IBA Accent 04

Innovatief, cruciale schakel, technisch complex, groot infrastructureel project, nieuwe toegangspoort tot Amsterdam en een spectaculair plaatsing. Maar de Uyl-landerbrug is nog meer dan dat. De brug staat ook symbool voor het regeerak-koord ‘Bruggen slaan’ van de PvdA en VVD. De Uyllanderbrug haalde de dag-bladen, de tv en de radio bij de plaatsing op 15 september en bij de presentatie van het regeerakkoord op 29 oktober.

De plaatsing van de Uyllanderbrug was spectaculair; de stalen boogbrug van 150 meter lang, 30 meter breed en 24 meter hoog is in één keer over het Amsterdam-Rijnkanaal geplaatst! Vanuit het Belgische Eeklo is de brug in drie fasen in delen naar Amsterdam gevaren. Dit ‘bouwpakket’ is naast de uiteindelijke plek van de brug aan elkaar gelast. Vervolgens is de 3 miljoen kilo zware constructie acht meter opgevijzeld voor transport. Tien wagens voor exceptio-

neel transport reden de megaconstructie langzaam richting het water waar twee klaar-liggende pontons de brug tot op de millimeter nauwkeurig op zijn definitieve plek plaatsten.

Omvangrijk infrastructureel projectDe Uyllanderbrug, twee keer twee rijstroken voor gemotoriseerd verkeer en een vrijlig-gend fietspad, is onderdeel van een om-vangrijk infrastructureel project, de Ooste-

IBA Accent is het relatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, december 2012.

Mensen zijn eigenwijs. De natuur is vol-ledig afgestemd op het gegeven dat de aarde om z’n as draait, waardoor licht en duisternis elkaar uiterst voorspelbaar af-wisselen. Overdag is het licht, ’s nachts is het donker. En alles wat leeft heeft zich daaraan aangepast. Maar de mens zou de mens niet zijn, als hij zich ook daarbij zou neerleggen. Nee, als de zon er niet voor

ons is op de momenten dat we dat willen, maken we toch ons eigen licht? En hoewel er sinds de ontdekking van het vuur en de uitvinding van de gloeilamp weinig echte ontwikkelingen op dit gebied zijn geweest, is het kunnen creëren van licht wat de mensheid in essentie onderscheidt van het dierenrijk. Het stelt ons namelijk in staat ons leefritme onafhankelijk te laten zijn van

de natuurlijke afwisseling van licht en don-ker. En die vrijheid rechtvaardigt best een beetje eigenwijsheid.

Edwin Meisner

IBA Accent start met een artikel over de Oostelijke Ontsluiting IJburg. Een groot infrastructureel project dat in de spotlights staat.

Er zij licht!

De brug die bruggen slaat

Lees verder op pagina 2

De plaatsing van de Uyllanderbrug was spectaculair.

IBA zet inkoop en aanbesteding in om duurzaamheidsdoelen te realiseren en kosten te besparen.

lijke Ontsluiting IJburg (OOIJ). De brug verbindt de snelwegen A1 en A9 bij knoop-punt Diemen met IJburg en daarmee met de rest van Amsterdam. Voor de 16.000 in-woners van IJburg is de brug een volwaar-dig alternatief voor de Enneüs Heermabrug, nu nog de enige ontsluiting. Ook maakt de nieuwe toegangspoort tot Amsterdam de verdere groei van IJburg mogelijk.

InnovatiefDe Uyllanderbrug heeft ook veel publiciteit gekregen dankzij het toepassen van een innovatief kunststof bekistingssysteem. Het bekistingssysteem, de vloer waarop het loei-zware betondek wordt gegoten, is van glas-vezel versterkt kunststof. De komende maanden wordt het 30 centimeter dikke betondek gestort. En dat is nog niet eerder op deze manier toegepast, een primeur.

Veel partijenUitzonderlijk aan de OOIJ is behalve de techniek ook de samenwerking tussen een zeer groot aantal partijen. Zo werken de ge-meenten Diemen en Amsterdam samen met onder meer de provincie Noord-Holland, Rijkswaterstaat, het ministerie van EL&I, Staatsbosbeheer, Waternet, Nuon, Groen-gebied Amstelland en Stadsregio Amster-dam. Boskalis en De Vries & van de Wiel doen het grondwerk, de combinatie aanne-mingsmaatschappij CFE en Victor Buyck Steel Construction bouwen de brug. Inge-nieursbureau Amsterdam verzorgt de en-gineering, directievoering en toezicht. Opdrachtgever is projectbureau Oost.

En tot slot . . .. . . is de brug symbool voor het regeerak-koord. De Uyllanderbrug figureert op de omslag van het regeerakkoord van VVD en PvdA, en diende als achtergrond bij de pre-sentatie daarvan door de partijleiders, Mark Rutte en Diederik Samsom. ‘Tijdens de for-matie ontstond het beeld van bruggen bou-wen bij de onderhandelaars,’ vertelt een woordvoerder van de Rijksvoorlichtings-dienst. ‘Ze vonden deze brug het mooiste. Dat hij nog niet af is, is natuurlijk symbo-lisch.’ Architect Wim Quist is ‘zeer vereerd’ met de keuze voor de Uyllanderbrug op de cover van het regeerakkoord. ‘Voor mijn bruggen gelden altijd twee dingen: het werkt en we houden ons aan het budget,’ aldus Quist in een interview met de Volks-krant.

De nieuwe toegangsweg tot IJburg wordt in 2014 geopend.

Meer informatie: Flip Bethe, (020) 251 1387, fbethe@iba.amsterdam.nl

Vervolg van pagina 1

IBA Accent 04 pagina 2

Lastig: goede opdrachten gevenIeder kent het vanuit zijn privésituatie. Een opdracht geven om een verbouwing te realiseren, lijkt veel lastiger dan je denkt. Beschrijf vooraf precies wat je wilt.

Als je niet de juiste opdracht geeft, is er een risico dat je niet krijgt wat je wilt. Een professioneel inkoopproces begint daarom met nadenken over wat je wilt bereiken.

Vervolgens schrijf je dat zo op dat partijen die het mogelijk voor je kunnen uitvoeren, dat goed begrijpen en het realiseren. Begin daarom met jezelf kritische vragen te stellen om zoveel mogelijk waarde voor je geld te krijgen.

ContractvormOok Amsterdam wil zoveel mogelijk waarde voor zijn geld. De gemeente koopt jaarlijks in voor vele honderden miljoenen euro’s en sluit vele overeenkomsten voor materialen en diensten. Deze overeenkomsten, zoals bijvoorbeeld voor verkeerslichten, lichtmas-ten en onderhoud, kun je op verschillende manieren opstellen. Bijvoorbeeld door in detail voor te schrijven hoe je iets wilt heb-

ben of globaler de uitkomst van het proces of prestatie te beschrijven. Hoe je iets vastlegt in een contract heeft vooral te maken met de expertise van de opdrachtgever. Is er inhoudelijke kennis aanwezig dan kan de opdrachtgever inhou-delijk sturen. Is die kennis er niet, dan ligt het voor de hand om op resultaat of presta-tie te sturen. Hierin speelt zeker ook mee welke risico’s een opdrachtgever bij zichzelf houdt en welke hij wegzet. Hoeveel invloed wil je als opdrachtgever houden en hoeveel invloed ben je bereid uit handen te geven. Al deze elementen spelen een rol bij de keuze voor een contractvorm.

InkoopstrategieOm tot een juiste contractvorm te komen stelt IBA bij de aanvang van ieder inkoop-proces een inkoopstrategie op. Deze strate-gie leggen we vast in een startnotitie. In de startnotitie beschrijven we het pad om te komen tot een goed contract dat past bij het project, de markt, maar ook bij de orga-nisatie van de opdrachtgever. Samen met de opdrachtgever beantwoorden we de strategische vragen en komen tot een goe-de opdracht.

Meer informatie: George Wurth, (020) 251 1211, gwurth@iba.amsterdam.nl

IBA verlicht inkoopproces van begin tot eind.

IBA Accent 04 pagina 3

Als de schemer intreedt, neemt de openbare verlichting het stokje over van de zon.

Amsterdam heeft sinds kort een denk-tank voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van openbare verlichting en illuminatie. IBA neemt hieraan deel.

Tot voor kort had de gemeente Amsterdam een werkgroep die zich richtte op led en één die zich bezighield met dimmen. Beide werkgroepen hielden zich bezig met ener-giebesparing en het organiseren van pilot-projecten.

Samen slimmerDat gaat nu anders. De nieuwe expertise-groep Energie en Innovatie richt zich naast dimmen of led ook op andere innovaties. De experts vormen een denktank voor in-novatieontwikkelingen op het gebied van

openbare verlichting, illuminatie en opwek-king van energie op locatie. Amsterdam bundelt zo haar krachten zodat innovaties sneller in de dagelijkse praktijk worden toe-gepast. De werkgroep bereidt beleidslijnen

voor op het gebied van energiebesparing en het al dan niet toepassen van innova-tieve producten. IBA-lichtspecialisten ne-men als adviseur deel aan de werkgroep.

Is een product in potentie interessant om toe te passen? Dan komt er een pilotpro-ject. IBA organiseert en begeleidt de proef-projecten, verzorgt de lichtmetingen en de rapportage. Met de dienst Onderzoek en Statistiek houden we een belevingsonder-zoek onder bewoners, verkeersdeelnemers of beiden. Ook maken we gedetailleerde total cost of ownership-vergelijkingen. Advies aan DIVVDe werkgroep behandelt de resultaten van elk pilotproject en brengt vervolgens advies uit aan DIVV. Bij een positief resultaat ver-zorgt IBA de projectplanning en begeleidt de implementatie.

Meer informatie: Jos Hoebe, (020) 251 1427,jhoebe@iba.amsterdam.nl

Innovaties in licht

Een denktank voor álle innovaties op het gebied van openbare verlichting en illuminatie.

Een greep uit de pilotprojecten:

• energieneutraleverlichting, park Nieuw-West• ledverlichtingendimmen,

Gooiseweg• ledverlichtingmetafwijkende

lichtkleur, Casablancaweg• diversetypenledlampenoplage

lichtpunthoogten, Jeruzalembuurt• ondergrondsevoedingskastenen

led voor brugverlichting, Centrum• dynamischdimmen,IJburg

’s Avonds in het donker is Amsterdam misschien wel op z’n mooist. Monumen-tale gebouwen en bruggen zijn dan uitgelicht en geven de stad een betove-rende sfeer. Hans Akkerman, seniorbe-heerder stadsilluminatie en openbare verlichting van DIVV, vertelt.

Allereerst wil hij een misverstand uit de we-reld helpen. ‘Veel mensen denken dat illu-minatie niet functioneel is’, zegt Hans Ak-kerman. ‘Daar verzet ik me tegen: Illuminatie maakt de stad aantrekkelijk voor bewoners en voor toeristen. En dat levert keihard poen op.’ In Amsterdam zijn onge-veer 300 objecten ’s avonds verlicht. ‘Monu-mentale gebouwen zoals het Paleis op de Dam en het Scheepvaartmuseum vormen de hoofdmoot, dat zijn er ongeveer 200. Verder verlichten we 80 bruggen en zo’n 20 standbeelden. Onder andere van Anne Frank, Thorbecke en André Hazes.’

Verlichting bruggenAkkerman werkt veel samen met de verlich-tingspecialisten van IBA. DIVV geeft aan wat ze wil en IBA vertelt wat mogelijk is. ‘Omdat de mensen van IBA kritisch mee-denken, betrek ik ze vaak al vroeg in een project,’ zegt Akkerman. Zo ook bij de ver-

lichting van de bruggen. ‘Momenteel ver-lichten we de bruggen met gloeilampjes. Die willen we vervangen want ze zijn aan het einde van hun levensduur. De storingen krijgen we vooral door van de rondvaartbo-ten. Het is repareren tegen de klippen op.’Dat er nieuwe verlichting moet komen, staat buiten kijf. ‘IBA heeft in kaart gebracht wat de kosten zijn van de verschillende op-ties: het een op een vervangen van de hui-dige verlichting, vervangen door led of een nieuw concept invoeren. Helaas is door de economische crisis geen miljoeneninveste-ring mogelijk maar er moet iets gebeuren. Dat kan ook anders, liet IBA zien op mijn verzoek. Met relatief weinig middelen bleek het mogelijk de installaties weer voor drie tot vijf jaar aan de praat te krijgen.’

400 jaarDankzij deze aanpak zijn alle lichtinstallaties hersteld vóór het 400-jarig bestaan van de grachtengordel in 2013. Voor dit feestjaar werkte IBA ook met DIVV aan het verlichten van bijzondere panden op de grachtengor-del. Daarvoor werd een speciale ledmodule geplaatst in bestaande kroonlantarens. ‘IBA heeft een leverancier gevonden met een scherpe offerte en de aannemer aange-stuurd. Dat ontzorgt mij.’ Volgend jaar staat

de stad er ’s avonds dus mooi bij. En daar-na? Akkerman hoopt dat er over een aantal jaar wél geld is om de lichtinstallaties van bruggen te vervangen. Met IBA werkt hij aan een nieuw concept. ‘We denken aan het verlichten van de gevels en de onderzij-den van de bruggen. Zo laat je een brug écht goed zien.’

Illuminatie levert de stad geld op

ColofonRedactie Erik Bakker, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd Roozendaal, Roel Schoenmaker, Jos HoebeTekstredactie en interviews Marieke MittelmeijerEindredactie Ethel van KesterenBeeld Ingenieursbureau Amsterdam, Studio DL & Johannes Roloff, Edwin van Eis, Janus van den Einden, Fotomix.nl, Andrea SchipperVormgeving Studio Rikkelman AmsterdamDruk Noordhoek Offset bv, AalsmeerDit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR AmsterdamVoor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@iba.amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/ibaNiets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie

IBA Accent 04 pagina 4

Hans Akkerman van DIVV: ‘In Amsterdam zijn ongeveer 300 objecten ’s avonds verlicht.’

KortIBA brengt onderhoudstoestand van 7000 overspanningen in beeld Wie in Amsterdam omhoog kijkt, ziet dat de verlichting vaak aan kabels hangt tussen gevels of trammasten. Er zijn in de hele stad 7000 overspanningen. Op verzoek van DIVV brengt IBA de onderhoudstoestand van al deze overspanningen in beeld. Col-lega’s van de Materiaaldienst hebben de overspanningen gefotografeerd, zodat IBA ze kan beoordelen. Het is de bedoeling om oud materiaal te vervangen door een nieu-we standaardoverspanning. IBA pakt het onderzoek naar een efficiënte standaard gedegen aan. Veiligheid staat voorop, maar ook onderhoud en levensduur zijn belang-rijke weegfactoren. Er zijn diverse proeven gedaan en ook TNO werkt mee aan het onderzoek.

Handboek Basis Kwaliteit Openbare Verlichting: technische eisen op een rijOpenbare verlichting ziet er op het eerste gezicht eenvoudig uit: een overspannings-kabel en een mast, een armatuur met een lamp – et voilá. Maar schijn bedriegt. Het Beleidsplan Openbare verlichting 2005 – 2015 van de gemeente Amsterdam be-schrijft alleen de beleidsmatige uitgangs-punten voor openbare verlichting. Technische eisen staan er niet in vermeld. Daarom heeft IBA in opdracht van DIVV het Handboek Basis Kwaliteit Openbare Ver-lichting geschreven. Een leverancier, stads-deel of architect weet nu exact wat de voorwaarden zijn waaraan een product moet voldoen. Het handboek en meer in-formatie over licht is te vinden op: www.amsterdam.nl/licht

Met GIS onderhoudsplanningen maken voor Amsterdamse lichtmastenDe basis van assetmanagement is te weten welke assets je hebt en waar deze zich be-vinden. Bij IBA gebruiken we hiervoor GIS (geografisch informatiesysteem). Dit is in feite een Object Beheers Systeem (OBS). Het is goed bruikbaar voor het opstellen van onderhoudsplanningen openbare ver-lichting. Er zijn meer dan 150.000 lichtmas-ten in Amsterdam en elke mast heeft zijn eigen unieke kenmerken. Op basis van deze kenmerken is het mogelijk om met GIS alle lichtobjecten ouder dan bijvoor-beeld 15 jaar in kaart te brengen en vervol-gens een onderhoudsplanningen op te stel-len. GIS is dus niet alleen een tool om mooie kaarten te maken, het is ook de ba-sis van goed assetmanagement.

TipMeer weten over het lichtfestival? www.amsterdamlightfestival.com

De verlichting in Amsterdam is klaar voor een toeristisch topjaar. In 2013 bestaat de grachtengordel 400 jaar.

In 1613 besloten het stadsbestuur en de gegoede burgerij om Amsterdam flink uit te breiden. Er kwamen drie nieuwe grach-ten als een gordel om de Singel heen: de Herengracht, Keizersgracht en Prinsen-gracht. Zo verdubbelde Amsterdam in om-vang en ontstonden ook de dwarsstraten die de grachten met elkaar verbinden. Het unieke karakter van de grachtengordel trekt jaarlijks ruim 6 miljoen toeristen vanuit de hele wereld. Dat de Amsterdamse grach-tengordel sinds 1 augustus 2010 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat, draagt daar ongetwijfeld aan bij. Led in kroonlantaarnDe grachtengordel wordt ’s avonds sfeervol

uitgelicht. Historische panden staan er mooi bij in het donker dankzij een ledmo-dule bovenin de kroonlantaarns. Deze led-module schijnt in een boogvormige bundel de gevel aan. Het eerste gebouw dat zo werd aangelicht, was de Hermitage: een

proefproject in opdracht van DIVV, bege-leid door IBA. Zowel kroonlantaarns aan de Amstel als aan de Nieuwe Keizersgracht lichten de gevels van de Hermitage zacht aan. In totaal worden vijftig bedrijfspanden op de grachtengordel nog voor het einde van dit jaar aangelicht door kroonlantaarns.

Nieuwe innovatiesDe expertisegroep Energie en Innovatie (zie ook pagina 3) is de ledmodule nu ver-der aan het door ontwikkelen om de aan-lichting ook geschikt te maken voor woon-panden. Voor bewoonde panden moet het licht minder gebundeld zijn zodat de aan-lichting niet verblindt. In december wordt de eerste proef gedaan met ledmodules die het licht meer verstrooien. De verwach-ting is dat in de loop van 2013 ook be-woonde panden met kroonlantaarns wor-den aangelicht.

De verlichting van de vele bruggen is ook klaar voor het feestjaar, lees er meer over op pagina 4.

Meer info: Jos Hoebe, (020) 251 1427, jhoebe@iba.amsterdam.nl

Klaar voor ruim 6 miljoen toeristen

IBA Accent 04 pagina 5

Kroonlantaarns met ledmodule lichten de gevel van de Hermitage zacht aan.

Historische grachtenpanden worden verlicht

Wim Kreike is verlichtingsspecialist bij IBA. Hij werkt aan de openbare ver-lichting en illuminatie van gebouwen, zoals de Oude Kerk.

‘Het leuke van licht is dat je na de uitvoe-ring meteen resultaat ziet. Heel wat anders dan een kabel onder de grond waar zand over gaat. Ik werk nu een jaar bij IBA, daar-voor werkte ik bij de gemeente Haarlem. IBA is een fijne werkgever. Dat merk je als je hier binnenkomt: het kantoor heeft geen standaardinrichting, alles is heel verzorgd

en er heerst een goede sfeer waarin ieder-een de ruimte krijgt. Personen zijn geld waard, dat ziet men hier in.Licht en verlichting is een groeiend specia-lisme van IBA. De stad heeft veel mooie projecten. Vaak kopen gemeentes in wat beschikbaar is op de markt maar in Am-sterdam houdt men vast aan het specifieke tijdsbeeld van de openbare ruimte. Daar-voor worden verlichtingsarmaturen speciaal gezocht of ontworpen, zoals de armatuur van de Rode Loper. IBA maakt daarbij het bestek en verzorgt het hele inkooptraject.

Daar zijn we goed in. De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van licht. Zo werd de stad ’s nachts altijd verlicht op het niveau dat nodig is in de spits. Maar sinds 2011 is het mogelijk het licht af te stemmen op de be-hoefte: minder verkeer dan minder licht. Daar zijn verschillende trucs voor met ver-schillende kosten. Ook ledverlichting is zo’n vernieuwing. Wat Amsterdam heel goed doet, is het licht ’s avonds pas inschakelen als het écht nodig is, let maar eens op. Dat bespaart energie en geld.’

Wim Kreike: ‘Licht en verlichting is een groeiend specialisme van IBA.’

IBA Accent 04 pagina 6

‘Amsterdam heeft veel mooie projecten’