Hoofdsponsor

Inhoudsopgave

pagina 1. Voorwoord 2. Monumentenzorg 3. Fiets- wandelroute 4. Frisiavilla 5. Oude Kerk 6. Achterkerkstraat 25-27 7. Oude Begraafplaats 8. J.P.C. Leinweberstraat 9. Molen De Vriendschap10. Oranjestraat11. De Nieuwe Molen12. Wederopbouw 194012. Nieuweweg-Noord 30213. RK Begraafplaats (Nieuweweg Noord)14. Fiets- en wandelroute17. Fort aan de Buursteeg 17. Batterij aan de Schalmdijk18. Slaperdijk19. Stichting Buitenzorg19. Oud Ruiseveen20. Slaperdijk20. Hospice Berkenstein 21. De Groenhof21. Da Costaplein/Keucheniusstraat22. Nieuwe Fabriek (Kerkewijk 115)23. Stationsplein25. Watersnoodmonument26. Brugkerk27. Bunker Stekelvarken 7a (Valleistraat 118)28. Ruimte voor aantekeningen

De stempelkaart is los bijgesloten

1

Voorwoord

Ook dit jaar doet Veenendaal weer mee aan de Open Monumentendag op 8 september. Ik ben trots op onze monumenten. Het thema van dit jaar is ‘Groen van Toen’. En dat past goed bij Veenendaal die enige tijd terug de prijs Groenste stad van Nederland in ontvangst mocht nemen. Dat verdien je niet zomaar, dat heeft ook te ma-ken met het groen wat er al van oudsher is.

Het afgelopen jaar heeft de gemeente veel ge-investeerd in de monumenten. Zo is de Kazemat gerestaureerd, de toren van de Julianakerk her-steld en is de Bernard van Kreelpoort een parel geworden in ons centrum. De gemeente heeft hier niet alleen geld in gestoken, maar ook op een moderne wijze invulling gegeven aan het monumentenbeleid. De adviezen van onze des-kundige monumentencommissie hebben ons zeer geholpen om de drie werken goed vorm te geven. En ik ben daar trots op.

Het thema van de 26e editie van de Open Monu-mentendag is ‘Groen van Toen’. Wij kunnen ons gebouwde erfgoed niet los zien van de omgeving waarin het is gebouwd. Vrijwel alles wat we in Nederland aan groen hebben, is immers door mensen bedacht en aangelegd in relatie tot de gebouwde ‘stenen’ omgeving. Met ‘Groen van Toen’ stelt de Stichting Open Monumentendag die relatie centraal. Het thema sprak ook mijn

collega Henk van Soest erg aan: “Wij doen veel voor het behoud van groen in onze gemeente. Zo hebben we plekken met waardevol oud groen die zeker het bezichtigen waard zijn. Neemt u eens een kijkje bij de oude begraafplaats, de rode beuk voor de Frisia Villa en de honderd jaar oude bomen bij station Veenendaal centrum. Onlangs heb ik nog een mooi rondje langs ons groen gemaakt met de commissieleden. Dat was weer een eyeopener voor ons allemaal.”

Het comité Open Monumentendag Veenendaal is er ook dit jaar weer in geslaagd een mooi programma samen te stellen dat voor iedereen toegankelijk is. Daarom bedank ik wederom alle betrokken vrijwilligers voor hun enthousiasme en inzet. Zonder hen is een Open Monumenten-dag in Veenendaal niet mogelijk. Ik hoop dat wij opnieuw veel en vanwege het bijzondere thema misschien wel andere bezoekers ontvangen die Veenendaal ontdekken als groene stad.

Ik wens u een heel prettige Open Monumenten-dag toe.

Arianne Hollanderwethouder

2

Monumentenzorg

Wat is een monument?Kerken en kastelen, woonhuizen, molens en boerderijen zijn uniek en waardevol voor een land. Deze gebouwen kunnen wettelijk be-schermd worden vanwege hun schoonheid of door hun wetenschappelijk of cultuurhistorische betekenis. Deze gebouwen worden als monu-ment aangemerkt. Behalve gebouwen, kunnen ook terreinen en dorps- en stadsgezichten een monument zijn. Monumenten kunnen onder-verdeeld worden in rijks-, provinciale en ge-meentelijke monumenten. De provincie Utrecht kent alleen rijks- en gemeentelijke monumen-ten. Een rijksmonument is ten minste 50 jaar oud en wordt door de rijksoverheid beschermd met als doel de monumentale waarde ervan te behouden. Gemeentelijke monumenten wor-den door de gemeente aangewezen. Dit gebeurt wanneer een monument geen nationale bete-kenis heeft, maar wel van plaatselijk belang is en daarom ook behouden moet blijven. Monu-mentenzorg waakt ervoor dat ons erfgoed be-schermd, onderhouden en in stand gehouden wordt. Monumenten zijn de schakels die heden en verleden verbinden.

Wat is de Open Monumentendag?Frankrijk organiseerde in 1984 de eerste ‘Jour-née Portes Ouvertes’. Dit idee werd door Ne-derland overgenomen en in 1987 vond hier de eerste Open Monumentendag plaats. Nu vinden elk jaar in september in Europa de ‘European Heritage Days’ plaats. De Open Monumentendag wordt elk jaar op de tweede zaterdag (en zondag) van de maand september gehouden. Op deze dag(en) worden monumenten gratis voor het publiek openge-steld. Het doel hiervan is om zo de publieke be-langstelling voor monumenten en het draagvlak voor monumentenzorg te vergroten. De Open Monumentendag was in Nederland een van de eerste instrumenten om de bevolking op grote schaal in contact te brengen met monumenten. Om de organisatie uit te kunnen voeren, is de landelijke stichting Open Monumentendag op-gericht. In verschillende gemeentes zijn comités opgericht die verantwoordelijk zijn voor hun ei-gen programma. In deze comités zijn vrijwilligers van cruciaal belang, zowel bij de voorbereiding van de dag als op de dag zelf.

De vlag die u tegenkomt op de Open Monumentendag

Monumentenschildje Veenendaal

Deze foto heb ik niet ontvangen

3

Fiets- en wandelroute(Kees Stipplein)

Het landelijk thema voor de Open Monumen-tendag 2012 is ‘Groen van Toen’. Hiervan zijn ook in Veenendaal een aantal voorbeelden te vinden. Te denken valt b.v. aan begraafplaatsen die vroeger buiten de bebouwde kom lagen en die nu een groene long zijn in het sterk verste-delijkte Veenendaal, oude verdwenen wegen waarvan de bomen zijn blijven staan in een aan-gelegd plantsoen en aan erven van afgebroken boerderijen waarvan een deel van de beplanting is overbleven.Monumenten die vandaag voor het publiek zijn opengesteld, zijn herkenbaar door de vlag of bannier van Open Monumentendag. Er zijn twee routes gemaakt van ongeveer acht kilometer langs open monumenten. Zie de routebeschrij-ving in dit boekje. U kunt ervoor kiezen om één van beide routes of beide routes achter elkaar te fietsen en/of te wandelen. Bij de Cultuurfa-briek en 8 andere locaties kunt u een stempel-kaart halen. Hier kunt u uw kaart laten afstem-pelen. Na afloop kunt u de stempelkaart weer bij de Cultuurfabriek of deelnemende locaties inleveren. Onder de deelnemers, die een volle stempelkaart hebben ingeleverd, worden mooie prijzen verloot.

Activiteiten:Het Viseum is vandaag gratis toegankelijk en een klompenmaker demonstreert zijn ambacht. Ook muziekschool De Muzen blaast letterlijk zijn par-tij mee: om 11.00 uur treedt het Barok-ensemble op en om 14.00 uur gitaristen en violisten. Wim van Heteren zal in het informatiecentrum van de Historische Vereniging Oud-Veenendaal een le-zing over monumentaal groen in Veenendaal ge-ven. Voor het juiste tijdstip kunt u navraag doen bij onze Informatiebalie in de Cultuurfabriek.

De Cultuurfabriek: start- en informatiepunt

4

Frisiavilla(Kerkewijk)

De Frisia villa is een groot dubbel herenhuis aan de Kerkewijk. Het gebouw was zowel het kan-toor als de directeurswoning van de grote tex-tielfabriek die naast het huis lag en waar nu the-ater de Lampegiet staat. Het complex werd rond 1884 gebouwd in opdracht van D. van Wouden-berg. In het begin van de 20e eeuw werd Van Woudenberg veranderd in Wolspinnerij Frisia. Eigenlijk was er sprake van twee herenhuizen die met de rug tegen elkaar zijn geplaatst, met de ingangen aan de kopse kanten. Het kantoor-gedeelte bevond zich links en het woongedeelte rechts. Het strenge, regelmatige uiterlijk van het pand wordt afgewisseld met speelse sluitstenen en blokken op de lisenen.Het gebouw is nu in gebruik als kantoor van di-verse bedrijven.

Rode beuk voor het gebouw:Wetenschappelijke naam: Fagus sylvatica PurpureaNederlandse naam: Rode beukPlantjaar : 1910 Omtrek: 3,80 mHoogte : 24,50 mAantal : 1

5

Oude Kerk(Markt)

In het jaar van de beeldenstorm 1566 werd de Oude Kerk van Veenendaal ingewijd. De Nieuwe Veenkercke werd als eenbeukige laat-gotische kerk gebouwd. Jaren later werd de kerk uitge-breid met zijbeuken. Het exterieur van de Oude Kerk valt direct op. Het koor is het oudste ge-deelte van de kerk. Deze kerk is zeer belangrijk voor de historie van Veenendaal. Voor de neder-zettingsgeschiedenis is het een brandpunt waar-omheen het dorp is gegroeid. Het gebouw heeft nu de status van Rijksmonument.1566 (bouw koor)1572 (bouw kerkschip)1753 (bouw oost-transept)1835 (verdubbeling oost-transept en aanbouw portalen)1906 (verdrievuldiging transept door aanbouw aan westzijde)1916 (aanbouw stookplaats en kolenbergplaats)1961-1962 (restauratie, sloop torentje en di-verse aanbouwen, plaatsing luistoel, wijzigingen interieur)1984-1985 (herstel pleisterwerk buitenmuren)

Oude bomen naast Oude kerkWetenschappelijke naam: Tilia vulgarisNederlandse naam: LindeStandplaats: Naast Oude kerkPlantjaar : 1930 * Omtrek: 2,00 mHoogte : 21,50 mAantal : 2

ActiviteitenStempelpost wandel- en fietstocht en muziek-dag in de kerk. Er zijn ook optredens door leer-lingen van muziekschool De Muzen: om 13.30 uur Muzendael Klassiek en 15.30 uur een Viool-ensemble.

De Oude Kerk in 1947

6

Achterkerkstraat 25-27

Dit gebouw dateert waarschijnlijk uit de 18e eeuw en wekt de indruk een T-huisboerderij te zijn geweest. Tussen 1902 en 1922 was dit ge-meentelijke monument ingericht als herberg. Hiervan resteert nog aan de muur een ring waar-mee de paarden konden worden vastgebonden.Daarna woonde hier expediteur Van Veldhuizen. Nu zijn het twee aparte woonhuizen.Voor het huis hebben altijd leilinden gestaan. Ze zijn een paar jaar geleden vernieuwd.

Voor de restauratie in 1952

7

Oude begraafplaats(Kostverloren/Weverij)

Rond 1800 telde Veenendaal zo’n 2000 inwo-ners. Begraven werd er nog steeds in en rond de Oude Kerk. Met het besluit dat vanaf december 1812 geen doden meer begraven mochten wor-den in de kerk kwam hier verandering in. Daar-naast werd gesteld dat een kerkhof op 40 meter afstand van de bewoonde wereld moest liggen. Door deze regel kon de begraafplaats rond de Oude Kerk ook niet meer gebruikt worden. Na dit besluit heeft het nog 17 jaar geduurd voordat de gemeenten Ede en Veenendaal een stuk grond aankochten om een nieuwe algeme-ne begraafplaats aan te leggen. Hiervoor werd een perceel, genaamd “het Heuveltje”, tussen de Oude Kerk en de Oude Molen uitgekozen. De plek van het nu bestaande molenmonument in de Molenstraat staat in Veenendaal bekend als De Meulenpol. In 1829 vond hier de eerste be-grafenis plaats. Op basis van de aantallen inwo-ners in deze periode is berekend dat er minstens 6000 en misschien wel meer dan 7000 mensen begraven zijn op deze begraafplaats. Aan het begin van de 20ste eeuw liep het inwoneraan-tal van Veenendaal op. De Oude Begraafplaats dreigde vol te raken en de gemeente Veenen-daal moest uitwijken naar een nieuwe begraaf-plaats. In 1917 is begonnen met het begraven op de begraafplaats aan de Munnikenweg.

De Oude begraafplaats is gedurende 30 jaar alleen nog maar gebruikt voor bijzettingen in bestaande graven. In 1986 werd de Oude Be-graafplaats gerenoveerd. Een deel van de meest karakteristieke grafmonumenten werden her-plaatst langs het nieuw aangelegde wandelpad over het midden van het grafveld. De gedenk-stenen geven nu niet meer de positie aan waar de op de gedenkstenen genoemde personen daadwerkelijk begraven liggen. De overige graf-stenen zijn vernietigd. Uitzondering vormen de drie graven met een hekje eromheen.In 2009 is de begraafplaats opnieuw gereno-veerd.

ActiviteitenDe Oude Begraafplaats is als wandelgebied toegankelijk voor publiek. Bewonerscommissie Holle Kamp zal aanwezig zijn en kan u meer ver-tellen over de historie en renovatie van de Oude Begraafplaats. Deze locatie is stempelpost.

Bijzondere bomen zijn hier een 24 m. hoge Rode Beuk uit 1885, met een omtrek van 3,90 m. (de dikste boom van Veenendaal!) en een Treurbeuk uit 1890 met een omtrek van 2,50 m. en een hoogte van 16,5 m.Aan de zijde van de Weverij staat een rij beuken, welke in 1860/1865 geplant zijn als beukenhaag en door gebrek aan onderhoud volwassen bo-men zijn geworden.

8

J.P.C. Leinweberstraat

Langs de J.P.C. Leinweberstraat staan forse lin-debomen. Ze zijn rond 1945 als laanbeplanting geplaatst. Deze bomen hebben een hoogte van 19 m. en hebben een omtrek van 1,70 m.

9

Molen De Vriendschap(Nieuweweg 109)

De windkorenmolen De Vriendschap aan de Nieuweweg in Veenendaal werd in 1872 ge-bouwd. Het is een houten achtkantige met riet gedekte stellingmolen op een vierkante, stenen onderbouw. De molen uit 1872 werd gebouwd ter vervanging van de omstreeks 1870 gesloopte standerdmolen, genaamd ‘Oude/Stichtse Mo-len’, aan de huidige Molenstraat in Veenendaal. Op deze plek herinnert het molenmonument hier nog aan.De houten achtkant werd niet nieuw gebouwd maar is naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van een andere, gesloopte molen. De laatste eigenaar van het maalderijcomplex stamt uit het molenaarsgeslacht Van Eden dat de molen al sinds 1891 bedient. In 1898 kon Jan Jacob van Eden met zijn gezin verhuizen naar het mo-lenaarshuis naast de molen. In 1928 werd de maalderij door zoon Gerrit overgenomen. De vraag naar maalproducten bleef echter zodanig toenemen dat de productie drastisch uitgebreid moest worden. Zo werden er in 1952, om de concurrentie de baas te blijven, nieuwe bedrijfs-gebouwen geplaatst. Het gevolg was dat er veel werd gesloopt en het ‘gaande werk’ uit de molen werd verwijderd om plaats te maken voor silo’s.

De molen als maalderij ca. 1985

Hoe de situatie er destijds uitzag, is goed te zien op bovenstaande rechter foto. In 1960 volgde Gert van Eden zijn vader op. Gert is tot op de dag van vandaag vrijwillig molenaar van Molen De Vriendschap. Sinds 1995 is de molen weer volledig in ere her-steld. De molen werd door Z.K.H. prins Claus (beschermheer van De Hollandsche Molen) op-nieuw als maalvaardige windkorenmolen in be-drijf gesteld.

ActiviteitenMolenrondleidingen door de molenaars. Verder zijn er demonstraties van oude ambachten te zien zoals riet vlechten, kant klossen, spinnen-wiel bouwen, korven vlechten en koek bakken. Deze molen is ook stempelpost.

10

Oranjestraat

De woningen met de huisnummers 2 t/m 11, 12 en 13 zijn gemeentelijk monument. In de straat staan 12, 19 m. hoge linden, die rond 1960 zijn aangepland.

Naast de Oranjestraat is een klein park met bo-men die vroeger rond de Nieuwewegse School stonden. Deze school werd in de jaren 60 van de vorige eeuw afgebroken. De bomen zijn blijven staan.

Wetenschappelijke naam: Tilia vulgarisNederlandse naam: LindePlantjaar : 1960Omtrek: 1,40 mHoogte : 19,00 mAantal : 12

Wetenschappelijke naam: Fagus sylvatica PurpureaNederlandse naam: Rode beukPlantjaar : 1950 Omtrek: 2,50 mHoogte : 19,50 mAantal : 1

De Veenendaalsche Stoomspinnerij en Weverij (V.S.W.) wist in korte tijd na de stichting in 1861 uit te groeien tot een zeer groot bedrijf. Ter huis-vesting van een aantal arbeiders werd tegen het einde van de 19e eeuw een wijkje zeer eenvou-dige woningen gebouwd. Over de herkomst van de naam “Engelse Stad” doen verschillende ver-halen de ronde. Mogelijk is de bijnaam ontstaan omdat de woningen werden gebouwd door de Engelse onderdirecteur van de V.S.W. Thomas Spencer Elce.Het complex bestond uit vier evenwijdig aan elkaar gelegen rijen huizen, waarvan er nu nog één bestaat. De woningen hadden oorspronke-lijk één bouwlaag. Men beschikte per woning over een gang waarnaast een voor- en achter-kamer en een portaal was gelegen. In de woon-kamer waren twee bedsteden. Het portaal deed dienst als keuken en via een ladder kon men de zolder bereiken. In 1930 werden de voorgevels verhoogd. In 1954 volgde een interne verbou-wing. Samen met de gevelsteen bij het gebouw De Stoomwever vormen deze huizen de enige tastbare herinnering van de V.S.W. in het heden-daagse Veenendaal.

11

De Nieuwe Molen(Mulderslaan 3)

Terzijde van de huidige molen stond hier vroe-ger een houten standerdmolen: de Geldersche Molen. Deze moest wegens bouwvalligheid worden gesloopt. Er naast werd (eerst) een vervangende stenen molen gebouwd en deze werd “De Nieuwe Molen” genoemd. De familie Van Eden is vanaf ongeveer 1630 eigenaar van deze molen. Gerrit van Eden besloot om de oude standerdmolen te slopen. In 1911 is de huidige ronde stenen stellingmolen gebouwd en draagt nog steeds als naam “De Nieuwe Molen”. In 1924 overleed Gerrit van Eden en kwam de mo-len in bezit van Harm van Eden. Tot 1946 werd er met de molen gemalen. Vanaf die tijd begon de mengvoederindustrie zich steeds meer te ontwikkelen. Door deze ontwikkeling konden de grondstoffen die gebruikt moesten worden niet meer door de stenen in de molen worden gemalen. Hierdoor kwam de molen stil te staan en verviel de molen steeds meer. In 1976 heeft Harm van Eden de molen verkocht aan de ge-meente Veenendaal. Daarna is de molen overge-gaan naar de Stichting De Utrechtse Molens, nu een deel van Stichting Het Utrechts Landschap. Vrijwilligers zorgen ervoor dat er nog steeds met windkracht graan gemalen wordt. In de molen is ook een winkel waar ambachtelijk gemalen

meelproducten worden verkocht. In 2010/2011 is de molen ingrijpend gerestaureerd. De molen en de molenwinkel is bijna elke zaterdag open voor rondleidingen en meelverkoop.

ActiviteitenMolenrondleidingen door de molenaars. De mo-lenaars geven maaldemonstraties (bij voldoen-de wind). Een imker geeft uitleg over het houden van bijen, midwinterhoornblazers demonstre-ren het maken van hun instrumenten en een draaiorgel zorgt voor de vrolijke noot. Verder wordt van molenmeel een versnapering gebak-ken en kan er molenmeel en het jubileumboek “Zo gaat De Nieuwe Molen” worden gekocht. In de tuin van familie Zwart (naast de molen) staan kraampjes met tweedehands boeken en kunst-nijverheidsproducten. Tevens kan het atelier van beeldhouwster Hanneke Zwart bezichtigd wor-den. Deze molen is stempelpost.

12

Wederopbouw 1940(Stationsstraat 75 en 81)

Vlak voor het viaduct onder de A12 staan aan de Stationsstraat twee zgn. wederopbouwboer-derijen, gebouwd in 1941. Bij de weg staat voor huisnr. 81 een monumentale Lindeboom.Na de Duitse inval in mei 1940 werd vanwege de voedselvoorziening zo spoedig mogelijk be-gonnen met de wederopbouw van de door de gevechten in de Grebbelinie verwoeste boer-derijen. Deze nieuwe boerderijen werden door de rijksoverheid conform een standaardbestek gebouwd en kregen een speciale gedenksteen ingemetseld met een leeuw die uit vuur oprijst. Tevens is het jaartal 1940 uitgehouwen. Deze voormalige boerderijen hebben geen bescherm-de status als monument.

Nieuweweg-Noord 302

Voorbij McDonalds komt u langs een woonhuis met 2 leilinden in de voortuin. Vroeger werden dit soort bomen aangepland en zo gesnoeid als levend zonnescherm, zodat het in de zomer in huis zo koel mogelijk bleef.Ze zijn aangepland ca. 1950, hebben een omtrek van 1,40 m. en zijn ruim 8 m. hoog.

RK Begraafplaats(Nieuweweg-Noord 314)

Aan Nieuweweg-Noord ligt aan de oostzijde wat verscholen de RK-Begraafplaats.Deze begraafplaats is nog steeds in gebruik voor de ter aardebestelling van katholieken die in ge-wijde aarde begraven willen worden. Vroeger viel dit deel van Veenendaal onder de gemeente Renswoude en was het een echte Roomse en-clave met een katholieke kerk en dito school. Aan de overzijde van de weg verderop staat nog steeds het voormalige kerkgebouw met pastorie en een schoolgebouw. Het kerkgebouw is sinds 1971 niet meer in gebruik voor de eredienst.Bij de ingang van deze begraafplaats staan 3 Rode Beuken (wetenschappelijke naam Fagus sylvatica Purpurea), aangepland rond 1930. Zij hebben een omtrek van 2,30 m. en zijn ca. 24,50 m. hoog.

ActiviteiteitenOp het kerkhof is een gids aanwezig om u rond te leiden. Hier is ook een stempelpost van de fiets- en wandelroute.

13

Fiets- en wandelroute

Vanuit Cultuurfabriek pag. 3 Stempel RD voor Bernhard van Kreelpoort LA (Tuinstraat). Eerste straat RA (Sandbrinkstraat) Einde RA (Kerkewijk) Frisiavilla op Kerkewijk 8 is een Rijksmonument en een honderd-jarige rode beuk. pag. 4

Bij Markt LA richting Oude Kerk dit moet wan-delend. Markt 7 is een Rijksmonument en is ge-bouwd in 1906, zie gedenksteen in voorgevel. Bekijk ook rondom de kerk de diverse gedenk-stenen. Oude Kerk op de Markt 9 is een Rijks-monument en oude bomen naast de kerk. pag. 5 Stempel

Vanaf Oude Kerk RD (Achterkerkstraat) Achter-kerkstraat 25-27 is een Gemeentelijk monument met leilinden en was tussen 1902 en 1922 een herberg. Bekijk ook de ringen in de voorgevel waaraan de paarden werden vast gemaakt pag. 6.

Einde weg oversteken dan LA en direct RA (lo-pend) langs de Oude Begraafplaats dit is een Gemeentelijk monument, op de begraafplaats staan diverse oude bomen waaronder een treur-beuk en een beukenhaag uit 1860. Leden van de bewonerscommissie Holle Kamp geven u graag een rondleiding. pag. 7 Stempel

Vanuit de begraafplaats RA en weer RA (Kost-verloren) Einde LA (VOORZICHTIG OVERSTEKEN) Zandstraat. Tweede straat RA (Leinweberstraat) Dit is een bomenlaan met linden uit 1945 pag. 8. Einde LA (Vendelseweg), Eerste weg RA (Holle-weg) voor huisnummer 12 RA (De Omloop) door hekje richting de molen “De Vriendschap” dit is een Rijksmonument. pag. 9 Stempel

Verlaten uitrit molen dan RA (Nieuweweg) Na huisnummer 73 RA over parkeerterrein, einde fietspad LA (Vendelseweg). Eerste straat RA (Wil-lem de Zwijgerstraat), eerste straat LA (Oranjes-traat) Links aanhouden. De woningen 2 t/m 13

zijn een Gemeentelijk monument en er staan oude lindebomen pag. 10.

Einde Oranjestraat, eerst oversteken en wandel dan RA over Nieuweweg naar de ingang van De Nieuwe Molen. Dit is een Rijksmonument. pag. 11 Stempel

Bij verlaten van de molen LA richting Mulder-slaan rechts aanhouden. Tweede weg LA (Konin-ginnelaan) aan het einde staan 11 kastanjebo-men uit 1950, RA (Buurtlaan-West).

Einde LA (Stationsstraat) Bij Stationsstraat hoek Grote Beer staan 2 lindebomen. Bij verkeers-lichten RD, (Stationsstraat 53 staat een groep lindebomen, oude boerderij op nummer 61 is een gemeentelijk monument, een lindeboom bij nummer 81) pag. 12.

Stationsstraat blijven volgen tot net voor viaduct van A12, hier LA (VOORZICHTIG oversteken). Fietspad langs A12 volgen, bij Honda-garage RA (onder viaduct) Nieuweweg. Nieuweweg-Noord 302 staan 2 lindebomen pag. 12. Monumenten: Aan de overzijde van deze weg voormalige RK school en RK kerk met pastorie.

Rechts van de weg de RK begraafplaats, een gemeentelijk monument en er staat een oude beuk. Parochieleden kunnen u een rondleiding geven en u desgewenst helpen bij het overste-ken. pag. 13 Stempel

We blijven de Nieuweweg-Noord volgen tot net over het spoor, hier gaan we LA (VOORZICHTIG lopend oversteken !!)Bij paddenstoel 20105-001 RD over zandweg langs het spoor (Schalm). We rijden nu langs fort Buursteeg pag. 17 dit is een Rijksmonument, wordt nu gerestaureerd. Spoorlijn blijven volgen voorbij huisnr. 12 over fietspad op de Slapersdijk pag. 18.

14

We houden links aan, kruisen spoorlijn en rijden via fietsknooppunten 99 en 48 LA naar de Kooi-weg.

Onder viaduct A12 door en bij paddenstoel 20134-001 (fietsknooppunt 48) LA (Munniken-weg). Voor degene die nu weer terug willen naar de Cultuurfabriek, Munnikenweg (De Grift blijven volgen)bij Essenberg RA, (De Grift blijven volgen fietspad, bij Sprenkelaar brug over en di-rect weer LA (De Grift weer blijven volgen) na brug RA (Panhuis) Bij verkeerslichten RD (Pan-huis) wordt Zandstraat, Davidsplein met Juli-anaboom voor het pand van Rein Veenendaal, rotonde RD, voetgangerszone ingaan, Brouwers-gracht RA, eerste weg LA Cultuurfabriek inlever-punt van de stempelkaart kleine fietstocht.

Tweede deel van de route

Degenen die de grote fietstocht willen rijden, Munnikenweg dan eerste bruggetje RA (Beetho-venlaan, RD Componistensingel deze blijven vol-gen tot bocht in de weg naar L, RD (Händellaan) en verderop RD fietspad blijven volgen.

Bij speeltuintje RA fietspad volgen tot de tuin en het dierenkampje van Stichting Buitenzorg pag. 19. Daar kunt u in de moestuin of de kinder-boerderij pauzeren.

Terug naar speeltuintje langs fietspad, RD langs natuurtuin Dittersgoed naar boerderij Oud Ruis-seveen pag. 19. Dit is een gemeentelijk monu-ment en er staan Lindebomen.

Bij deze boerderij RA, (Goudvink), eerste weg RA (Tuinfluiter). Tweede weg LA (Nachtegaal) gaat over in Fitis (Langs Fitis loopt een zeer oud boerenpad dat Zandsteeg heette, hierlangs staat nog een oude houtwal).

Bij speeltuintje RA (Leeuwerik), eerste fietspad RA (Haspel) blijven volgen tot aan Slaperdijk.(Tussen Haspel 13 en 15 ziet u links en tegenover

Haspel 15-17 ziet u rechts van de weg een oude beukenhaag die er begin 1900 ook al stond).

Op Slaperdijk LA, voorbij overweg Slaperdijk blij-ven volgen. Naast de overweg staat de eik die uitkijkpost was pag. 20.

Bij Paddenstoel 22851/001 LA (Dijkstraat-West) Na Aagje Dekenweg eerste fietspad LA (tegen-over de inrit van de sauna) en volg wegwijzer richting Overberg. Op kruising RD, na waterplas RA (water blijft aan de rechterzijde) Nijhoflaan oversteken RD.

RD Vondellaan oversteken richting hospice Ber-kenstein (Vondellaan 57 is een gemeentelijk monument en ervoor staan 2 oude lindebomen pag. 20. Er is hier bebouwing vanaf 1825). Hos-pice is te bezichtigen als het bordje welkom aan de voorzijde aanwezig is.

Langs hospice,water blijven volgen en fietspad oversteken, wordt grindpad, doorrijden tot De Reede. Bij tuincentrum Groenrijk RA, dan door-rijden tot Rotonde, De Monding oversteken dan direct R en direct L, fietspad Valreep (rood asfalt) volgen. (langs de Valreep staat een dubbele rij eiken. Is een oud pad vanaf de Dijkstraat naar een afgebroken boerderij).

Einde fietspad LA (Dijkstraat) Rondweg overste-ken (Dr. Slot. De Bruinestraat) Na C1000 LA (Aart de Gelderstraat) Eerste weg RA naar De Groen-hof van Groei en Bloei en IVN (Karel Fabritius-straat) pag. 21. Stempel.

Einde RA (Adr. v. Ostadelaan) Langs de Sionskerk aan de Adr. v. Ostadelaan 78, gemeentelijk mo-nument en een groep oude eiken. Tussen de Adr. van Ostadelaan en de Dr. Colijnstraat ziet u een dubbele bomenrij waar men in het verleden tus-sendoor bij de 50 jaar geleden gesloopte boer-derij De Geer kwam).

Einde LA (Slot. De Bruïnestraat).Na Bruïneplein RA (Klaas Katerstraat). Tweede weg LA (Nicolaas

15

Beetstraat)-Tussen de bomenrijen op de Nico-laas Beetstraat door).

Einde weg LA (Sav. Lohmanstraat) Eerste weg RA (Da Costastraat) Het Da Costaplein de woningen 1 t/m 7 en 2 t/m 12 zijn gemeentelijke monu-menten en rond het plein staan oude lindebo-men pag. 21.

Bij Da Costaplein RA (Keucheniusstraat gaat over in P.H. van Rijnstraat) De woningen op de Keu-cheniusstraat 1 t/m 43 en 2 t/m 44 zijn gemeen-telijke monumenten en een solitaire rode beuk.

Eerste weg LA (Bilderdijkstraat) Kerkewijk VOOR-ZICHTIG oversteken dan LA, Kerkewijk blijven volgen. (Kerkewijk 145 en 147 zijn gemeentelijk monument – Kerkewijk 115 is een Rijksmonu-ment) pag. 22 Stempel op nr. 115 (NPV).

Op Kerkewijk over het spoor direct LA, VOOR-ZICHTIG oversteken en bij monument afstap-pen en verder lopen naar oversteekplaats met verkeerslichten over ’t Goede Spoor links van de Kerkewijk. Op het Stationsplein is bij de grote groep beuken die daar rond 1886 zijn geplant een presentatie over boomverzorging. pag. 23 en pag. 24 Stempel Als u wilt kunt u met de hoogwerker eens bovenin de kruin van de bo-men kijken.

‘t Goeie Spoor oversteken dan RD verder over voetpad lopen langs Watersnoodmonument van 1855 pag. 25, dan LA (Stationssingel) Eerste weg RA (Lindenlaan). Einde weg RA (Kanaalweg). Voor Kanaalweg 14 staat een enorme grote beuk die daar rond 1930 door de Joodse familie Van Essen, die de woning met kantoor in 1926 heeft laten bouwen. Het gehele gezin is in het najaar van 1943 omgekomen in Auschwitz. Kanaalweg 1-2-3-5-6-7-8-9 zijn gemeentelijke monumen-ten. De Brugkerk is ook een gemeentelijk monu-ment. Hier is een Open Dag pag. 26. Voor Brugkerk RA, (Kerkewijk). Het woonhuis op Kerkewijk 22 is een Rijksmonument. Hier LA

VOORZICHTIG Kerkewijk oversteken en meteen LA langs kantoor Notaris Ottens (gemeentelijk monument ).

Meteen RA over fietspad RD naar Sterke Arm doorrijden, LA (Boompjesgoed) VOORZICHTIG oversteken, bij verkeerslichten RD (Wolweg).U blijft bij Schrijverspark RD fietspad volgen (Brou-wersgracht) Eerste weg RA (Kees Stipplein)

U komt weer uit bij de Cultuurfabriek, bezoek gratis het museum en lever de stempelkaart in bij de Historische Vereniging Oud Veenendaal.

In het documentatiecentrum is een presentatie van oude bomen in Veenendaal en de heer Wim van Heteren kan uw vragen over bomen etc. deskundig beantwoorden.

16

Fort aan de Buursteeg

In 2011 kregen de restanten van de Grebbelinie tussen Rhenen en Spakenburg de beschermde status van Rijksmonument. Fort aan de Buur-steeg (anno 1786) is hier onderdeel van en ligt deels op het grondgebied van de gemeente Veenendaal. Het fort is het grootste fort van de linie en wordt doorsneden door de spoor-lijn Utrecht – Arnhem. Nadat de Grebbelinie na 1950 niet meer nodig was voor de landsverdedi-ging, kwam op het noordelijke deel van het fort camping De Batterijen. Op 1 februari 2012 is de provincie Utrecht hier gestart met de renovatie van het fort en het verwijderen van de voorma-lige campinggebouwen.Het fort krijgt binnenkort een centrale rol als groot Grebbeliniebezoekerscentrum. Inwoners van de regio, scholieren en toeristen kunnen hier vanaf 2012/2013 proeven van de geschie-denis en de daaraan verbonden verhalen. Ook is er informatie over de activiteiten en recrea-tiemogelijkheden die de Gelderse Vallei en de Grebbelinie bieden. Behalve aan het bezoekers-centrum wordt ook gewerkt aan een betere en veilige bereikbaarheid van het fort. Omdat het fort op de grens van Ede, Veenendaal en Rens-woude ligt wordt door provincies Gelderland en Utrecht, de gemeenten en Staatsbosbeheer en ProRail samengewerkt aan de realisatie van dit project.

Batterij aan de Schalmdijk

De Batterij aan de Schalmdijk is een aarden ver-dedingswerk in de Grebbelinie, omgeven met natte grachten. Het vestingwerk ontleent zijn naam aan de functie van geschutsopstellings-plaats, een batterij voor ongeveer zes kanon-nen. Al bij de aanleg van de linie erkende men het belang van deze strategische positie, omdat hier drie dijken bij elkaar kwamen die de vijand toegang konden verschaffen tot de Emminkhui-zerberg. Toen in 1793 een Franse inval dreigde werden er plannen gemaakt om twee kanonnen en een houwitser op de Batterij aan de Schalm-dijk te plaatsen. De Fransen die de linie, mede dankzij de strenge winter, zonder slag of stoot namen, brachten in 1799 enige verbeteringen aan in het werk. Omdat de Linie van Jufferswijk in 1799 werd aangelegd, ging de batterij de rol van voorpost vervullen. Manschappen konden er verblijven in een logeerloods. Tevens stond er een officierspaviljoen op het terreplein. Tijdens de mobilisatie van 1939/’40 werd het werk meegenomen in de versterkingen van de Valleistelling. Soldaten van het 22e Regiment In-fanterie groeven toen loopgraven in en om De Schalm. Op 13 mei 1940 kwam het gebied onder vijandelijk vuur te liggen. Eén soldaat, H. Buur-man, kwam daarbij om het leven.

17

18

Slaperdijk

De Vallei is eeuwenlang het toneel geweest van overstromingen. Omdat de waterstand in de Rijn maar liefst zes meter hoger is dan het IJs-selmeer, ontstond er bij hoog water in de rivier groot gevaar. De Grebbedijk bezweek in de loop der jaren regelmatig. Volgens de Utrechtenaren, omdat de Geldersen onvoldoende aandacht aan de dijk besteedden. Zo kon het water zich onge-hinderd in de Vallei storten, met alle gevolgen van dien. Na de doorbraak van 1595 werd de Grebbedijk bij Rhenen verzwaard. Desondanks overstroomde het gebied weer in 1599, 1643 en 1651. Bij de overstromingen passeerde het water de Emminkhuizerberg aan beide zijden. Nadat het Renswoude bereikt had(+6 m N.A.P.), kon het water doorstromen naar Woudenberg, Amersfoort(+2,5 m) en Nijkerk(+0,1 m). Op 7 december 1652 besliste men, dat er een slaper-dijk moest komen tussen de Amerongse Berg en de Emminkhuizerberg. Vanwege de gespannen sfeer tussen Gelderland en Utrecht besloot men de dijk niet naar het hoger gelegen Ede te ver-volgen, maar te kiezen voor een noordelijke rou-te ten oosten van Renswoude. De dijk werd niet in één keer aangelegd. Een belangrijk deel werd aangelegd in 1652-’54, begon bij de Amerong-seberg en reikte tot voorbij het ‘grand canal’ in Renswoude. Het tweede deel tot Daatselaar was pas in 1664 gereed. In 1711 bleek, dat het water

nu om de Slaperdijk heen kon stromen. In 1799 werd deze dijk verbonden met de Groeperkade, zodat Renswoude in theorie veilig omgeven was met dijken. De geschiedenis leerde dat de Sla-perdijk kwetsbaar was; in 1855 brak het water door de dijk na de zoveelste doorbraak van de Grebbedijk.

Stichting Buitenzorg(Ruiseveen)

De Stichting Buitenzorg Beheer is in 1994 opge-richt door een aantal enthousiaste vrijwilligers. Het is de verzamelnaam voor een aantal uitge-breide vrijwilligersprojecten voor mensen met een verstandelijke beperking: de soos, de tuin, het dierenkampje, onze kwartaalkrant, de Vrije-tijdskring Buitenzorg, de Kook- en InternetKlup en Woningstichting Buitenzorg. Het dierenkampje en de moestuin liggen aan weerszijden van het Ruiseveen en een prettige onderbreking van de wandel- en fietsroute. Het dierkampje heeft tevens een wijkfunctie en is overdag vrij te bezoeken door publiek.

19

Oud Ruiseveen(Ruiseveen 9)

Deze voormalige boerderij en het bakhuisje er-naast zijn gebouwd in 1916. Ze liggen op een verhoging midden in de uitbreidingswijk van Veenendaal West. Naast de boerderij is nog een moestuin en een boomgaard, rond de boerderij staan Linden. Het gebouw is van het T-huistype en heeft de status van gemeentelijk monument.

Hospice Berkenstein (Vondellaan 57)

De boerderij Berkenstein vormt samen met Van Veldekelaan 5 (ook gemeentelijk monument) het enige herkenbare overblijfsel van de agrarische geschiedenis in (dit deel van) de tegenwoordige Dichtersbuurt. De voormalige boerderij is in 2004 in opdracht van de gemeente Veenendaal gerestaureerd. Hierbij is het tussenlid tussen boerderij en bakhuisje verwijderd en is het oor-spronkelijke karakter qua gevelindeling hersteld. Kozijnen, ramen en deuren zijn vernieuwd. In de voorgevel is een breed venster vervangen door twee smallere vensters. De boerderij is nu in ge-bruik als hospice en in bezit van Woningstichting Patrimonium.

ActiviteitenAan de weg wordt met een bord aangegeven dat u ook hier binnen kunt kijken.

20

Slaperdijk(bij spoorwegovergang)

Bij de spoorwegovergang in de Slaperdijk staat een monumentale eik, geplant ca. 1920. Deze heeft nu een omtrek van 2,10 m. en een hoogte van 18,50 m.Deze boom was in de mobilisatietijd en de korte oorlog van mei 1940 in gebruik als uitkijkpost van het Nederlandse Leger.

De Groenhof(Karel Fabritiusstraat 3)

De Groenhof aan de Karel Fabritiusstraat (bij de Sionskerk) is op deze Open Monumentendag het groene hart waar het thema van dit jaar “Groen van Toen” het meest tot uiting zal komen. De fiets- en wandelroute komt hier langs en is hier-van tevens een stempelpost.Deze voormalige kleuterschool is nu het onder-komen van Groei en Bloei afdeling Veenendaal en van IVN Veenendaal-Rhenen en omgeving.

ActiviteitenEr zijn presentaties van Groei en Bloei en van het IVN. Hier is een stempelpost van de wandel- en fietsroute.

21

Da Costaplein/Keucheniusstraat

U rijdt nu door de eerste nieuwbouwwijk van de protestantse “Patrimoniums Bouwvereniging” in Veenendaal, nu de gelijknamige woningcor-poratie. De straten zijn genoemd naar mensen die in de christelijke politiek een belangrijke rol hebben gespeeld. Het complex kwam in drie fasen tot stand. In 1920 maakte B. van Kreel het stedebouwkun-dig ontwerp, dat voornamelijk bestaat uit een lange, enigszins slingerende straat met een tuin-wijk-achtige opzet door de ruime tuinen voor en achter. Alle woningen werden ontworpen door B. van Kreel of door Erven B. van Kreel. Fase 1 omvatte Talmaplein en –straat en werd in 1920 gerealiseerd. Fase 2 volgde in 1922 met de Kuy-perstraat en het Da Costaplein. Fase 3 tenslotte (1923) bestond uit de Keucheniusstraat. Inmid-dels zijn de woningen van fase 1 vervangen door nieuwbouw. De overige woningen zijn in 1979 gerenoveerd. Opmerkelijk zijn de zeer diepe ach-tertuinen in deze wijk. In die tijd was het gebrui-kelijk dat men zijn eigen groenten verbouwde. Veel huidige bomen in deze wijk zijn voor 1925 aangeplant en hebben nu een respectabele om-vang bereikt. Het betreft hier o.a.. een groep lin-debomen op het Da Costaplein die een omtrek hebben van 2,90 m. en een hoogte van 24 m.

Ritmeester Sigarenfabriek (Kerkewijk 115)

Het betreft hier het voormalige kantoorgebouw van de Nieuwe Fabriek van de Ritmeester siga-renfabrieken. Het inmiddels grotendeels ver-dwenen complex kwam in verschillende stadia tot stand. De schoorsteen werd in 1910 en de fabriekshal in 1918 gebouwd. Na afbraak van de fabriek rond 1990 is het kantoorgebouw com-pleet behouden gebleven en heeft nu de be-schermde status van Rijksmonument. De ingang hiervan is rijk gedecoreerd, waarvan de hoeken zijn geaccentueerd met natuursteen, waarop een eveneens in natuursteen uitgevoerde boog rust. De boog is versierd met krulmotief waar-onder zich bollen bevinden. De deuren zelf heb-ben getoogde panelen en bevinden zich onder een boogvormig glas-in-lood bovenlicht. Het is vooral deze rijk gedecoreerde entree die dit pand waardevol maakt.

ActiviteitenIn het gebouw zijn rondleidingen en kunt u een fotopresentatie bekijken van de geschiedenis van dit gebouw. Tevens is dit een stempelpost van de wandel- en fietsroute.

22

Stationsplein

In 1884 werd door de Nederlandse Staat de spoorlijn Amersfoort – Kesteren aangelegd. Veenendaal kreeg hieraan ook een station, bekend als Veenendaal HYSM. Tot de spoor-wegstaking in 1944 reden hierop personen- en goederentreinen, enkele zelfs doorgaand vanaf Amsterdam via Nijmegen naar Duitse bestem-mingen. Na 1945 tot 1978 reden uitsluitend goederentreinen, vooral voor aanvoer van steenkool uit de Limburgse mijnen. In 1980 werd na veel discussie een aanvang gemaakt met een gedeeltelijke herbouw van deze spoorlijn voor personenvervoer tussen Utrecht en Rhenen met elektrische treinen, de zgn. Veenendaallijn. Vlak daarvoor was het stationsgebouw uit 1884 al afgebroken. Tot 1990 stond naast het huidige station een goederenloods van Van Gend & Loos voor de verzending van pakketten. De beuken op het Stationsplein dateren uit 1884 en zijn aan-geplant toen de aanleg van de spoorlijn gereed was gekomen.

ActiviteitenBomen verbeteren op verschillende manieren de kwaliteit van onze leefomgeving. Zonder bomen en andere vormen van groen zou het leefklimaat in onze steden beduidend slechter zijn. Een goed boombeheer draagt bij aan een gezond bomen-bestand. Het is echter niet vanzelfsprekend dat bomen in onze dicht bevolkte steden uitgroeien tot monumentale exemplaren. De bomen die dat wel gelukt is verdienen onze bijzondere zorg en aandacht.

Bij monumentale bomen gaat het veelal om exemplaren met een hoge leeftijd, een bijzon-dere schoonheid- of zeldzaamheidswaarde of een beeldbepalende functie voor de omgeving. Monumentale bomen zijn vanwege hun leeftijd veelal kwetsbaar en dienen om die reden zorg-vuldig beschermd en verzorgd te worden. Hand-having van monumentale bomen mag echter nooit ten koste gaan van de openbare veiligheid. Door middel van regelmatige controle en onder-zoek met gespecialiseerde apparatuur kan de veiligheid van bomen nauwlettend in de gaten gehouden worden.

23

BoomadviesBoomadviesbureau De Groot zal tijdens de open monumentendag op het Stationsplein in Veenendaal een educatief programma verzor-gen over (monumentale) bomen. Speciaal voor deze gelegenheid zal een tent worden geplaatst. In samenwerking met hoogwerker verhuurder Cluistra wordt de bezoekers de mogelijkheid geboden om de kronen van de monumentale beuken op het Stationsplein te inspecteren. On-dertussen zal Boomadviesbureau De Groot ver-schillende onderzoekapparaten demonstreren en de bezoekers in woord en beeld meenemen in de wereld van de boomverzorging. Geduren-de de gehele dag is Residence Rhenen aanwezig om de bezoekers te trakteren op een vers kopje koffie.

Boomadviesbureau De Groot BV is een onafhan-kelijk adviesbureau dat boomtechnisch onder-zoek verricht. De werkzaamheden van het Veen-endaalse adviesbureau bestaan onder andere uit inventarisaties, boomveiligheidscontroles en nadere technische onderzoeken. Boomadvies-bureau De Groot adviseert boomeigenaren over boombeheer, houdt toezicht op de uitvoering van werkzaamheden en verzorgt cursussen en opleidingen over actuele (boom)aangelegenhe-den.

24

Monument Watersnoodramp 1855(Kerkewijk)

Op 5 maart 1855 brak de Grebbedijk bij Rhenen door en overstroomde het water uit de Rijn bijna geheel Veenendaal. Slechts een paar hoger gele-gen delen van het dorp rond de Nieuwe Molen en de Kleine Venlo bleven droog. Een deel van de bevolking zocht een toevlucht in de Oude Kerk op de Markt. Na een aantal dagen werd deze groep naar Utrecht geëvacueerd en onder-gebracht in de Geertekerk. Andere Veenenda-lers hielden op de zolders van hun woningen het hoofd zo goed mogelijk boven water.Men had gehoopt dat de dijk van de spoorlijn Utrecht – Arnhem het water zou tegen houden om in noordelijke richting verder te stromen. Dit was echter niet het geval, het water stroomde door de spoorbrug vlak naast station De Klomp richting Renswoude en Woudenberg. Uiteinde-lijk stond het water in de straten van Amers-foort. Pas eind april was Veenendaal weer ge-heel droog gevallen en kon men beginnen de grote schade die was aangericht te herstellen.

In een plantsoen aan de Kerkewijk (bij de Stati-onssingel) vind u ter herinnering aan deze grote catastrofe een monument, precies op de plek waar door het omslaan van een boot zes perso-nen verdronken. De hoogte van de zuil geeft aan hoe hoog het water toen heeft gestaan. Het wa-pen boven in de zuil is van het Veenraadschap.

25

Brugkerk(Kerkewijk 18)

In 1886 was er onder leiding van A. Kuyper een afscheiding van Nederlands Hervormde Kerk, de Doleantie, waaruit de Gereformeerde kerk is ontstaan. Deze afscheiding was in Veenendaal aanleiding tot de bouw van een kerk voor de nieuw ontstane gemeente.Dit was de Brugkerk, die in 1886-1887 tot stand kwam. Deze kerk ligt markant op een straathoek. Op de plaats van de verdwenen pastorie kwam een kantoorgebouw als nieuwbouw.De kerk is een zaalkerk, één grote ruimte zonder zuilen. De voorgevel is symmetrisch met in het midden een uitgebouwde portiek voorzien van een topgevel. Links, rechts, en boven de portiek zijn rondboogvensters. Op de hoeken bevinden zich overhoeks geplaatste steunberen. De gevel is versierd met een spitsboogfries en bekroond met een pinakel. In de zijgevels zijn rondboog-vensters geplaatst tussen steunberen. In 1922 vond een belangrijke verbouwing plaats, die de eenheid in stijl van de kerk verstoorde. Tot dan toe was het hele gebouw in neogotische stijl opgetrokken. In 1922 werden de kenmerkende neogotische spitsbogen vervangen door de hui-dige rondboogvensters. Die zijn typisch voor het neoromaans.

In 1886 had men bewust voor een kerk in neo-gotische stijl gekozen. Deze stijl werd bij uitstek geschikt geacht voor kerkbouw, omdat de grote monumenten van het christelijk geloof, de mid-deleeuwse kathedralen, in de gotische stijl wer-den gebouwd. Pas later zou men in protestantse kring bezwaren maken tegen het vermeende ka-tholieke karakter van deze bouwstijl.

ActiviteitenIn de kerk wordt een open dag met muziek ge-organiseerd.

De kerk voor de verbouwing van 1922

26

Kazemat S7(Valleistraat 188)

In de tuin van de familie Valkenburg, Valleistraat 188 vindt u een bunker van het Nederlandse le-ger, welke onderdeel was van de Grebbelinie.Deze kazemat werd gebouwd tijdens de mobili-satie van 1939 en werd in het voorjaar 2012 gerestaureerd. Met het ontwerp van de grote kazemat S(tekelvarken)7a op 26 augustus 1939 kwam de CITB tegemoet aan de wens om vuur naar meer-dere zijden uit te kunnen brengen. Het Centraal Inundatie en Technisch Bureau ontwierp een kazemat met zeven grote schietgaten waardoor een breed schootsveld van 310 graden bestre-ken werd. Dit voordeel werd door de zwakke bewapening van de kazemat grotendeels teniet gedaan; er was slechts één lichte mitrailleur voorhanden. In de Grebbelinie zijn drie van deze kazematten gebouwd. Het exemplaar dat in de geschiedenis van de linie het meest naam heeft gemaakt, staat in Veenendaal. Dit gemeentelijk monument verkeerde lange tijd in slechte staat.

ActiviteitenDe tuin staat vandaag voor u open om dit spe-ciale “Groen van Toen” van dichtbij te kunnen bekijken. Deze locatie heeft geen stempelpost en is niet opgenomen in de speciale fiets- en wandelroute.

Benedeneind in 1964

27

Aantekeningen

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

28

Colofon

Publicatie van het Comité Open Monumentendag VeenendaalE. info@openmonumentendagveenendaal.nl

Redactie: Hans de Kroon, Bert v.d. Bos, Wim van Heteren.

Ontwerp: Hans de Kroon, Bert v.d. Bos, Hennie Henzen.

Beeldmateriaal: Hans de Kroon, Aart Aalbers, Bert v.d. Bos,Gemeentearchief Veenendaal, e.a.

Uitgave:Augustus 2012

Websites:www.openmonumentendag.nlwww.openmonumentendagveenendaal.nlwww.oudveenendaal.nl

Kerkewijk 96

3904 JG Veenendaal

T 0318 - 51 79 44

I www.henzenontwerp.nl

Grafisch ontwerp

Huisstijl en logo

Website ontwerp en hosting

Advertenties

Brochures

Zakelijk en familiedrukwerk