hoofdstuk 2 De Helleense stadstaten en de helleense ...
12
66 de helleense stadstaten en hun uitzwerming HOOFDSTUK 2 De Helleense stadstaten en hun uitzwerming HOOFDSTUK 2 SENEGAL … EN DROGBA SCOORT!!! VADER, HIER IS GEEN WERK. IK WIL VLUCHTEN NAAR EUROPA. EEN BOOTREIS IS HEEL DUUR EN GEVAARLIJK, YOUSSOUF. IK BETAAL DE REIS TERUG MET MIJN EERSTE CONTRACT BIJ CHELSEA. HIER Z IJN DE 500.000 CFA. HET KOMT WEL GOED, PA. DAAR, LAND IN Z ICHT! AH NEE, DAT IS AL DE Z ESDE BOOT DEZ E MAAND.
Transcript of hoofdstuk 2 De Helleense stadstaten en de helleense ...
66
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2 De Helleense stadstaten en hun uitzwerming
hoofdstuk 2
SENEGAL … EN DROGBA SCOORT!!!
VADER, HIER IS GEEN WERK. IK WIL VLUCHTEN NAAR EUROPA.
EEN BOOTREIS IS HEEL DUUR EN GEVAARLIJK, YOUSSOUF.
IK BETAAL DE REIS TERUG MET MIJN EERSTE CONTRACT BIJ CHELSEA.
HIER Z IJN DE 500.000 CFA.HET KOMT WEL
GOED, PA.
DAAR, LAND IN Z ICHT!
AH NEE, DAT IS AL DE Z ESDE BOOT DEZ E MAAND.
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 66 19/08/11 13:29
67
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2De Helleense stadstaten en hun uitzwerming
Gestript!a YoussoufbesluittevertrekkenuitSenegalnaarSpanje.Duiddereisvandejongenaanopde
kaart.
GFEDCBA
H I J K L M N O PQ R
88
77
66
40° 40°60° 60°80° 80°100° 100°120° 120°140° 140°160°160°180° 180° 80°
60°60°
80°
1
2
3
80°
60°
40°
1
2
3
80°
60°
40°
40°40°
WESTERLENGTE OOSTERLENGTE
ZUIDEN
NOORDEN
20° 20°0°
GFEDCBA
H I J K L M N O P QR
40° 40°60° 60°80° 80°100° 100°120° 120°140° 140° 160°160°
180° 180°
20° 20°0°
NOORDERBREEDTE
ZUIDER
BREEDTE
Zuidpoolcirkel
Noordpoolcirkel
Steenbokskeerkring
Kreeftskeerkring
Evenaar
COMOREN
LIBIË
TUNESIË
ITALIË
TSJAAD
CENTR.-AFR.REP.
GABON
ERITREAJEMEN
SAUDI-ARABIË
IRAN
KAZACHSTAN
BAHREIN
AFGHANISTAN
TURKIJE
PAKI
STAN
QATARV.A.E.
IRAK
KOEWEIT
SYRIËL.
J.ISR.
OM
AN
DJIBOUTI
OEGANDA
SOEDAN
KENIA
R.BU.
ETHIOPIË
SOM
ALIË
TANZANIA
MOZA
MBIQ
UE
MAL.
ZAMBIA
ZIMBABWE
DEM.REP.KONGO
ANGOLA
NAMIBIË
KAMEROEN
CONGO-
BRAZZAVILLE
BOTSWANA
LESOTHO
URUGUAYARG
ENTINIË
CH
ILI
BOLIVIAPARAGUAY
COLOMBIA
PANAMACOSTA RICA
EL SALVADORGUATEMALA HONDURAS
BELIZE
NICARAGUA
VENEZUELA
MEXICO
VERENIGDE STATEN
CANADA
GUYANASUR.
FR.-G.
PERU B R A Z I L I Ë
ECUADOR
SWAZIL.
MADAGASKAR
ZUID-AFRIKA
A U S T R A L I Ë
I N D O N E S I Ë
ANTARCTICA
NIEUW-ZEELAND
ALGERIJE
PORTUGAL SPANJE
B.
Z. OOST.
N.
D. TSJ. SL. H.
B.-H. BULGARIJE ROEMENIË
GRIEKEN- LAND
W.-R.
OEK. M.
AR. AZ. G. OEZ.
TU. KI.
T.
LI. LE.
E. FINLAND NOORWEGEN
ZWED
EN
S. SE.
MA. A.
POLEN DEN.
FRANKRIJK
IERLAND
VER. KON.
MAROKKO
MALI
BURKINAFASO
EQ.-G.
MAURITANIË
SENEGAL
GUINEE
GAMBIAG.-B.
S.L.
LIB.
IVO
OR
KU
ST
GH
AN
A
BEN
INTO
GO
NIGER
NIGERIA
EGYPTE
Paaseiland (CH.)
Galápagoseilanden (EC.)
Hawaii Eilanden (V.S.)
Falklandeilanden (V.K.)
Sint-Helena (V.K.)
Guadeloupe (FR.)Puerto Rico (V.S.)
Alaska(V.S.)
Groenland(DEN.)
JAMAICAHAÏTI DOM. REP.
CUBA
BARBADOSGRENADA
TRINIDAD ENTOBAGO
KAAPVERDIË
BAHAMA’SCanarische
Eilanden (SP.)
IJSLAND
Faeröer (DEN.)
Madeira (PORT.)
Azoren (PORT.)
Zuid-Georgië (V.K.)
Nieuw-Caledonië (FR.)
Carolinen (V.S.)
Marianen (V.S.)
Aucklandeilanden (NW-Z.)
SALOMONS-EILANDEN
Zuid-Orkneyeilanden (V.K.)Zuid-Shetlandeilanden (V.S.)
PAPOEA-NIEUW-GUINEA
OOST-TIMOR
FILIPIJNEN
TAIWAN
JAPANNOORD-KOREA
C H I N A
INDIA
SRI LANKA
R U S L A N D
MONGOLIË
ZUID-KOREA
MALEISIË
CAMBODJA
THAILAND
MYANMAR
NEPAL
BA.
BH.
VIETNAM
LAOS
MALDIVEN
CYPRUS
SEYCHELLEN
MAURITIUS
ATLANTISCHE OCEAAN
GROTE OF STILLE OCEAAN INDISCHE OCEAAN
Rabat
Nouakchott
Dakar
Freetown
Monrovia
Abuja
Yaoundé
Niamey Ndjamena B
amak
o
Algiers Tunis
Berlijn
Oslo
Stockholm
Warschau
Rome
Caïro
Khartoem
Riyad
Kaboel
Astana
Teheran
Ankara
Bagdad
Addis Abeba
Luanda
Lusaka
Harare
Maputo Tshwane
Antananarivo
Dodoma
Windhoek
Kaapstad
Kampala
Kinshasa Brazzaville
Nairobi
Mogadishu
Bangui
Tripoli
Lissabon
Parijs
Londen
Madrid
Montevideo
Asunción
La Paz
Lima
Bogotá
Caracas
Havana
Ottawa
Reykjavik
Washington
Mexico-stad
Quito
Brasilia
Buenos Aires
Santiago
Canberra
Wellington
Port Moresby
Manilla
Taipei
Tokio
Peking
Ulaanbaator
Moskou
Seoel Pyongyang
Jakarta
Kuala Lumpur
Bangkok
Rangoon
New Delhi
Masqat
Islamabad
Kathmandu
Hanoi
b Vluchtelingen hebben verschillende redenen om te vertrekken uit hun land. Bij welk domeinpastderedenvanYoussoufhetbest?
c YoussoufvluchtvanAfrikanaarEuropa.Kunjenogeenanderevluchtelingenstroomaanduiden?Duidmeteenpijlaanopdekaart.
d DevadervanYoussoufbetaalt500000CFAaandemensenhandelaar.Omgerekendisdatonge-veer750euro.Hoekandearmevaderditbijelkaargekregenhebben?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 67 19/08/11 13:29
68
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
OntrafelD1 Ontstaan van de Helleense stadstaten
Hellas1200-1000v.Chr.
MIDDELLANDSE ZEE
IONISCHE ZEE EGËISCHE
ZEE
Sparta
Pylos
Elis
Olympia
Korinthe
Delphi
Ambrakia
Larissa
Thebe
Athene
Delos
Samos
Megara
Chalkis
Argos
Tegea
Mantinea
Megalopolis
Knossos
Phaistos
Pergamum
Mythene
PhoceaSmyrna
Efeze
Milete
Halicarnassus
Rhodos
Etnische groepen land steden migratieAchaeïsch/Arcadisch AeolischDorischIonisch
a Welkeviergrotebevolkingsgroepenbevolkten Hellasindezetijd?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
b Uitdezebevolkingsgroepenontstaanafzonderlijke,onafhankelijkestadstaten.Watiseenstad-staat?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
c BekijknogeensdereliëfkaartvanHellas(pagina51).HoekomthetdatHellasnietéénstaatwas,maarbestonduitverschillende,onafhankelijkestadstaten?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 68 19/08/11 13:29
69
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
d Hierondervindjeeenkaartmetdebelangrijkstestadstatenuitdietijd.
Epidauros Limera
Elis
Ambrakia
Herakleia
Delphi
Thebe
ChalkisEretria
Plataiai
MegaraEleusis
Athene
Patrai Aigion
Argos Epidauros
Korinthe
AiginaOlympia
Tegea
Sparta
Mantinea
LAKONIA
KYNOURIA
ARKADIAARGOLIS
AKHAIA
AITOLIA LOKRIS PHOKIS
ATTIKA
BOIOTIA
EUBOIA
THESSALIA
ELIS
MESSENIA
Eenstadstaatwasbaasovereenbepaaldelandstreek.ZowasdestadstaatAthenebaasoverde
landstreek_____________________________________________________________________________________,destadstaatSpartabaas
overdelandstreek_____________________________________________________________________________________.
2 De agora en de akropolis
EenGrieksestadstaatofpolishadaltijdeenagoraeneenakropolis.Probeeruitdefoto’safteleidenwatdefunctievanbeidewas.
1
De akropolis van Athene.
2
De agora van Thessaloniki.
Agora= __________________________________________________________________________________________________________________________
Akropolis=______________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 69 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
70
3 Waarom verhuizen mensen?
Noteerinonderstaandschemaeenaantalredenenwaarommensenvandaagverhuizenofzelfsmigrerennaareenandergebiedofland.Jekuntwegwillenuiteengebied(=PUSH-factor)ofaangetrokkenwordendooreenandergebied(=PULL-factor).Noteerderedentelkensbijhetjuistedomeinendejuistefactor.
Push Pull
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Push Pull
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Push Pull
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Push Pull
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 70 19/08/11 13:30
71
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
4 De Helleense kolonisatie (10e - 6e eeuw v. Chr.)
a Watbetekent‘kolonisatie’?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
b Watiseenkolonie?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
c WelklandwasooiteenkolonievanBelgië?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
HelleenseenFenicischekolonisatie.
ATLANTISCHE OCEAAN
ZWARTE ZEE
MIDDELLANDSE ZEE
Kelten
ETRURIË
FENICIË
LIBIË
Carthago
Tyrus
Athene
Hellas
Gebieden met Griekse invloed
Gebieden met Fenicische invloed
Handelswaren
EmporiaMassalia
Nicea
NeapolisPaestum
Tarente
Agrigentum Syracuse
Byzantium
Milete
ElezePhocaia
Naucratis
Cyrene
zilver
wijn
wijn
graan
graan
graan
graan
graan
graan
ijzer
ijzer
ijzerkoper
koper
koper, ijzer
textiel
textielpapyrus
reukwaren
goudedelstenen
goud
slaven
slaven
huiden
barnsteen
ivoor
textielpurper
glaswerkhout
houthout
tin, zout
lood
graan
d SomdegebiedenopwaardeHellenennaaruitweken.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
e BedenktweepullfactorendiedeHellenennetnaardiegebiedendeedvertrekken.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 71 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
72
f Er waren nog een reeks andere factoren die de Hellenen stimuleerden hun polis te verlaten.Plaatsdevolgenderedenenbijhetjuistedomein.
1 Teweiniglandbouwgronddooreengroeiendebevolking.
2 VerbeterdekennisvandekustenvandeMiddellandseZee.
3 Teveelschuldenindepolis.
4 Ruziemethetbestuurvandepolis.
5 Allegrondwerdgeërfddoordeoudstezoon.
6 Eennieuwenopwindendavontuurwillenbeleven.
Economischedomein Socialedomein
Politiekedomein Cultureledomein
g BekijkdenamenvandeHelleensekolonies.Herkenjeeenaantalnamenvanhuidigesteden?
Helleensekolonie Huidigestad
h WelkandervolkdeedookaankolonisatieronddeMiddellandseZee?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 72 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
73
5 Gevolgen van de kolonisatie
Bekijk nogmaals de kaart ‘Helleense en Fenicische kolonisatie’ op bladzijde 71. Bedenk zelftweeeconomischegevolgenvandekolonisatievoordeHelleensestadstaten.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
De Hellenen namen de munten over van de Lydiërs (Klein-Azië). Hellenen gebruikten voor-heen obolen (‘braadspitten’) als ruilmiddel. AlsherinneringaandebraadspittenblevendeHel-lenen de naam ‘obool’ gebruiken. Een drachmewaszesobolenwaard.
Tetrabetekent‘vier’,eentetradrachmewasdus___________________________________________obolenwaard.
Ongeveer1500Helleensestedensloegeneeneigenmunt,dikwijlsvolgenseenandergewichts-systeem.Wievandeenenaardeanderestadtrok,moestdanooksteedszijngeldwisselen.
KernHellasbestonduitveleonafhankelijke stadstatenofpoleis.Doordevelebergenenafgeslotenvalleienwasernietaltijdvlotcontactoverhetland.Overdezeeverliepditvlotteromdatmenvanheteneeilandnaarhetanderekonvaren.Destadstatenontwikkeldenzichapartenhad-denallemaaleeneigenbestuurenwetten.Tochvoeldenzijzichookverbondenmetelkaardoordezelfdegoden,kunst,taal…
Decentraleplaatsvaniederestadstaatwasdeagora,demarktplaats.Hetwashetbruisendehartvandestad.Demeestepoleishaddenookeenakropolis,eenhoge,versterkteburchtwaardeburgersnaartoekondenvluchtenintijdenvanoorlog.Latergroeidedeburchtvaakuittoteenreligieuzeplaatsenbouwdemenstadsmurenrondomdestad.
Vanafde8eeeuwv.Chr.kamptenveleHelleensestadstatenmeteenoverbevolking.Hettekortaan landbouwgrond, toegenomen scheepvaarttechnieken, spanningen in de moederpolis …zorgdenervoordatveleHellenenuitwekennaargebiedenrondomdeMiddellandseZeeendeZwarteZee.DezekolonisatiezorgdeervoordatdeHelleensestadstateneengrotereeconomi-schewelvaartkenden.Deaanwezigheidvanmeerennieuwegrondstoffenstimuleerdedehan-del.OokopcultureelgebiedwaserwederzijdsebeïnvloedingtussendeHelleensestedenenhunkolonies.DeHellenenleerdendemuntslagenhetalfabetkennen.Zelfverspreiddenzehunbouwkunst,goden,taal…
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 73 19/08/11 13:30
74
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
stap 1 Welk soort bron is het? stap 2 is de bron primair of secundair?
primair secundair
stap 3 analyseer de bron.
stap 4 is de bron betrouwbaar?
Dezebronkunjezowelvooreconomischalsvoorcultureelonderzoekgebruiken.Verklaar.
__________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________
HistOrisCH speur- en DenKWerKattisCHe tetraDraCHme
Dit is een Attische tertradrachme uit de 4e eeuw v. Chr. Links herken je het hoofd van de godin Athena, stadsgodin van Athene en ook godin van de wijsheid. Rechts zie je een van haar symbolen, de uil. Je ziet ook het opschrift AΘE, wat een afkorting van Athene is.
bronnen
geschreven bronnen ongeschreven bronnen
gesprokenbronnen
materiëlebronnen
Wanneer werd de munt gemaakt?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
W
anneer?
Hoe werd de munt gemaakt?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Hoe?
Wat
?
Wat is het verschil met huidige munten?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Waa
rom
?
Wat was het grote voordeel van geldhandel in ver-
gelijking met ruilhandel?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 74 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
75
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
uitDiepinG1 migraties door de eeuwen heen
Inwelktijdvakvondendezemigratiesplaats?
Afghanen willen naar Engeland via de Kanaaltunnel.
De Ieren emigreerden massaal naar de Verenigde Staten tussen 1820 en 1840.
Na de ontdekking van Amerika door Columbus in 1492 werd het land van Oost naar West gekoloniseerd.
321
2 iCt-opdracht monaco
a JezouMonacoalseenmodernestadstaatkunnenbeschouwen.Leguit.
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
b WaaromwillenzoveelberoemdemenseninMonacogaanwonen?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
c Noteerhierdrieberoemdeinwoners.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
d WelkenationaliteithebbendemeesteinwonersvanMonaco?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
e Zoeknogeenanderehuidige,Europesestadstaat.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 75 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerminghoofdstuk 2
76
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
3 iCt-opdracht fenicië
a Zoekopwaarompurperzoduurwasalskleurstof.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
b Feniciërsverhandeldenookcederhout.Waarwerdditvoor-namelijkvoorgebruikt?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
c InwelkhuidiglandlagFenicië?__________________________________________________________________________________________
d DeFeniciërsstichtteneenstaddielatereengrotevijandwerdvanRome.Hannibalwerddebe-roemdsteveldheervanditvolk.Overwelkestadgaathet?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
e WelkbelangrijksysteemhebbenzedoorgegevenaandeGrieken?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
f Duidopdekaarthetmoederlandaanendebelangrijkstekoloniesenhandelsroutes.
ATLANTISCHE OCEAAN
ZWARTE ZEE
MIDDELLANDSE ZEE
Kelten
ETRURIË
FENICIË
LIBIË
Carthago
Tyrus
Athene
Hellas
Gebieden met Griekse invloed
Gebieden met Fenicische invloed
Handelswaren
zilver
wijn
wijn
graan
graan
graan
graan
graan
graan
ijzer
ijzer
ijzerkoper
koper
koper, ijzer
textiel
textielpapyrus
reukwaren
goudedelstenen
goud
slaven
slaven
huiden
barnsteen
ivoor
textielpurper
glaswerkhout
houthout
tin, zout
lood
graan
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 76 19/08/11 13:30
de helleense stadstaten en hun uitzwerming hoofdstuk 2
OVerZiCHt
mindmap
Helleensekolonisatie
Stadstaten koloniseren kusten Middellandse Zee
Oorzaken
•Tekortaan_________________________
•Zuchtnaar_________________________
•Politiekeofsociale
_________________________
•_________________________
uitbouwen
Gevolgen •Hellenenwordenbeïnvloed
•Hellenenbeïnvloedenkustgebieden
Vanaf 8e eeuw v. Chr.
a_________________________
g_________________________
grotererijkdomdoorhandel
…
g_________________________
t_________________________
t_________________________
…
Kennen en kunnen
Jekuntenkelevoorbeeldenvanmodernemigratiegeven. Jekuntenkelevoorbeeldengevenvanbelangrijkemigratiebewegingen inde loopvandege-
schiedenis. Jekuntpushenpull-factorengevenvanhuidigeenvroegeremigraties. Jekuntvoorbeeldenvanmotievenomtemigrerenindelenvolgenspushenpull-factoren. Jekuntvolgendebegrippenomschrijven:agora,akropolis,kolonisatie,stadstaat(polis). JekuntenkelegevolgenvandeHelleensekolonisatiegeven. Jekuntenkelegevolgenvandehuidigestadstatennoemen. JeweetwaarFeniciëzichsitueerdeenjekuntditaanduidenopeenkaart. JekuntdegebiedenwaardeHellenennaartoetrokken,situerenopeenkaart. JekuntdeHelleensekolonisatiesituerenindetijd.
77
07_066-077_D3H2_Janus2_Lwb.indd 77 19/08/11 13:30
