Bib

lion

et G

ron

inge

n n

um

mer

31

| sep

tem

ber

2012

Special

Accentop onderwijs

Lang leve lezen!

Mediacoaching?

Niet meer loslaten...

Accent op onderwijs

In 2011 deden er maar liefst

146 scholen mee aan de pro-

vinciale voorrondes van de

Nationale voorleeswedstrijd.

Dit worden er elk jaar meer.

De bibliotheken in Groningen

werken met ruim 250 peuterspeel-

zalen en kinderdagverblijven en

met bijna 350 scholen voor

primair onderwijs.

In 2011 werden er

862 projectcollecties

geleend door scholen.

Bereik onder de voor- en

vroegschoolse instellingen is

85 %. Bij het primair onderwijs

is dat zelfs 95 %.

Van de basisschoolleerlingen

verlaat 25 % de school met een

taalachterstand van 2,5 jaar.

VoorwoordTassen vol prachtige boeken, van Harry Potter tot ‘weetboeken’ over prinses-

sen en piraten. Met m’n kinderen naar de bibliotheek, dat was altijd een

klein feestje. Inmiddels zijn ze de prinsessen- en piratenleeftijd ruimschoots

ontgroeid en daarmee ook de bibliotheek wel een beetje. Vooral als het gaat

om het zoeken van informatie. Als ze nu een spreekbeurt moeten houden,

komen ze een uur later al met een geweldige presentatie; met dank aan

internet. Daar sta je dan als vader met je stapel boeken. Mijn dochter leest

gelukkig nog wel boeken: ze consumeert ze echt, maar hoeft ze niet te bezit-

ten, zoals ik met mijn grote verzameling. Voor haar is de bibliotheek dan ook

een blijvertje. Mijn jongste heeft op dit moment echter andere interesses.

Helemaal niet erg, gewoon die hormonen rustig hun gang laten gaan en

accepteren dat je voor een bepaalde leeftijdscategorie even niet de hoogste

prioriteit hebt. Eigenlijk hebben we als bibliotheek onze belangrijkste missie

dan al volbracht: kinderen op jonge leeftijd vertrouwd maken met lezen. We

concentreren ons daarbij op de basisschoolleeftijd en jonger. Dit doen we

als bibliotheken natuurlijk niet alleen. Samen met scholen en voorschoolse

instellingen hebben we de verantwoordelijkheid om kinderen klaar te stomen

voor de maatschappij door ze te laten lezen. In welke vorm dat is, maakt

helemaal niet uit. Digitaal of gewoon ouderwets van papier, als ze er maar

plezier aan beleven.

In deze special van ons relatiemagazine Accent willen we laten zien dat lezen

cruciaal is voor de ontwikkeling van kinderen en dat de bibliotheek, met haar

deskundigheid en haar enorm rijke collectie, daarbij een onmisbare partner

is en blijft voor het onderwijs.

Arend Middelveld, Raad van Bestuur, Biblionet Groningen

‘In welke vorm ze lezen maakt helemaal niet uit. Digitaal of gewoon ouderwets van papier, als ze er maar plezier aan beleven.’

Het Gronings bibliotheeknetwerk maakt werk

van leesbevordering. Leesbevorderingsactivi-

teiten hebben natuurlijk altijd al tot onze core

business behoord, maar andere tijden vragen

ook om een andere aanpak. Structuur, samen-

hang en resultaten zijn nu de begrippen waar

het om draait.

Een kwartier lezen per dag vergroot de woordenschat met duizend woorden per jaar.

Lang leve lezenLeesbevordering nieuwe stijl

Goed kunnen lezen is essentieel voor taalontwikkeling en zorgt ervoor dat

mensen volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Het komt nu nog

te veel voor dat kinderen de basisschool verlaten met een leesachterstand. De

provincie Groningen telt ruim 35.000 functioneel analfabeten. Verschillende

onderzoeken wijzen uit dat kinderen die veel lezen later een grotere kans

hebben op een goede positie in de maatschappij. De bibliotheek levert daar

een bijdrage aan door alle kinderen structureel in aanraking te laten komen

met lezen. Deze doorgaande leeslijn is een gevarieerd programma voor alle

doelgroepen, van 0 tot 12 jaar. Alle projecten en activiteiten komen samen in

onze twee belangrijkste leesbevorderingspijlers: BoekStart en de Bibliotheek

op School. De een voor de voorschoolse periode en de ander voor het primair

onderwijs. Kenmerk van beide programma’s is dat ze bestaan uit structurele,

samenhangende en resultaatgerichte activiteiten. We zorgen er op deze

manier voor dat kinderen meer, beter en vooral met meer plezier gaan lezen.

En we beginnen daarbij zo vroeg mogelijk!

Accent op onderwijs

Kinderen die als driejarige elke dag wor-den voorgelezen zijn aan het eind van hun eerste basisschooljaar niet alleen beter op het gebied van taal, ze lopen ook voor qua sociale, emotionele, fysieke en creatieve ontwikkeling.

Duizenden boeken

Een solide basis voor lezen betekent: vroeg begin-

nen en niet meer loslaten. Voor de komende jaren

hebben we dan ook volop ambities. Kinderen heb-

ben de bibliotheek nodig om te leren praten, goed

te leren lezen, mediawijs en mondig te worden.

Het belang van lezen is onbetwist, en daarmee het

belang van bibliotheken op het gebied van taalont-

wikkeling, lezen en leesbevordering. Bovendien zijn

bibliotheken de enige plek waar kinderen vrij en

langdrempelige toegang hebben tot duizenden tot

de verbeelding sprekende boeken. Samen met onze

partners omarmen we het motto Lang leve lezen!

Belangrijke troef

Om de allerkleinsten aan het ‘lezen’ te krijgen werken de Groningse biblio-

theken samen met consultatiebureaus, instellingen voor kinderopvang en

peuterspeelzalen om kinderen in aanraking te brengen met boeken. Het

project BoekStart is daarin onze belangrijkste troef.

Samen met gemeenten en consultatiebureaus nodigt de bibliotheek ouders

van vier maanden oude baby’s uit voor een bezoek aan de bibliotheek. Als ze

hun baby lid maken ontvangen ze een leuke attentie. Maar BoekStart is meer.

Het is de kunst om deze nieuwe lenertjes en hun ouders vast te houden. In de

bibliotheken verrijzen BoekStart-hoeken en er wordt van alles georganiseerd

om jonge ouders te informeren over wat (voor)lezen voor je kind kan beteke-

nen. Dat het werkt is duidelijk: het aantal baby’s dat lid is van de bibliotheek

in de provincie Groningen is van 2% in 2009 gegroeid naar 25% in 2011.

Er is inmiddels ook een variant van BoekStart ontwikkeld voor de kinder-

opvang. Met adviezen van de bibliotheek kunnen kinderdagverblijven een

stimulerende leesomgeving creëren en krijgt voorlezen een vaste plek in het

dagritme. De medewerkers van de kinderdagverblijven krijgen een training

‘Voorleescoördinator’ en ‘Interactief voorlezen’ aangeboden.

Schoolbibliotheek nieuwe stijl

Vanouds weten scholen voor primair onderwijs de bibliotheek prima te

vinden. Het is nu echter tijd om de banden nog sterker aan te halen. Immers

het onderwijs wordt steeds meer afgerekend op resultaten, en de bibliotheek

moet haar maatschappelijke waarde opnieuw aantonen onder druk van

bezuinigingen. Met de komst van het programma de Bibliotheek op School

wordt een nieuw tijdperk ingeluid om de samenwerking tussen bibliotheek

en onderwijs verder te professionaliseren en te bestendigen. Bibliotheken

leveren met dit programma een schoolbibliotheek nieuwe stijl, inclusief col-

lectie, presentatie, systeem, activiteiten, personeel en scholing. Een fantas-

tisch instrument hierbij is de leesmonitor. Deze monitor laat onder andere

zien wat het effect is van de gezamenlijke inspanningen op het leesgedrag

en het mediagebruik van leerlingen en op het leesbevorderend gedrag van

leerkrachten. Hiermee kan de bibliotheek - letterlijk - aantonen wat zij voor

het basisonderwijs kan betekenen.

Accent op onderwijs

Accent op onderwijs

Wat houdt BoekStart precies in?

Gonny: ‘BoekStart is een landelijk programma om

het voorlezen aan de allerkleinsten te promoten

en de taalontwikkeling te stimuleren. Alle ouders

in de provincie Groningen ontvangen een brief

van de gemeente op het moment dat hun baby

vier maanden oud is. Daarin zit een bon waarmee

de ouders het gratis BoekStart-koffertje in de

bibliotheek kunnen ophalen.’

Jeannette: ‘In dat koffertje zitten twee babyboek-

jes, een cd met liedjes en informatie over voorlezen.’

Komen ouders naar de bibliotheek dan wordt de

baby ingeschreven als lid.

Wat doet de bibliotheek naast het uitdelen van

de koffertjes en het inschrijven van de baby’s?

Gonny: ‘Vanuit de bibliotheek geven we voorlich-

ting aan ouders en stimuleren hen om terug te

komen en nieuwe boekjes te lenen. Ook zijn er

ouderbijeenkomsten voor deze doelgroep. Daar-

naast is een speciale collectie voorleesboeken

aangeschaft. Op het consultatiebureau staat een

showcollectie van de bibliotheek. Regelmatig

bezoek ik het consultatiebureau om boeken te

vernieuwen.’

Met taalstimulering en voorlezen kun je niet

vroeg genoeg beginnen. Daarom is er in de

provincie Groningen BoekStart, een leesbevor-

deringsprogramma dat zich richt op ouders van

baby’s. Samenwerking met andere organisaties

staat bij dit programma centraal. We spreken

met Gonny Apol en Jeannette Drenth, die in het

Noordoosten van de provincie verantwoordelijk

zijn voor dit project.

Boekjes voor baby’s

‘Dat is ook de kracht van het programma: ouders worden er op alle plekken mee geconfronteerd.’

Wat doet het consultatiebureau op het gebied van BoekStart?

Jeannette: ‘Als baby’s vier maanden oud zijn, zien de verpleegkundigen

de ouders en de kinderen. Dan vragen we of ze een brief van de gemeente

hebben ontvangen. Drie tot vier maanden later zien we de ouders opnieuw

en gaan we hierover uitgebreider met ze in gesprek. Je vraagt nog een keer

of ze zijn geweest. Als ouders zich hebben ingeschreven, willen we graag

weten wat ze vinden van de mogelijkheden van de bibliotheek.’

Gonny: ‘Ook vanuit de bibliotheek zijn er herhalingsmomenten. Zo be-

zoeken bibliotheekmedewerkers tijdens de Nationale Voorleesdagen de

peuterspeelzalen. Dan worden ouders opgeroepen om voor te lezen. Dat

is ook de kracht van het programma: ouders worden er op alle plekken

mee geconfronteerd. De samenwerking met de andere instellingen speelt

bij dit programma een belangrijke rol. We zijn ons steeds bewust van het

belang van een brede aanpak.’

Bereik je in Appingedam alle ouders met dit programma?

Gonny: ‘Zo’n 70 procent van de mensen die een brief ontvangen, haalt het

koffertje op en schrijft z’n kind in bij de bibliotheek.’

Jeannette: ‘We hebben met veel ouders op het consultatiebureau contact.

De taalontwikkeling is een essentieel onderdeel van ons consult. Ouders

die aangeven dat ze nog niet meedoen aan BoekStart worden door ons

geïnformeerd over het belang van lezen en voorlezen. We blijven ze ook

stimuleren om lid te worden van de bibliotheek.’

Leo Wanders, Divisiemanager Lokaalgerichte

Zorg en Jeugd bij GGD Groningen

‘Het consultatiebureau van de GGD vervult een

prominente rol bij het vroegtijdig signaleren

van taalachterstand bij jonge kinderen. Taalach-

terstand die de ontwikkeling van het kind naar

volwassenheid nadelig kan beïnvloeden. Dat leidt

in veel gevallen tot maarschappelijke achterstan-

den. De praktische en laagdrempelige methoden

waarmee de GGD en Biblionet Groningen ge-

zamenlijk en integraal de kinderen stimuleren

in hun taal- en leesvaardigheid vergroten hun

ontplooiingsmogelijkheden en kansen. Daarom

vind ik de jarenlange samenwerking tussen GGD

en Biblionet Groningen belangrijk en nodig. In

wezen kun je spreken van een meerwaarde voor

zowel het kind als later voor de maatschappij.’

Accent op onderwijs

Arend Middelveld, Raad van Bestuur Biblionet

Groningen

Dagelijks voorlezen aan je baby zorgt niet alleen

voor een gezamenlijk rustmoment, maar het

maakt dat je kind uiteindelijk ook taalvaardiger

is en op vele fronten beter presteert. Zelf zou ik

liefst meteen beginnen met Kafka, maar Nijntje,

Dikkie Dik en hun eigentijdse opvolgers zijn een

prima alternatief.

De laatste twee jaar zijn in alle bibliotheken

BoekStart-hoeken verrezen, gevuld met boeken

voor en over baby’s. En het werkt. Het aantal

babyleden is verdubbeld en van onze BoekStart-

collecties wordt boven verwachting gebruikge-

maakt. We worden hierbij geholpen door het con-

sultatiebureau, dat ouders al heel vroeg wijst op

het belang van lezen en de mogelijkheden van de

bibliotheek. Daarvoor leveren wij als bibliotheek

dan weer de materialen. Op een hele simpele

manier ondersteunen we zo elkaars doelstellingen.

Met dank aan Nijntje en Dikkie Dik.

Wat kunnen jullie verder doen om ouders te benaderen die jullie op dit

moment niet bereiken?

Gonny: ‘Er is een folder over BoekStart ontwikkeld die zich speciaal richt

op laaggeletterde ouders. Daarin wordt met hulp van foto’s en in eenvou-

dige taal uitgelegd wat het programma inhoudt. Ik ben ook met andere

initiatieven bezig. Ik heb bijvoorbeeld contact gelegd met ROC Noorder-

poort. Via deze instelling kan ik mensen bereiken die werken bij de sociale

werkvoorziening.’

Heeft BoekStart nog te lijden onder bezuinigingen?

Jeannette: ‘Niet direct. Wél zijn er steeds meer projecten en activiteiten op

het gebied van opvoeding en ontwikkeling waar de verpleegkundigen aan-

dacht aan moeten besteden. Op het consultatiebureau moeten we steeds

meer doen in hetzelfde tijdsbestek.’

Gonny: ‘Bij Biblionet Groningen hebben we zeker te maken met bezuini-

gingen. Mede daarom is het zo belangrijk dat we bij BoekStart intensief

samen werken met gemeenten, kinderopvang, consultatiebureaus en het

ROC.’

vervolg

Boekjes voor baby’s

Jeannette Drenth, verpleegkundige

Jeugdgezondheidszorg bij het Centrum

voor Jeugd en Gezin in Appingedam

Gonny Apol, specialist educatie biblio-

theken in de gemeenten Appingedam,

Delfzijl, Bedum, Ten Boer en Loppersum.

Internet, smartphones, Google, games, social media. Niet meer weg te denken uit ons leven, en zeker niet uit het leven van kinderen van nu.

Mediacoaching door de bibliotheek? Tuurlijk!

Mirjam Ellen is is een van de veertien

mediacoaches van Biblionet Groningen,

die programma’s en lessen over omgaan met

internet en nieuwe media binnen het primair

onderwijs verzorgen. Een greep uit het aanbod

van lesprogramma’s: ‘NET-tiquette’ gaat over

internetgedrag en cyberpesten, ‘Databaas’ gaat in

op het verstrekken van privégegevens op internet.

Ook is er een mediaquiz, en zijn er ouderavonden.

Nodig? ‘Jazeker,’ zegt Ellen, ‘Internet heeft de

wereld zoveel groter gemaakt! Het is een giganti-

sche informatievergaarbak én een platform voor

uitwisseling. Het aanleren van vaardigheden en

het vergroten van bewustwording is noodzakelijk

om online goed je weg te vinden.’

Kinderen lijken vaak al zo handig met computers.

Mirjam Ellen: ‘Ik zeg vaak tegen een klas: ‘ik ben

hier ook om van jullie te leren’. Wat ik vertel kan

immers morgen alweer anders zijn. En kinderen

zijn heel nieuwsgierig en enthousiast als het om

internet gaat. Het gros zit op Hyves, en is gewend

om te chatten en spelletjes te doen online. Tege-

lijkertijd valt er veel te leren. Bijvoorbeeld hoe ze

bewuster om kunnen gaan met privégegevens,

hoe ze de juiste informatie kunnen vinden, of hoe

ze om moeten gaan met negatief gedrag . Ik merk

dat kinderen veel behoefte hebben om te praten

over wat ze online doen, om ervaringen uit te wis-

selen. Ouders moeten zich niet afzijdig houden op

dit gebied. Het is heel belangrijk om je kind goed

te begeleiden. Daarvoor hoef je niet alles zelf te

kunnen, maar je moet je er wel in verdiepen. Ver-

gelijk het maar met sport: je hoeft zelf heus geen

stervoetballer te worden, maar je kunt wel langs

de lijn meekijken.’

Accent op onderwijs

Bibliotheekprogramma’s

Workshops

Soms werkt horen en direct

doen beter dan erover

lezen. Daarom organiseert

de bibliotheek workshops

voor onderwijsprofes-

sionals, bijvoorbeeld over

interactief voorlezen of het

samenstellen van een goede

boekencollectie. Maar ook

het schoolteam kan bijge-

spijkerd worden over de

nieuwste kinderboeken, de

sociaal-emotionele ontwik-

keling van kinderen of juist

over Hyves en YouTube.

Abonnementen

De Groningse bibliotheken

hebben voor instellingen

en scholen speciale abon-

nementen. Deze bieden bij-

voorbeeld een basispakket

van producten en diensten

of de mogelijkheid tegen

een gereduceerd tarief

diensten en/of producten af

te nemen. Voor meer infor-

matie en voor het afsluiten

van een abonnement kunt u

terecht in onze bibliotheken.

Advies schoolmediatheek

Een goede schoolmedia-

theek is up-to-date en ziet

er aantrekkelijk uit. Onder-

steuning van de bibliotheek

bestaat onder andere uit

het geven van boekentips

en advies over ontbrekende

materialen in de collectie.

Ook over onderhoud en be-

heer van de mediatheek kan

geadviseerd worden.

Bibliotheekbezoek voor

iedere groep

Tijdens een groepsbezoek

via school ontdekken kinde-

ren op een speelse manier

de bibliotheek, boeken en

lezen. Bij een bezoek van

peuters en kleuters staat

voorlezen centraal. Oudere

kinderen ontdekken hoe ze

informatie kunnen zoeken

in de bibliotheek en op

internet.

Projectcollecties

Een op maat gemaakte

collectie als ondersteuning

bij projecten of bijzon-

dere gebeurtenissen. Voor

voorschoolse en naschoolse

instellingen en het primair

en voortgezet onderwijs.

Afhankelijk van het thema

bestaat de collectie uit lees-

boeken, liedjes, gedichtjes en

digitale en audiovisuele mid-

delen. Alle projectcollecties

zijn digitaal aan te vragen via

Mijneigenbibliotheek.nl

Cursus leescoördinator

Een inspirerende cursus voor

leerkrachten in het primair

onderwijs. Na de cursus kun-

nen leerkrachten welover-

wogen invulling geven aan

leesonderwijs en de taak van

leescoördinator binnen de

eigen school. De leescoördi-

nator fungeert eveneens als

intermediair tussen school

en bibliotheek.

Lezingen

Belangrijke schakels in lees-

bevordering zijn ouders en

andere opvoeders. Ze spelen

een onmisbare rol in de taal-

ontwikkeling van hun kinde-

ren door bijvoorbeeld voor te

lezen. Over dit thema en vele

andere onderwerpen geven

we lezingen op locatie en in

de bibliotheek. Bijvoorbeeld

tijdens een ouderavond.

Leesprikkel Top 4

Voor kinderen die moeite

hebben met lezen is de lees-

bevorderingsactiviteit Top

4 ontwikkeld. De kinderen

van de deelnemende groep

vormen een jury en lezen

en beoordelen een aantal

boeken. Op een speciale

website is meer informatie

te vinden over de boeken, de

schrijvers en gerelateerde

onderwerpen.

Accent op onderwijs

het Accent op onderwijs

Nederlandse Kinderjury

Ieder jaar kan er van februari

tot en met mei door kinde-

ren gestemd worden op hun

favoriete boek. Dit landelijke

project wil kinderen meer

betrekken bij de bekroning

van hun favoriete boeken.

Tijdens de stemperiode

staan de boeken voor de

Kinderjury op een speciale

plek in de bibliotheek.

Leesprogramma

Sommige kinderen hebben

een duwtje in de rug nodig

om zin in lezen te krijgen.

Tijdens het Leesprogramma

voor kinderen van groep 5

t/m 8 lezen kinderen boeken

rond een thema en krijgen

daarvoor een leuke beloning.

Voor leerkrachten is er een

brochure met lessuggesties.

Kamishibai

Als de deurtjes van het

vertelkastje openzwaaien,

komen de illustraties tevoor-

schijn en kan het verhaal be-

ginnen. De verteller kan het

verhaal in eigen woorden

vertellen en ingaan op reac-

ties van de kinderen. Deze

kamishibai kan geleend wor-

den maar het is ook mogelijk

dat er iemand langskomt

voor een voorleessessie.

Boekenpret

Om het voorlezen te stimu-

leren kunnen instellingen

via de bibliotheek wisselcol-

lecties lenen. Ouders worden

bij het programma betrok-

ken en ontdekken samen

met hun kind het plezier van

voorlezen. Boekenpret is een

methode die zich richt op

gezinnen met kinderen van

0 tot 6 jaar.

Leesmeter

Groeien doe je in de lengte,

maar ook met lezen. Met de

leesmeter meet je hoe lang

een kind is, maar je ziet ook

meteen (voor)leestips. In de

provincie Groningen ontvan-

gen 3 en 4 jarigen tijdens

een bezoek aan het consul-

tatiebureau een leesmeter

om thuis op te hangen.

Digipret

Peuters kunnen met Di-

gipret aan de slag op het

kinderdagverblijf, in de

peuterspeelzaal, in de biblio-

theek en thuis. Deze digitale

omgeving stimuleert de

taalontwikkeling en het lees-

plezier bij jonge kinderen.

Optioneel is er Digipret voor

thuis met tips voor ouders

en informatie over waar de

kinderen overdag mee bezig

zijn.

Schrijver op bezoek

Een bezoek van een schrij-

ver of illustrator stimuleert

kinderen tot het lezen van

boeken. De bibliotheek

geeft praktische tips over de

organisatie van zo’n bezoek

aan de school. Ook kan er

gezorgd worden voor een

lesbrief en een collectie

boeken van de schrijver.

Meer weten?

Op deze pagina’s staat een

selectie van het programma

voor 2012-2013 dat de

Groningse bibliotheken voor

kinderopvang, peuterspeel-

zaal en primair onderwijs

hebben samengesteld.

Meer informatie staat op

www.mijneigenbibliotheek.

nl/onderwijs. Op deze site

kunt u zich ook aanmelden

voor de nieuwsbrief.

Accent op onderwijs

Een selectie uit de bibliotheekprogramma’s voor kinderopvang, peuterspeelzaal en primair onderwijs

Colofon Accent Special 31

Redactie Lysbeth Post, Nienke Sikkema, Aaf Smits en Carla Wilts.

Fotografie Henx

Illustraties Rocket Industries

M.m.v. Agmar van Rijn en Alex van Schooten

Vormgeving Rocket Industries

Druk MultiCopy

Redactie

Postbus 2503

9704 CM Groningen

050 365 09 11

info@mijneigenbibliotheek.nl

Accent verschijnt drie keer per jaar en is een uitgave van Biblionet Groningen