IBA Accent 03

Jeroen Lievestro is senior voorbereider bij IBA, met als specialiteit Arbo in de bouw. Hij houdt toezicht op veiligheid, onder andere bij de renovatie van de Oostlijn in Amsterdam.

‘Jaarlijks vallen er 25 doden in de bouw. Vaak door domme dingen die voorko-men hadden kunnen worden. Soms doen bouwvakkers hun helm af als de baas weg is. Maar je draagt een helm toch niet voor niets? Veiligheid leeft niet zo in de bouw, merk ik. Het wordt vaak gezien als belas-tend en zwaar. Veilig werken kost een aan-nemer geld maar levert uiteindelijk veel op.

Dodelijke of zware ongevallen hebben een enorme impact op een bedrijf, emotioneel maar ook financieel. Ook de impact van een ongeluk op de gemeentelijke organisa-tie is dan groot.Na de tunnelbranden in de Alpen zijn de Europese veiligheidseisen voor tunnels aangescherpt. Daarom wordt de Oostlijn in Amsterdam gerenoveerd. Het onder-grondse deel tussen de stations Amsterdam CS en Amsterdam Amstel is brandveilig gemaakt met onder andere nieuwe vlucht-wegen en betere verlichting en rookgas-warmteafvoer. Laatst ben ik weer met de toezichthouders meegelopen langs twee

stations waar aannemerscombinatie CSWE aan het werk is. Samen keken we of er vei-lig wordt gewerkt en of alles klopt wat in het V&G plan staat. Daarnaast houden we zogenaamde audits op de processen en systemen van de combinatie.Ik ben in 1988 bij IBA begonnen als teke-naar, nu ben ik senior voorbereider. Binnen-kort kan ik me veiligheidskundige noemen want ik volg de opleiding Hogere Veilig-heidskunde. Dat is leuk aan werken bij IBA: als je laat zien dat je het aankan, kun je je in allerlei richtingen ontplooien.’

In krap anderhalf jaar tijd krijgt de Wibautstraat een nieuw gezicht. Hoe waarborg je de veiligheid bij het werk aan zo’n belangrijke verkeerscorridor?

De Wibautstraat is een belangrijke ver-keersader in Amsterdam. Van de recon-structie mogen het verkeer en de omgeving zo min mogelijk hinder hebben. Dat is een hele opgave want er wordt hier veel werk verzet. Niet alleen krijgt de straat een heel nieuwe inrichting, onder de grond worden ook kilometers kabels en leidingen verlegd.

Tegelijkertijd zijn er andere grote projecten in de buurt, zoals de renovatie van de oos-telijke metrolijn en de nieuwbouw van de Hogeschool van Amsterdam. Wat opvalt aan het project Wibautstraat, is de geza-menlijke aanpak. Mensen van verschillende diensten, waaronder IBA, en stadsdeel Oost werken als collega’s samen op het projectbureau Wibaut aan de Amstel. Bij dit bureau ligt ook het bestuurlijk opdrachtge-verschap. Al in een vroeg stadium is voor de Wibautstraat een integraal bestek ge-maakt. Op die manier zijn zoveel mogelijk

verschillende werkzaamheden, planningen en budgetten bijeengebracht.

OmgevingsmanagerDe gezamenlijke aanpak komt ook de vei-ligheid ten goede. In Amsterdam wordt het verkeer bij werk aan de weg zoveel moge-lijk langs de bouwplaats geleid. Op die ma-nier blijven winkels, kantoren en woningen bereikbaar. Twee omgevingsmanagers, een van IBA en een van het Projectmanagement Bureau (PMB), maken tijdens de uitvoering afspraken met aannemers, winkeliers, om-wonenden, aanpalende projecten en nuts-bedrijven. Een van de omgevingsmanagers heeft om de twee weken een verkeersoverleg met politie, nood- en hulpdiensten en materiaal-diensten. Ook is er elke week een schouw waarbij wordt bekeken of er veilig en met zo min mogelijk hinder voor de omgeving wordt gewerkt. Voor omwonenden en win-keliers is er een wekelijks spreekuur en een calamiteitentelefoon waar ze meldingen over de uitvoering kunnen doorgeven.

Goede balansBij het zoeken naar een goede balans tus-sen bouwactiviteiten, de directe omgeving, bereikbaarheid en veiligheid van wegge-bruikers en aannemers kiest de omgevings-manager soms voor onconventionele oplos-singen. Zo hebben we het verkeer op de kruising van de Wibautstraat met de Eerste Oosterparkstraat het bouwterrein laten

IBA Accent is het informatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, oktober 2011.

Als er een toverwoord bestaat om discus-sies mee te winnen, dan is het wel veilig-heid. Het is zo’n begrip waar maar één me-ning over mogelijk is: veiligheid gaat voor alles. Liever een zebrapad te veel, dan een te weinig. Maar hoe veilig is veilig genoeg? Volgens Wikipedia is veiligheid: de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate

van aanwezigheid van bescherming tegen deze potentiële oorzaken. Ik vind dit een mooie definitie vanwege de term ‘de mate van’, die heel goed laat zien dat veiligheid geen absoluut begrip is, maar afhangt van perceptie en acceptatie van het risico op een gevaarlijke situatie. Het verklaart ook waarom iemand wel achter een smalle dijk vijf meter onder de zeespiegel wil wonen,

maar niet durft te vliegen. Ratio en emotie gaan bij veiligheid hand in hand. Wees je daarvan bewust. Voorkom vooringenomen-heid en schijnveiligheid. Kijk dus goed uit bij het oversteken, ook op een zebrapad!

Edwin Meisner

Veiligheid

Wibautstraat: veiligheid in balans

KortOpenbare verlichting dimmen is veiliger en zuinigerGoede openbare verlichting verhoogt de verkeersveiligheid en het gevoel van veilig-heid op straat. Sinds dit jaar volgt Amster-dam de nieuwe Richtlijn voor Openbare Verlichting 2011. Die biedt de mogelijk-heid om energie te besparen door open-bare verlichting te dimmen. Bij het bepalen van de mate waarin het licht wordt ge-dimd, speelt niet alleen de energiebespa-ring een rol maar ook de verkeersdrukte gedurende de dag en de subjectieve vei-ligheidsindex van de buurt. Deze index geeft weer hoe mensen de veiligheid in een buurt beleven. IBA onderzoekt het dimmen van openbare verlichting en ge-bieden die voor dimmen geschikt zijn, en adviseert DIVV hierover.

IBA beoordeelt veiligheid oude Amsterdamse bruggenAmsterdam heeft veel bruggen uit de 19e eeuw en zelfs nog ouder. Vanaf hun ople-vering hebben ze het weg- en tramverkeer gedragen. Door de hoge leeftijd van de bruggen, de lage materiaalkwaliteit en de toegenomen verkeersdrukte is de kans ver-groot dat oude bruggen niet meer aan hui-dige ontwerpeisen voldoen. De veiligheid van deze bruggen is in het geding geko-men. Voor DIVV beoordeelt IBA bruggen in Amsterdam op constructieve veiligheid, volgens de norm NEN 8700. Op dit mo-ment is de Torontobrug aan de beurt: de brug over de Amstel tussen de Stadhou-derskade en de Mauritskade, vlak bij het Amstel Hotel.

Nieuwe wijk aan de Amstel: eerste paal de grond inIn Amsterdam is in de brede bocht van de Amstel de bouw begonnen van de woon-wijk Overamstel. De eerste buurt die hier wordt aangelegd is Amstelkwartier, met 1.500 woningen, een basisschool, een kli-maatneutraal hotel en een stadspark met een speeltuin. Op 8 september werd de allereerste paal geslagen voor het woon-project Kwartiermeester, na een jarenlange voorbereiding en vele bezwaarprocedures tot aan de Raad van State. IBA verzorgt de bouwcoördinatie van de 1.100 woningen die tussen 2011 en 2013 worden ge-bouwd.

Staan bomen in buitenlandse steden vooral in parken; in Amsterdam zijn we gewend aan straten met veel groen. Hoe houden we de bomen veilig voor de ge-bruikers van de stad?

De boombeheerders van de stadsdelen controleren en registreren systematisch de veiligheid van bomen. Op rustige plaatsen met weinig verkeer doen ze dat eens in de drie jaar en op drukkere plekken elk jaar.

BoomonderzoekenDe groenadviseurs van IBA ondersteunen de beheerders in hun werk. Bij ontwerpen voor de openbare ruimte voert IBA boom-onderzoeken uit. We beoordelen of bijzon-dere bomen zonder veiligheidsrisico’s in

het ontwerp kunnen worden ingepast. Soms zijn specialistische onderzoeken no-dig om de veiligheid te bepalen, bijvoor-beeld een trekproef.

Oude populierenIBA geeft ook advies bij lastige beheerpro-blemen, zoals overlast door oude populie-ren. Als plotseling takken breken, kan er schade ontstaan en kunnen mensen zelfs

gewond raken. Stadsdeel West heeft IBA gevraagd onderzoek te doen naar de tak-breuk-gevoeligheid van oudere populie-ren. IBA schrijft het plan van aanpak, ver-zorgt de risicoanalyse en geeft een beheeradvies. Oude populieren die op drukke plekken staan en waarvan de tak-ken kunnen breken, worden mogelijk de komende vijf tot tien jaar vervangen door duurzamere boomsoorten.

Onveilige bomen in Amsterdam

Jeroen Lievestro: ‘Veilig werken kost geld maar levert uiteindelijk veel op.’

Lees verder op pagina 2

IBA Accent 03 pagina 5 IBA Accent 03 pagina 6

Fietsers doorkruisen het werkgebied: de gevonden balans tussen veiligheid en bereikbaarheid.

Voor de veiligheid van weggebruikers moeten bomen in perfecte staat worden gehouden.

Soms is een trekproef nodig om de veiligheid van een boom te bepalen.Amsterdamse bomen

l Circa 400.000 straatbomen;l Top 3: iep, plataan en linde;l De oudste: 250 jaar oude zomereik, in Artis naast de chimpansees;l De markantste: twee platanen van 200 jaar in het Leidsebosje;l De meest gefotografeerde: de duizenden iepen langs de grachten.

Veilig werken verdient zich terug

Op het Amstelkwartier wordt een persleiding voor het

afvoeren van afvalwater geplaatst onder een tijdelijke bouwweg.

doorkruisen. Auto’s, fietsers, brommers, voetgangers en – zoals de foto laat zien – zelfs honden reden en liepen daar over een zanderige ondergrond. De meeste mensen hebben begrip voor de werkzaam-heden en houden zich netjes aan de aanwij-zingen. Maar er is ook een kleine groep die afzettingen omzeilt of omver gooit en de aannemer intimideert. Dat laat zien dat vei-ligheid geen absoluut begrip is en dat het niet altijd eenvoudig is om veilige keuzes te maken. Wat vinden we veilig en wat onveilig? Het loont om daar al vroeg in de plan- en con-tractvorming bij stil te staan. Dan kun je

bijvoorbeeld in het contract met de aanne-mer functionele eisen stellen aan mobiele bouwhekken. Of alle kabel- en leidingwerk-zaamheden integraal opnemen in het con-tract, zodat niet elk nutsbedrijf een eigen aannemer inhuurt. De projectmanager houdt dan controle en bovendien is met deze werkwijze één hoofdaannemer verant-woordelijk voor de veiligheid. Bovenal is het belangrijk dat iedereen zich niet alleen realiseert dat veiligheid geld kost, maar dat er ook voor over heeft. Het inzetten van verkeersregelaars, toezichthouden op de bouwplaats, handhaven, goede communi-catie, overleg met de buurt: niets is voor niets.

Meer informatie: Wim Dekker, projectleider/directievoerder en omgevingsmanager Wibautstraat, (020) 251 12 97, wdekker@iba.amsterdam.nl

Het moet maar eens afgelopen zijn met de rommel rond bouwplaatsen, vindt stadsregisseur Cas van Eerden. Hij wil dat de stad over een jaar een stuk netter én veiliger is.

‘Kijk’, zegt Van Eerden, en hij pakt het handboek ‘Zo werken wij in Amsterdam. Op straat.’ In het boek staan vele foto’s van wegwerkzaamheden. Herkenbare beelden van plankiers die niet aaneengesloten lig-gen, stoeptegels en trottoirbanden die blij-ven liggen als het werk is afgerond, romme-lige bouwhekken en onduidelijke omleidingen voor fietsers. Hoe het wél moet, ligt sinds jaar en dag vast in regels. Het handboek van Bureau Stadsregie laat zien hoe het hoort.

In Parijs‘Het heeft ons weinig tijd gekost om de foto’s te maken’, zegt Van Eerden. Waar-mee hij maar zeggen wil: slordig werken is aan de orde van de dag. ‘Iedereen vindt dat het netter moet en toch gebeurt het nog te weinig. Maar kijk eens naar Parijs. Daar wordt duidelijk nagedacht over de veiligheid, langs de hekken is ’s avonds goede verlichting. De rommel staat binnen de bouwhekken en de hekken staan netjes op een rij. Op vrijdagmiddag wordt er op-geruimd.’

Oog voor omgevingOm dat ook in Amsterdam voor elkaar te krijgen, is volgens Van Eerden een mentali-teitsverandering nodig. Nu al schrijft de opdrachtgever van een project bij de plan-vorming een Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie (BLVC) plan. Daarin staat hoe de overlast van een pro-ject voor de omgeving wordt beperkt. ‘Ik pleit daarbij voor meer oog voor bewoners en ondernemers.’ Dat betekent ook: meer communiceren. ‘Nodig de winkeliersvereniging en bijvoor-beeld een zorginstelling uit en denk vooraf samen na over looproutes en laad- en los-plekken.’ Tijdens de uitvoering blijft dat contact belangrijk. ‘Houd iedere week een koffie-uurtje in de bouwkeet om te horen hoe het gaat.’

HandhavenNetter en dus veiliger werken kost geld. Daarmee moet rekening worden gehouden bij de inschrijving en het bestek. ‘Maak goede afspraken met de aannemer. En zorg ervoor dat het bij iemands functie hoort elke dag langs het werk te lopen om te controleren.’ Handhaven is een taak van de stadsdelen. Hen drukt Van Eerden op het hart om dat meer te gaan doen. ‘De wil is er bij iedereen. Pak er een jaar voor, dan moet er verbetering zijn.’

De stadsregisseur zet zich in voor een be-reikbare stad. Hij zorgt ervoor dat werken op doorgaande wegen goed op elkaar zijn afgestemd. Het is een onafhankelijke func-tie die rechtstreeks valt onder de wethou-der Verkeer Vervoer en Infrastructuur.

‘Het kan stukken veiliger in Amsterdam’

ColofonRedactie Erik Bakker, Jos Hoebe, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd RoozendaalTekstredactie/Interviews Marieke MittelmeijerEindredactie Marieke MittelmeijerBeeld Edwin van Eis, Tom van der Leij, Ethel van Kesteren, Doriann KransbergVormgeving Studio Rikkelman/K8 AmsterdamDruk Noordhoek Offset bv, AalsmeerDit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR AmsterdamVoor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@iba.amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/ibaNiets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie

Vervolg van pagina 1

IBA Accent 03 pagina 2 IBA Accent 03 pagina 3 IBA Accent 03 pagina 4

Omgevingsmanagement professionaliseert in sneltreinvaart. Binnen IBA is het een aparte tak van sport.

De voordelen van omgevingsmanagement laten zich goed zien in de uitvoeringsfase. De stakeholders van een project in beeld hebben, goed contact met hen onderhou-den, heldere afwegingen maken tussen pro-ject en omgeving en in een vroeg stadium nadenken over de consequenties van je project voor de omgeving: het is goed voor de voortgang, het imago en het draagvlak van je project. Dat levert minder vertraging en een besparing op. IBA ziet kansen door de omgeving in de planvorming vanuit een technisch perspectief te beschouwen, zoals meer projectonderdelen combineren en integraal aanbesteden.

Meer informatie: Etienne Minnaard, (020) 251 13 90, eminnaard@iba.amsterdam.nl.

Omgevings-management loont

Wat vinden we veilig en wat onveilig?

Stadsregisseur Cas van Eerden: ‘Netjes werken gebeurt nog te weinig.’

De gemeente maakt onoverzichtelijke kruisingen veiliger. Tegelijkertijd let de politie extra op het gedrag van mensen, vooral op de blackspots.

Amsterdam is landelijk koploper bij het verbeteren van de verkeersveiligheid. In de stad ligt nu 400 kilometer vrijliggend fietspad. De werkgroep Blackspots pakt alle gevaarlijke kruisingen aan.

Blackspots zijn plekken waar in 3 jaar tijd minstens 6 ongevallen met slachtoffers zijn gebeurd. In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66. De Dienst Infrastructuur en Vervoer en de stadsdelen pakken de overgebleven blackspots versneld aan. De werkgroep Blackspots (WBA), met ex-perts van gemeente en politie, neemt elke blackspot onder de loep en stelt oplossin-gen voor die snel, effectief en tegen relatief lage kosten uitvoerbaar zijn. IBA is betrok-ken als verkeerskundig specialist en ver-zorgt de engineering en directievoering en toezicht.

Veel voorkomende maatregelen die de WBA voorstelt, zijn het aanpassen of opfris-sen van de markering, het plaatsen of op-nieuw instellen van de verkeerslichten of

het aanleggen van een uitrit. Zo was deze zomer de kruising Admiraal de Ruijterweg/Jan van Galenstraat aan de beurt. Bij de verkeerslichten is nu meer ruimte voor fiet-

sers en er is rood asfalt aangebracht. Dank-zij de duidelijke markering is weer duidelijk wie voorrang heeft.Als ergens een dodelijk ongeval heeft plaatsgevonden, beoordeelt de WBA de verkeerssituatie direct na het ongeval. Als dat nodig is, wordt de situatie zo snel mo-gelijk verbeterd. Ook richt de WBA zich steeds meer op kruisingen die formeel nog geen blackspot zijn, maar waar het aantal ongevallen toeneemt.

Meer informatie: Arend de Heer, (020) 251 13 26, aheer@iba.amsterdam.nl of Paul van der Zedde, (020) 251 14 85, pzedde@iba.amsterdam.nl

Amsterdam pakt laatste blackspots aan

In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66.

Onzichtbare gevaren Zomaar gaan graven of heien, dat is uit-gesloten in stedelijk gebied. De bodem ligt vaak vol kabels en leidingen, onzicht-bare gevaren die schade en letsel kunnen veroorzaken.

In de bocht van de Amstel komt de nieuwe woonwijk Overamstel, met 4.000 woningen. IBA is in opdracht van projectbureau Wibaut aan de Amstel al jaren betrokken bij de ontwikkeling van dit gebied. Een van IBA’s sterke punten is kennis over kabels en leidingen.

Grote risico’sOveramstel is voor Amsterdam een belang-rijke schakel in de ondergrondse infrastruc-tuur van gas, elektra, afvalwater en telecom. Het is nodig om exact te weten waar welke kabels en leidingen liggen want wie hier gaat graven of heien zonder deze kennis, loopt risico op letsel en forse financiële schade. Om een idee te geven: sommige kabels en leidingen kunnen bij schade een kostenpost opleveren van meer dan 2 mil-joen euro per dag.

GrondradarIBA is vanaf de planvormings-, contract- en uitvoeringsfase betrokken bij Overamstel. In sommige delen van het gebied heeft een grondradar de kabels en leidingen in beeld gebracht. Samen met de kabel- en leiding-beheerders heeft IBA bekeken welke risico’s er zijn en hoe we die in de planvorming en uitvoering kunnen afdekken. Zo laat IBA de

aannemer nu een monitoringsplan maken voor de meest risicovolle leidingen in het gebied, inclusief een noodscenario. Voor het graven in het meest kwetsbare gebied is een protocol opgesteld dat schade aan kabels en leidingen moet voorkomen. Zo beperken we de risico’s tot een minimum.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Ferdinand de Ligt (020) 251 12 98, fligt@iba.amsterdam.nl.

Ondergrondse kabels en leidingen kunnen gevaar opleveren.

Op het Amstelkwartier wordt een persleiding voor het

afvoeren van afvalwater geplaatst onder een tijdelijke bouwweg.

doorkruisen. Auto’s, fietsers, brommers, voetgangers en – zoals de foto laat zien – zelfs honden reden en liepen daar over een zanderige ondergrond. De meeste mensen hebben begrip voor de werkzaam-heden en houden zich netjes aan de aanwij-zingen. Maar er is ook een kleine groep die afzettingen omzeilt of omver gooit en de aannemer intimideert. Dat laat zien dat vei-ligheid geen absoluut begrip is en dat het niet altijd eenvoudig is om veilige keuzes te maken. Wat vinden we veilig en wat onveilig? Het loont om daar al vroeg in de plan- en con-tractvorming bij stil te staan. Dan kun je

bijvoorbeeld in het contract met de aanne-mer functionele eisen stellen aan mobiele bouwhekken. Of alle kabel- en leidingwerk-zaamheden integraal opnemen in het con-tract, zodat niet elk nutsbedrijf een eigen aannemer inhuurt. De projectmanager houdt dan controle en bovendien is met deze werkwijze één hoofdaannemer verant-woordelijk voor de veiligheid. Bovenal is het belangrijk dat iedereen zich niet alleen realiseert dat veiligheid geld kost, maar dat er ook voor over heeft. Het inzetten van verkeersregelaars, toezichthouden op de bouwplaats, handhaven, goede communi-catie, overleg met de buurt: niets is voor niets.

Meer informatie: Wim Dekker, projectleider/directievoerder en omgevingsmanager Wibautstraat, (020) 251 12 97, wdekker@iba.amsterdam.nl

Het moet maar eens afgelopen zijn met de rommel rond bouwplaatsen, vindt stadsregisseur Cas van Eerden. Hij wil dat de stad over een jaar een stuk netter én veiliger is.

‘Kijk’, zegt Van Eerden, en hij pakt het handboek ‘Zo werken wij in Amsterdam. Op straat.’ In het boek staan vele foto’s van wegwerkzaamheden. Herkenbare beelden van plankiers die niet aaneengesloten lig-gen, stoeptegels en trottoirbanden die blij-ven liggen als het werk is afgerond, romme-lige bouwhekken en onduidelijke omleidingen voor fietsers. Hoe het wél moet, ligt sinds jaar en dag vast in regels. Het handboek van Bureau Stadsregie laat zien hoe het hoort.

In Parijs‘Het heeft ons weinig tijd gekost om de foto’s te maken’, zegt Van Eerden. Waar-mee hij maar zeggen wil: slordig werken is aan de orde van de dag. ‘Iedereen vindt dat het netter moet en toch gebeurt het nog te weinig. Maar kijk eens naar Parijs. Daar wordt duidelijk nagedacht over de veiligheid, langs de hekken is ’s avonds goede verlichting. De rommel staat binnen de bouwhekken en de hekken staan netjes op een rij. Op vrijdagmiddag wordt er op-geruimd.’

Oog voor omgevingOm dat ook in Amsterdam voor elkaar te krijgen, is volgens Van Eerden een mentali-teitsverandering nodig. Nu al schrijft de opdrachtgever van een project bij de plan-vorming een Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie (BLVC) plan. Daarin staat hoe de overlast van een pro-ject voor de omgeving wordt beperkt. ‘Ik pleit daarbij voor meer oog voor bewoners en ondernemers.’ Dat betekent ook: meer communiceren. ‘Nodig de winkeliersvereniging en bijvoor-beeld een zorginstelling uit en denk vooraf samen na over looproutes en laad- en los-plekken.’ Tijdens de uitvoering blijft dat contact belangrijk. ‘Houd iedere week een koffie-uurtje in de bouwkeet om te horen hoe het gaat.’

HandhavenNetter en dus veiliger werken kost geld. Daarmee moet rekening worden gehouden bij de inschrijving en het bestek. ‘Maak goede afspraken met de aannemer. En zorg ervoor dat het bij iemands functie hoort elke dag langs het werk te lopen om te controleren.’ Handhaven is een taak van de stadsdelen. Hen drukt Van Eerden op het hart om dat meer te gaan doen. ‘De wil is er bij iedereen. Pak er een jaar voor, dan moet er verbetering zijn.’

De stadsregisseur zet zich in voor een be-reikbare stad. Hij zorgt ervoor dat werken op doorgaande wegen goed op elkaar zijn afgestemd. Het is een onafhankelijke func-tie die rechtstreeks valt onder de wethou-der Verkeer Vervoer en Infrastructuur.

‘Het kan stukken veiliger in Amsterdam’

ColofonRedactie Erik Bakker, Jos Hoebe, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd RoozendaalTekstredactie/Interviews Marieke MittelmeijerEindredactie Marieke MittelmeijerBeeld Edwin van Eis, Tom van der Leij, Ethel van Kesteren, Doriann KransbergVormgeving Studio Rikkelman/K8 AmsterdamDruk Noordhoek Offset bv, AalsmeerDit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR AmsterdamVoor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@iba.amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/ibaNiets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie

Vervolg van pagina 1

IBA Accent 03 pagina 2 IBA Accent 03 pagina 3 IBA Accent 03 pagina 4

Omgevingsmanagement professionaliseert in sneltreinvaart. Binnen IBA is het een aparte tak van sport.

De voordelen van omgevingsmanagement laten zich goed zien in de uitvoeringsfase. De stakeholders van een project in beeld hebben, goed contact met hen onderhou-den, heldere afwegingen maken tussen pro-ject en omgeving en in een vroeg stadium nadenken over de consequenties van je project voor de omgeving: het is goed voor de voortgang, het imago en het draagvlak van je project. Dat levert minder vertraging en een besparing op. IBA ziet kansen door de omgeving in de planvorming vanuit een technisch perspectief te beschouwen, zoals meer projectonderdelen combineren en integraal aanbesteden.

Meer informatie: Etienne Minnaard, (020) 251 13 90, eminnaard@iba.amsterdam.nl.

Omgevings-management loont

Wat vinden we veilig en wat onveilig?

Stadsregisseur Cas van Eerden: ‘Netjes werken gebeurt nog te weinig.’

De gemeente maakt onoverzichtelijke kruisingen veiliger. Tegelijkertijd let de politie extra op het gedrag van mensen, vooral op de blackspots.

Amsterdam is landelijk koploper bij het verbeteren van de verkeersveiligheid. In de stad ligt nu 400 kilometer vrijliggend fietspad. De werkgroep Blackspots pakt alle gevaarlijke kruisingen aan.

Blackspots zijn plekken waar in 3 jaar tijd minstens 6 ongevallen met slachtoffers zijn gebeurd. In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66. De Dienst Infrastructuur en Vervoer en de stadsdelen pakken de overgebleven blackspots versneld aan. De werkgroep Blackspots (WBA), met ex-perts van gemeente en politie, neemt elke blackspot onder de loep en stelt oplossin-gen voor die snel, effectief en tegen relatief lage kosten uitvoerbaar zijn. IBA is betrok-ken als verkeerskundig specialist en ver-zorgt de engineering en directievoering en toezicht.

Veel voorkomende maatregelen die de WBA voorstelt, zijn het aanpassen of opfris-sen van de markering, het plaatsen of op-nieuw instellen van de verkeerslichten of

het aanleggen van een uitrit. Zo was deze zomer de kruising Admiraal de Ruijterweg/Jan van Galenstraat aan de beurt. Bij de verkeerslichten is nu meer ruimte voor fiet-

sers en er is rood asfalt aangebracht. Dank-zij de duidelijke markering is weer duidelijk wie voorrang heeft.Als ergens een dodelijk ongeval heeft plaatsgevonden, beoordeelt de WBA de verkeerssituatie direct na het ongeval. Als dat nodig is, wordt de situatie zo snel mo-gelijk verbeterd. Ook richt de WBA zich steeds meer op kruisingen die formeel nog geen blackspot zijn, maar waar het aantal ongevallen toeneemt.

Meer informatie: Arend de Heer, (020) 251 13 26, aheer@iba.amsterdam.nl of Paul van der Zedde, (020) 251 14 85, pzedde@iba.amsterdam.nl

Amsterdam pakt laatste blackspots aan

In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66.

Onzichtbare gevaren Zomaar gaan graven of heien, dat is uit-gesloten in stedelijk gebied. De bodem ligt vaak vol kabels en leidingen, onzicht-bare gevaren die schade en letsel kunnen veroorzaken.

In de bocht van de Amstel komt de nieuwe woonwijk Overamstel, met 4.000 woningen. IBA is in opdracht van projectbureau Wibaut aan de Amstel al jaren betrokken bij de ontwikkeling van dit gebied. Een van IBA’s sterke punten is kennis over kabels en leidingen.

Grote risico’sOveramstel is voor Amsterdam een belang-rijke schakel in de ondergrondse infrastruc-tuur van gas, elektra, afvalwater en telecom. Het is nodig om exact te weten waar welke kabels en leidingen liggen want wie hier gaat graven of heien zonder deze kennis, loopt risico op letsel en forse financiële schade. Om een idee te geven: sommige kabels en leidingen kunnen bij schade een kostenpost opleveren van meer dan 2 mil-joen euro per dag.

GrondradarIBA is vanaf de planvormings-, contract- en uitvoeringsfase betrokken bij Overamstel. In sommige delen van het gebied heeft een grondradar de kabels en leidingen in beeld gebracht. Samen met de kabel- en leiding-beheerders heeft IBA bekeken welke risico’s er zijn en hoe we die in de planvorming en uitvoering kunnen afdekken. Zo laat IBA de

aannemer nu een monitoringsplan maken voor de meest risicovolle leidingen in het gebied, inclusief een noodscenario. Voor het graven in het meest kwetsbare gebied is een protocol opgesteld dat schade aan kabels en leidingen moet voorkomen. Zo beperken we de risico’s tot een minimum.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Ferdinand de Ligt (020) 251 12 98, fligt@iba.amsterdam.nl.

Ondergrondse kabels en leidingen kunnen gevaar opleveren.

Op het Amstelkwartier wordt een persleiding voor het

afvoeren van afvalwater geplaatst onder een tijdelijke bouwweg.

doorkruisen. Auto’s, fietsers, brommers, voetgangers en – zoals de foto laat zien – zelfs honden reden en liepen daar over een zanderige ondergrond. De meeste mensen hebben begrip voor de werkzaam-heden en houden zich netjes aan de aanwij-zingen. Maar er is ook een kleine groep die afzettingen omzeilt of omver gooit en de aannemer intimideert. Dat laat zien dat vei-ligheid geen absoluut begrip is en dat het niet altijd eenvoudig is om veilige keuzes te maken. Wat vinden we veilig en wat onveilig? Het loont om daar al vroeg in de plan- en con-tractvorming bij stil te staan. Dan kun je

bijvoorbeeld in het contract met de aanne-mer functionele eisen stellen aan mobiele bouwhekken. Of alle kabel- en leidingwerk-zaamheden integraal opnemen in het con-tract, zodat niet elk nutsbedrijf een eigen aannemer inhuurt. De projectmanager houdt dan controle en bovendien is met deze werkwijze één hoofdaannemer verant-woordelijk voor de veiligheid. Bovenal is het belangrijk dat iedereen zich niet alleen realiseert dat veiligheid geld kost, maar dat er ook voor over heeft. Het inzetten van verkeersregelaars, toezichthouden op de bouwplaats, handhaven, goede communi-catie, overleg met de buurt: niets is voor niets.

Meer informatie: Wim Dekker, projectleider/directievoerder en omgevingsmanager Wibautstraat, (020) 251 12 97, wdekker@iba.amsterdam.nl

Het moet maar eens afgelopen zijn met de rommel rond bouwplaatsen, vindt stadsregisseur Cas van Eerden. Hij wil dat de stad over een jaar een stuk netter én veiliger is.

‘Kijk’, zegt Van Eerden, en hij pakt het handboek ‘Zo werken wij in Amsterdam. Op straat.’ In het boek staan vele foto’s van wegwerkzaamheden. Herkenbare beelden van plankiers die niet aaneengesloten lig-gen, stoeptegels en trottoirbanden die blij-ven liggen als het werk is afgerond, romme-lige bouwhekken en onduidelijke omleidingen voor fietsers. Hoe het wél moet, ligt sinds jaar en dag vast in regels. Het handboek van Bureau Stadsregie laat zien hoe het hoort.

In Parijs‘Het heeft ons weinig tijd gekost om de foto’s te maken’, zegt Van Eerden. Waar-mee hij maar zeggen wil: slordig werken is aan de orde van de dag. ‘Iedereen vindt dat het netter moet en toch gebeurt het nog te weinig. Maar kijk eens naar Parijs. Daar wordt duidelijk nagedacht over de veiligheid, langs de hekken is ’s avonds goede verlichting. De rommel staat binnen de bouwhekken en de hekken staan netjes op een rij. Op vrijdagmiddag wordt er op-geruimd.’

Oog voor omgevingOm dat ook in Amsterdam voor elkaar te krijgen, is volgens Van Eerden een mentali-teitsverandering nodig. Nu al schrijft de opdrachtgever van een project bij de plan-vorming een Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie (BLVC) plan. Daarin staat hoe de overlast van een pro-ject voor de omgeving wordt beperkt. ‘Ik pleit daarbij voor meer oog voor bewoners en ondernemers.’ Dat betekent ook: meer communiceren. ‘Nodig de winkeliersvereniging en bijvoor-beeld een zorginstelling uit en denk vooraf samen na over looproutes en laad- en los-plekken.’ Tijdens de uitvoering blijft dat contact belangrijk. ‘Houd iedere week een koffie-uurtje in de bouwkeet om te horen hoe het gaat.’

HandhavenNetter en dus veiliger werken kost geld. Daarmee moet rekening worden gehouden bij de inschrijving en het bestek. ‘Maak goede afspraken met de aannemer. En zorg ervoor dat het bij iemands functie hoort elke dag langs het werk te lopen om te controleren.’ Handhaven is een taak van de stadsdelen. Hen drukt Van Eerden op het hart om dat meer te gaan doen. ‘De wil is er bij iedereen. Pak er een jaar voor, dan moet er verbetering zijn.’

De stadsregisseur zet zich in voor een be-reikbare stad. Hij zorgt ervoor dat werken op doorgaande wegen goed op elkaar zijn afgestemd. Het is een onafhankelijke func-tie die rechtstreeks valt onder de wethou-der Verkeer Vervoer en Infrastructuur.

‘Het kan stukken veiliger in Amsterdam’

ColofonRedactie Erik Bakker, Jos Hoebe, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd RoozendaalTekstredactie/Interviews Marieke MittelmeijerEindredactie Marieke MittelmeijerBeeld Edwin van Eis, Tom van der Leij, Ethel van Kesteren, Doriann KransbergVormgeving Studio Rikkelman/K8 AmsterdamDruk Noordhoek Offset bv, AalsmeerDit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR AmsterdamVoor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@iba.amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/ibaNiets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie

Vervolg van pagina 1

IBA Accent 03 pagina 2 IBA Accent 03 pagina 3 IBA Accent 03 pagina 4

Omgevingsmanagement professionaliseert in sneltreinvaart. Binnen IBA is het een aparte tak van sport.

De voordelen van omgevingsmanagement laten zich goed zien in de uitvoeringsfase. De stakeholders van een project in beeld hebben, goed contact met hen onderhou-den, heldere afwegingen maken tussen pro-ject en omgeving en in een vroeg stadium nadenken over de consequenties van je project voor de omgeving: het is goed voor de voortgang, het imago en het draagvlak van je project. Dat levert minder vertraging en een besparing op. IBA ziet kansen door de omgeving in de planvorming vanuit een technisch perspectief te beschouwen, zoals meer projectonderdelen combineren en integraal aanbesteden.

Meer informatie: Etienne Minnaard, (020) 251 13 90, eminnaard@iba.amsterdam.nl.

Omgevings-management loont

Wat vinden we veilig en wat onveilig?

Stadsregisseur Cas van Eerden: ‘Netjes werken gebeurt nog te weinig.’

De gemeente maakt onoverzichtelijke kruisingen veiliger. Tegelijkertijd let de politie extra op het gedrag van mensen, vooral op de blackspots.

Amsterdam is landelijk koploper bij het verbeteren van de verkeersveiligheid. In de stad ligt nu 400 kilometer vrijliggend fietspad. De werkgroep Blackspots pakt alle gevaarlijke kruisingen aan.

Blackspots zijn plekken waar in 3 jaar tijd minstens 6 ongevallen met slachtoffers zijn gebeurd. In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66. De Dienst Infrastructuur en Vervoer en de stadsdelen pakken de overgebleven blackspots versneld aan. De werkgroep Blackspots (WBA), met ex-perts van gemeente en politie, neemt elke blackspot onder de loep en stelt oplossin-gen voor die snel, effectief en tegen relatief lage kosten uitvoerbaar zijn. IBA is betrok-ken als verkeerskundig specialist en ver-zorgt de engineering en directievoering en toezicht.

Veel voorkomende maatregelen die de WBA voorstelt, zijn het aanpassen of opfris-sen van de markering, het plaatsen of op-nieuw instellen van de verkeerslichten of

het aanleggen van een uitrit. Zo was deze zomer de kruising Admiraal de Ruijterweg/Jan van Galenstraat aan de beurt. Bij de verkeerslichten is nu meer ruimte voor fiet-

sers en er is rood asfalt aangebracht. Dank-zij de duidelijke markering is weer duidelijk wie voorrang heeft.Als ergens een dodelijk ongeval heeft plaatsgevonden, beoordeelt de WBA de verkeerssituatie direct na het ongeval. Als dat nodig is, wordt de situatie zo snel mo-gelijk verbeterd. Ook richt de WBA zich steeds meer op kruisingen die formeel nog geen blackspot zijn, maar waar het aantal ongevallen toeneemt.

Meer informatie: Arend de Heer, (020) 251 13 26, aheer@iba.amsterdam.nl of Paul van der Zedde, (020) 251 14 85, pzedde@iba.amsterdam.nl

Amsterdam pakt laatste blackspots aan

In 10 jaar is het aantal blackspots in Amsterdam teruggebracht van 167 naar 66.

Onzichtbare gevaren Zomaar gaan graven of heien, dat is uit-gesloten in stedelijk gebied. De bodem ligt vaak vol kabels en leidingen, onzicht-bare gevaren die schade en letsel kunnen veroorzaken.

In de bocht van de Amstel komt de nieuwe woonwijk Overamstel, met 4.000 woningen. IBA is in opdracht van projectbureau Wibaut aan de Amstel al jaren betrokken bij de ontwikkeling van dit gebied. Een van IBA’s sterke punten is kennis over kabels en leidingen.

Grote risico’sOveramstel is voor Amsterdam een belang-rijke schakel in de ondergrondse infrastruc-tuur van gas, elektra, afvalwater en telecom. Het is nodig om exact te weten waar welke kabels en leidingen liggen want wie hier gaat graven of heien zonder deze kennis, loopt risico op letsel en forse financiële schade. Om een idee te geven: sommige kabels en leidingen kunnen bij schade een kostenpost opleveren van meer dan 2 mil-joen euro per dag.

GrondradarIBA is vanaf de planvormings-, contract- en uitvoeringsfase betrokken bij Overamstel. In sommige delen van het gebied heeft een grondradar de kabels en leidingen in beeld gebracht. Samen met de kabel- en leiding-beheerders heeft IBA bekeken welke risico’s er zijn en hoe we die in de planvorming en uitvoering kunnen afdekken. Zo laat IBA de

aannemer nu een monitoringsplan maken voor de meest risicovolle leidingen in het gebied, inclusief een noodscenario. Voor het graven in het meest kwetsbare gebied is een protocol opgesteld dat schade aan kabels en leidingen moet voorkomen. Zo beperken we de risico’s tot een minimum.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Ferdinand de Ligt (020) 251 12 98, fligt@iba.amsterdam.nl.

Ondergrondse kabels en leidingen kunnen gevaar opleveren.

IBA Accent 03

Jeroen Lievestro is senior voorbereider bij IBA, met als specialiteit Arbo in de bouw. Hij houdt toezicht op veiligheid, onder andere bij de renovatie van de Oostlijn in Amsterdam.

‘Jaarlijks vallen er 25 doden in de bouw. Vaak door domme dingen die voorko-men hadden kunnen worden. Soms doen bouwvakkers hun helm af als de baas weg is. Maar je draagt een helm toch niet voor niets? Veiligheid leeft niet zo in de bouw, merk ik. Het wordt vaak gezien als belas-tend en zwaar. Veilig werken kost een aan-nemer geld maar levert uiteindelijk veel op.

Dodelijke of zware ongevallen hebben een enorme impact op een bedrijf, emotioneel maar ook financieel. Ook de impact van een ongeluk op de gemeentelijke organisa-tie is dan groot.Na de tunnelbranden in de Alpen zijn de Europese veiligheidseisen voor tunnels aangescherpt. Daarom wordt de Oostlijn in Amsterdam gerenoveerd. Het onder-grondse deel tussen de stations Amsterdam CS en Amsterdam Amstel is brandveilig gemaakt met onder andere nieuwe vlucht-wegen en betere verlichting en rookgas-warmteafvoer. Laatst ben ik weer met de toezichthouders meegelopen langs twee

stations waar aannemerscombinatie CSWE aan het werk is. Samen keken we of er vei-lig wordt gewerkt en of alles klopt wat in het V&G plan staat. Daarnaast houden we zogenaamde audits op de processen en systemen van de combinatie.Ik ben in 1988 bij IBA begonnen als teke-naar, nu ben ik senior voorbereider. Binnen-kort kan ik me veiligheidskundige noemen want ik volg de opleiding Hogere Veilig-heidskunde. Dat is leuk aan werken bij IBA: als je laat zien dat je het aankan, kun je je in allerlei richtingen ontplooien.’

In krap anderhalf jaar tijd krijgt de Wibautstraat een nieuw gezicht. Hoe waarborg je de veiligheid bij het werk aan zo’n belangrijke verkeerscorridor?

De Wibautstraat is een belangrijke ver-keersader in Amsterdam. Van de recon-structie mogen het verkeer en de omgeving zo min mogelijk hinder hebben. Dat is een hele opgave want er wordt hier veel werk verzet. Niet alleen krijgt de straat een heel nieuwe inrichting, onder de grond worden ook kilometers kabels en leidingen verlegd.

Tegelijkertijd zijn er andere grote projecten in de buurt, zoals de renovatie van de oos-telijke metrolijn en de nieuwbouw van de Hogeschool van Amsterdam. Wat opvalt aan het project Wibautstraat, is de geza-menlijke aanpak. Mensen van verschillende diensten, waaronder IBA, en stadsdeel Oost werken als collega’s samen op het projectbureau Wibaut aan de Amstel. Bij dit bureau ligt ook het bestuurlijk opdrachtge-verschap. Al in een vroeg stadium is voor de Wibautstraat een integraal bestek ge-maakt. Op die manier zijn zoveel mogelijk

verschillende werkzaamheden, planningen en budgetten bijeengebracht.

OmgevingsmanagerDe gezamenlijke aanpak komt ook de vei-ligheid ten goede. In Amsterdam wordt het verkeer bij werk aan de weg zoveel moge-lijk langs de bouwplaats geleid. Op die ma-nier blijven winkels, kantoren en woningen bereikbaar. Twee omgevingsmanagers, een van IBA en een van het Projectmanagement Bureau (PMB), maken tijdens de uitvoering afspraken met aannemers, winkeliers, om-wonenden, aanpalende projecten en nuts-bedrijven. Een van de omgevingsmanagers heeft om de twee weken een verkeersoverleg met politie, nood- en hulpdiensten en materiaal-diensten. Ook is er elke week een schouw waarbij wordt bekeken of er veilig en met zo min mogelijk hinder voor de omgeving wordt gewerkt. Voor omwonenden en win-keliers is er een wekelijks spreekuur en een calamiteitentelefoon waar ze meldingen over de uitvoering kunnen doorgeven.

Goede balansBij het zoeken naar een goede balans tus-sen bouwactiviteiten, de directe omgeving, bereikbaarheid en veiligheid van wegge-bruikers en aannemers kiest de omgevings-manager soms voor onconventionele oplos-singen. Zo hebben we het verkeer op de kruising van de Wibautstraat met de Eerste Oosterparkstraat het bouwterrein laten

IBA Accent is het informatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, oktober 2011.

Als er een toverwoord bestaat om discus-sies mee te winnen, dan is het wel veilig-heid. Het is zo’n begrip waar maar één me-ning over mogelijk is: veiligheid gaat voor alles. Liever een zebrapad te veel, dan een te weinig. Maar hoe veilig is veilig genoeg? Volgens Wikipedia is veiligheid: de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate

van aanwezigheid van bescherming tegen deze potentiële oorzaken. Ik vind dit een mooie definitie vanwege de term ‘de mate van’, die heel goed laat zien dat veiligheid geen absoluut begrip is, maar afhangt van perceptie en acceptatie van het risico op een gevaarlijke situatie. Het verklaart ook waarom iemand wel achter een smalle dijk vijf meter onder de zeespiegel wil wonen,

maar niet durft te vliegen. Ratio en emotie gaan bij veiligheid hand in hand. Wees je daarvan bewust. Voorkom vooringenomen-heid en schijnveiligheid. Kijk dus goed uit bij het oversteken, ook op een zebrapad!

Edwin Meisner

Veiligheid

Wibautstraat: veiligheid in balans

KortOpenbare verlichting dimmen is veiliger en zuinigerGoede openbare verlichting verhoogt de verkeersveiligheid en het gevoel van veilig-heid op straat. Sinds dit jaar volgt Amster-dam de nieuwe Richtlijn voor Openbare Verlichting 2011. Die biedt de mogelijk-heid om energie te besparen door open-bare verlichting te dimmen. Bij het bepalen van de mate waarin het licht wordt ge-dimd, speelt niet alleen de energiebespa-ring een rol maar ook de verkeersdrukte gedurende de dag en de subjectieve vei-ligheidsindex van de buurt. Deze index geeft weer hoe mensen de veiligheid in een buurt beleven. IBA onderzoekt het dimmen van openbare verlichting en ge-bieden die voor dimmen geschikt zijn, en adviseert DIVV hierover.

IBA beoordeelt veiligheid oude Amsterdamse bruggenAmsterdam heeft veel bruggen uit de 19e eeuw en zelfs nog ouder. Vanaf hun ople-vering hebben ze het weg- en tramverkeer gedragen. Door de hoge leeftijd van de bruggen, de lage materiaalkwaliteit en de toegenomen verkeersdrukte is de kans ver-groot dat oude bruggen niet meer aan hui-dige ontwerpeisen voldoen. De veiligheid van deze bruggen is in het geding geko-men. Voor DIVV beoordeelt IBA bruggen in Amsterdam op constructieve veiligheid, volgens de norm NEN 8700. Op dit mo-ment is de Torontobrug aan de beurt: de brug over de Amstel tussen de Stadhou-derskade en de Mauritskade, vlak bij het Amstel Hotel.

Nieuwe wijk aan de Amstel: eerste paal de grond inIn Amsterdam is in de brede bocht van de Amstel de bouw begonnen van de woon-wijk Overamstel. De eerste buurt die hier wordt aangelegd is Amstelkwartier, met 1.500 woningen, een basisschool, een kli-maatneutraal hotel en een stadspark met een speeltuin. Op 8 september werd de allereerste paal geslagen voor het woon-project Kwartiermeester, na een jarenlange voorbereiding en vele bezwaarprocedures tot aan de Raad van State. IBA verzorgt de bouwcoördinatie van de 1.100 woningen die tussen 2011 en 2013 worden ge-bouwd.

Staan bomen in buitenlandse steden vooral in parken; in Amsterdam zijn we gewend aan straten met veel groen. Hoe houden we de bomen veilig voor de ge-bruikers van de stad?

De boombeheerders van de stadsdelen controleren en registreren systematisch de veiligheid van bomen. Op rustige plaatsen met weinig verkeer doen ze dat eens in de drie jaar en op drukkere plekken elk jaar.

BoomonderzoekenDe groenadviseurs van IBA ondersteunen de beheerders in hun werk. Bij ontwerpen voor de openbare ruimte voert IBA boom-onderzoeken uit. We beoordelen of bijzon-dere bomen zonder veiligheidsrisico’s in

het ontwerp kunnen worden ingepast. Soms zijn specialistische onderzoeken no-dig om de veiligheid te bepalen, bijvoor-beeld een trekproef.

Oude populierenIBA geeft ook advies bij lastige beheerpro-blemen, zoals overlast door oude populie-ren. Als plotseling takken breken, kan er schade ontstaan en kunnen mensen zelfs

gewond raken. Stadsdeel West heeft IBA gevraagd onderzoek te doen naar de tak-breuk-gevoeligheid van oudere populie-ren. IBA schrijft het plan van aanpak, ver-zorgt de risicoanalyse en geeft een beheeradvies. Oude populieren die op drukke plekken staan en waarvan de tak-ken kunnen breken, worden mogelijk de komende vijf tot tien jaar vervangen door duurzamere boomsoorten.

Onveilige bomen in Amsterdam

Jeroen Lievestro: ‘Veilig werken kost geld maar levert uiteindelijk veel op.’

Lees verder op pagina 2

IBA Accent 03 pagina 5 IBA Accent 03 pagina 6

Fietsers doorkruisen het werkgebied: de gevonden balans tussen veiligheid en bereikbaarheid.

Voor de veiligheid van weggebruikers moeten bomen in perfecte staat worden gehouden.

Soms is een trekproef nodig om de veiligheid van een boom te bepalen.Amsterdamse bomen

l Circa 400.000 straatbomen;l Top 3: iep, plataan en linde;l De oudste: 250 jaar oude zomereik, in Artis naast de chimpansees;l De markantste: twee platanen van 200 jaar in het Leidsebosje;l De meest gefotografeerde: de duizenden iepen langs de grachten.

Veilig werken verdient zich terug

IBA Accent 03

Jeroen Lievestro is senior voorbereider bij IBA, met als specialiteit Arbo in de bouw. Hij houdt toezicht op veiligheid, onder andere bij de renovatie van de Oostlijn in Amsterdam.

‘Jaarlijks vallen er 25 doden in de bouw. Vaak door domme dingen die voorko-men hadden kunnen worden. Soms doen bouwvakkers hun helm af als de baas weg is. Maar je draagt een helm toch niet voor niets? Veiligheid leeft niet zo in de bouw, merk ik. Het wordt vaak gezien als belas-tend en zwaar. Veilig werken kost een aan-nemer geld maar levert uiteindelijk veel op.

Dodelijke of zware ongevallen hebben een enorme impact op een bedrijf, emotioneel maar ook financieel. Ook de impact van een ongeluk op de gemeentelijke organisa-tie is dan groot.Na de tunnelbranden in de Alpen zijn de Europese veiligheidseisen voor tunnels aangescherpt. Daarom wordt de Oostlijn in Amsterdam gerenoveerd. Het onder-grondse deel tussen de stations Amsterdam CS en Amsterdam Amstel is brandveilig gemaakt met onder andere nieuwe vlucht-wegen en betere verlichting en rookgas-warmteafvoer. Laatst ben ik weer met de toezichthouders meegelopen langs twee

stations waar aannemerscombinatie CSWE aan het werk is. Samen keken we of er vei-lig wordt gewerkt en of alles klopt wat in het V&G plan staat. Daarnaast houden we zogenaamde audits op de processen en systemen van de combinatie.Ik ben in 1988 bij IBA begonnen als teke-naar, nu ben ik senior voorbereider. Binnen-kort kan ik me veiligheidskundige noemen want ik volg de opleiding Hogere Veilig-heidskunde. Dat is leuk aan werken bij IBA: als je laat zien dat je het aankan, kun je je in allerlei richtingen ontplooien.’

In krap anderhalf jaar tijd krijgt de Wibautstraat een nieuw gezicht. Hoe waarborg je de veiligheid bij het werk aan zo’n belangrijke verkeerscorridor?

De Wibautstraat is een belangrijke ver-keersader in Amsterdam. Van de recon-structie mogen het verkeer en de omgeving zo min mogelijk hinder hebben. Dat is een hele opgave want er wordt hier veel werk verzet. Niet alleen krijgt de straat een heel nieuwe inrichting, onder de grond worden ook kilometers kabels en leidingen verlegd.

Tegelijkertijd zijn er andere grote projecten in de buurt, zoals de renovatie van de oos-telijke metrolijn en de nieuwbouw van de Hogeschool van Amsterdam. Wat opvalt aan het project Wibautstraat, is de geza-menlijke aanpak. Mensen van verschillende diensten, waaronder IBA, en stadsdeel Oost werken als collega’s samen op het projectbureau Wibaut aan de Amstel. Bij dit bureau ligt ook het bestuurlijk opdrachtge-verschap. Al in een vroeg stadium is voor de Wibautstraat een integraal bestek ge-maakt. Op die manier zijn zoveel mogelijk

verschillende werkzaamheden, planningen en budgetten bijeengebracht.

OmgevingsmanagerDe gezamenlijke aanpak komt ook de vei-ligheid ten goede. In Amsterdam wordt het verkeer bij werk aan de weg zoveel moge-lijk langs de bouwplaats geleid. Op die ma-nier blijven winkels, kantoren en woningen bereikbaar. Twee omgevingsmanagers, een van IBA en een van het Projectmanagement Bureau (PMB), maken tijdens de uitvoering afspraken met aannemers, winkeliers, om-wonenden, aanpalende projecten en nuts-bedrijven. Een van de omgevingsmanagers heeft om de twee weken een verkeersoverleg met politie, nood- en hulpdiensten en materiaal-diensten. Ook is er elke week een schouw waarbij wordt bekeken of er veilig en met zo min mogelijk hinder voor de omgeving wordt gewerkt. Voor omwonenden en win-keliers is er een wekelijks spreekuur en een calamiteitentelefoon waar ze meldingen over de uitvoering kunnen doorgeven.

Goede balansBij het zoeken naar een goede balans tus-sen bouwactiviteiten, de directe omgeving, bereikbaarheid en veiligheid van wegge-bruikers en aannemers kiest de omgevings-manager soms voor onconventionele oplos-singen. Zo hebben we het verkeer op de kruising van de Wibautstraat met de Eerste Oosterparkstraat het bouwterrein laten

IBA Accent is het informatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, oktober 2011.

Als er een toverwoord bestaat om discus-sies mee te winnen, dan is het wel veilig-heid. Het is zo’n begrip waar maar één me-ning over mogelijk is: veiligheid gaat voor alles. Liever een zebrapad te veel, dan een te weinig. Maar hoe veilig is veilig genoeg? Volgens Wikipedia is veiligheid: de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate

van aanwezigheid van bescherming tegen deze potentiële oorzaken. Ik vind dit een mooie definitie vanwege de term ‘de mate van’, die heel goed laat zien dat veiligheid geen absoluut begrip is, maar afhangt van perceptie en acceptatie van het risico op een gevaarlijke situatie. Het verklaart ook waarom iemand wel achter een smalle dijk vijf meter onder de zeespiegel wil wonen,

maar niet durft te vliegen. Ratio en emotie gaan bij veiligheid hand in hand. Wees je daarvan bewust. Voorkom vooringenomen-heid en schijnveiligheid. Kijk dus goed uit bij het oversteken, ook op een zebrapad!

Edwin Meisner

Veiligheid

Wibautstraat: veiligheid in balans

KortOpenbare verlichting dimmen is veiliger en zuinigerGoede openbare verlichting verhoogt de verkeersveiligheid en het gevoel van veilig-heid op straat. Sinds dit jaar volgt Amster-dam de nieuwe Richtlijn voor Openbare Verlichting 2011. Die biedt de mogelijk-heid om energie te besparen door open-bare verlichting te dimmen. Bij het bepalen van de mate waarin het licht wordt ge-dimd, speelt niet alleen de energiebespa-ring een rol maar ook de verkeersdrukte gedurende de dag en de subjectieve vei-ligheidsindex van de buurt. Deze index geeft weer hoe mensen de veiligheid in een buurt beleven. IBA onderzoekt het dimmen van openbare verlichting en ge-bieden die voor dimmen geschikt zijn, en adviseert DIVV hierover.

IBA beoordeelt veiligheid oude Amsterdamse bruggenAmsterdam heeft veel bruggen uit de 19e eeuw en zelfs nog ouder. Vanaf hun ople-vering hebben ze het weg- en tramverkeer gedragen. Door de hoge leeftijd van de bruggen, de lage materiaalkwaliteit en de toegenomen verkeersdrukte is de kans ver-groot dat oude bruggen niet meer aan hui-dige ontwerpeisen voldoen. De veiligheid van deze bruggen is in het geding geko-men. Voor DIVV beoordeelt IBA bruggen in Amsterdam op constructieve veiligheid, volgens de norm NEN 8700. Op dit mo-ment is de Torontobrug aan de beurt: de brug over de Amstel tussen de Stadhou-derskade en de Mauritskade, vlak bij het Amstel Hotel.

Nieuwe wijk aan de Amstel: eerste paal de grond inIn Amsterdam is in de brede bocht van de Amstel de bouw begonnen van de woon-wijk Overamstel. De eerste buurt die hier wordt aangelegd is Amstelkwartier, met 1.500 woningen, een basisschool, een kli-maatneutraal hotel en een stadspark met een speeltuin. Op 8 september werd de allereerste paal geslagen voor het woon-project Kwartiermeester, na een jarenlange voorbereiding en vele bezwaarprocedures tot aan de Raad van State. IBA verzorgt de bouwcoördinatie van de 1.100 woningen die tussen 2011 en 2013 worden ge-bouwd.

Staan bomen in buitenlandse steden vooral in parken; in Amsterdam zijn we gewend aan straten met veel groen. Hoe houden we de bomen veilig voor de ge-bruikers van de stad?

De boombeheerders van de stadsdelen controleren en registreren systematisch de veiligheid van bomen. Op rustige plaatsen met weinig verkeer doen ze dat eens in de drie jaar en op drukkere plekken elk jaar.

BoomonderzoekenDe groenadviseurs van IBA ondersteunen de beheerders in hun werk. Bij ontwerpen voor de openbare ruimte voert IBA boom-onderzoeken uit. We beoordelen of bijzon-dere bomen zonder veiligheidsrisico’s in

het ontwerp kunnen worden ingepast. Soms zijn specialistische onderzoeken no-dig om de veiligheid te bepalen, bijvoor-beeld een trekproef.

Oude populierenIBA geeft ook advies bij lastige beheerpro-blemen, zoals overlast door oude populie-ren. Als plotseling takken breken, kan er schade ontstaan en kunnen mensen zelfs

gewond raken. Stadsdeel West heeft IBA gevraagd onderzoek te doen naar de tak-breuk-gevoeligheid van oudere populie-ren. IBA schrijft het plan van aanpak, ver-zorgt de risicoanalyse en geeft een beheeradvies. Oude populieren die op drukke plekken staan en waarvan de tak-ken kunnen breken, worden mogelijk de komende vijf tot tien jaar vervangen door duurzamere boomsoorten.

Onveilige bomen in Amsterdam

Jeroen Lievestro: ‘Veilig werken kost geld maar levert uiteindelijk veel op.’

Lees verder op pagina 2

IBA Accent 03 pagina 5 IBA Accent 03 pagina 6

Fietsers doorkruisen het werkgebied: de gevonden balans tussen veiligheid en bereikbaarheid.

Voor de veiligheid van weggebruikers moeten bomen in perfecte staat worden gehouden.

Soms is een trekproef nodig om de veiligheid van een boom te bepalen.Amsterdamse bomen

l Circa 400.000 straatbomen;l Top 3: iep, plataan en linde;l De oudste: 250 jaar oude zomereik, in Artis naast de chimpansees;l De markantste: twee platanen van 200 jaar in het Leidsebosje;l De meest gefotografeerde: de duizenden iepen langs de grachten.

Veilig werken verdient zich terug