Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken - Kennisbanksu€¦ · 1.2. De inkomenselasticiteit van de...

1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Hoofdstuk 4:Elasticiteiten en Schokken

Economie, een Inleiding


Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel

1. Elasticiteiten

2. De markt in werking

3. Prijsregulering

4. Quota’s

5. Indirecte belastingen en subsidies



1. Elasticiteiten

1. De eigen prijselasticiteit van de vraag

2. De inkomenselasticiteit van de vraag

3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag

4. De prijselasticiteit van het aanbod


3. Prijsregulering

4. Quota’s



1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag

Mate waarin gevraagde hoeveelheden reageren opprijsveranderingen

Beter dan richtingscoëfficiënt van vraagfunctie

Prijsstijging van 1 euro Voor broodje Voor auto Moeilijk vergelijkbaar

Vandaar relatieve prijs- en hoeveelheidveranderingen



Prijselasticiteit van de vraag:

Algemene uitdrukking: boogelasticiteit:



Prijselasticiteit van de vraag:

Puntelasticiteit:



Twee bijzondere gevallen:

Perfect inelastische vraagcurven Geen reactie van gevraagde hoeveelheid op

prijsveranderingen Verticale curve Elasticiteit = 0

Perfect elastische vraagcurven Horizontale curve Elasticiteit = -∞



Alle andere (lineaire) gevallen:

Richtingscoëfficiënt constant langsheen curve

Elasticiteit varieert langsheen curve

Puntelasticiteit = -1 halverwege vraagcurve

Scheidingslijn?

Vraag is elastisch: prijselasticiteit in absolute waardegroter dan 1

Vraag is inelastisch: prijselasticiteit in absolute waardekleiner dan 1



Belang van scheidingslijn

(Perfect) inelastische vraag: Prijsdaling: minder dan proportionele toename van

gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen af Prijs en ontvangsten bewegen in dezelfde richting

(Perfect) elastische vraag: Prijsdaling: meer dan proportionele toename van

gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen toe Prijs en ontvangsten bewegen in omgekeerde

richting



Elasticiteiten in realiteit



Prijseffect meestal negatief, resultante van

Substitutie effect

Inkomenseffect

Werken in dezelfde richting, nl. het goed wordt duurder(t.o.v. andere) én wij worden armer bij prijsstijging

Maar er zijn uitzonderingen:

Prijsstijging: toename gevraagde hoeveelheid

Prijsdaling: afname gevraagde hoeveelheid

Voorbeelden: Giffengoederen Snobgoederen



Algemeen: vraag wordt elastischer naarmate

er meer vervangproducten aanwezig zijn;

vraag een minder dringend karakter heeft;

aandeel van beschouwde goed in budget groter wordt;

beschouwde tijdsperiode langer wordt



1. Elasticiteiten






3. Prijsregulering

4. Quota’s



1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag

Inkomens(boog)elasticiteit van de vraag:

Relatie tussen gevraagde hoeveelheid en inkomen

Partiële vraagfunctie (Engelcurve)



Normale goederen

Inkomenselasticiteit positief

Onderscheid tussen Noodzakelijke goederen (inkomenselasticiteit tussen 0

en 1)drank

Luxegoederen (inkomenselasticiteit groter dan 1)wonen

Inferieure goederen

Inkomenselasticiteit negatief

Sommige goederen zijn

niet-inferieur bij lage inkomens

inferieur bij hoge inkomens



Budgetaandeel:



1. Elasticiteiten






3. Prijsregulering

4. Quota’s



1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag

Kruiselingse prijselasticiteit van de vraag:

Twee goederen:

Complementen: kruiselingse prijselasticiteit < 0

Substituten: kruiselingse prijselasticiteit > 0

Onafhankelijke goederen: kruiselingse prijselasticiteit ~ 0


1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag

Illustratie:



1. Elasticiteiten






3. Prijsregulering

4. Quota’s



1.4. De prijselasticiteit van het aanbod

Boogelasticiteit:

Puntelasticiteit:

Scheidingslijn elastisch / inelastisch:

Prijselasticiteit = 1



1. Elasticiteiten


1. Aanbodschokken

2. Vraagschokken

3. Prijsregulering

4. Quota’s



2.1. Aanbodschokken

Aanbodcurve verschuift

Bijvoorbeeld onder invloed van weersomstandigheden

Naar links

Aanbod perfect inelastisch (oogst)

Vraagoverschot

Opwaartse druk op prijs

Nieuw evenwicht


2.1. Aanbodschokken

Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod

Leidt tot scherpe prijsstijging bij steile vraagcurve

Leidt tot beperkte prijsstijging bij vlakke vraagcurve

Heeft geen effect op prijs bij perfect elastische curve Vraagoverschot wordt weggewerkt zonder prijsstijging


2.1. Aanbodschokken

Verandering in ontvangsten?

Voor aanbodverschuivingOntvangsten boeren: A + B

Na aanbodverschuiving Inelastische vraag

Ontvangsten boeren: B + C + D: boeren doen goede zaak

Elastische vraagOntvangsten boeren: B + C: boeren doen slechte zaak


2.1. Aanbodschokken

Hetzelfde geldt voor aanbodverschuiving naar boven

Normale vraagcurve: Prijs- en hoeveelheidseffect

Afhankelijk van prijsgevoeligheid Kostenstijging te verdelen over beide marktpartijen

Perfect inelastische vraagcurve: Prijseffect Geen hoeveelheideffect Kostenstijging ten laste van vrager

Perfect elastische vraagcurve: Hoeveelheideffect Geen prijseffect Kostenstijging ten laste van aanbieder



1. Elasticiteiten


1. Aanbodschokken

2. Vraagschokken

3. Prijsregulering

4. Quota’s



2.2. Vraagschokken

Volatiele grondstoffenprijzen

Economische conjunctuur: verschuiving vraagcurven

Eerder inelastische aanbodcurve grondstoffen Nieuwe mijn openen is dure en moeizame investering

Eerder elastische aanbodcurve afgewerkte producten

Exporteurs van grondstoffen

Grote prijsschommelingen

Exporteurs van afgewerkte producten

Kleinere prijsschommelingen



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

1. Maximumprijs

2. Minimumprijs

4. Quota’s



3. Prijsregulering

Marktevenwicht (p*, q*)

Vaak door overheid gecorrigeerd of bijgestuurd

Redenen

Prijs voor consument te hoog of te laag

Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen

Prijs voor producent te laag

Marktconform versus niet-marktconform

Markconform: vrije prijsvorming gehandhaafd

Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

1. Maximumprijs

2. Minimumprijs

4. Quota’s



3.1. Maximumprijs

Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaalniet verantwoord is

Maximumprijs als bescherming tegen te hoge prijs

Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs


3.1. Maximumprijs

Probleem: vraagoverschot

Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme

Nieuwe toewijzingsmechanismes: Zwarte markt First-come, first-served Trouwe klanten Arbitrair



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

1. Maximumprijs

2. Minimumprijs

4. Quota’s



3.2. Minimumprijs

Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaalniet verantwoord is

Minimumprijs als bescherming tegen te lage prijs

Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs


3.2. Minimumprijs

Probleem: aanbodoverschot

Graanberg, wijnplas, boterberg

Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme

Alternatief: Overheid koopt overschotten op Slecht nieuws voor belastingbetalers & consumenten Slecht nieuws voor wereldmarkt



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s



4. Quota’s

Overheidsinterventie:

Prijsreglementering

Maar ook: restricties op verhandelde hoeveelheden Quota: ingeperkte hoeveelheid Voorbeeld: visvangst Slechts bindend indien quota beneden evenwichts-

hoeveelheid


4. Quota’s

Prijsregulering en quota’s:

Verstoren marktevenwicht

Leiden tot aanbod- of vraagoverschotten of motieven voorproducenten of gebruikers om quota’s te omzeilen

= Niet-marktconforme interventies Vergen inzet vanwege overheid (opkopen overschot,

vergunningen, …)



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s


1. BTW en accijnzen

2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de

belasting

3. Verdeling van de belasting over consument en

producent

4. Een belasting is niet wat ze lijkt

5. Belasting op de consument of op de producent?


5.1. BTW en accijnzen

Accijnsbelasting: vast bedrag per fysieke eenheid vanhet product

BTW: waardebelasting: belasting in verhouding tot deprijs van het goed

Indirecte belastingen drijven wig tussen

Prijs die kopers betalen (consumentenprijs, PV)

Prijs die verkopers ontvangen (producentenprijs, PA)


5.1. BTW en accijnzen

Accijnsbelasting op producenten

Accijnsbelasting op consumenten

Algemeen: accijnsbelasting

Waardebelasting op consumenten



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s


1. BTW en accijnzen


belasting


producent




5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting

Zie oefening Hoofdstuk 3: de markt van broodjes

Belasting van 1 euro per geproduceerd broodje

Marktevenwicht

Kopers stemmen hun gedrag af op consumentenprijs

Verkopers stemmen hun gedrag af op producentenprijs



Nieuw marktevenwicht berekenen

Los volgend stelsel op (oefening Hoofdstuk 3)



Producentenbelasting

Verschuiving van de aanbodcurve naar boven



Evenwichtsprijs = 3,6 euro

Evenwichtshoeveelheid = 240 eenheden (vraaguitval)

Belastingsontvangst = 240 euro



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s


1. BTW en accijnzen


belasting


producent




5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent

Incidentie van de belasting

Wie draait uiteindelijk op voor de belasting?


5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent

Verdeling van de belastingslast

Via helling van vraag en aanbod

Concreet: Hoe inelastischer de vraag,

Hoe kwetsbaarder consumenten voor afwenteling van deproducentenbelasting

Via een verhoging van de consumentenprijs



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s


1. BTW en accijnzen


belasting

3. Verdeling van de belasting over consument en producent




5.4. Een belasting is niet wat ze lijkt

Wie betaalt?

Milieuheffingen

Verhandelde hoeveelheid (vervuiling) terugdringen

Maar… vergelijk linker- en rechterpaneel in Figuur 4.12

Voedselsubsidies

Tegen hongersnood

Maar… aanbod is perfect inelastisch

Aanbod blijft ongewijzigd

Subsidie in zakken van graanverkopers



1. Elasticiteiten


3. Prijsregulering

4. Quota’s


1. BTW en accijnzen


belasting

3. Verdeling van de belasting over consument en producent


5. Belasting op de consument of op de producent



Voor marktevenwicht en verdeling belastingslast:

Geen verschil tussen belasting op producent dan wel op consument

Equivalentie gaat enkel op voor perfect competitieve markten Arbeidsmarkt: voldoet niet aan perfecte mededinging Geen perfecte equivalentie tussen sociale bijdragen

werknemer en werkgever

Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken - Kennisbanksu€¦ · 1.2. De inkomenselasticiteit van de...

Documents

Transcript of Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken - Kennisbanksu€¦ · 1.2. De inkomenselasticiteit van de...