Hoofdstuk 4Hoofdstuk 4De economie in de Zilveren EeuwDe economie in de Zilveren Eeuw

Hoe ontwikkelden landbouw, nijverheid en handel zich in de Zilveren Eeuw?

4.1 De terugval van een 4.1 De terugval van een handelsnatiehandelsnatie

oorzaken: oorzaken:

Oorlogen met Frankrijk en EngelandOorlogen met Frankrijk en Engeland Mercantilisme Mercantilisme Toenemende concurrentieToenemende concurrentie VoorbijlandvaartVoorbijlandvaart; producten direct van ; producten direct van

producent naar afnemer gebracht. producent naar afnemer gebracht. Stapelmarkt wordt overgeslagenStapelmarkt wordt overgeslagen

oorzakenoorzaken

Verzanding havens Verzanding havens en rivierenen rivieren Trage tempo trekvaartTrage tempo trekvaart Veranderende vraagVeranderende vraag Hoge lonen, hoge belastingenHoge lonen, hoge belastingen

GraanhandelGraanhandel

Teruggang doordat er meer graan geproduceerd werd terwijl de bevolking niet meer groeide→ dalende prijzen

VisserijVisserij

Haringvisserij last van hoge lonen, opkomende concurrentie en verminderde consumptie. Walvisvaart groeit eerst nog wel maar daarna last van overbevissing en concurrentie

Dus totale achteruitgang handel bleef beperkt. Handel bleef bron van welvaart en werkgelegenheid. Na 1750 zelfs weer opleving

Het aandeel van de Republiek in traditionele producten als graan, haring en hout liep terug daarvoor in de plaats kwamen nieuwe producten en nieuwe markten

Wel groei in:

Rivierhandel met Duitse achterland

Financiële en Commissiehandel; handelsagent die in opdracht van koopman goederen verkoopt

Koloniale handel (VOC)

Conclusie:

4.2 Koloniale handel VOC4.2 Koloniale handel VOC

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

1640-60 1660-80 1689-1700

1700-20 1720-40 1740-60 1760-80 1780-1800

uitgaveninkomsten

Goederen stroom wordt groter maar ook het assortiment nam toe→ maar winsten namen niet toe door gestegen kosten.

Handelswaar VOCHandelswaar VOC

Koloniale handel; WICKoloniale handel; WIC

Steeds meer landen verboden hun planters om slaven van de WIC te kopen dus schakelde de WIC over op de ontwikkeling van suiker- en koffieplantages in Suriname. Maar de WIC is nooit echt een winstgevende onderneming geworden.

GeldhandelGeldhandel

Er werd veel geld verdiend met geldhandel, vooral na 1750 groeide de Amsterdamse kapitaalmarkt

In de tweede helft van de 17e eeuw ontstonden in de Republiek de eerste verzekerings-,bankiers- en commissionairshuizen opgericht door kooplieden die hun geld en internationale contacten gebruikten om naast de handel in goederen ook bezig te houden met financiële dienstverlening

Verkoop aandelen buitenlandse bedrijven

Bank en -effectenwezen

Verstrekken leningen aan bedrijven (VOC en WIC)

en planters (Suriname)

Verzorgen internationale betalingsverkeer tussen staten

Aantrekken geld beleggers voor bedrijven en planters

Gaven leningen aan buitenlandse bedrijven en

vreemde mogendheden

Amsterdam wordt na 1750 hét Europese centrum voor verzekeringen, commissiehandel, internationale betalingen en kredietverlening

Firma Hope & Co

GeldhandelGeldhandel

Elite bulkte van het geld. Wat ermee te doen?

Binnen Republiek in 18e eeuw weinig investeringsmogelijkheden → obligaties

Holland lost na 1750 schuld af→ geld

gestoken in VOC, WIC en de Surinaamse

plantages en in buitenlandse avonturen

NijverheidNijverheid Last van toenemende buitenlandse Last van toenemende buitenlandse

concurrentieconcurrentie Mercantilistische maatregelenMercantilistische maatregelen Gewesten proberen eigen nijverheid te Gewesten proberen eigen nijverheid te

beschermen maar Nederlandse welvaart beschermen maar Nederlandse welvaart afhankelijk van export dus verval wordt niet afhankelijk van export dus verval wordt niet tegengegaantegengegaan

Hoge lonenHoge lonen Technologische voorsprong gaat verlorenTechnologische voorsprong gaat verloren Wel makkelijk aan grondstoffen te komenWel makkelijk aan grondstoffen te komen Grote beschikbaarheid wind, turf en water blijftGrote beschikbaarheid wind, turf en water blijft VOC nog steeds belangrijk als opdrachtgeverVOC nog steeds belangrijk als opdrachtgever

Achteruitgang in:Achteruitgang in:

TextielnijverheidTextielnijverheid ScheepsbouwScheepsbouw

Wel groei in:

LandbouwLandbouwachteruitgang na 1660 door:achteruitgang na 1660 door:

Toename landbouwproductie in Duitse Toename landbouwproductie in Duitse Rijk, Frankrijk en EngelandRijk, Frankrijk en Engeland

Afname bevolkingsgroeiAfname bevolkingsgroei Hoge lonen, hoge pachtprijzen en hoge Hoge lonen, hoge pachtprijzen en hoge

belastingenbelastingen PaalwormPaalworm Veepest Veepest

Veel boeren gaan failliet maar commerciële structuur blijft bestaan. Boeren die de crisis overleefden gingen efficiënter produceren of schakelden over op andere producten

Landbouw in landgewestenLandbouw in landgewesten

Minder last van crisis:Minder last van crisis: Produceerden voor eigen gebruikProduceerden voor eigen gebruik Lagere lasten; minder personeel, Lagere lasten; minder personeel,

minder belasting, pacht vaak in minder belasting, pacht vaak in natura betaaldnatura betaald

Gemengde bedrijvenGemengde bedrijven→ schakelen → schakelen makkelijker over op andere productenmakkelijker over op andere producten

Na 1750 herstel landbouwNa 1750 herstel landbouw

Groei Europese bevolkingGroei Europese bevolking Daling belastingen en pachtprijzenDaling belastingen en pachtprijzen Introductie aardappelIntroductie aardappel Steeds meer gewassen verbouwd die Steeds meer gewassen verbouwd die

goed te eten zijn met aardappelengoed te eten zijn met aardappelen

Republiek wordt grote exporteur van agrarische producten→ landbouw wordt drager economie

Economische bloeiEconomische bloei

In Friesland, Groningen en oostelijke In Friesland, Groningen en oostelijke gewesten economische bloei door herstel gewesten economische bloei door herstel landbouwlandbouw

Vooral streken die goede verbinding met Vooral streken die goede verbinding met Holland en Duitsland hadden profiteerdenHolland en Duitsland hadden profiteerden

Opleving handel OostzeeOpleving handel Oostzee→ Friese havens → Friese havens profiteren hiervanprofiteren hiervan

Gebieden met bloeiende plattelandsnijverheid Gebieden met bloeiende plattelandsnijverheid deden het goed. Veluwe (papier), rivierenland deden het goed. Veluwe (papier), rivierenland (steen en dakpannen), Twente en Tilburg (steen en dakpannen), Twente en Tilburg (textiel)(textiel)

Wel groei in:Wel groei in:

Koloniale handelKoloniale handel Financiële dienstverlening; bankieren Financiële dienstverlening; bankieren

en commissiehandelen commissiehandel Groei handel met Duitse achterlandGroei handel met Duitse achterland Jeneverstokerij, papier- en Jeneverstokerij, papier- en

suikerindustriesuikerindustrie Landbouw na 1740Landbouw na 1740

Einde bevolkingsgroeiEinde bevolkingsgroei

Met name nijverheidssteden krijgen te maken met de-urbanisatie, in het oosten en zuiden van de Republiek wel groei

Afname immigratie naar Holland

Immigranten nu vooral afkomstig uit Duitse gebieden, met name vrouwen→ dienstmeisjes

Sterfte in steden bleef hoog als gevolg van slechte hygiëne en ziekten als pokken en malaria

Bevolkingsopbouw in steden Bevolkingsopbouw in steden

Vrouwenoverschot in Hollandse Vrouwenoverschot in Hollandse stedensteden

kwart vrouwen bleef ongehuwdkwart vrouwen bleef ongehuwd Gemiddelde huwelijksleeftijd stijgt Gemiddelde huwelijksleeftijd stijgt

(van 24,5 naar 28 jaar)(van 24,5 naar 28 jaar) Gemiddeld aantal kinderen daaltGemiddeld aantal kinderen daalt