hoort er wel bij en wie

niet? De Vereniging i&i vond het ter gelegenheid van haar

twintigste conferentie wel een aardig idee een soort van

i-canon samen te stellen. Een groot verschil met een “echte”

canon is wel, dat we niks willen voorschrijven. We hebben

dan ook gesproken van een bundeltje columns over ict en

onderwijs. De volgende drie thema-overwegingen werden

meegegeven:




Zowel enthousiastelingen als sceptici konden zich erop losla-

ten. Wat geeft een goed beeld van ict in het onderwijs en

wat gaat misschien minder goed? De columnisten hebben

zonder twijfel allen het gebruik van ict in het onderwijs hoog

op hun prioriteitenlijst staan. Een column heeft doorgaans

weinig waarde als er geen wens of toekomstverwachting in

opgesloten zit. Ook die zult u meestal aantreffen.

We hopen dat de diversiteit aan opinies u zal aanspreken.

De schrijvers staan niet allemaal met de neus in dezelfde

richting: gelukkig maar, anders zouden we zo klaar zijn en

hebt u aan één stukje genoeg. Ict-gebruik in het onderwijs

kan immers op verschillende manieren ingevuld worden.

Als deze bundel een goed beeld geeft van de stand van

zaken van ict en/in onderwijs, dan is onze opzet geslaagd.

De voorzitters:

René Franquinet, bestuur Vereniging i&i

Marijke van der Brugge en Louis Hilgers,

Programmacommissie

Een i-canon in columns

i & i v e r b i n d t o n d e r w i j s e n i c t2

Wat gebeurt er wanneer een leraar en een huisarts

100 jaar terug in de tijd worden gestuurd?

Marijke van der Brugge coach met verstand van onderwijs en ict - vanderbrugge.org

Voor een arts zal dat toch heel anders

zijn. Zijn praktijkkamer staat vol met in-

strumenten die echt uit de tijd zijn. Hij

kan ook een heleboel dingen niet

doen. Hij kan geen telefonisch spreek-

uur houden, de patiënten kunnen hun

herhaalrecepten niet via de e-mail be-

stellen, hij kan niet de röntgenfoto van

zijn patiënt bekijken, want die ligt in

het ziekenhuis bij de specialist.

Grapje natuurlijk, maar toch is werken

zonder ict niet meer voorstelbaar. In

alle kantoren en fabrieken kom je pc’s

tegen en mensen die daarmee werken.

Ook de schooladministratie kan niet

meer zonder, financiële en andere rap-

portages kunnen niet zonder ict wor-

den aangeleverd.

Toch kom ik nog op scholen waar in

vele lokalen geen pc te vinden is. En

dat zijn geen scholen met laptopklas-

sen. Raar idee goed beschouwd. Bij de

Rabobank heb je toch ook geen laptop-

afdelingen? En daar zijn toch ook geen

ruimtes waar mensen werken zonder

pc, omdat daar geen geld voor is? Of

omdat de systeembeheerder dat mak-

kelijker vindt?

Bij diezelfde Rabo gebeurt het echt niet

dat een medewerker zegt dat hij de pc

niet gebruikt, omdat hij daar het nut

niet van inziet. Of erger omdat hij het

niet eens is met de visie van het ma-

nagement.

Daar zou je niet weg mee moeten

komen. Met de vergrijzing hebben we

de komende jaren steeds meer goed

opgeleide, ict-vaardige jonge werkne-

mers nodig.

Als we hier iets aan willen doen, heb je

geen ict nodig, maar ballen.

Die leraar kan eigenlijk vrij snel aan de slag. Er is een lokaal, er zijn pubers (beetje

anders gekleed en gekapt) er is een boek, een schoolbord en een rooster met uren

van 50 minuten.


Louis Hilgers educos.nl - onderwijsictnieuws.nl - auteur eerste serious games boekje: Vensters-SimCity

De Homo Ludens en de eduGadget

Drie sterke oneliners als:

Don’t bother me Mam -- I’m learning

(Games Goeroe Marc Prensky in zijn

keynote op een van onze i&i-conferen-

ties) Do Schools kill creativity (prof. Ken

Robinson in zijn beroemde speech)

If children have interest -- education

takes place (prof. Sugata Mitra bij zijn

vermaarde Hole-in-the-Wall project)

geven de essentie van die worsteling al

aan.

Uit onderzoek blijkt dat >65 procent

van onze leerlingen gamed. Ergens in

het verleden is de combinatie spelen -

leren teloor gegaan. In 1938 schreef

Johan Huizinga het al in zijn boek

Homo Ludens het spel is de basisvoor-

waarde voor cultuurontwikkeling. Is

dan de terugkeer van de Homo Ludens

niet dé katalysator voor het speel-, leer-

en ontwikkelingsproces.

Er is al een tendens te bespeuren. Niet

voor niets is de term Serious Games

ontstaan. Onderwijsspecialisten vragen

zich af of educatieve content niet in (di-

gitale) spelvormen gegoten kan wor-

den. Daardoor wordt leren vele malen

aantrekkelijker. Wedstrijden als Make-

a-Game en de Creative Game Challenge

geven aan hoe leerlingen zelf over hun

eigen leerprocessen denken.

Daarbij leven we in een tijd van gad-

gets. Gadgets hebben een meerwaarde

voor ervaren en leren voor zowel leer-

ling als docent. Je zou het eduGadgets

kunnen noemen: de Hymini, flipca-

mera, modelauto op waterstof, live-

scribe pen, mobiscope, wordwiza,

Magic Globes, microbeamer, tensorpen,

Swinx, iPad en nog veel meer. Primair

bij dit alles is aandacht voor implemen-

tatie en didactiek van Games en Gad-

gets. We staan aan het begin van een

nieuw tijdperk.

Wie kan dit alles beter beoordelen dan

de leerling zelf! De tijd is nu rijp voor

een brainstorm over het opnemen van

Games en eduGadgets in het curricu-

lum. Wellicht volgt de terugkeer van de

Homo Ludens, virtueel of niet, vanzelf.

Kan ict het onderwijs in Nederland redden? zou eigenlijk moeten zijn Kan ict het

onderwijs redden? Deze laatste vraag heeft te maken met het feit dat wereldwijd

wordt geworsteld met de plaats van het onderwijs in het leven van de opgroei-

ende jonge mens.


René Franquinet voorzitter Vereniging i&i, co-auteur Enigma (enigma-online.nl), gelegenheids-

columnist, voorstander van meer meiden in hogere ict-kringen: ict-ster.nl

Internet en de doos van Pandora

Het idee dat alles wat op Internet staat,

gratis is, is een gemeenplaats gewor-

den. Dit geldt niet alleen voor degenen

die het altijd weer hebben over het

vrije delen van informatie en kennis,

bekende opvatting in de onderwijswe-

reld, maar ook de grote ict-bedrijven

die je nonstop “user friendly” technolo-

gie schenken, waar je je leven mee kunt

veraangenamen. Moet je hier inder-

daad cadeautjes verwachten of lekkere

appels met wat gif erin? Neem bijvoor-

beeld HTML 5, de dernier crie van onze

webtaal. In deze versie is een revolutio-

nair nieuwtje ingebouwd zodat je zon-

der plug-ins multimediale inhouden

kunt bekijken. Nummer 5 kan dit hele-

maal alleen.

Alles wordt dus nog eenvoudiger en als

gebruiker vraag je je dan af: zonder dat

het een cent kost? Niet echt: bij het in-

stalleren infiltreert versie 5 je schijf met

een indrukwekkende hoeveelheid data,

echt wel een slagje meer dan de goede,

oude cookies. Die laatste voerden ge-

woonlijk banale functies uit, zoals het

onthouden van wachtwoorden waar-

mee je je soms moet aanmelden bij

bepaalde sites. Maar die kon je net zo

makkelijk weer uitschakelen, zou je het

gevoel hebben minder onschuldige

gegevens door te spelen. De nieuwste

maakt het mogelijk zo ongeveer alles

van je te registreren: je geografische

locatie, je foto’s, je gepubliceerde tek-

sten, je mail en bedenk nog maar wat

digitaals; het zal moeilijk zijn dat te ver-

mijden, tenzij je de nieuwe technologie

kunt missen. Maar kun je dat?

Dus beste internauten, je hebt de keuze

tussen veel gemak wat het opslaan van

privé-data betreft en de doos van Pan-

dora, die bij opengaan je hele hebben

en houden blootlegt. Voor niets gaat

de zon op.

“Eten is nooit gratis” waarschuwde Milton Friedman. Behalve wanneer het om in-

ternet gaat, de magische place to be – zoals de adepten het graag noemen – waar

het principe van schaarste niet bestaat.


In plaats van “Kan ICT het onderwijs in

Nederland redden?” zou ik willen stel-

len “Kan een pil het onderwijs in

Nederland redden?”.

Een sprookje over trends. De school-

directie heeft een Amerikaans artikel

gelezen over de wonderbaarlijke effec-

ten van Ritalin op de leerresultaten.

Niet alleen voor ADHD leerlingen, maar

voor alle leerlingen worden positieve

effecten gerapporteerd op concentra-

tie, zelfstandig werken en zithouding.

Studies uit andere landen die

ongewenste neveneffecten laten zien

worden terzijde geschoven. Als voor-

hoedeschool gaan we snel aan de slag.

Dozen met pillen worden besteld.

Uiteraard gaat de directie zich niet zelf

bemoeien met het op de juiste wijze in-

brengen van de pillen, daarvoor wordt

een “ritalin coördinator” aangesteld.

Dat is een docent die enkele uren les-

vermindering krijgt en een set plastic

handschoenen om de invoering van de

nieuwe middelen te begeleiden. Dit

wordt voldoende geacht om de nieuwe

manier van leren tot stand te brengen.

De directeur houdt intussen bevlogen

speeches over de opbrengsten van de

psychofarmaceutica. Om bij te blijven

ten opzichte van andere landen. Om

aan te sluiten bij de beroepspraktijk.

Om het vak van leraar meer aanzien te

geven. Omdat ons land een groot pro-

ducent van farmaceutica is. Van aanpas-

sen van de rooster- en lescultuur kan

echter geen sprake zijn.

Of het inbrengen van zo’n zetpil het

beste kan plaatsvinden bij de docent

(het smart-suppositorium) of bij de leer-

lingen(de lapbottomklas) is nog onder-

werp van studie.

Goed. Dit scenario is natuurlijk in

Nederland ondenkbaar. In de professio-

nele organisatie die elke school tegen-

woordig is zou niemand een nieuw

middel op deze wijze willen invoeren.

Daarom is elke overeenkomst tussen

zetpillen en ict gelukkig geheel uit de

lucht gegrepen.

Sjoerd Spoelstra docent en ict-coördinator - spoelstrait.nl

ICT als zetpil

Kan ICT het onderwijs in Nederland redden? Als er aan mij van die diep inzichte-

lijke vragen gesteld worden heb ik de neiging om substitutie te plegen. Enkele

woorden vervangen, de stelling nogmaals tegen het licht houden en kijken of een

nieuw inzicht, doorzicht ontstaat.


Erik Bolhuis Hogeschoolhoofddocent ict en leren, Lerarenopleiding hogeschool Windesheim,

School of Education.

De Google-school..

Als ik rector van de school zou zijn, zou

ik dan alle collega’s een budget geven

waar ze mee mochten aanschaffen wat

ze wilden? Zou ik ze allemaal een lap-

top cadeau geven, of als ze liever een

desktop wilden ook goed?

Of zou ik ze een digitaal schoolbord

geven, een tafel om samen te werken

en stemkastjes? Of zou ik stout doen en

ze allemaal iets geven wat net in hun

zone van naaste ontwikkeling zou lig-

gen? Voor degene met een koelkast als

mobiel (ja, in het onderwijs kom je ze

nog tegen) een smart Phone? Voor de

verstokte desktopwerker een IPad of

een Samsung? Voor de bioloog die al-

tijd op excursie gaat met een papieren

draaiboek, een GPS-systeem? Voor de

leerkracht die altijd aangeeft dat zijn

leerlingen dat niet willen, stemkastjes?

Voor de collega die altijd alle voorstel-

len platslaat in een format, een 3d-tele-

visie? Voor degene die al zijn leerlingen

altijd nog met de hand invoert in ons

absentiesysteem een stel RFID–chips?

Niets van dit alles. Ik zou mijn collega’s

duidelijk maken dat inzet van ict op

voorhand niet leidt tot beter leren. Dat

leren een proces is dat plaatsvindt op

het snijvlak van leerlingen verleiden

voor je vak en de wetenschap hoe je dit

vakdidactisch realiseert. Vanuit die ge-

dachte kun je verkennen welke bij-

drage ict kan leveren aan het

verbeteren van het onderwijsleerpro-

ces: hoe kan ict het lesgeven in jouw

vak aangenamer of doelmatiger

maken? Hoe kan ict ervoor zorgen dat

die goede leerling meer kan en mag

leren? Dat die zorg leerling een instruc-

tie vooraf krijgt (pre-teaching)? Hoe

leerprocessen bewerkstelligd kunnen

worden die anders niet plaatsvinden?

Vanuit dit idee zou iedereen die een

aannemelijk idee heeft direct een bud-

get krijgen om dat te realiseren. Geen

SMART doel zou geformuleerd hoeven

worden, slechts een briljant idee. En of

het gaat werken? Ik ken mijn collega’s

goed genoeg. Wanneer ze er voor

gaan, dan zijn ze niet meer te remmen.

En ja, misschien komt iemand met een

Google Wave. So What? Er zullen ge-

noeg collega’s komen met een goede

zoekmachine die door middel van re-

clame goed geld verdienen.

Hoe zou onderwijs eruit zien als Google een school was, die een groot deel van

haar budget zou besteden aan verbetering van het onderwijs, let wel, zonder dat

direct duidelijk was op welke wijze de innovatie ten goede zou komen aan het

leren van leerlingen…. Ik zeg stel..


We experimenteerden op mijn leraren-

opleiding online met Videotexsystemen

als GISET en het Bulletin Board System

SLOLijn. Enthousiast was ik over beeld-

platen en wat minder over CD-I. Wie

kent ze nog? In de Digitale School gin-

gen we al in 1994 aan de slag met het

uitwisselen van lesmateriaal en kennis.

Op zaterdagen kwamen we daarvoor

bijeen met tien man en in het tijdschrift

Geografie-Educatief schreef ik over ict

bij het vak aardrijkskunde. Je won zo

maar een eerste prijs met lesmateriaal

bij de NS Reisplanner voor DOS, in een

wedstrijd, uitgeschreven door het APS.

Het ict-leven was goed en overzichtelijk

én je was bijna de enige…

Anno 2010 is alles sneller en uitgebrei-

der, maar technisch is er weinig veran-

derd. Videotex is nu een world wide

web en in plaats van een BBS gebruikt

ieder zijn eigen weblog. Het thuisge-

bruik van internet, tablets en Skype

ervoor dat er een generatie van docen-

ten ontstaat die alles als vanzelfspre-

kend gaat gebruiken. Het is een genot

te zien dat deze docenten uitwisselen,

enthousiast zijn en het gewoon gaan

doen.

Gadgets als de FLIP vinden nu in no

time hun weg naar de les. Ik kan me

voorstellen dat die snelheid voor veel

ervaren docenten even slikken is. De

goeroe van nu loopt morgen al weer

achter. Het didactische sausje blijft ech-

ter altijd nodig en daar blijft i&i zich

voor inzetten. De scholingsvraag is het-

zelfde als 20 jaar terug: ‘geef ons didac-

tische handvaten voor het gebruik van

ict in de klas’. Goede ict-didactiek komt

met de jaren!

Niets nieuws onder de zon

Allard Bijlsma De Rode Planeet bv - drp.nl

Als één van de eerste leden van ASCON en I&I, schreef ik in de begin jaren ’90 dat

‘ict meer z’n plek zou moeten krijgen in de opleiding van leraren’.

Gewone docenten hadden toen vooral

last van storingsgevoelige netwerken,

niet altijd stabiele besturingssystemen

en onkunde. Veel leerlingen waren

beter in ict dan docenten, immers leer-

lingen hadden het technisch fröbelen

wel onder de knie. Het was met een

toenmalig besturingssysteem mogelijk

je PC in een chaos te veranderen. In die

begin jaren zat techniek nogal eens in

de weg. Toch is men voortvarend door

gegaan met het ontwikkelen van ict in

het onderwijs. Waarschijnlijk dacht men

mee te moeten doen aan snelle ontwik-

kelingen die een samenleving door-

maakt. Beleid maken doe je niet op

basis van wat je weet, maar verlangt.

Het verlangen van ministers als Ritzen

en later Hermans lagen bij een goede

aansluiting van onderwijs op de samen-

leving. Dus werd er geïnvesteerd in ict.

Wie nu de school binnen loopt, consta-

teert al snel dat er veel computers staan

(ongeveer 1 pc per 6 leerlingen), ook

kun je constateren dat ict voor die leer-

lingen de gewoonste zaak van de we-

reld is. Kan het niet op school, dan

thuis. In een wereld waar ict niet meer

weg te denken valt zien we dat de ont-

wikkelingen bijgehouden zijn. Wellicht

door het goede beleid van beide be-

windslieden. Maar… betekent dit nu

dat je meer met ict kunt dan ontwikke-

lingen volgen? Dat ict het onderwijs

zelfs zal kunnen redden?

De lezer van dit stuk hoort te twijfelen,

ict is in het onderwijs een krachtig leer-

middel. Onderwijs is vooral een men-

senzaak en er zal altijd noodzaak zijn

tot investeringen in die mensen. Het

beleid van de bewindslieden van wel-

eer nemen we nog steeds in acht, “ict

hoort erbij”. Techniek zal niet in staat

om die docenten in te ruilen voor ict.

Goed beleid en goed toegeruste docen-

ten redden het onderwijs, niet ict!


Aad van der Drift ict-coördinator bij het Zernike College - vddrift.it

Weg met de t van ict

Het gaat om de inhoud en niet de techniek. Begin jaren negentig kwam ik voor

het eerst in aanraking met diverse deskundigen die in koor dat liedje monotone

neurieden.

Kan

ict het o

nderw

ijs in Ned

erland red

den

?


Samenwerken loont:

de computer weet ook niet alles

Ard Hartsuijker sterrenkunde, wetenschap- en techniekeducatie - ardhartsuijker.nl

Of het niveau van het ict-gebruik in het

onderwijs beter of slechter is, weet ik

niet. Maar gewone communicatie van

mens tot mens en elkaar in de ogen

kijken, werkt volgens mij veel beter.

Zo zijn we geëvolueerd: “mensen die in

staat zijn feiten en emoties uit te wisse-

len”.

Galaxy Zoo (www.galaxyzoo.org) is een

Citizen Science-project. Ik vind het een

mooi voorbeeld van een ideale samen-

werking tussen mensen en computers.

Sterrenkundigen zijn niet in staat om

de meer dan honderdduizend digitale

afbeeldingen van sterrenstelsels ge-

maakt met de Hubble Space Telescoop

te classificeren. Toch kan ons brein het

beter dan de meest geavanceerde com-

puters.

In Galaxy Zoo analyseert het publiek via

internet de afbeeldingen van al die

melkwegstelsels zoals de computer het

niet kan. Juf Hanny van Arkel deed mee

en liep al snel tegen een vreemd voor-

werp aan dat naast een sterrenstelsel

lag. Computers zien dat over het hoofd:

Hanny niet, zij stelde wat vragen in de

community die bij het project hoort. Zij

deed een geweldige ontdekking: een

voorwerp in het heelal dat nog niet

eerder was gezien: “Hanny’s Voor-

werp” (www.hannysvoorwerp.com).

De radiotelescopen in Westerbork en

de Space Hubble Telescoop werden

ingezet om dit object verder te ontrafe-

len. En… Hanny kreeg een eigen web-

comic.

Dat is de kracht van ict: als mensen en

machines samenwerken naar een win-

win-situatie. Niet omdat het moet,

maar omdat het niet anders kan en

omdat je er ontzettend veel plezier aan

kunt beleven.

Dat wil ik mijn bijdrage laten zijn aan

de i-canon van i&i: blijf zoeken naar

nieuwe uitdagingen en zoek win-win-

situaties.

Niet alleen vijftigers hebben last van informatie-overload. Computers vertonen

dezelfde problemen. Ik heb van de virtuele Anna van IKEA en Eva van NS nog

nooit een antwoord op mijn vragen gekregen.


Ict inzetten in het onderwijs verandert

wel de rol van de leraar, maakt taakdif-

ferentiatie mogelijk en dat kan het be-

roep aantrekkelijker maken voor meer

en andere jongeren dan het traditio-

nele leraarschap. Dus ‘ja’, het kan een

bijdrage leveren aan het aanpakken

van het lerarentekort.

Maar die nieuwe rollen spreken niet

alle ‘zittende’ leraren aan. Voor een

deel is dat wennen, maar er zullen lera-

ren blijven die vinden dat hun professi-

onaliteit beter tot zijn recht komt in

een meer traditionele leraarsrol. Ook zij

moeten voor het onderwijs behouden

blijven. Vanuit het perspectief van de

leerling beschouw ik ict als het middel

bij uitstek om school en buitenwereld

te verbinden, om authentiek onderwijs

mogelijk te maken en zo leerlingen te

motiveren en te kwalificeren voor het

functioneren in die buitenwereld, als

werknemer, en als burger. Dat is erg

nodig, dus het antwoord is hier ‘ja’.

Maar bij een eenzijdige inzet van ict is

het weer ‘nee’. Teveel achter de compu-

ter kan het onderwijs saai maken en

niet alle leerlingen zijn even enthousi-

aste en handige computergebruikers .

Dus aandacht voor afwisseling en ver-

schillen is geboden.

Kan ict het onderwijs redden?

Ja als…. we blijven zoeken naar manie-

ren om (nieuwe mogelijkheden van) ict

te benutten in het onderwijs, maar die

vernieuwingen ook kritisch onder de

loep nemen. En niet alleen op effecten

op de leerlingen, maar ook op uitvoer-

baarheid, wat het vraagt van de leraar,

wat zijn de randvoorwaarden. En als

die evaluatiegegevens ook nadrukkelijk

worden gebruikt voor verdere ontwik-

keling van de ict-toepassingen. Laten

we daarmee aan de slag blijven. Of we

het onderwijs dan redden, blijft de

vraag, maar zo kan ict het onderwijs

aantrekkelijker maken, voor leerlingen

en leraren.

Edith van Eck Onderzoeker Kohnstamm Instituut

‘Kan ict het onderwijs in Nederland redden?’

Is een vraag die je vanuit verschillende perspectieven kunt beantwoorden. Vanuit

het perspectief van dreigende tekorten aan leraren, bijvoorbeeld. Onderzoek laat

zien dat het antwoord dan ‘nee’ is, ict inzetten in het onderwijs maakt niet dat we

met minder leraren toe kunnen, ict kan de leraar niet vervangen.


Ict, een echt wondermiddel?

Bob Hofman Global educator - ict-edu.nl

Olijke skiërs in bergen witte sneeuw en

zongebruinde dames en heren op een

maagdelijk zandstrand met palmbo-

men. Echt zo’n lekker vakantiegevoel!

Achter in de reiswinkel was een me-

vrouw druk in de weer met een scanner

en een computer: “Ik kom zo bij u,

even de laatste twee pagina’s van de

winterfolder scannen. Bladert u maar

vast lekker door de reisgidsen”.

Een paar minuten later werd ik gehol-

pen door de dame, ze vertelde me dat

ik haar eerste klant was van vandaag

en steeds minder klanten haar reiswin-

kel bezoeken. “En weet u, in het pand

hiernaast zit een makelaar die het-

zelfde overkomt. Eerst dachten we nog

dat de loop uit het winkelcentrum was.

Maar zegt u nu zelf, er lopen toch hele

volksstammen mensen langs de deur”.

Ik mompelde zachtjes iets over compu-

ters thuis en veel mensen hebben inter-

net.

“Wat grappig dat u dat nu zegt me-

neer, vorige week kwam er een folder

van de Kamer van Koophandel binnen,

wacht ik pak hem even.” Ze rommelde

wat in een stapel bladen op haar tafel

en hield triomfantelijk de folder om-

hoog, met een pakkende kop: “Kan ict

de Reisbranche redden?”.

De verkoopster werd steeds enthousias-

ter en trok me aan mijn arm mee naar

achter. “Kijk, handig hè zo’n scanner,

die kocht ik samen met de makelaar

van hiernaast. Ik ben druk bezig alle

reisfolders als pdf in te scannen.

We zetten ze op onze website zodat de

mensen alles thuis fijn kunnen lezen,

ruim 3000 pagina’s.” “En dan”… vroeg

ik nieuwsgierig?

“Nou ja, logisch toch! Als ze dat dan

gedaan hebben komen ze terug naar

mijn winkel en boeken hier dan hun va-

kantiereis. Geweldig hè…. die ict, echt

een wondermiddel.”

Nog niet zo lang geleden stapte ik een reiswinkel binnen, gewoon even lekker

ouderwets snuffelen. Op elk van de spreektafels lagen wat vakantiefolders.


In de havoklas op mijn jongensschool

zaten leerlingen uit de arbeidersklasse

die goed konden leren maar nog niet

wisten wat ze na school gingen doen

en er waren jongens uit de katholieke

elite die niet konden leren en ook niet

wisten wat ze na school gingen doen.

De eerste 4-havoklas bestond uit een

leuke mengelmoes van leerlingen. Som-

migen gingen werken en anderen haal-

den hun vwo en gingen studeren, een

enkeling ging op reis. De klas bracht

uiteindelijk een hoogleraar, diverse top-

managers, een lector en een manager

uit het criminele circuit voort. Dus uit-

eindelijk kwam iedereen later goed te-

recht. In het geval van de Mammoet-

wet werden de kansen tussen kinderen

van welgestelde en gestudeerde ouders

en ‘arbeiderskinderen’ er uiteindelijk

niet kleiner op. De tegenwoordige

tweedeling tussen het vmbo en de

havo-vwo (weer nieuwe wetgeving)

maakt de kloof alleen maar groter. De

arbeiderskinderen zijn vaak allochtoon

en je moet over heel veel ausdauer be-

schikken om de universiteit te kunnen

halen.

In een fatsoenlijk land heeft iedereen

toegang tot onderwijs dat aansluit bij

zijn of haar talenten. Hetzelfde, maar

dan anders, geldt voor toegang tot een

ziekenhuis. Net zoals in een ziekenhuis

zijn de inzet, de beschikbare technolo-

gie en de professionaliteit van hen die

er werken bepalend voor de kwaliteit

van het geleverde. Dat is niet anders in

een school.

Dus ook het onderwijs moet beschikken

over genoeg gekwalificeerde docenten

(mannen en vrouwen) die de beschik-

bare technologie kunnen gebruiken.

En daar zit het probleem. We hebben

te weinig menskracht voor de klas en

de kennis van de mogelijkheden van ict

voor het onderwijs is bij veel van de

huidige en toekomstige onderwijswer-

kers onvoldoende aanwezig. Daarin zit

de bedreiging voor het onderwijs. Ict

zal het onderwijs niet redden, maar

redt het onderwijs het zonder ict.

Ik dacht het niet.

Jan Lepeltak voormalig lector (ict en didactiek), publicist

en onafhankelijk ict-adviseur voor onderwijs/media - lepeltakpatrners.nl

Het onderwijs redt het niet zonder ict

Er is al veel geknutseld aan ons onderwijs. In de jaren ’60 werd de Mammoetwet

ingevoerd. Mavo, havo en vwo werden geïntroduceerd.


Stichting Ict op School

De stichting is opgericht in 2001 op ini-

tiatief van de organisaties van bestuur

en management en de verenigingen

van schoolleiders in Primair- en Voortge-

zet onderwijs, als organisatie van en

voor de scholen. In 2005 is Ict op School

opgegaan in Kennisnet.

Procescoördinator

en consumentenorganisatie

Als procescoördinator verbond Ict op

School partijen om te komen tot samen-

werking en kennisuitwisseling. Daar-

naast vervulde Ict op School de rol van

“consumentenorganisatie” ofwel belan-

genbehartiger van scholen richting

marktpartijen en andere aanbieders van

producten en diensten.

Vier in Balans (plus)

Bij de oprichting heeft Ict op School

haar visie over het invoeringsproces van

ict in het onderwijs beschreven in de

notitie “Vier in Balans”. De geactuali-

seerde versie van de startnotitie wordt

aangeduid met “Vier in Balans Plus”.

Het concept hiervan is volledig ingebur-

gerd bij iedereen die zich bezighoudt

met ict in het onderwijs. Sinds 2001

wordt jaarlijks de voortgang rond het

gebruik van ict in de Vier in Balans

monitor weergegeven.

Samenwerking

Van meet af aan heeft Ict op School

krachtig ingezet op het stimuleren van

samenwerking tussen scholen. In 2005 is

vastgesteld dat inmiddels circa 75% van

de scholen samenwerkt. Het ging daar-

bij om circa 6.000 PO-scholen.

Kennisrotonde

Ict op School introduceerde najaar 2004

de Kennisrotonde. De Kennisrotonde

was een innovatieve benadering voor

kenniscirculatie in het onderwijs. Op de

rotonde werden de onderwijsvraagstuk-

ken, mogelijke innovatieve oplossingen

en het gebruik van ict gekoppeld aan

een effectieve toepassing in de praktijk.

Helaas is de Kennisrotonde voortijdig

beëindigd.

Het onderwijs redden?

De vraag vertaald als “kan ict bijdragen

aan de verbetering van de kwaliteit van

het onderijs” beantwoord ik met ja,

maar dan wel met een langjarige vraag-

gestuurde ondersteuning van scholen

met het soort aanpak van Ict op School.

Ict op school

Mees van Krimpen eerste directeur van de stichting Ict op School

De vraag of ict het onderwijs kan redden beantwoord ik via een greep uit de

verworvenheden van Ict op School.


Vanuit een expertisecentrum van een

hogeschool voerden we “onderwijsver-

nieuwingsprojecten” uit “in de klas”.

In 1996 voerden we zo’n project in

Delft uit. Toen was het nog “iets

nieuws” als scholieren zelf publiceer-

den op Internet. Van web 2.0 had nie-

mand nog gehoord… We gebruikten

een programmaatje dat “met de kennis

van nu”, op een “WIKI” leek. Leerlin-

gen konden een woord in een tekst

selecteren, een nieuwe pagina maken

daarop weer een tekst, een foto, een

video of een geluidsfragment plaatsen.

Het was een manier om met een groep

van 100 leerlingen samen te werken

aan één website. Inhoudelijk was het

project een “onderzoeks” project. Elk

groepje leerlingen kreeg een onder-

zoeksvraag over de stad Delft. De leer-

lingen gingen zelf, in de bibliotheek,

het archief, de musea, op straat infor-

matie verzamelen. We arrangeerden

een interview met “een delftkundige”

voor hen. De combinatie van informatie

verzamelen en verwerken, samenwer-

ken, presenteren en publiceren op het

internet, werd onze “didactische werk-

vorm”. Het project was zo opgezet dat

het jaarlijks herhaald kon worden.

De leerlingen pakte hun rol als “onder-

zoeksjournalisten” goed op, ze werkten

hard en het eindproduct overtrof alle

verwachtingen. De reacties stroomden

binnen. Het project viel op. Dit was

nieuw onderwijs!

Een jaar later kwamen we terug in

Delft. Slechts één docent had gepro-

beerd het project nogmaals uit te voe-

ren. Het project was een eendagsvlieg

geweest. En deze constatering is ach-

teraf kenmerkend voor meer projecten,

die we in die tijd uitvoerden. Onderwijs

bleek veel meer resistent tegen

verandering, dan we dachten, de

inspirerende technologie ten spijt…

En toch ben ik nog steeds enthousiast

over ict in het onderwijs. In enkele dis-

cussies die ik volg op Linked-in of Twit-

ter, proef ik datzelfde enthousiasme,

diezelfde pioniersgeest bij een gestaag

groeiende groep collega’s. Ik beluister

echter ook de oude discussies over het

gebrek aan vaardigheden of interesse

van docenten en over de weerbarstige

organisatie van “de school”. Dan lijkt

de vernieuwing weer ver weg…

Maar…we staan aan het begin van een

fundamentele vernieuwing van het on-

derwijs…

Nico Juist beleidsadviseur Onderwijs & ict, Hogeschool Inholland

Communitymanager van de SIG Digitale Leer & WerkOmgeving van SURFfoundation

Pionieren

Halverwege de jaren 90 van de vorige eeuw, voelde ik me een pionier in een

fundamentele vernieuwing van het onderwijs.

Ik denk het niet, want de koetsier

kende de weg, zowel de kuilen in de

weg als de route, waar de koetsier aan

moest wennen was de snelheid waar-

mee de auto over de weg reed.

Inmiddels zijn de wegen geasfalteerd

en is er een bewegwijzering die zelfs

alfabeten van A naar Beter brengt.

Wie ict zijn lessen binnen haalt, met re-

gelmaat het computerlokaal reserveert,

leerlingen uitnodigt hun laptop,

IPhone, IPad, Blackberry en vergelijk-

bare toestellen mee te nemen, zal zich

met regelmaat in een rollercoaster er-

varen. Bij elke bocht een nieuwe erva-

ring, nieuwe kennis en wie uitstapt is

werkelijk wijzer. Maar dan moet u als

docent het bouwwerk bouwen waar de

rollercoaster langs reist. U bent het die

de weg asfalteert die de bewegwijze-

ring plaatst als een goed ANWB'er. Aan

u de uitdaging om uw leerlingen langs

die digitale snelweg de uitzichten te

bieden die u en uw vak de reizigers uit-

nodigt te stoppen.

Bent u het niet die de uitdagingen

langs de weg kan plaatsen, dan zijn er

wel collega's die dat voor u gedaan

hebben. Dan is het slechts een kwestie

van paard en wagen pakken en via de

ventwegen die uitdagingen in te laden

en te bestuderen. Misschien durft u wel

leerlingen bij u op de bok te plaatsen

en samen met hen te kijken welke uit-

dagingen u gaat inladen, want zij be-

heersen de techniek, zij weten wat de

apparaten kunnen, u weet welke ken-

nis zij nodig hebben om een volwaar-

dig lid van de (zelfs gedigitaliseerde)

maatschappelijk te zijn.

Is het eenvoudig nee, is het inspirerend

ja, want het is samen leren wat de 'bui-

tenwereld' te bieden heeft.


Ict is een zegen, het motiveert,

het leert en innoveert

Peter den Hollander docent Nederlands en ict onderwijs implementator - Ivmi.nl

Waarom met paard en wagen blijven rijden als T-Ford al is geëvolueerd naar de

Prius? Waren de koetsiers van vroeger slechte chauffeurs?

Inform

atie-overlo

ad is een

probleem

van de vijftig

ers


Wendi Blom enthousiaste onderwijsadviseur en didacticus pur sang - wend-online.nl

Kan ict het onderwijs in Nederland redden?

Ik ben nogal visueel ingesteld, maar ik

kon me er niet zoveel bij voorstellen.

Wat is er mis met het onderwijs?

Vroeger, in de tijd van mijn ouders,

zaten de kinderen met z’n vijftigen in

een lokaal braaf na te roepen wat de

meester declameerde. Je moest braaf

zijn en vooral heel passief. Als je stout

was mochten er lijfelijke straffen wor-

den uitgedeeld. Wat een verschil met

nu. Het onderwijs is steeds in ontwikke-

ling. Het moet leuker, efficiënter, niet

teveel kinderen in een lokaal. Onder-

wijs op maat. Elk kind zijn of haar

eigen (pret)pakket. En dan komt er ook

nog ict bij. Hoe geweldig kan het zijn?

Als je een beetje dol bent op gadgets

en knopjes, dan ben je voorlopig nog

niet klaar met alles wat er te ontdek-

ken valt. En dat is misschien wel het

stukje waar het onderwijs van gered

moet worden. Willen we niet teveel?

Zien we door de bomen van ict het on-

derwijs nog wel? Moet ict het onder-

wijs redden of moet het onderwijs

gered worden van ict? Stel je een kind

voor die een PowerPoint presentatie

geeft. Alle teksten komen stuiterend en

flitsend het beeld in. Je wordt afgeleid

door al die acties en hebt geen oog

meer voor de inhoud. Het is allemaal

mogelijk in PowerPoint, maar draagt

het bij aan een goede presentatie? Met

ict kan heel veel en dat is een voordeel

en een nadeel. We willen het allemaal

gebruiken, maar hebben we op die

momenten wel genoeg oog voor het

onderwijs?

Het eerste wat bij me opkomt is een wedervraag: waar moet het onderwijs van

gered worden? De ondergang? Grote boze monsters? Ligt het onderwijs lekker te

slapen in bed en schrikt het wakker van schaduwen en moet het daarom gered

worden?


Op vrijdag gaat de PC uit, want week-

end is offline kwaliteitstijd.

Op zondag, de lesvoorbereiding, de PC

moet helaas aan. Het internet op en

het downloaden van PDF’s vanaf de

Wikiwijs kan starten.

Welke minister heeft trouwens bedacht

dat schoolboeken ineens gratis moeten

zijn? Gelukkig zijn er de boeken van

vorig jaar nog, dus wat geeltjes tussen

de te kopiëren pagina’s en op naar de

doppinda’s. Eerste gang maandag is

naar de kopieermachine.

Computers in de klas? Ga weg, internet

doet het toch nooit.

Trouwens… wat moeten we nou met

computers in de les? Het enige dat leer-

lingen doen is Hyvven, MSN’nen en van

die rotherrie op Youtube bekijken.

In de krant is er van alles te doen over

Twitter, 140 tekens brallen bij een digi-

tale bierpomp, ons niet gezien…kost

ons teveel tijd ook.

Weblogs worden geschreven door

verzuurde leefijdsgenoten, dus geen

nieuws onder de zon. Of erger, die

jonge broekies die het nodig vinden

ons 50-ers uit te maken voor mammoe-

ten. Ze denken ons te bestoken met

tips hoe het anders en beter kan.

Die hype van RSS feeds is ook niks

geworden… bij ons op de PC geen

polonaise.

Het boek Internet voor senioren ligt

naast de PC, waar wij trouwens na

9 uur ‘s avonds niet aan willen zitten,

te koud op zolder.

Even serieus, als er nog mensen van

ouder of jonger dan 50 zijn die zo

denken en doen en ze werken in het

onderwijs, mag ik hen dan vriendelijk

verzoeken om een baan als part-time

postbesteller bij TNT te zoeken.

Laat directies van scholen het TNT

motto ook eens ter hand nemen en

afscheid nemen van deze remmende

digibeten…. sure we can!

Informatie-overload is een probleem

van de vijftigers

Karin Winters Edublogger, Twitteraar, Onderwijs en ict, Farmeville,

HTC Desire en Applebeet - karinblogt.nl

Sinds16 oktober ben ik een vijftiger, dus heb ik recht van spreken.

Natuurlijk is de informatie overload geen probleem van ons vijftigers.


Toine Maes directeur van Kennisnet - kennisnet.nl

We moeten vaart maken!

Die dubbele ambitie is: meer kwaliteit

voor minder geld. Vele sectoren zijn

daar het onderwijs in voorgegaan en

hebben aangetoond dat dat met be-

hulp van ict mogelijk is.

We moeten tegelijkertijd constateren

dat het na tien jaar met de integratie

van onderwijs en ict minder ver staat

dan gehoopt en verwacht. De laatste

Vier in Balans Monitor laat zien dat het

te traag gaat; dat het nog minimaal

tien jaar duurt voordat sprake is van

enige integratie van ict in het onderwijs

volgens het Vier in Balans concept.

We moeten dus op 4 aspecten versnel-

len; dat leidt tot de volgende 4 ambi-

ties binnen 5 jaar van nu:

� Een integrale visie binnen elke instel-

ling over inzet ict in onderwijs; het

verschil in inzicht tussen managers

en docenten over het wat en hoe

van ict in onderwijs is niet productief

en blokkeert de voortgang. Dat ver-

schil moet bespreekbaar worden ge-

maakt en leiden tot één visie en niet

twee;

� Een deltaplan professionalisering per

instelling gericht op didactische inzet

van ict;

� Bundeling van krachten op het ter-

rein van digitaal leermateriaal zodat

sneller massa ontstaat en het excuus

van het ontbreken van goed digitaal

materiaal niet meer opgaat;

� De technische randvoorwaarden

leveren op geen enkele manier

blokkades voor toepassing; “gemak,

genot, gewin” is het devies.

Op naar 2015!

Onder het motto: ict is minder dan wonderolie maar meer dan smeerolie, gaat ict

het onderwijs niet redden maar kan het wel de dubbele ambitie waar het onder-

wijs voor staat mogelijk maken.


Ict zorgt voor een rijkere leeromgeving,

met onderwijs op maat. Leerlingen zijn

meer gemotiveerd en leveren betere

prestaties; leraren geven efficiënter on-

derwijs en hun beroep wordt aantrek-

kelijker; en de vernieuwingsgezindheid

van scholen neemt toe. Bovendien is ict

onmisbaar in onze samenleving. Leer-

lingen die hier op school mee in aanra-

king komen, zijn beter voorbereid op

de toekomst. Maar dat ict het onder-

wijs in Nederland kan redden, dat ge-

loof ik niet. Ict is een middel, geen doel

op zich. We kunnen ict inzetten om het

onderwijs te verbeteren, maar het

zorgt niet per se voor beter onderwijs.

Alleen wanneer goede docenten het op

de juiste manier inzetten, zullen de

prestaties omhoog gaan. En dat is dan

ook het doel van Vives. Wij willen onze

lezers niet alleen laten zien wat er alle-

maal voor moois is te vinden op het ge-

bied van ict. Wij willen hun juist

praktische handvaten bieden over hoe

ict kan worden ingezet in het onder-

wijs. En dat is nodig. Nog maar al te

vaak kom ik op scholen waar de digi-

tale schoolborden staan te verstoffen in

de kast of alleen worden gebruikt als

veredelde tv. Dat is toch doodzonde!

Niet alleen voor de school, die een dure

aanschaf heeft gedaan waar niets mee

gebeurt, maar ook voor de leerlingen,

omdat zij niet het onderwijs krijgen

waar zij recht op hebben.

Ict is een middel, geen doel op zich

Maaike Neuteboom hoofdredacteur (sinds januari 2006 van Vives) vives.nl

Dat ict een toegevoegde waarde heeft voor het onderwijs, dat is zeker. Dat zeg ik

niet alleen omdat ik hoofdredacteur van Vives ben, maar ook in tal van onderzoe-

ken (bijvoorbeeld van Kennisnet) komt dit naar voren.


20 jaar ict met i&i

Tessa van Zadelhoff leerkracht basisonderwijs, ict-coördinator,

(web)redacteur, digiborden, web 2.0, @warempel

Ict had al snel mijn interesse, al ging

het het eerste jaar niet verder dan wat

programmeren in Basic. Gelukkig kwam

er daarna door het Print/Comeniuspro-

ject meer aandacht voor de rol die ict in

het onderwijs zou kunnen spelen. Toen

ik wilde afstuderen met als specialisatie

ict bleek dat in 1994 nog niet mogelijk.

Na veel overleg mocht het als ik het

niet ict maar natuurkunde zou noemen.

Wat ben ik blij dat de ontwikkelingen

zo snel zijn gegaan. Zeker de laatste vijf

jaar zijn de mogelijkheden van ict bin-

nen het onderwijs zoveel groter gewor-

den. Onder meer door de komst van de

digiborden heeft ict op veel scholen

een boost gekregen. Op het gebied van

hardware, software en ict infrastruc-

tuur is er veel gebeurd. Maar het meest

blij ben ik toch met de komst van de

sociale netwerken en de web 2.0 pro-

gramma’s.

Web 2.0 maakt onderwijs geven inte-

ressanter. Zoveel programma’s zomaar

te vinden op het internet, klaar om in

de klas in gebruik te nemen. Leerlingen

die zelf hun werk kunnen publiceren

op sites als YouTube, Wordpress, Glog-

ster, Storybird en Animoto wat enorm

motiverend werkt. En dan daarnaast

natuurlijk Twitter!

Twitter moet je zien als een hele grote

koffiekamer waar je collega’s vanuit

het hele land of, wanneer je wilt, de

hele wereld ontmoet. Waar je interes-

sante links uitwisselt, waar altijd ie-

mand een antwoord op je vraag heeft,

waar je nog beter op de hoogte blijft

dan via alle vakbladen en nieuwsbrie-

ven bij elkaar en wat een omgeving is

waar je zelfs online kunt samenwerken

met collega’s. Voor zoveel waardevol

informatie delen neem ik de minder

nuttige ik-ga-nu-koffiedrinken-tweets

heel graag voor lief.

I&i gefeliciteerd met 20 prachtige

conferenties!

Twintig jaar geleden, de eerste i&i conferentie, viel samen met mijn kennismaking

met onderwijs geven. In 1990 was ik een eerstejaars PABOstudente.


Het Laura Dekkercollege

Frans Schouwenburg sectormanager po/vo bij Kennisnet - kennisnet.nl

Ik was rector van het Laura Dekkercol-

lege voor Afstandonderwijs (LDOO).

Natuurlijk genoemd naar onze natio-

nale heldin die in 2010 vertrok voor

haar solozeiltocht rond de wereld. Toen

nog beschimpt en tegengehouden door

benepen landgenoten die meenden

haar tegen zichzelf in bescherming te

moeten nemen. Ik zie haar nog vertrek-

ken vanuit de Canarische eilanden, met

in haar bootje, de Guppie, een keurig

boekenplankje getimmerd, waarop ze

haar rijtje schoolboeken had staan. In

interviews vertelde ze een beetje be-

schaamd dat ze heus haar huiswerk

deed. „Vanmorgen nog scheikunde en

Duits”. Het klonk potsierlijk uit de

mond van iemand die net koers had

gezet naar Zuid Amerika (Spaans en

Portugees, toch?) en ons meer over het

weer kon vertellen dan haar aardrijks-

kundeboek. Ik heb me altijd afge-

vraagd waarom ze in plaats van haar

boekenplankje met methodes niet een

setje flinke opdrachten mee had gekre-

gen. Wat een zee van tijd (sic!) had ze

om op haar gemak te denken, creatief

te zijn, te reflecteren met haar leraren

en medeleerlingen. Communicatiemid-

delen genoeg. Ze had in de helft van de

tijd die onze leerlingen op school nodig

hadden, aan haar exameneisen kunnen

voldoen.

Het waren de laatste stuiptrekkingen

van het docentgerichte onderwijs dat

we gewend waren.

Als rector van het Laura Dekkercollege

constateer ik met trots dat we in

Nederland nu echt een begin hebben

gemaakt met leerlinggericht onderwijs.

Iedere leerling die zich meldt, stippelt

een eigen route uit, met voldoende

overstapmogelijkheden naar allerlei

studierichtingen. Tenslotte gaat het bij

de meeste vakgebieden nu om het

construeren van kennis. Daar doe je

ervaring mee op die je in elk beroep of

studie kunt gebruiken. Gelukkig kun je

nu examen doen wanneer je er klaar

voor bent. Ik heb een prachtschool! Het

leslokaal van mijn leerlingen is de we-

reld. Mijn docenten zijn kundige zzp-

ers die ik inhuur op basis van vraag en

leerlingen kunnen kiezen uit een

enorme onderwijscatalogus vol

thema’s, vakken. Alles te starten vanaf

internet. Mijn kantoor? Heerlijk thuis!

Ik droomde over de toekomst. Het was tien jaar verder, alle scholen in Nederland

waren helemaal Vier in Balans, dus Kennisnet was klaar en ik had een nieuwe

baan.

En elke dag is het weer met volle teu-

gen genieten. Genieten van de leerlin-

gen die nog niet veel kunnen en die uit

je hand eten, maar ook genieten van

de leerlingen die al heel veel kunnen

en soms mij uitleggen hoe iets werkt.

Het is erg genieten als je die hele

slimme jongens en meisjes uitgedaagd

krijgt om nog dieper in de stof te dui-

ken.

Naast al die kinderen zijn in feite ook al

je collega's leerlingen van de ict-coördi-

nator. En van dat werk heb ik persoon-

lijk ook heel veel voldoening. Je

probeert ze te helpen waar je kunt en

in mijn geval krijg ik daar in ieder geval

veel voor terug. Ik vind dat er helemaal

niets mis is met deze generatie, ik kan

het in ieder geval erg goed met ze vin-

den.

En dan die website www.informaticavo.nl.

Sinds de CODI opleiding (1998) heb ik

materiaal en nieuws omtrent informa-

tica verzameld op het internet. Elk jaar

is daar een beetje aan versleuteld tot

zoals hij er nu uitziet. Voorheen werd

er heel veel lesmateriaal aangeboden

maar dat is helaas erg teruggelopen.

Momenteel wordt er voornamelijk

nieuws aangeboden en informatie uit-

gewisseld.

Naast mijn baan op school en www.infor-

maticavo.nl besteed ik heel veel tijd aan

schaken. Bij De Pion in Roosendaal ben

ik bestuurslid en jeugdleider en voor de

schaakbond ben ik arbiter bij grote

toernooien en maak ik meestal ook

foto’s. Want fotografie is zo’n andere

hobby van me waar ik ontzettend veel

plezier in heb. Je zult me niet vaak zien

zonder een camera bij de hand.


Frans Peters 7 zoektermen: getrouwd, vader, eten, informatica, schaken, foto’s, school - informaticavo.nl

Met de voeten in de klei

Als docent informatica en informatiekunde sta ik op het Ostrea Lyceum in Goes

momenteel 20 lesuren per week voor de klas en voor de rest van mijn lerarenbaan-

tje (zoals mijn succesvolle zakenbroers zeggen) ben ik ict-coördinator.

De i van

ict is de v van

vervlakking


Kan ict het onderwijs in Nederland redden?

Jan van der Vlies bezeten van onderwijs, ict en didactiek.

Nu wil ik hiermee niet zo’n lekker niets-

zeggend ‘middle-of-the-road-ant-

woord’ geven, maar zal een poging

wagen het ‘ja en nee’ te onderbouwen.

Eerst maar eens de ‘nee-kant’ bekijken.

Al duizenden jaren wordt er onderwijs

gegeven en alleen de laatste twee de-

cennia hebben ict middelen hun in-

trede gedaan. Natuurlijk kun je niet om

de duizenden jaren oude onderwijstra-

ditie heen. Ook zonder ict kun je goed

onderwijs blijven verstrekken en kun-

nen leerlingen hun diploma’s halen.

Wat vroeger kon, kan nu ook nog. Het

onderwijs in Nederland kan dus best

zonder ict.

Maar, is dat ook wenselijk? Roepen de

didactici en onderwijs psychologen al

niet heel lang dat het onderwijs moet

aansluiten bij de belevingswereld van

de leerling?

Wat het onderwijs moet doen is de we-

reld van vandaag betrekken in de les-

sen, in de opdrachten en het leren van

de leerling. Ict toepassingen vinden we

overal om ons heen, kan het onderwijs

er dan zonder? Nee, natuurlijk niet!

Met rooksignalen kun je vandaag de

dag nog steeds een boodschap commu-

niceren, maar gaat het met een smart-

phone niet veel beter en vooral veel

efficiënter? Om nog maar niet te spre-

ken over de inspanning die de bood-

schapper bespaard blijft.

De ict middelen waar we in het onder-

wijs mee kunnen werken geven ons

zoveel meer mogelijkheden om de leer-

lingen efficiënter te laten leren, hun

wereld te ontdekken en de nodige ken-

nis te vergaren. Van de hedendaagse

docent vraagt dit om een aanpassing in

de werkwijze, flexibiliteit om zich een

nieuwe didactiek eigen te willen maken

en de bereidheid om zelf weer te willen

leren. Het onderwijs, de leerling, de do-

cent, eigenlijk iedereen die kennis over-

draagt moet zich ervan bewust zijn dat

een moderne tijd vraagt om modern

onderwijs. Met het toepassen van ict

wordt dit bereikt.

Ja, ict kan het onderwijs in Nederland

redden!

Wanneer ik de titel herlees, bedenk ik me dat deze zou kunnen suggereren dat het

onderwijs zonder ict reddeloos verloren gaat. Is dat dan ook zo? Ja en nee!


Er komt steeds meer bij en er gaat

nooit wat af. Het aanbod is overweldi-

gend en we gaan er mee om alsof we

alles even serieus moeten nemen. Maar

we nemen het niet echt serieus, want

er is geen tijd voor reflectie, geen tijd

om op basis van al die informatie tot

eigen nieuwe ideeën te komen. ict kan

het onderwijs verwoesten, maar ook

redden. De wetenschap wijst ons de

weg.

Onderzoekers worden beoordeeld op

hun productie in de vorm van artikelen,

liefst in bekende internationale weten-

schappelijke tijdschriften. De roep om

andere communicatie wordt echter lui-

der. Waarom alleen een grafiekje tonen

als je de hele database online hebt

staan? Waarom tekst en geen instruc-

tiefilm over toegepaste materialen en

methoden? Tijd voor nieuwe methoden

om onderzoeksresultaten in onderlinge

samenhang, multimediaal te presente-

ren. Een wetenschappelijk artikel met

daarbij horende meetresultaten, foto’s,

interviews, computersimulaties en an-

dere materialen. Een database, waar-

van de inhoud zichtbaar wordt als een

landschap met kleurige bergen en

dalen.

Nóg meer informatie, hoe vinden on-

derzoekers daar hun weg in? Kwestie

van automatiseren. Afspraken maken

over de manier van ter beschikking stel-

len en houden, open toegankelijk voor

mens en machine. Analyse technieken

om samenhang tussen begrippen op te

sporen, over grenzen van vakken, vak-

groepen, universiteiten en landen

heen. Open Access, kennis moet vrij

zijn!

Onderwijs kan hier gebruik van maken.

In vwo werken met echte onderzoeks-

resultaten. Als docent rechtstreeks toe-

gang tot onderwijskundig onderzoek.

Leerlingen in het vmbo en mbo laten

meegenieten van praktijkervaringen

van studenten in het hbo. Het onder-

wijs kan de wetenschap volgen!

Links: www.hbo-kennisbank.nl,

www.openaccess.nl en

www.surffoundation.nl/nl/themas/openonder-

zoek/verrijktepublicaties/

Marjan Vernooy-Gerritsen Typering: Grenzeloze mogelijkheden met ict, pak je kans!

Met het tij mee

De dag beginnen met de krant en eindigen met het laatste nieuws op de tv. Over-

dag voorbereiden, lesgeven, nakijken. Tussendoor mailen, lezen, praten, luisteren,

surfen op internet, twitteren, bellen, sms-en ….. en maar communiceren, en maar

absorberen.


Leren doe je zelf

John van Dongen Organisatiekundig en ict adviseur KPC groep - Edublogger en optimist

Twitteraar en natuurlijk i&i-er - onderwijsvooruitzicht.blogspot.com

Dat kan weleens worden veroorzaakt

door het misverstand dat er bestaat

tussen de woorden leren en studeren.

Leren doe je namelijk zelf. Op je eigen

wijze en naar aanleiding van je eigen

probleembeleving. Je doorloopt je

eigen leerproces.

Bij studeren wordt geprobeerd om ken-

nis of kunde die door een ander in een

leerproces is verworven, omgezet in

woorden, een plaats te geven in het

brein van de studerende. Iedereen zal

begrijpen dat de leeropbrengst daar-

door in gevaar komt.

Je moet namelijk gaan begrijpen,

zonder dat je erover of ermee hebt

geleerd….

Een mooie manier om van studeren

weer een beetje leren te maken schuilt

waarschijnlijk in de ict.

Met de enorm toegenomen mogelijk-

heden op multimedia terrein, games en

verbindingen met de rest van de wereld

en de maatschappij, doen zich mooie

gelegenheden voor om het leven van

de leerling en de docent niet alleen

meer afhankelijk te laten zijn van

studeren.

Met leren door doen, zien en horen

kunnen zeer langdurige of gevaarlijke

leerprocessen immers worden nage-

bootst, waarbij een authentieke leersi-

tuatie kan ontstaan, die emoties kan

losmaken en daardoor misschien het

rendement van het leren positief beïn-

vloeden.

Natuurlijk zullen talige leerlingen hier

niet noodzakelijkerwijs veel beter door

gaan leren. Zij konden en kunnen

immers prima studeren. Wel kan het

verschil gaan uitmaken voor de minder

taalgevoelige leerlingen, die op deze

manier kunnen leren door zaken te

doorzien en te begrijpen, omdat je het

verband letterlijk kunt zien of horen en

het nut ervan weer kunt beleven.

Je leert immers veel van simulatiespel-

len als Simms of World of Warcraft…

Veel bedrijven weten dat al lang. Als je

bepaalde levels hebt bereikt binnen

sommige spellen, zien bepaalde bedrij-

ven dat als een aanbeveling vanwege

de bewezen kwaliteiten op terreinen

als taalvaardigheid, leidinggeven en

berekenen en nemen ze je graag aan.

Meteen vanaf het eerste moment in het bestaan van de mens is hij, (zij trouwens

ook), gaan leren. Tot op de dag van vandaag zijn we daar ook niet meer mee opge-

houden. Je zou denken dat je op enig moment wel uitgeleerd bent. Nee dus, we

gaan door tot we er bij neervallen!! Blijkbaar is leren verslavend.


Altijd en overal onder handbereik met

onze SmartPhone. Als het wel eens

down is, voelen we ons onthand, be-

perkt. Waarom tikt dat zo hard aan?

Sinds de mens de taal als medium voor

communicatie van informatie heeft uit-

gevonden zijn er heel veel media ge-

volgd. Boek, telegraaf, telex, telefoon,

telefax, televisie. Natuurlijk moesten

we leren ze te gebruiken, nieuwe vor-

men van geletterdheid zijn ontstaan.

Soms om het eenrichtingsverkeer van

pushmedia als televisie te kunnen inter-

preteren, steeds meer om interactieve

media te kunnen gebruiken voor ons

leven. Daarmee worden media steeds

meer verlengstukken van ons handelen,

van ons communiceren, van ons den-

ken. En van ons leren, dus. ‘The mind

once expanded to larger ideas never

returns to its original size’.

In de tijd van overhead sheets had ik

altijd ‘SOS of the SOS’ bij me: ‘Save Our

Schools of the Sick Organization Syn-

drome’, en die ‘ziekten’ waren Insulitis

en Technophobia. De Eilandziekte die

ervoor zorgt dat de school opgeknipt is

in lesuren, lokalen, vakken, met dichte

deuren en ramen. De ict-Fobie die zorgt

dat we bang zijn voor het onmenselijk

karakter van technologie, die leraren

overbodig zou maken en leerlingen van

zichzelf zou vervreemden.

Zijn die ziekten er nog?

ict moet steeds meer het medium zijn

om bruggen te bouwen tussen eilan-

den, in de school, tussen scholen, en

tussen onze lerende geesten. ict conver-

geert steeds meer naar ons mens-zijn,

met ons voortdurend leren als meest

typerend, in en buiten school. Voor het

onderwijs is ict als verlengstuk van ons

menselijk functioneren steeds meer de

redding.

Henk Sligte Onderzoeker Kohnstamm Instituut en mede-oprichter van het Europees Scholen Project.

Ict en het verlengen van ons leren

Doe je ogen eens dicht. Denk er eens aan wanneer je voor het eerst een e-mail

kreeg of op het web surfte. Is het pas zo kort geleden? Hoe kan het dat het zo

gewoon is?

30 i & i v e r b i n d t o n d e r w i j s e n i c t

Bij wiskunde leerden we commandoge-

stuurd tekstverwerken, spreadsheeten

en programmeren op (trans)portable

Osbornes onder CP/M. Snel volgde de

(voor)scholing NIVO en ik werd inge-

lijfd bij informatica. Tijdens een pauze

vroeg ik een keer wanhopig of de

heren collega's ook Nederlands konden

spreken. Zo'n gevoel dat veel leerlingen

vaak zullen hebben (niet in de pauze!).

Willy Weijdema en ik werden gezworen

kameraden. We waren betrokken bij de

eerste i&i conferenties, netwerken kwa-

men, we schreven, ook met veel ande-

ren, boekjes en boeken.

Redden die ons onderwijs? Onze leer-

lingen zaten nog steeds afgesloten bij

elkaar, praten mocht meestal niet. Alle

computers stonden bij elkaar in een

brandschoon beveiligd (toch raakten

veel muizenballetjes zoek) lokaal.

Toen kwam 'internationalisering'. De

toekomstige leraar moet verder kijken

dan Nederland lang is. Dus de studen-

ten op stage naar een derde klas VMBO

in Amsterdam Oost. Onderwerp voe-

ding, samen met vergelijkbare leerlin-

gen in Turkije. In een blokuur wisselen

ze resultaten van de opdrachten uit. Via

e-mail in 't Engels …. De docent Engels

laat de begeleiding graag aan drie stu-

denten over, de les loopt als een tiere-

lier. Veel te kort. In de nabespreking

complimenteert de leraar de studenten:

"Ook geen wonder, jullie deden din-

gen, die de leerlingen interesseerden."

Ondertussen, authentieke teksten voor

de docent Engels, relevante kennis voor

biologie/scheikunde en geen vakkenei-

landjes.

Inmiddels (veel) meer mogelijkheden

met sociale netwerken en educatieve

videoconferencing met 'simpele appa-

ratuur' (mijn netboekje werkt prima).

We starten nu een schoolpartnerschap

met vijf scholen in vijf (Europese) lan-

den. Wat een enthousiasme van leraren

(jong en oud) en leerlingen, wat een

fantastisch lesmateriaal en wat een fan-

tastische resultaten!

Nou nee, maar 't kan helpen. Onze leerlingen zitten toch niet op de school van

gisteren? In 1985 (oma spreekt) ontstond op de lerarenopleiding in Amsterdam een

'voortrekkersgroep' informatica.

Redt ict ons onderwijs?

Lida Schoen Educatief chemisch klusvrouw vol ict


In het gezelschap van dames en heren

zie ik meisjes en jongens voor wie ik 28

jaar geleden de oude manier van lesge-

ven (Nederlands) opgaf en me meldde

bij de ontwikkeling van computerpro-

gramma’s ontleden vo: O.M.O.’s Escape.

Henny van de Wetering vraagt me voor

i&i. Daar voel ik me meteen thuis bij

Ton, Pieter, Paul, Henny, Dorien, Hans,

Marjan D. en alle anderen, ook van

later.

Al die i&i-bestuurders die niet alleen

vóór informatica in de bovenbouw zijn,

vóór informatiekunde in de basisvor-

ming, vóór toepassing van computers in

leerprocessen en dus vóór onderwijsver-

nieuwing, maar er ook de handen voor

uit de mouwen steken. Die geestdrift

komt wel het meest tot uiting in de

jaarlijkse 2-daagse najaarsconferentie.

Even aanstekelijk werken de vrolijke

(blije-)Werelt-helpers Harry, Sjoerd en

Louis. Ondanks nachtelijk geploeter, om

gesponsorde pc’s van MS DOS-besturing

te voorzien. Nadat Paul de conferentie-

commissie 5 jaar heeft geleid, neem ik

die taak over. Nieuwe enthousiastelin-

gen in de commissie betekent nieuwe

ontwikkelingen. We kijgen tot onze

vreugde meer sponsoring, van het be-

drijfsleven en via OCenW, dankzij de

contacten die deze en gene verwerven

en ze in dienst van i&i stellen.

Door gebrek aan menskracht houden

we i&i-bestuur en conferentiecommissie

nog net in de lucht; zeker als OWG-Biep

geen betrouwbare partner blijkt en de

conferentie in Diemen een fiasco. Hoe

verder? De mouwen opstropen en

dóórgaan. Bea Smink versterkt de

ploeg en na 10 jaar volgt Marijke mij

op. Vives treedt aan. In het bestuur zit-

ten weer competente en enthousiaste

mensen. De conferentie blijft een suc-

ces: geweldig!

Maar: is het onderwijs nu zoveel verbe-

terd? Kijk, de leerwereld van Bobo ver-

wendt leergierige kleuters.

Hovo-studenten verwerven kennis die

ver boven het concrete uitstijgt. Echter,

de belangrijkste groep, onze jeugd,

met te vlakke digitale toepassingen af-

schepen: dat was mijn bedoeling niet!

Daarom gun ik die jeugd inspirerende

docenten als muzen, mét adequaat ge-

reedschap

Cocky Verweij ruim tien jaar boegbeeld van de i&i conferentie.

Een docent als muze

Gisteren was ik bij een ander 20-jaar jubileum: van hovo (hoger onderwijs 50+)

Brabant in de aula van de Universiteit van Tilburg. Centrale thema’s: de 7 hoofd-

zonden ofwel de vrije wil in duscussie.


Colofon

Uitgave

Docentenvakvereniging i&i

www.ieni.nl

[email protected]

November 2010

Samenstelling

Marijke van der Brugge

Louis Hilgers

Cartoons

Paul van Mil, Heerlen

Vormgeving en opmaak

Studio Blanco BV, Rijswijk

Drukwerk

Drukkerij Grafia Pijnacker

Een i-canon in columns Voorwoord 1Wat gebeurt er wanneer een leraar en een huisarts

100 jaar terug in de tijd worden gestuurd? Marijke van der Brugge 2De Homo Ludens en de eduGadget Louis Hilgers 3Internet en de doos van Pandora René Franquinet 4ICT als zetpil Sjoerd Spoelstra 5De Google-school.. Erik Bolhuis 6Niets nieuws onder de zon Allard Bijlsma 7Het gaat niet om de techniek maar om de inhoud Aad van der Drift 8Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Cartoon 9Samenwerken loont: de computer weet ook niet alles Ard Hartsuijker 10‘Kan ict het onderwijs in Nederland redden?’ Edith van Eck 11Ict, een echt wondermiddel? Bob Hofman 12Het onderwijs redt het niet zonder ict Jan Lepeltak 13Ict op school Mees van Krimpen 14Pionieren Nico Juist 15Ict is een zegen, het motiveert, het leert en innoveert Peter den Hollander 16Informatie-overload is een probleem van de vijftigers Cartoon 17Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Wendi Blom 18Informatie-overload is een probleem van de vijftigers Karin Winters 19We moeten vaart maken! Toine Maes 20Ict is een middel, geen doel op zich Maaike Neuteboom 2120 jaar ict met i&i Tessa van Zadelhoff 22Het Laura Dekkercollege Frans Schouwenburg 23Met de voeten in de klei Frans Peters 24De i van ict is de v van vervlakking Cartoon 25Kan ict het onderwijs in Nederland redden? Jan van der Vlies 26Met het tij mee Marjan Vernooy-Gerritsen 27Leren doe je zelf John van Dongen 28Ict en het verlengen van ons leren Henk Sligte 29Redt ict ons onderwijs? Lida Schoen 30Een docent als muze Cocky Verweij 31Colofon 32

Inhoud

i & i v e r b i n d t o n d e r w i j s e n i c t

Thema-overwegingen




www.ieni.nl

i-Canon

Columnbundel over ict-in/en-onderwijs

bij gelegenheid van de 20ste conferentie

van docentenvakvereniging i&i

i&i i-Canon

Documents

Transcript of i&i i-Canon