Hoofdstuk 3 De Republiek in de Zilveren Eeuw 1672-1780 1.

Hoofdstuk 3

De Republiek in de Zilveren Eeuw 1672-1780

1

1 Oriëntatie

• Groot gedeelte van de 18e eeuw dus

• Eeuw van de verlichting

• Interne rust in Fra en Eng– groei bev.– groei eco– pol invloed neemt toe

2

• Pol invloed Spanje neemt af

• Pol en eco. macht en invloed vd Rep nemen af door– mercantilisme– betrokkenheid bij conflicten tussen andere landen

• 1689 Stadhouder Willem III koning van Engeland (is dus bondgenootschap met eco. concurrent)

3

• In veel Eu landen vergroting macht bourgeoisie

• In Engeland burgerij

• In Frankrijk de absolute koning en ambtenaren adel

4

• In de Rep de regenten die zich steeds verder terugtrekken uit de handel

• Groeiende kritiek op de regenten

• Opkomst patriotten

5

• Patriotten zijn mensen die onder invloed van de Verlichting kritiek hadden op de stadhouder (Willem V) en de regenten. Patriotten naar Patria=Vaderland.

• Eisten invloed op het bestuur. Grote politieke debatten en pamfletten.

6

• De beroemdste patriot is Joan Derk van der Capellen. (1741-1784)

• Voorstander van Pro-Franse politiek en tegen de Engelsen. Steunde de Am. Vrijheidsoorlog. Schreef een zeer intelligent en scherp pamflet met kritiek op Willem V, “Aan het Volk van Nederland” in 1781.

7

• Pruisische inval 1787 maakte einde aan Patriotten (gingen ondergronds).

• 1795 trokken de Fransen hier binnen en stichtten de Bataafse Republiek als vazalstaat met de Patriotten aan de macht.

• Activistische politiek, onderwijs, liberaal.9

• De eco in Eu groeit• aanvoer van prod uit koloniën groeit• Fra en Eng breiden hun kol. macht uit

• Meer concurrentie voor Rep van Eng in koloniën• Plantage eco in Suriname• Slavernij meer in handen van de Engelsen

– Verlichtingsdenken leidt tot verzet tegen slavernij

10

H 3 paragraaf 2 de markt

3.2.1 De agrarische markt• De boeren in het westen en noorden hadden na 1670

problemen• afzet

– Engelse concurrentie– relatief hoge lonen– stijgende bel. druk

• Belangrijkste oorzaak zijn de kostbare oorlogen• Verder nog:

– paalworm– 3 veepestepidemieën

11


• Positief:– Problemen doen de boeren nadruk verleggen

naar handelsgewassen en vernieuwingen invoeren

– Bevolkingsgroei in Europa houdt aan

12


• Halverwege 18e eeuw bloeit de landbouw weer op (hoge productiviteit).

• Na 1730 toename aardappelteelt

13


3.2.2 Nijverheid• In de 18e eeuw gaat de economie

achteruit ten opzichte van Eng en Fra

• Oorzaken– handel neemt af

• scheepsbouw neemt af• hoog loonpeil• arbeidsproductiviteit neemt niet toe

14


• Toenemende concurrentie– mercantilisme Eng en Fra– achteruitgang vd visserij (andere plekken)– achteruitgang stapelmarktfunctie Adam

15


• Eerste helft 18e eeuw verplaatsing van loonintensieve textielnijverheid naar oosten en zuiden (eco groei West-Brabant en Twente)

16


• Werkgelegenheid blijft redelijk op peil– stapelmarktfunctie van Adam– VOC belangrijker– Scheepsbouw in Zaandam– Steenbakkerijen voor scheepsballast

17


• Eind 18e eeuw groei papierproductie. Ook door vele boekdrukkerijen.

• 2e helft 18e eeuw blijft de nijverheid ondanks druk overeind

• Oorzaken– water– turf– windkracht– hoge kwaliteit vd prod.

18


3.2.3 Handel, visserij en scheepvaart

Bank- en effectenwezen bloeit in Amsterdam

• NL kooplieden profiteren van hun contacten wereldwijd en gaan deels over op:– geld- en commissiehandel (het bezorgen van taken

aan en ander)– verzekeringen– kredietverlening

19


Hierdoor krijgen rijke handelaren steeds meer en grotere belangen in de schulden van de overheid.

• Een aantal families gaat leven van de opbrengsten van de rente op hun leningen

20


• De koopvaardij zorgt voor veel werkgelegenheid

• Goederenhandel verliest, vooral op de handel vanuit Eng

• Oorzaken• Concurrentie met steden als London en Hamburg• Gevolgen van het mercantilisme• Oorlogen• Toenemende kosten door verzanding

21


• De pos van Adam als handelscentrum groeit tijdens de 18e eeuw alleen maar. Maar dat komt mede door de handelaars die de “ voorbijlandvaart “ regelen

22


1e helft 18e eeuw• VOC wordt steeds belangrijker

– De vloot wordt groter, maar er komt niet meer nettowinst

• Oorzaken– omstandigheden in Eu en Azië dwingen tot toename

mil. uitgaven– toenemende concurrentie– toenemende corruptie

23


• De driehoekshandel van de WIC blijft bestaan

• Gedurende de 18e eeuw neemt de betekenis van de visserij en dan vooral de haringvisserij af– concurrentie neemt toe– verandering van smaak– verandering van vangplek

24


3.2.4 Overige gewesten

De andere gewesten staan er beter voor:• herstel landbouw Oosten• handel Oostzee blijft Friesland en

Groningen• langs rivieren baksteenbakkerijen• papierindustrie Zaanstreek en Veluwe• textielnijverheid Twente

25

Hoofdstuk 3 paragraaf 3, de overheid

3.3 De overheid• In de zilveren eeuw blijkt dat het particularisme van de

gewesten ervoor zorgt dat ze elkaar in de weg zitten. – tolbarrières– gebrekkige samenwerking inzake infrastructuur– toename indirecte belastingen– tradities en complexe verhoudingen

• Er komt een publiek debat over de slechte overheid.

• In de loop van de 18e eeuw stijgt de bel. druk

26

Hoofdstuk 3 paragraaf 3,

• De overheid laat de belastingen ophalen door pachters. In 1747 en 1748 pachtersoproeren van het volk. In 1748 pacht overgenomen door gemeentelijke belastingen.

27

Pachtersoproer te Zwolle

28


• Deze oproeren werden gesteund door de middengroepen, zoals de Hollandse Doelisten.

• Deze eisen maatregelen– tegen zelfverrijking regenten– tegen de belastingpacht– tegen immigranten– voor bescherming van de stedelijke nijverheid

29


• Men hoopt op steun van Willem 4 die wordt benoemd tot stadhouder (voor het eerst erfelijk)– het systeem van belastingpacht wordt

opgeheven– er komen beschermende maatregelen en

subsidies– vermindering zeggenschap burgers in bestuur

• Het beleid faalt30

Hoofdstuk 3 paragraaf 5

3.5 De sociale verhoudingen3.5.1 Gelaagdheid

• 18e eeuw. De regenten vormen een hechte oligarchie (klein groepje rijken)

• Ze handelen niet meer, investeren nauwelijks• Toenemende aristocratisering (grondbezit en

landhuizen)

31


• Paragraaf 4 zelf goed lezen en leren!

• De families beleggen hun geld in:– aandelen VOC– obligaties– buitenlandse ondernemingen– leningen van vorsten

32


• Gevolgen:– toenemende invloed op de (internationale)

politiek– toenemende geldstroom naar de Rep– afsluiting voor nieuwe instroom– opkomst geldhandel

33


• Agrarische crisis in de 18e eeuw

• Middenstand en armen komen steeds meer en vaker in de problemen om rond te komen.

34


2e helft 18e eeuw

• Tijdgenoten zien de oorzaken van deze achteruitgang in:– dalende nijverheid– leegloop steden– groeiden aantal renteniers– groeiend aantal bedeelden

• Gevolg: de verpaupering neemt toe

35


• Reactie:– liefdadigheid (kerk en stad )

• Patriotten zijn hier tegen– Onderwijs– Werkinstellingen

• De rol van vrouwen verandert. Minder eco meer moeder.

36


3.5.2 Verhoudingen binnen het bedrijf

• In de 18e eeuw: men probeert zijn eigen pos te beschermen

• Verplaatsing van arbeid naar lage lonen gewesten

37


• 3.5.3 Immigratie en demografie• Na 1685 toestroming van Hugenoten. Laatste

migrantenstroom. Goed voor de lakenindustrie.

Demografie Amsterdam– naar Amsterdam

• seizoensmigranten uit oostelijke gebieden en Duitsland

– uit Amsterdam• naar de nieuwe wereld en naar banen binnen de

VOC

38

De ontwikkeling van Amsterdam in kaarten• Circa 1538

39

Hoofdstuk 3 De Republiek in de Zilveren Eeuw 1672-1780 1.

Documents

Transcript of Hoofdstuk 3 De Republiek in de Zilveren Eeuw 1672-1780 1.