Hoofdonderzoek “Alternatieven afvoer regenwater in Vaassen” · 2008. 4. 17. ·...

Hoofdonderzoek “Alternatieven afvoer regenwater in Vaassen”

Martin Smit

Vaassen, December 2006

“Alternatieven afvoer regenwater in Vaassen”

Martin Smit Vaassen, december 2006

2

Voorwoord Als afronding van mijn studie Grond-, Weg- en Waterbouwkunde heb ik een afkoppelplan samengesteld voor de wijk “Berkenoord 1” in Vaassen. De Gemeente Epe heeft mij deze opdracht aangeboden en de faciliteiten beschikbaar gesteld om deze opdracht tot een goed einde te brengen. Doordat de overheid vraagt om aan verschillende kwaliteitseisen te voldoen is het noodzakelijk om in de toekomst het hemelwater af te koppelen van het gemengde rioolstelsel. De laatste 8 maanden heb ik intensief samengewerkt met een aantal personen om tot dit resultaat te komen. De mensen die hieraan een bijdrage hebben geleverd wil ik bedanken. Als eerste gaat mijn dank uit naar Henk Jan Bartelink begeleider namens de Gemeente Epe. Daarnaast bedank ik Bram Breur begeleidend docent van de Hogeschool Windesheim voor zijn adviezen en begeleiding. Tot slot bedank ik de medewerkers van de afdeling Ruimtelijke Ordening voor de behulpzaamheid gedurende mijn afstudeerperiode. Daarnaast hebben een aantal aannemers hun kennis en expertise ter beschikking gesteld. Hiervoor mijn dank. Martin Smit Vaassen, december 2006



3

Samenvatting In Vaassen wordt relatief schoon regenwater en afvalwater van huishoudens en bedrijven samen in één rioolstelsel afgevoerd richting de waterzuivering in Apeldoorn. In de toekomst moet hiermee anders omgegaan worden. Dit is mogelijk met behulp van de aanleg van voorzieningen, die voorkomen dat het regenwater afgevoerd wordt via het riool. Deze voorzieningen kunnen zowel op eigen terrein als in openbaar gebied aangelegd worden. Het regenwater kan in de grond wegzakken, naar oppervlaktewater worden afgevoerd, verdampen via vegetatie op een vegetatiedak of worden gebruikt voor bepaalde huishoudelijke doeleinden, zoals het toilet doorspoelen, auto wassen of het sproeien van de tuin. Het voorkomen van regenwaterafvoer naar het rioolstelsel wordt afkoppelen van regenwater van het rioolstelsel genoemd, of kortweg afkoppelen genoemd. Zoals uit het vooronderzoek en het bodemonderzoek blijkt zijn er voldoende mogelijkheden voor deze bronaanpak. Aanleiding van deze opdracht is dat het rioolstelsel in de wijk “Berkenoord 1” niet meer voldoet aan de eisen van de waterkwaliteitsbeheerder nl. waterschap Veluwe. Het streven van het waterschap is om zoveel mogelijk woon eenheden af te koppelen. Het rioolstelsel moet een bepaalde hoeveelheid berging van water hebben, voordat er een overstorting plaatsvindt. Overstortingen vinden een aantal keren per jaar plaats als het erg hard regent (bui 8 leidraad riolering) en het rioolstelsel zich snel vult. Het rioolwater in de wijk “Berkenoord 1” wordt met behulp van een wervelventiel afgevoerd. Wanneer het hard regent wordt een groot gedeelte van het riool als berging gebruikt. Met harde regen wordt bedoeld bui 8 uit de leidraad riolering. Dit houd in dat eens per twee jaar water op straat mag staan. Doordat het grootste gedeelte van het rioolstelsel in Vaassen aan elkaar is gekoppeld hebben de rioolstelsels in elke wijk invloed op elkaar. Momenteel vinden er nog overstorten plaats op de Egelbeek. De Egelbeek ligt ten zuiden van de wijk “Berkenoord 1”. Aangezien deze beek door het waterschap Veluwe aangewezen is als HEN-water (hoog ecologisch niveau) mag hier vanaf 2009 niet meer op geloosd worden. Hier moet afgekoppeld worden in combinatie met een randvoorziening. Daarnaast vindt er een overstort plaats op de Dorpse beek. Wanneer de overstorten van de Egelbeek worden gesaneerd en worden afgeleid naar de Dorpse beek voldoet deze beek niet meer aan de basisinspanning. Het is dus noodzakelijk om voor 1 januari 2009 3,34. ha hemelwater af te koppelen om aan de basisinspanning van de Dorpse beek te voldoen. Deze afspraken zijn inmiddels gemaakt met Waterschap Veluwe en de Provincie. Om zicht te krijgen op de verschillende factoren die van belang zijn voor het afkoppelen in de wijk “Berkenoord 1” is een gebiedsinventarisatie gedaan. Op de volgende factoren is gelet: emissiebronnen, bebouwing, hoogteligging, infrastructuur, verhard oppervlak, openbaar groen, bodem en de ligging van de waterlopen. In het vooronderzoek zijn deze zaken uitvoerig belicht. Het blijkt dat het geen enkel probleem is om af te koppelen.



4

Afkoppelen van verhard oppervlak bij woningen (bestrating en daken) staat in dit rapport centraal. Er zijn bovengrondse voorzieningen zoals een infiltratieput,- veld,- sleuf,- wadi en een sloot. Ondergrondse voorzieningen zijn een infiltratiekrat en buis. Naast het boven- en ondergronds verwerken van regenwater op het particuliere perceel kan regenwater ook met een goot of buis afgevoerd worden naar openbaar gebied. Het is onmogelijk om in dit afkoppelplan voor iedere woning in de wijk “Berkenoord 1” tot een afkoppelvoorstel te komen, daarom worden drie voorbeeldsituaties behandeld. Deze situaties geven de meest voorkomende bebouwingstypen weer. Voor “Berkenoord 1” zijn dit een tussenwoning, twee-onder-één-kap woning en vrijstaande woning. Per situatie is een afweging gemaakt waarin één voorziening en een alternatief worden voorgesteld. In deze voorbeelden wordt het definitieve advies weergegeven. Het is dus mogelijk dat een alternatief als advies wordt aangegeven. Per voorbeeldsituatie wordt het volgende advies aan de Gemeente Epe voorgesteld:

Tussenwoning: de voorkant afkoppelen d.m.v een goot zodat het water naar de weg stroomt en via de kolken in het IT-riool wordt geborgen. De achterkant van de woning wordt d.m.v. infiltratiekratten afgekoppeld.

Twee-onder-één-kap woning: het advies is om de voorkant rechtstreeks op het IT-riool aan te sluiten en de achterkant d.m.v. infiltratiekratten af te koppelen.

Vrijstaande woning: zowel de voor- als achterkant wordt afgekoppeld door middel van een wadi. Alternatieven zijn er voldoende, infiltratiekratten en een goot zijn eveneens oplossingen. Een wadi is een goedkope en duurzame oplossing.

Het advies is om een IT-riool aan te leggen. Hierdoor wordt de open verharding afgekoppeld en kan de voorkant van de woningen hierop aangesloten worden. Wordt dit niet gedaan dan wordt de benodigde hoeveelheid af te koppelen oppervlak niet gehaald.

De voor-en nadelen van bovenstaand advies zijn weergegeven in de conclusie.

Om aan de basisinspanning te voldoen is het noodzakelijk om een IT-riool aan te leggen. Dit IT-riool wordt alleen aangelegd in de open verharding. In de asfalt wegen wordt IT-riool gelegd als de wegen vervangen moeten worden. Momenteel is dit een zeer grote investering om de goede asfalt wegen op te breken.

Het communicatietraject wordt opgesteld om onder de bewoners draagvlak te creëeren voor het afkoppelen van de particuliere percelen. Bewoners kunnen niet verplicht worden om af te koppelen. Stapsgewijs zullen de bewoners worden betrokken in het project om ze op die manier te bewegen af te koppelen. Het advies is om de volgende communicatiemiddelen te gebruiken: een persbericht in de plaatselijke media, een informatiefolder over afkoppelen, een perceelskaart waarop de bewoners een voorziening op het perceel kunnen intekenen en verschillende voorlichtingsavonden en inloopmiddagen.



5

In dit onderzoek worden de benodigde communicatiemiddelen verder uitgewerkt aan de hand van voorbeelden. Het advies is om de bewoners vroegtijdig op de hoogte te stellen van de plannen en de hierboven genoemde communicatiemiddelen te gebruiken. Het voordeel is dat de bewoners vanaf het begin bij het project worden betrokken. Aangezien de bewoners in de natuur wonen, is het van belang om veel aandacht te schenken aan de termen “duurzaam” en “milieu”. Op basis van de berekende kosten per voorbeeldsituatie kan een schatting gemaakt worden van de kosten van het afkoppelen, wanneer 3,34 ha. wordt afgekoppeld van het rioolstelsel. De kosten worden geschat op € 809.902 inclusief opslagen en BTW. Hierin zijn de kosten voor het afkoppelen van de straten in meegenomen. Wanneer de voorkanten van twee-onder-één-kap woningen rechtstreeks op het IT-riool worden aangesloten zullen de totale projectkosten aanzienlijk lager zijn. De kosten van het totale project zullen ongeveer €60.000 dalen. Inclusief opslagen en BTW kost het totale project dan €727.315,50. Het afkoppelen van 3,34 ha. moet voor 1-1-2009 zijn uitgevoerd. In het voorjaar van 2007 wordt dan ook begonnen met de voorbereidingen. Het maken van de bestekken, het communicatietraject, de aanbesteding en hierna de uitvoering en toezicht. Momenteel is hierdoor nog niet bekend hoeveel bewoners meewerken met het afkoppelproject. In samenwerking met studenten van de Hogeschool Windesheim is een bodem onderzoek uitgevoerd. De bodem in de wijk “Berkenoord 1” bestaat voornamelijk uit zand. Nadat een negental grondmonsters zijn geanalyseerd bleek dat gemiddelde k-waarde 8 meter per dag is. In combinatie met een lage grondwaterstand betekent dit een zeer goede uitgangspositie om het hemelwater af te koppelen van de riolering.



6

Summary In Vaassen relatively clean, atmospheric water and waste water of households and industry’s is currently transported in one sewer to the water purifying plant in Apeldoorn. In the future another solution should be found. An option could be the instalment of facilities that prevent the entry of rain water into the sewer system. Such facilities can be installed on private as well as on public areas. The atmospheric water can be allowed to flow to the groundwater or it can be transported to surface water. An other possibility is that the atmospheric water is absorbed by roof vegetation, or is used for domestic uses like washing of cars or spraying of gardens. The prevention of the atmospheric water being collected in a sewer is called “disconnection of rain water”, or simply “disconnection”. The preliminary investigation and the soil investigation show that there are many possibility’s for this source-oriented approach. The reason for this investigation is that the sewerage in the district “Berkenoord 1” doesn’t satisfy the rules of the water quality management authority. The water quality management wants to disconnect as many as possible households with regard to the rain water. The sewerage must be able to store al lot of water before it flows over. When heavy rain occurs and the sewerage is full, the sewer can run over. This usually happens a couple of times in a year. The sewerage water in the district of “Berkenoord 1” is transported with the help of an air-valve. During heavy rain, a large part of the sewerage is used as a water store. Because most parts of the Vaassen sewerage are connected to each other, the sewerages affect each other. Currently overflows to the Egelbeek can still occur. The Egelbeek is a brook on the south side of the district “Berkenoord 1”. However, this brook has been labelled HEN-water (High Ecological Level) by the water quality management After 2009 it will not be permitted to drain off effluent water. The solution is to uncouple domestic rain water in combination with other facilities. When the Egelbeek is sanitised of effluent water drainage, the effluent will flow to the Dorpse beek with the help of a transport sewer. As a result, the Dorpse beek doesn’t satisfy the rules of the water quality management anymore. So it will be necessary to disconnect 3,34 ha of paved surface before 2009. Agreements on this aspect have been worked out in cooperation between the Province of Gelderland and the water quality management. A district investigation of “Berkenoord 1” has been performed. In this investigation, the following factors received attention; emission sources, building, location height, infrastructure, paved surface, public green, bottom and the locations of the watercourses. The conclusion of the preliminary investigation is, there is no problem to disconnect the rain water.



7

Disconnecting rain water from the paved surface on and around houses is the central issue in this report. There are solutions above the ground like; infiltration puts, infiltration fields, infiltration grooves, wadis and ditches. Underground solutions are infiltration crates and infiltration ducts. Besides local processing of atmospheric water, another possibility is transport of rain water through gutters or pipes to a public area. It is impossible to come up with a detailed proposal for each house in this plan. Therefore three examples of situations are described. These examples deal with the most occuring building types. For each example a proposal and an alternative option for change of infrastructure is presented. It is possible that the alternative is my advice to the council of Epe.

House belonging to a block of houses: the front side are disconnected with the help of an gutter and the backside with the help of an infiltration crate. An alternative is to uncouple the front of the house with an infiltration crate.

Two under one roof house: the advice is to connect the front side of the

house to the IT-sewer and the backside of the house disconnected with an infiltration crate. An alternative is to connect the front side of the house to the IT-sewer with a gutter to the road. The backside of the house can be disconnected with the help of a wadi.

Free standing house: the front and backside are both disconnected using a

wadi. There are many alternatives for these houses; infiltration crates, and for example a gutter.

To meet the rules of the water quality management, it is necessary to

install an IT-sewer. Such an IT-sewer is constructed in the open surface. IT sewers can be constructed in the asphalt roads when the road is due for replacement. It is currently a very large investment to demolish a good road for this reason.

The advantages and disadvantages of the advice worked out in the conclusion. Commitment and cooperation of the local inhabitants is very important for the project. A good communication plan is therefore needed. Civilians can not be obliged to disconnect the atmospheric water of their houses. Step by step cooperation will be sought in order to convince the civilians that disconnection is required. The advice is to brought the following communication tools; a press message in the local paper, a information paper about the disconnection of atmospheric water, a map of their residential area, on which the facility to uncouple the atmospheric water can be drawn by the residents, and the organisation of information days. In this investigation the communication tools are worked out with examples.



8

The advice is to inform the civilians in a early stadium of the project, with the help of the communication tools. Based on the calculated costs of each example an assay of the total costs to disconnect the atmospheric water of the houses can be made. The total costs of the project are estimated to be €809.902 including additional costs and VAT. This price is including the costs for disconnecting the atmospheric water from the road. When the front side of a block of two houses is connected directly to an IT-sewer, the total costs will be lower with approximately €60.000. The total costs of the project are estimated to be €727.315. The entire project must be finished before 1-1-2009. The preparation started in 2007. At the moment it is not yet known how many civilians will be cooperate in the project. A project group of the college of Windesheim has performed a soil investigation. The soil in the neighbourhood of “Berkenoord 1” seems to consist mainly of sandy soil. The average k-value is found to be 8 meters a day. Together with the low level of the ground water, this shows very good prospects to disconnect the atmospheric water gathered from the paved surface.



9

Inhoudsopgave Voorwoord.............................................................................................. 2 Samenvatting ......................................................................................... 3 Summary ............................................................................................... 6 Inhoudsopgave ....................................................................................... 9 Inleiding ...............................................................................................10 1. Basisinspanning rioolstelsel ..................................................................11 2. Afvoerend oppervlak............................................................................12 3. Afkoppelvoorzieningen .........................................................................13

3.1 Bovengrondse voorzieningen............................................................13 3.2 Ondergrondse voorzieningen............................................................15

4. Aannames kostenberekening ................................................................17 5. K-waarde...........................................................................................19 6. Voorbeelden.......................................................................................20

6.1 Rijtjeswoning.................................................................................21 6.2 Twee-onder-één-kap woning............................................................24 6.3 Vrijstaande woning.........................................................................28 6.4 Open verharding ............................................................................31 6.5 Totale kosten afkoppelen “Berkenoord 1” ...........................................32

7. Neerslag per maand ............................................................................35 8. Communicatietraject ...........................................................................37

8.1 Betrokken partijen..........................................................................37 8.1.1 Gemeente Epe .........................................................................37 8.1.2 Waterschap Veluwe...................................................................37 8.1.3 Perceelseigenaren.....................................................................37 8.1.4 Ingehuurd Ingenieursbureau ......................................................37 8.1.5 Provincie .................................................................................38 8.1.6 Woningbouwvereniging..............................................................38 8.1.7 Aannemer ...............................................................................38

8.2 Informeren van bewoners................................................................38 8.2.1 Persbericht ..............................................................................38 8.2.2 Informatieavonden ...................................................................38

9. Conclusies en aanbevelingen ................................................................40 10. Literatuurlijst....................................................................................43 Bijlage 1 : Dwarsdoorsneden Bijlage 2 : Aanlegkosten voorzieningen Bijlage 2a : Overzicht totale kosten afkoppelen Bijlage 3 : Overzichtstekeningen verhard oppervlak Bijlage 4 : Neerslag gegevens Bijlage 5 : Persbericht regionale krant Bijlage 6 : Informatiefolder Bijlage 7 : Handleiding Bijlage 7a : Perceelskaart



10

Inleiding De laatste jaren wordt steeds meer naar een duurzaam stedelijk waterbeheer gestreefd. Een belangrijk onderwerp hierbij is afkoppelen van verhard oppervlak. Het hemelwater dat van de verharde oppervlakken afstroomt wordt dan niet meer ingezameld in het gemengde rioolstelsel, maar wordt afgevoerd naar de bodem of naar het oppervlaktewater. Om goed te kunnen afkoppelen is een afkoppelplan noodzakelijk. Het afkoppelplan welke ik heb opgesteld voor de Gemeente Epe richt zich op de wijk “Berkenoord 1” in Vaasen. In dit afkoppelplan is berekend hoeveel verhard oppervlak in de wijk “Berkenoord 1” aanwezig is. Daarnaast is voorgesteld hoe het beste kan worden afgekoppeld. Om tot een goed vergelijk te komen is een kostenoverzicht gemaakt van iedere methode afzonderlijk, maar ook van het totale project. In de calculatie is geen rekening gehouden met eventuele prijsstijgingen van materialen. Tot slot is uiteengezet hoe de bewoners het beste benaderd kunnen worden en welke hulpmiddelen hierbij gebruikt kunnen of moeten worden. De planning is dat eind 2007 of begin 2008 een start gemaakt wordt met de uitvoering van de werkzaamheden.



11

1. Basisinspanning rioolstelsel Om een reductie van vuiluitworp door rioolstelsels op oppervlaktewater te bereiken heeft de Coördinatiecommissie Uitvoering Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren (CUWVO) gekozen voor een twee sporenaanpak, te weten: 1. De basisinspanning 2. Het waterkwaliteitsspoor Het gemend rioolstelsel in Epe moet volgens de basisinspanning voldoen aan de volgende eisen; 7 mm berging, 0,7mm/h pompovercapaciteit en 2 mm extra berging in randvoorzieningen (Lit.1). Wanneer de berging in het rioolstelsel vergroot moet worden dan kan dit bereikt worden door de volgende maatregelen te nemen:

Vergroting en betere benutting van de berging in het rioolstelsel Afkoppelen van het verhard oppervlak Vergroten van de pompovercapaciteit

De Gemeente Epe heeft gekozen voor een aanpak bij de bron nl: het voorkomen van afvoer van regenwater naar het riool. Dit wil zeggen dat afkoppelen van verhard oppervlak de voorkeur krijgt boven het beter benutten van de berging. Wanneer de HEN-overstorten zijn gesaneerd en 3,34 ha. is afgekoppeld, dan voldoet de Gemeente Epe aan de basisinspanning.

Berging is de benutte inhoud (m³) van een rioolstelsel gerelateerd aan het aangesloten verhard oppervlak (m²). Berging wordt uitgedrukt in mm. Bijvoorbeeld: een rioolstelsel heeft een inhoud van 700 m³, waarvan 300 m³ benut wordt voor berging van rioolwater. Het aangesloten verhard oppervlak (daken en wegen) is 9 hectare. De berging is dan (700-300) / 90.000 = 4,4 mm

De pompovercapaciteit bepaalt in combinatie met de bergingsinhoud en het zuiveringsrendement de totale vuiluitworp via overstorten en het effluent van de zuivering. Naarmate de pompcapaciteit toeneemt, wordt de ledigingstijd korter en stort op jaarbasis minder water over, maar wordt ook de zuiveringsinrichting vaker overbelast en kan de doelmatige werking in gevaar komen.



12

2. Afvoerend oppervlak Met behulp van de Grootschalige Basiskaart van Nederland (GBKN), luchtfoto’s en veldinventarisatie is het afvoerend oppervlak van de wijk “Berkenoord 1” bepaald. In totaal is 6,25 ha. verhard oppervlak op het rioolstelsel aangesloten. In bijlage 3 is door middel van een tekening een overzicht gegeven van het verharde oppervlak. Gesloten verharding 0,6 ha. Open verharding 1,7 ha. Inritten 0,6 ha. Hellend dak 1,7 ha. Vlak dak 1,2 ha. Terrassen 0,45 ha. Totaal 6,25 ha. Zoals in het vooronderzoek is aangegeven wordt de asfalt verharding afgekoppeld wanneer de weg vervangen moet worden. Van bovenstaande opsomming is op dit moment 0,6 ha. nog niet af te koppelen. Op basis van ervaringen uit het verleden kan worden geconcludeerd dat ongeveer 60% van de particuliere percelen kan worden afgekoppeld. De overige 40% is dus niet bereid om mee te werken. Wanneer uitgegaan wordt van 60% dan kan in totaal 4,07 ha. verhard oppervlak worden afgekoppeld. Van de open verharding is geen 60% genomen, aangezien dit gemeentelijk eigendom is en zonder toestemming van de aanwonenden afgekoppeld kan worden. Overleg is uiteraard wel noodzakelijk. De parameters van de bodemopbouw zijn verkregen aan de hand van de bodemkaart van de Province Gelderland en door middel van boringen. Verder onderzoek naar de bodemopbouw wordt in een later stadium behandeld.



13

3. Afkoppelvoorzieningen

3.1 Bovengrondse voorzieningen Zoals in het vooronderzoek is aangegeven, is met behulp van de beslisboom van Tauw, het afkoppelen van hemelwater d.m.v. infiltratie in de bodem de enige mogelijkheid. Om het regenwater te infiltreren zijn er verschillende mogelijkheden. Deze mogelijkheden, zowel onder- als bovengrondse worden in dit hoofdstuk besproken. Infiltratieput

Een infiltratieput is een eenvoudige manier om hemelwater af te koppelen. De opbouw van de put bestaat uit betonnen elementen. Doordat er gaatjes in put aanwezig zijn, kan het regenwater via de wanden en de bodem infiltreren. Het regenwater stroomt direct van de regenpijp of bestrating naar de put waar het kan infiltreren. Een infiltratieput is te gebruiken voor het afkoppelen van regenpijpen. Het nadeel van een infiltratieput is dat het moeilijk is om rioolputten af te koppelen, doordat infiltratieputten niet in de verharding geplaatst kunnen worden.

Figuur 1: infiltratieput

Infiltratiesleuf

Een infiltratiesleuf is een lintvormige voorziening die is ingegraven. Deze sleuf is opgevuld met zand of grind. Het regenwater wordt afgevoerd naar de sleuf waar het via de bodem en wanden infiltreert. Met behulp van een drainagebuis wordt het regenwater sneller over de sleuf verdeeld, zodat het naar plaatsen in de sleuf stroomt, die een groter infiltrerend vermogen hebben. Met behulp van een infiltratiesleuf kunnen verharde oppervlakken zoals terrassen afgekoppeld worden. In de meeste gevallen zal de verharding opnieuw gelegd moeten worden zodat het regenwater naar deze sleuf stroomt.

Figuur 2: infiltratiesleuf



14

Infiltratieveld/wadi Een infiltratieveld is een verlaging op onverhard terrein waar water verzameld wordt en in de bodem kan infiltreren. Tuinen en plantsoenen kunnen hiervoor worden gebruikt. Een bekend voorbeeld van een infiltratieveld is een wadi. Bij een wadi is echter grondverbetering toegepast op de bovenste grondlaag. Hieronder is een materiaal met veel holle ruimten toegepast (bijv. lava). Door dit materiaal loopt een drainagebuis, die in de voorziening zorgt voor een verdeling van regenwater. Dit is met name bij grotere wadi’s van belang wanneer de bodem niet op alle plekken even snel infiltreert (Lit. 4).

Figuur 3: wadi

De bovengenoemde elementen maken een wadi duurder dan een infiltratieveld. Het voordeel van een wadi is dat deze sneller leeg is dan een infiltratieveld. Sloot/greppel

Een sloot/greppel is een lintvormige voorziening, die op het perceel is gegraven. Vanuit de voorziening infiltreert het regenwater naar de bodem. Regenwater wordt met een buis of goot naar de sloot of greppel afgevoerd. De bodem van de sloot/greppel dient als voorzuivering van het regenwater, voordat dit het grondwater bereikt. Het aantal maal dat een sloot schoongemaakt moet worden is afhankelijk van de vegetatie in de sloot. Een sloot in een tuin is niet praktisch en daarom alleen op de perceelsgrens aan te leggen.

Figuur 4: sloot/greppel

Open en doorlatende verharding

Een open verharding (grindpad of bestrating met open voegen) zorgt dat het regenwater niet in het riool of een infiltratievoorziening terechtkomt, maar infiltreert naar het grondwater. Open verharding kan onder andere toegepast worden bij parkeerterreinen, wegen en opritten. Een grindpad zorgt voor ongemak, omdat het moeilijk te berijden is. Open voegen kunnen leiden tot extra onkruid. Om dit te beperken kunnen deze voegen opgevuld worden met grind.

Figuur 5: open verharding



15

3.2 Ondergrondse voorzieningen Infiltratiekrat

Een infiltratiekrat is een kunststof krat, die geheel ondergronds is aangelegd en bovengronds dus geen ruimte in beslag neemt. Deze voorziening heeft een standaard inhoud. Afhankelijk van het aangesloten verhard oppervlak wordt de hoeveelheid infiltratiekratten bepaald. Met behulp van een blad- en zandvang kan voorkomen worden dat de krat vervuild raakt. Het onderhoud beperkt zich tot 1 à 2 keer per jaar door het legen van de blad- en zandvang. Afkoppelen met behulp van infiltratiekratten kan zowel per regenpijp of rioolput of gezamenlijk voor een hele zijde van een woning plaatsvinden. Centrale infiltratie heeft de voorkeur,

omdat meestal met minder kratten per zijde kan Figuur 6: infiltratiekrat worden volstaan.

Infiltratie- Transportriool/-buis

Een Infiltratie-Transportbuis is een rioolbuis die regenwater zowel kan transporteren als infiltreren. Door de poriën in de buis kan het regenwater infiltreren naar het grondwater. Het overige water wordt via een lozingspunt geloosd op een infiltratievoorziening of oppervlaktewater. Met behulp van een blad- en zandvang kan voorkomen worden dat de buis vervuild wordt. Onderhoud blijft dan beperkt tot het 1 of 2 keer per jaar legen van de blad- en zandvang. Een infiltratieriool wordt meestal gebruikt bij het afkoppelen van grote verharde oppervlakken. De buis kan tussen de regenpijpen of rioolputten worden gelegd. Ook kleinere oppervlakken kunnen met een infiltratieriool worden afgekoppeld. Doorgaans worden dan infiltratiekratten gebruikt omdat deze sneller water kunnen infiltreren.

Figuur 7: infiltratieriool



16

Buis/goot Een buis/goot dient als transportmiddel naar een infiltratievoorziening op eigen perceel of naar het openbaar gebied. Een afvoergoot heeft verschillende voordelen ten opzichte van een buis. Doordat het water zichtbaar is, kunnen eventuele calamiteiten waargenomen worden. Verder geven goten een speels karakter en zijn ze eenvoudig aan te leggen. Buizen nemen geen extra ruimte in beslag door de ondergrondse ligging ervan. Hierdoor hoeft de inrichting van de tuin nauwelijks aangepast te worden. Daarnaast kan met een buis een grotere afstand worden afgelegd.

Figuur 8: buis/goot

Om de verschillende mogelijkheden te verduidelijken is in bijlage 1 de dwarsdoorsnede van een aantal voorzieningen weergegeven.



17

4. Aannames kostenberekening

Indien een verhard oppervlak (dak of verharding) meerdere aansluitingspunten op het riool heeft, is er vanuit gegaan dat de regenwaterafvoer gelijkmatig verdeeld is over deze punten.

Bij de dimensionering is ervan uitgegaan dat alle neerslag tot afvoer komt en niet infiltreert door de verharding.

De graafwerkzaamheden in particuliere percelen gebeuren handmatig,

aangezien deze niet altijd makkelijk zijn te bereiken met graafwerktuigen. De kosten van graafwerkzaamheden zullen hierdoor stijgen van €7 naar €30 per m³.

In dit onderzoek is uitgegaan van 1 peilbuis. Om een nauwkeuriger

grondwaterstand te hebben moeten meer peilbuizen geslagen worden. Maar de verwachting is dat er niet veel veranderingen in de grondwaterstand waarneembaar zullen zijn.

De ondergrondse leidingen komen te liggen op een diepte van 0,80m

onder het maaiveld om problemen bij vorst te voorkomen. De leidingen bij woningen hebben een diameter van 125mm. Voor de breedte van de sleuf is 0,25m aangehouden. Hierdoor is er nog werkruimte beschikbaar. Dit betekent dat per meter ondergrondse leiding 0,2m³ grond moet worden verzet.

Een infiltratiesleuf heeft een afmeting van 0,4 * 0,6 meter. Per meter

infiltratiesleuf moet 0,24m³ ontgraven worden.

Een infiltratieput is een verticaal ingegraven infiltratiebuis. De infiltratieput heeft een diameter van 400mm en een lengte van 1m. De inhoud van de put is 125 liter.

Een infiltratiebuis (IT-riool) heeft een diameter van 400mm, de

oppervlakte van de doorsnede is 0,13m. De onderkant van de infiltratiebuis komt op 1,2 meter onder het maaiveld.

Bij de berekening van het ruimtebeslag van een infiltratieveld en wadi is

uitgegaan van een standaarddiepte van 0,3 en 0,4 meter.

Voor het talud van een infiltratieveld en wadi is 1:2 aangehouden.

De infiltratiekratten hebben de volgende afmetingen 0,90*0,61*0,41 m. De inhoud bedraagt 220 liter. Om de kratten te plaatsen moet 1,45m³ grond worden verzet. De onderkant van de krat komt op 1,2 meter onder het maaiveld. De breedte van de ontgraving bedraagt 1,2 meter. De lengte van de ontgraving bedraagt 1,1 meter. Hierdoor wordt voldoende ruimte overgehouden om te werken. Er wordt van een effectieve berging van 95% uitgegaan in de kratten.



18

Voor een sloot of greppel wordt een standaard bovenbreedte aangehouden van 1,5 meter. Voor de diepte van de sloot of greppel wordt 1,1 meter aangehouden.

Wanneer een goot wordt aangelegd is dit een prefab goot met de volgende

afmetingen: breedte 0,4 meter, diepte 0,03 meter en een verhang van 1/300.

Per regenpijp/afvoerput is 5 meter leiding aangehouden als gemiddelde

transportlengte. Bij een wadi en infiltratieveld is 1,5 keer deze lengte aangehouden omdat deze gemiddeld verder van woningen liggen. Om deze reden wordt bij een sloot 2 keer deze lengte aangehouden.

De kosten van een wadi zijn per kuub berekend op basis van een prijs van

€92 per 1,83m³ (inhoud standaardvoorziening). De prijs van 1m³ is dan €50.

De berging is afhankelijk van het afstromende debiet op één dag, bij een

hoeveelheid neerslag met een bepaalde herhalingstijd. Voor de infiltratievoorzieningen heb ik gekozen voor een bui met herhalingstijd van 2,0. Dit wil zeggen, dat deze bui gemiddeld een keer per twee jaar voorkomt, zodat er 0,5 maal per jaar kans op een overschrijding is. De maatgevende neerslaghoeveelheid per dag (N) is in dit geval 19.8 mm. In de berekeningen wordt van dit getal uitgegaan (lit. 4). Volgens de leidraad riolering is dit bui 8.

In het verslag wordt uitgegaan van de volgende afvloeiingscoëfficiënten.

Voor klinkerbestrating 0,80 en voor daken 0,90.

De oprit bij woningen wordt niet meegeteld als verhard oppervlak. De reden hiervoor is dat bij een aantal bewoners het inrit geheel bestraat is en bij anderen bestaat het inrit uit twee rijen tegels. Vanuit wordt gegaan dat het hemelwater van de inritten naar het IT-riool stroomt waar mogelijk. De oppervlakten van het inrit worden dan wel meegenomen in het totaal af te koppelen oppervlak. Bij de dimensionering van het IT-riool wordt rekening gehouden met de aangesloten inritten.

Het IT-riool wordt 30 cm rondom de buis aangevuld met draineerzand. De

klasse is SN8.

Betekenis begrippen berekeningen:

Qafs : afstromend debiet in m³/dag N : neerslag in m/dag Ψgem: afvloeiingscoëfficiënt is dimensieloos Avo : aangesloten verhard oppervlak in m² ti : infiltratietijd voor maximaal geborgen water (dagen) Vb : maximale berging (m³) k : k-waarde of doorlaatfactor van grond (m/dag) C : correctiefactor voor waterdoorlatendheid (1) Ai : infiltrerend oppervlak (m²)



19

5. K-waarde In de wijk Berkenoord in Vaassen zijn 9 punten onderzocht op de waterdoorlatendheid door studenten van de Hogeschool Windesheim. De volgende methode is hiervoor toegepast; allereerst is een gat gegraven tot de zandlaag. Dit was tot een diepte van circa 1 meter. Vervolgens wordt er een pvc-buis rechtop ingezet. De diameter van deze buis is 125 mm. Hierin wordt een buis gezet met dezelfde lengte, maar met een diameter van 75 mm. Beide buizen worden volgegoten met water tot dezelfde hoogte. De beginhoogte wordt gemeten en vervolgens wordt dit iedere 2 ½ minuut gedaan. Na een kwartier stopt de proef en wordt het volgende punt gemeten. Nadat dit punt is gemeten wordt het eerste punt nogmaals gemeten. Op deze manier zijn alle punten onderzocht en kan de conclusie worden getrokken dat de 2e keer meten een constanter beeld geeft van de k/d-waarde dan de eerste keer. In onderstaand overzicht zijn alle gemeten waarden weergegeven. Punt 1 Punt 2 Punt 3 8,52 meter/dag 7,93 meter/dag 7,81 meter/dag Punt 4 Punt 5 Punt 6 7,06 meter/dag 9,32 meter/dag 8,46 meter/dag Punt 7 Punt 8 Punt 9 5,87 meter/dag 8,43 meter/dag 9,54 meter/dag De conclusie is dat de gemiddelde k-waarde 8,10 meter per dag is. Voor het gemak wordt in dit onderzoek gerekend met een k-waarde van 8 meter per dag.



20

6. Voorbeelden In dit hoofdstuk worden de voorbeeldsituaties individueel behandeld. Er wordt vanuit gegaan dat al het verhard oppervlak aan de achterkant van woningen is aangesloten op het gemengd rioolstelsel en het water aan de voorkant afstroomt naar de straat. Er wordt bij de voorbeeldsituaties onderscheid gemaakt tussen de voorzieningen aan de voor- en achterkant omdat regenwater hier op andere manieren kan worden verwerkt. Per voorbeeldsituatie wordt een passende voorziening aanbevolen en wordt een alternatief gegeven. Naast het ruimtebeslag en de wensen van de bewoners bepalen de kosten en het ruimtebeslag de keuze van de voorziening. Per voorbeeldsituatie zijn de kosten berekend voor de verschillende voorzieningen. In bijlage 2 zijn per voorziening de besteksposten met de bijbehorende prijzen (excl. opslagen) opgenomen. Een vergelijking van de aanlegkosten is gedaan op basis van de prijs per vierkante meter afgekoppeld verhard oppervlak. De kosten voor de aanleg van voorzieningen worden hoger wanneer een particulier perceel moeilijk te bereiken is. Hierdoor kost het meer tijd, en dus geld, om materiaal en materieel ter plaatse te krijgen. Deze kosten zijn niet meegenomen. Bij de aanleg van een voorziening moet tevens rekening worden gehouden met de veiligheid van mensen (spelende kinderen). Bovengrondse voorzieningen zoals een wadi mogen niet te diep worden gemaakt en kan een hek of afdekking van de voorziening voorkomen dat kinderen te dicht in de buurt komen.



21

6.1 Rijtjeswoning Situatie De rijtjeswoning is geplaatst op een perceel van 137 m². Een tekening van de woning met schuur is te zien in figuur 1. Vermeld moet worden dat niet bij alle woningen een schuur aanwezig is. De woning heeft een puntdak en de schuur beschikt over een plat dak. Het totale dakoppervlak per woning inclusief schuur is 56 m². Het regenwater wordt met regenpijpen naar de riolering afgevoerd. Aan de achterkant van de woning is een terras aanwezig van 18 m². In de meeste gevallen wordt het hemelwater van dit terras afgevoerd naar de riolering. De K-waarde is 8 m/d.

Figuur 9: overzichtstekening tussenwoning.

De voortuin is niet verhard en heeft een oppervlakte van 33m². Om niet teveel beslag te leggen op de beschikbare ruimte wordt gekozen voor een ondergrondse voorziening. Wanneer deze voorziening onder verharding wordt geplaatst is de kans op beschadiging door boomwortels minimaal, nadeel is wel dat de voorziening slecht bereikbaar is in geval van calamiteiten. Het is mogelijk om het regenwater afkomstig van de achterkant van de woning naar de voorkant te transporteren om het aldaar te infiltreren. Aangezien dit een grote afstand is wordt dit een dure oplossing. Het regenwater van de achterkant van de woning wordt afgekoppeld door middel van infiltratiekratten. Een deel van de bestrating moet hiervoor worden opgebroken.



22

De volgende gegevens zijn bekend per woning: voor achter Dakoppervlak* 25 31 Verharding* 0 18 Tuinoppervlak* 33 29,5 Regenpijpen ** 2 2 Rioolputten** 0 1 * m² ** aantal Techniek Aangezien voor zowel de voor als achterkant van de woning, de bestrating en de schuur, wordt gekozen voor een ondergrondse voorziening bestaat de keuze uit een infiltratiebuis en infiltratiekratten. De keuze van infiltratiekratten boven de aanleg van een infiltratiebuis is gebaseerd op het infiltrerend vermogen van een krat. In totaal moet 56m² dakoppervlak afgekoppeld worden. Om te berekenen hoeveel kratten hiervoor nodig zijn wordt gebruik gemaakt van de volgende formules (Lit.5): Ψgem = Ψ1 * A1 + Ψ2 * A2 + ……….. A1 + A2 + ……….. Ψgem = 0,8 * 18 + 0,9 * 56 = 0,88 18 + 56 Afstromend debiet: in dit ontwerp is voor de dimensionering gekozen voor een regenbui met een herhalingstijd van 0,5 keer per jaar, de neerslag van deze bui is 19,8 mm. De hierbij behorende formule luidt: Qafs = N * Ψgem * Avo

Qafs = 0,0198 * 0,88 * 74 Qafs = 1,29 m³/dag Om 1,29 m³ te kunnen bergen zijn 6 kratten noodzakelijk. Aan de voorkant 2 kratten en aan de achterkant 4,0 kratten. Omdat de infiltratiekratten ondergronds zijn gelegen in de tuin, nemen de kratten geen ruimte in beslag.



23

In figuur 2 is de ligging van de afkoppelvoorziening weergegeven. Doordat aan de achterzijde het water van het terras in een putje stroomt is het betrekkelijk eenvoudig om deze aan te sluiten op de infiltratiekratten. Wanneer 3 rijtjeswoningen naast elkaar worden afgekoppeld kan aan de achterkant van de woning 0,5 krat worden bespaard.

Figuur 10: ligging afkoppelvoorzieningen.

Kosten De kosten van het plaatsen van infiltratiekratten aan de voorzijde van de woning bedragen €664. De kosten voor de achterzijde van de woning bedragen €1066. Het totaal bedrag voor het afkoppelen van een middenwoning door middel van infiltratiekratten bedraagt €1730. Per m² afgekoppeld oppervlak is een bedrag gemoeid van €23,11. Een doorsnede van het gebruik van infiltratiekratten is te zien in bijlage 1. Alternatief Aan de voorkant van de woning wordt afkoppelen met behulp van infiltratiekratten voorgesteld. Een goedkoper alternatief is echter voorhanden indien de straat is afgekoppeld met behulp van een IT-riool. Het regenwater kan via een goot naar deze voorziening worden geleid. De aanlegkosten van een goot naar de weg bedragen €291. Vanwege de bovengrondse ligging van een goot is de kans op calamiteiten (wateroverlast door verstopping) kleiner. Verder zijn verkeerde aansluitingen uitgesloten, is de controle op verontreiniging groter en het onderhoud eenvoudig. Er wordt gekozen voor de aanleg van een prefab goot met een lengte van 5 meter en een breedte van 0,4 meter.



24

6.2 Twee-onder-één-kap woning Situatie De Twee-onder-één-kap woning is geplaatst op een perceel van 230 m². Een tekening van de woning met aanliggende woning en garage is te zien in figuur 3. De woning beschikt over een garage die aan aan de woning vast zit. De woning heeft een puntdak en de garage een plat dak. De woning heeft een dakoppervlak van 60m² en de garage heeft een dakoppervlak van 29m². De oppervlakte van de klinkerbestrating is 65,5 m². De klinkerbestrating van de achterzijde van de woning is door middel van een putje aangesloten op de riolering. Het regenwater van de oprit wordt afgevoerd naar de riolering aan de straatzijde. Het regenwater afkomstig van de inrit wordt niet afgekoppeld met behulp van infiltratiekratten, maar wordt afgekoppeld naar het IT-riool waar mogelijk. In deze berekening wordt de inrit niet meegenomen. Het totale verharde oppervlak afkomstig van bestrating is hiermee 28 m². Het regenwater van de daken wordt met regenpijpen naar de riolering afgevoerd. De K-waarde is 8 m/d

Figuur 11: overzichtstekening twee onder één kap woning.

De voortuin is deels verhard, het onverharde gedeelte is 50m². Om niet teveel beslag te leggen op de beschikbare ruimte wordt gekozen voor een ondergrondse voorziening. Wanneer deze voorziening onder verharding wordt geplaatst is de kans op beschadiging door boomwortels minimaal, nadeel is wel dat de voorziening slecht bereikbaar is in geval van calamiteiten. Het is mogelijk om het regenwater afkomstig van de achterkant van de woning naar de voorkant te transporteren om het aldaar te infiltreren.



25

Aangezien dit een grote afstand is wordt dit een dure oplossing. De achterkant van de woning wordt eveneens afgekoppeld door middel van infiltratiekratten. Een deel van de bestrating moet hiervoor worden opgebroken. De volgende gegevens zijn bekend per woning: voor achter Dakoppervlak* 46 43 Verharding* 0 28 Tuinoppervlak* 50 25 Regenpijpen ** 2 2 Rioolputten** 0 1 * m² ** aantal Techniek Aangezien voor zowel de voor als achterkant van de woning, het terras en de garage, wordt gekozen voor een ondergrondse voorziening bestaat de keuze uit een infiltratiebuis en infiltratiekratten. De keuze van infiltratiekratten boven de aanleg van een infiltratiebuis is gebaseerd op het infiltrerend vermogen van een krat. In totaal moet 89 m² dakoppervlak afgekoppeld worden en 28 m² bestrating. Om te berekenen hoeveel kratten hiervoor nodig zijn wordt gebruik gemaakt van de volgende formules (Lit.5): Ψgem = Ψ1 * A1 + Ψ2 * A2 + ……….. A1 + A2 + ……….. Ψgem = 0,8 * 28 + 0,9 * 89 = 0,88 28 + 89 Afstromend debiet: in dit ontwerp is voor de dimensionering gekozen voor een regenbui met een herhalingstijd van 0,5 keer per jaar, de neerslag van deze bui is 19,8 mm. De hierbij behorende formule luidt: Qafs = N * Ψgem * Avo

Qafs = 0,0198 * 0,88 * 117 Qafs = 2,0 m³/dag Om 2,0 m³ te kunnen bergen zijn 10 kratten noodzakelijk. Aan de voorkant 4 kratten en aan de achterkant 6 kratten. Omdat de infiltratiekratten ondergronds zijn gelegen nemen deze geen ruimte in beslag.



26

In figuur 4 is de ligging van de afkoppelvoorziening weergegeven. Doordat aan de achterzijde het water van het terras in een putje stroomt is het betrekkelijk eenvoudig om deze aan te sluiten op de infiltratiekratten. Een doorsnede van het gebruik van infiltratiekratten is te zien in bijlage 1.


Kosten De aanlegkosten van de infiltratiekratten aan de voorzijde van de woning bedragen €929. De aanlegkosten aan de achterzijde bedragen €1392. De totale aanlegkosten zijn €2321. Per m² afgekoppeld oppervlak bij het gebruik van infiltratiekratten bij een twee-onder-één-kap woning is een bedrag gemoeid van €19,85 per m². Een doorsnede van het gebruik van infiltratiekratten is te zien in bijlage 1. Alternatief Bij aanwezigheid van een IT-riool onder de straat moet het water van de oprit en het dakoppervlak aan de voorkant hierheen worden geleid met behulp van een prefab goot. Hierdoor kan extra oppervlak worden afgekoppeld. De woning ligt ongeveer 14 meter van de straat en de garage 10 meter. Om de woning aan de voorzijde af te koppelen door middel van een goot, is een totaal bedrag geraamd van €1349. Vanwege de bovengrondse ligging van een goot is de kans op calamiteiten (wateroverlast door verstopping) kleiner. Verder zijn verkeerde aansluitingen uitgesloten, is de controle op verontreiniging groter en het onderhoud eenvoudig. Er wordt gekozen voor de aanleg van een prefab goot met een lengte van 24 meter (1x10 + 1x14) en een breedte van 0,4 meter. Tevens kan de inrit worden afgekoppeld als gebruik wordt gemaakt van een IT-riool.



27

Een ander alternatief is om de voorzijde van de woning rechtstreeks op het IT-riool aan te sluiten door middel van een ondergrondse leiding. Hiermee is een bedrag gemoeid van €896 per woning. Vanuit is gegaan dat er geen putten en zandvangers geplaatst hoeven te worden, aangezien deze in de berekening van het IT-riool zijn meegenomen. Doordat er toch een IT-riool aangelegd moet worden, omdat de basisinspanning anders niet gehaald wordt, is het voorstel om de voorkant van deze woningen rechtstreeks af te koppelen op het IT-riool. Wanneer voor dit alternatief wordt gekozen levert dit een besparing op van €453 per twee onder één kap woning. Daarnaast is het voordelig aangezien twee woningen op 1 leiding afgevoerd kunnen worden. Hierdoor is dit alternatief nog voordeliger. Wanneer dit gebeurt is de totale besparing €70.202. Een alternatief om de achterzijde van de woning af te koppelen is het aanleggen van een wadi. De kosten voor de aanleg van een wadi zijn aanzienlijk lager dan de aanleg van infiltratiekratten. Het nadeel van een wadi is dat het zich boven de grond bevindt en altijd waarneembaar is. Voor veel bewoners kan dit een belemmering zijn. Daarnaast staan er veel bomen in de wijk, wat de aanleg van een wadi kan bemoeilijken in verband met wortels.



28

6.3 Vrijstaande woning Situatie De vrijstaande woning is geplaatst op een perceel van 1400 m². Een tekening van de woning is te zien in figuur 5. De woning beschikt over een garage die aan de woning vast zit. De woning heeft evenals de garage een plat dak. Het totale oppervlak hiervan is 154 m². De oppervlakte van de klinkerbestrating is 52 m². Het hemelwater van de klinkerbestrating aan de zij-en achterkant van de woning stroomt in de tuin. Aangezien de oprit in de meeste gevallen bestaat uit grind hoeven hier geen voorzieningen voor getroffen te worden. Het regenwater afkomstig van de daken wordt met regenpijpen naar de riolering afgevoerd. De K-waarde is 8 m/d.

Figuur 13: overzichtstekening vrijstaande woning.

De beschikbare ruimte aan de voor- en achterkant van de woning is groot, dit biedt mogelijkheden voor bovengrondse voorzieningen. Het is mogelijk om het regenwater afkomstig van de achterkant van de woning naar de voorkant te transporteren om het aldaar te infiltreren. Aangezien dit een grote afstand is wordt dit een dure oplossing.



29

De volgende gegevens zijn bekend per woning: voor achter Dakoppervlak* 77 77 Verharding* 0 0 (loosd in de tuin) Tuinoppervlak* 597 597 Regenpijpen ** 4 2 Rioolputten** 0 0 * m² ** aantal Techniek Doordat het water van het terras geloosd wordt in de tuin hoeft dit niet te worden afgekoppeld. Aangezien er voldoende ruimte is om af te koppelen wordt gebruik gemaakt van een wadi. Aan beide zijden wordt een wadi voorgesteld. Hiermee wordt een groot aantal meters leiding bespaard. In totaal moet 154 m² dakoppervlak afgekoppeld worden. Aan de voorkant wordt 77 m² dakoppervlak afgekoppeld en aan de achterkant eveneens 77 m². Om te berekenen hoe groot de wadi’s moeten zijn wordt gebruik gemaakt van de volgende formules (Lit.5): Ψgem = Ψ1 * A1 + Ψ2 * A2 + ……….. A1 + A2 + ……….. Ψgem = 0,9 * 77 = 0,9 77 Afstromend debiet: in dit ontwerp is voor de dimensionering gekozen voor een regenbui met een herhalingstijd van 0,5 keer per jaar, de neerslag van deze bui is 19,8 mm. De hierbij behorende formule luidt: Qafs = N * Ψgem * Avo

Qafs = 0,0198 * 0,9 * 77 Qafs = 1,4 m³/dag per wadi



30

Om 1,4 m³ hemelwater te kunnen bergen is een wadi met een ruimtebeslag van ongeveer 8,0 m² noodzakelijk. Aan beide zijden van de woning wordt een wadi gemaakt. In figuur 6 is de ligging van de afkoppelvoorziening weergegeven.


Kosten De aanlegkosten van een wadi aan de voorzijde van de woning zijn €1222. De aanleg van een wadi aan de achterzijde van de woning bedraagt €735. De totale aanlegkosten bedragen €1957. Per m² afgekoppeld oppervlak bij het gebruik van van een wadi bij een vrijstaande woning is een bedrag gemoeid van €12,71. Een doorsnede van een wadi is te zien in bijlage 1. Alternatief Een alternatief is het gebruik van infiltratiekratten. Om het totale dakoppervlak af te koppelen zijn 13 infiltratiekratten nodig. De totale kosten hiervan zijn €3276. Een andere mogelijkheid is om het regenwater afkomstig van het dakoppervlak te lozen in de tuin met behulp van een goot. De kosten hiervan zijn €2558. Het nadeel hiervan is dat het aanzien van de woning sterk verminderd. Het voordeel is dat het makkelijk is te onderhouden.



31

6.4 Open verharding De open verharding in de wijk “Berkenoord 1” wordt afgekoppeld met behulp van een IT-riool. In totaal kan 1,7 ha. open verharding worden afgekoppeld van de wegen en 0,6 ha. van de inritten. Wanneer een IT-riool wordt toegepast kan in de meeste gevallen de voorkant van de woning afgekoppeld worden door middel van een goot of rechtstreeks op het IT-riool. Het regenwater stroomt naar de straat met behulp van een leiding of goot via een put in het IT-riool. Een doorsnede van het IT-riool is te zien in bijlage 1, een tekening is te zien in figuur 1. Bij de dimensionering van het IT-riool wordt van uitgegaan dat de voorkanten van de woningen afgekoppeld worden naar het IT-riool, in veel gevallen stroomt het water al naar de straat. Om te berekenen hoe groot het IT-riool moet zijn wordt gebruik gemaakt van de volgende formules (Lit.5): Ψgem = Ψ1 * A1 + Ψ2 * A2 + ……….. A1 + A2 + ……….. Ψgem = 0,8 * 23000 = 0,8 23000 Qafs = N * Ψgem * Avo

Qafs = 0,0198 * 0,8 * 23000 Qafs = 364 m³/dag in het totale riool kunnen bergen. Per vierkante meter is dit 364/23000 = 0,015 m³/dag. Als voorbeeld wordt de straat Berkenoord gekozen. Totaal verhard oppervlak van de straat en de inritten is 1531 m². Qafs = N * Ψgem * Avo

Qafs = 0,0198 * 0,8 * 1531 Qafs = 24,3 m³/dag in het totale riool kunnen bergen.

Figuur 15: infiltratieriool in de weg



32

De totale lengte van het riool is 210 meter. Per meter riool met een doorsnede van 400mm kan 125 liter hemelwater geborgen worden. In totaal kan geborgen worden 210*125 = 26.250 liter water. Dit is ruim 26 m³. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het IT-riool ruimschoots voldoet. Om de kosten te drukken wordt een kleinere diameter berekend nl. 315 mm. In een IT-riool van 315 mm kan per meter 77 liter hemelwater geborgen worden. In totaal kan geborgen worden 210*77 = 16170 liter. Dit is ruim 16 m³. Geconcludeerd kan worden dat dit IT-riool te klein is. Het advies is om een IT-riool van 400mm toe te passen. In de achterpaden langs de woningen kan wel een IT-riool van 315mm worden toegepast. Op dat moment kan ook gekeken worden om het terras aan de achterkant van woningen en het dakoppervlak aan de achterkant af te koppelen op het IT-riool. Met de dimensionering van het IT-riool moet hiermee rekening worden gehouden. Het advies is om de bewoners dit wel voor te stellen, aangezien dit een flinke kostenbesparing kan zijn. Hierdoor hoeven geen infiltratiekratten geplaatst te worden en kan een goot uitkomst bieden. Het IT-riool is momenteel te groot gedimensioneerd. Een aantal voorkanten van woningen kunnen er nog op aangesloten worden. Wanneer te veel woningen aan de voorkant worden aangesloten is het IT-riool te klein. Een groter IT-riool moet dan aangelegd worden. Dit zal extra kosten met zich mee brengen.

6.5 Totale kosten afkoppelen “Berkenoord 1” In de wijk “Berkenoord 1” zijn 3 typen woningen te onderscheiden nl.

Vrijstaande woningen 37 stuks Rijtjeswoningen 152 stuks Twee-onder-één-kap woningen 146 stuks

In bijlage 2a is een totaal overzicht gegeven van de kosten die gemoeid gaan met het afkoppelen. De Provincie Gelderland kent een bijdrageregeling "verdrogingsbestrijding". Op basis van deze regeling kan bij afkoppelprojecten een bijdrage gegeven worden van ca. € 1,-- per afgekoppelde m² verhard oppervlak. In bijlage 2a is een overzicht gegeven van de voorgestelde afkoppelvoorzieningen en de alternatieven. Het blijkt dat de voorgestelde afkoppelvoorzieningen de goedkoopste oplossingen zijn. Bij de dimensionering van het IT-riool is rekening gehouden met het hemelwater afkomstig van inritten. Concluderend is te zeggen dat het noodzakelijk is om een IT-riool aan te leggen om aan de basisinspanning te voldoen. Het hemelwater van de inrit stroomt naar de weg. Een deel hiervan stroomt in de voortuin. Wel is het aan te bevelen om zoveel mogelijk rijtjeswoningen aan de voorkant af te koppelen door middel van een goot in plaats van infiltratiekratten. Het regenwater wordt dan afgevoerd naar het IT-riool. Wanneer dit wordt uitgevoerd dan bespaart dit een bedrag van €53.580 op 5,65 ha. afkoppelen. Op 3,34 ha. afkoppelen bespaart dit een bedrag van €31.673. Bij de twee-onder-één-kap woning is te overwegen om deze woningen rechtstreeks op het IT-riool aan te sluiten. Dit levert in de kosten een voordeel op van €33 per twee-onder-één-kap woning. Daarnaast is het voordelig aangezien de mogelijkheid bestaat om twee woningen op 1 leiding aan te sluiten. Wanneer dit gebeurt zijn de besparingen nog groter.



33

Om zoveel mogelijk bewoners te laten meewerken aan het afkoppelen van het eigen perceel, is het aan te bevelen om hiervoor een vergoeding uit te keren als er wordt afgekoppeld. Een vergoeding van €75 per woning is hiervoor een reëel bedrag. De meerprijs bij het uitkeren van deze vergoeding op het totale project bedraagt €15.075 bij het afkoppelen van 3,34 ha. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de optimale afkoppelmethode tegen de laagste kosten (Lit. 6 en 7). Totale kosten infiltratie "Berkenoord 1"

Aantal Kosten per woning(€) Totaal(€)

Totale kosten afkoppelen rijtjeswoning 152 1710 € 259.920,00

Totale kosten afkoppelen twee-onder-één-kap woning 146 2322 € 339.012,00

Totale kosten afkoppelen vrijstaande woning 37 1957,5 € 72.427,50

Opp.(m²) Prijs per m² Totaal (€)

Totale kosten afkoppelen open verharding(wegen) 23.000 21,53 € 495.300,00

Totale kosten afkoppelen van 5,65 ha excl. opslagen € 1.166.659,50

Verwachting is dat 60% part. perc. wordt afgekoppeld Aantal Kosten per woning(€) Totaal(€)

Totale kosten afkoppelen rijtjeswoning 91,2 1710 € 155.952,00

Totale kosten afkoppelen twee-onder-één-kap woning 87,6 2322 € 203.407,20

Totale kosten afkoppelen vrijstaande woning 22,2 1957,5 € 43.456,50


Totale kosten afkoppelen van 4,67 ha excl. opslagen € 898.115,70 Tabel 1: totale kosten infiltratie

Totale kosten alternatieven "Berkenoord 1"

Aantal Kosten per woning(€)

Totale kosten afkoppelen rijtjeswoning 152 1357,5 € 206.340,00

Totale kosten afkoppelen twee-onder-één-kap woning 146 2289 € 334.194,00

Totale kosten afkoppelen vrijstaande woning (goot) 37 2558,25 € 94.655,25

Opp.(m²) Prijs per m² Totaal (€)


Totale kosten afkoppelen van 5,65 ha € 1.130.489,25

Verwachting is dat 60% part. perc. wordt afgekoppeld Aantal Kosten per woning(€) Totaal(€)

Totale kosten afkoppelen rijtjeswoning 91,2 1357,5 € 123.804,00




Totale kosten afkoppelen van 4,67 ha excl. opslagen € 876.413,55 Tabel 2: totale kosten alternatieven



34

Optimale afkoppel methode "Berkenoord 1"

Aantal Kosten per woning(€) Totaal(€)

Totale kosten afkoppelen rijtjeswoning (goot) 91,2 1357,5 € 123.804,00




€ 863.076,90

Prijs per m² excl. toeslagen € 18,48

Algemene kosten 8% € 932.123,05

Winst + Risico 2% € 950.765,51

Uitvoeringskosten 5% € 998.303,79

Totale bouwsom excl. BTW € 998.303,79

BTW 19% € 1.187.981,51

Totale kosten afkoppelen van 4,67 ha € 1.187.981,51

Kosten afkoppelen van 3,34 ha excl. opslagen € 617.275,56

Algemene kosten 8% € 666.657,60

Winst + Risico 2% € 679.990,75

Uitvoeringskosten 5% € 713.990,29

Totale bouwsom excl. BTW € 713.990,29

Subsidie Provincie €1,- per m² € 33.400,00

Totaal € 680.590,29

BTW 19% € 809.902,45

Totale kosten afkoppelen van 3,34 ha € 809.902,45

Prijs per m² incl. toeslagen en excl. BTW € 20,38

Inritten zijn afgekoppeld op het IT riool en kunnen bij het af te koppelen oppervlak worden opgeteld.

Tabel 3: optimale afkoppel methode.

Wanneer de voorkanten van de twee-onder-één-kap woningen rechtstreeks op het IT-riool worden afgekoppeld bespaard dit een bedrag van ongeveer €60.000. Het totale bedrag voor het project is dan €727.315,50 inclusief BTW en toeslagen.



35

7. Neerslag per maand De hoeveelheid neeslag per dag wordt bijgehouden door de Gemeente Epe. Deze gegevens worden dagelijks doorgegeven aan het KNMI. Voor dit project zijn de gegevens opgevraagd vanaf januari 2006 tot oktober 2006. Deze gegevens zijn te zien in bijlage 4. De infiltratievoorzieningen zijn berekend op 19,8 mm neerslag per etmaal. Uit de gegevens blijkt dat deze waarde twee keer is overschreden in de maand augustus nl. 17 augustus 23 mm en 26 augustus 24,4 mm. Wanneer het regenwater de infiltratievoorziening instroomt begint direct de infiltratie van water. Om te berekenen hoe lang het duurt voordat het water is geїnfiltreerd wordt gebruik gemaakt van de volgende formule (Lit. 5): ti = Vb = k * C * Ai Infiltratiesnelheid rijtjeswoning De berging is 1,29 m³. De benodigde kratten hiervoor zijn 6 stuks. Ai = h * l = 0,41 * 5,4 = 2,21 m² ti = 1,29 = 0,07 dgn. of 1,7 uur 8 * 1 * 2,21 Wanneer een bui van 24,4 mm valt in korte tijd, is een beperkte overlast van water waarneembaar. Via de overlaten zal het water de infiltratiekratten uitstromen in de tuin. Infiltratiesnelheid twee-onder-één-kap woning De berging is 2,0 m³. De benodigde kratten hiervoor zijn 10 stuks. Ai = h * l = 0,41 * 9 = 3,69 m² ti = 2,0 = 0,07 dgn. of 1,7 uur 8 * 1 * 3,69 Wanneer een bui van 24,4 mm valt in korte tijd, is een beperkte overlast van water waarneembaar. Via de overlaten zal het water de infiltratiekratten uitstromen in de tuin. In bovenstaande berekening is uitgegaan van de maximale hoeveelheid water nl. 19,8 mm. Vrijstaande woning Bij de vrijstaande woning is geen overlast te verwachten. Wanneer de wadi overstroomt heeft het water de mogelijkheid om in de tuin te stromen. Overlast zal hierdoor niet of weinig plaatsvinden.



36

Infiltratiesnelheid straat Berkenoord. De totale lengte van de straat is 210 m en de berging is 24,3 m³. Ai = h * l = 0,40 * 210 = 84 m² ti = 24,3 = 0,04 dgn. of 0,9 uur. 8 * 1 * 84 Wanneer een bui van 24,4 mm valt in korte tijd, is een beperkte overlast van water waarneembaar. Er zal een korte tijd water op straat staan. In bovenstaande berekening is uitgegaan van de maximale hoeveelheid water nl. 19,8 mm. Om te voorkomen dat er water op straat staat, is het noodzakelijk om een overstort te maken naar een lager gelegen perceel openbaar groen.



37

8. Communicatietraject Vanuit overheidswege opgestarte projecten worden bewoners vaak nauwelijks geїnformeerd. Om tot afkoppeling te komen van particuliere percelen is het van groot belang om de bewoners te informeren en te bewegen om mee te doen met afkoppelen. Aangezien de Gemeente Epe bewoners niet kan verplichten om mee te doen speelt de communicatie een belangrijke rol. Bewoners krijgen de mogelijkheid om hun voorkeur uit te spreken over de afkoppelvoorziening, die op particulier terrein wordt voorgesteld. De Gemeente Epe wil graag een voorbeeldfunctie uitdragen door de openbare gebouwen en wegen zoveel mogelijk af te koppelen. In het vooronderzoek zijn de diverse partijen in het afkoppelproces benoemd. In onderstaande opsomming worden deze in het kort nogmaals weergegeven.

8.1 Betrokken partijen Een aantal partijen spelen een belangrijke rol bij het afkoppelen. Deze partijen zijn:

Gemeente Epe Waterschap Veluwe Perceelseigenaren Eventueel ingehuurd ingenieursbureau Provincie Woningbouwvereniging Aannemer

8.1.1 Gemeente Epe De Gemeente Epe is de opdrachtgever en zal binnen nu en één jaar het project starten om aan de basisinspanning te kunnen voldoen. De Gemeente Epe bepaalt in hoeverre aan de voorkeur van bewoners tegemoet wordt gekomen en welke afkoppelvoorzieningen worden aangelegd. Hierdoor worden hoge kosten en risico’s vermeden.

8.1.2 Waterschap Veluwe Waterschap Veluwe beheert de waterkwaliteit in de Gemeente Epe. Maatregelen die door de gemeente worden geadviseerd dienen in overeenstemming te zijn met de eisen van het Waterschap.

8.1.3 Perceelseigenaren In de gehele wijk zijn de woningen eigendom van particulieren en de woningbouwstichting. Deelname van particulieren is moeilijk te voorspellen aangezien dit vrijwillig is. Door ervaringen uit het verleden is het geen probleem om woningen af te koppelen die eigendom zijn van de woningstichting. Hieraan zal verder ook geen aandacht meer geschonken worden.

8.1.4 Ingehuurd Ingenieursbureau In dit geval stel ik zelf het afkoppelplan op. In de meeste gevallen wordt dit uitgevoerd door een ingenieursbureau. Dit ingenieursbureau zal een advies uitbrengen aan de Gemeente Epe, welke ik eveneens zal geven.



38

8.1.5 Provincie De Provincie heeft met name een controlerende taak richting het Waterschap en de Gemeente. Daarnaast verstrekt de Provincie subsidie voor de sanering van overstorten op HEN-water.

8.1.6 Woningbouwvereniging Aangezien een aantal woningen in de wijk “Berkenoord 1” eigendom zijn van de woningbouwstichting zullen afspraken gemaakt moeten worden met zowel de huurders als de woningbouwstichting. Wanneer dit mogelijk is moet overeenstemming worden bereikt dat alle woningen in eigendom van de woningbouwvereniging afgekoppeld worden. Zoals eerder vermeld levert dit naar alle waarschijnlijkheid geen problemen op. 8.1.7 Aannemer De aannemer welke het werk uitvoerd zal goed contact moeten houden met de Gemeente Epe. Problemen zullen direct gemeld moeten worden en deze moeten zo snel mogelijk opgelost worden.

8.2 Informeren van bewoners Bewoners zullen in het communicatietraject stap voor stap geїnformeerd moeten worden over het project en hierbij betrokken moeten worden. Een aantal aspecten spelen hierbij een belangrijke rol.

Persbericht Informatieavonden Inloopsessies

8.2.1 Persbericht Een belangrijke stap in het communicatietraject is het informeren van de bewoners over de plannen die zijn opgesteld. Een voorwaarde is dat er een persbericht wordt geplaatst in de regionale huis aan huis krant die in de gehele Gemeente verschijnt. Het persbericht is opgenomen in bijlage 5.

8.2.2 Informatieavonden Deze informatie-avonden vinden plaats in een school in de buurt en zijn bedoeld om bewoners van de wijk “Berkenoord 1” uitleg te geven over het afkoppelplan. Door het geven van goede voorlichting moeten bewoners enthousiast gemaakt worden voor het afkoppelen van verhard oppervlak, zowel op particulier als openbaar terrein. Tijdens deze avonden ontstaat er eveneens een goede indruk voor de Gemeente over de houding van de bewoners ten opzichte van het project, zodat een beeld wordt verkregen omtrent de bereidheid van afkoppelen. Om een te grote drukte te voorkomen zullen bewoners op verschillende informatieavonden worden uitgenodigd. Naast eigenaren zullen ook huurders van de te afkoppelen woningen een uitnodiging krijgen.



39

Tijdens deze informatieavond zullen de volgende onderdelen aan bod komen. Presentatie De presentatie zal op gezette tijden plaatsvinden tijdens de avond. Op deze manier hebben de bewoners meer vrijheid om te bepalen wanneer zij komen. De presentatie zal in een aparte ruimte worden gehouden. In de tussentijd zijn er voor de andere aanwezigen mogelijkheden om informatie te verzamelen. Uitstalling van materialen Tijdens deze avond moeten de bewoners kunnen zien welke materialen gebruikt gaan worden zoals; infiltratiekratten, zand- en bladvangers, filterdoek enz. Hierdoor krijgen de bewoners een indruk van de materialen welke bij hun woning wordt aangelegd. De voorzieningen die niet met materialen kunnen worden weergegeven worden tijdens de presentie d.m.v. een grote foto uitgelegd. Informatiefolder Informatiefolders zullen voor de bewoners beschikbaar worden gesteld. Hierin wordt o.a. verteld wat afkoppelen is, welke voor- en nadelen afkoppelen met zich meebrengt en waar wel en niet afgekoppeld kan worden. Een voorbeeld van de informatiefolder is opgenomen in bijlage 6. Praktijkvoorbeelden Om bewoners een goede indruk te geven hoe afkoppelen van verhard oppervlak op hun perceel gerealiseerd kan worden en wat het uiteindelijke resultaat is, zullen enkele praktijkvoorbeelden op groot papier formaat getoond worden. Perceelskaarten Aan het einde van de informatieavond zal een kaart met het perceel van de bewoner worden uitgereikt met hierbij een antwoordkaart. Hierop kunnen bewoners aangeven of zij willen meewerken en als dit zo is kunnen zij een afkoppelvoorziening intekenen die zij als voorkeur hebben. In bijlage 7a is een voorbeeld van een perceelskaart weergegeven en in bijlage 7 de antwoordkaart en een handleiding om de perceelskaart in te kunnen vullen. De bewoners die niet op de informatieavond aanwezig zijn geweest, krijgen de benodigde documentatie opgestuurd. Inloopsessie Na de informatieavond en het invullen van de perceelskaart zullen er ongetwijfeld nog vragen zijn. Daarom zal na enige tijd een inloopsessie gehouden moeten worden waar de bewoners vragen kunnen stellen en ondersteuning kunnen krijgen bij het invullen van de perceelskaart. De te gebruiken materialen zullen tijdens deze avond ook nog te zien zijn.



40

9. Conclusies en aanbevelingen

Om aan de basisinspanning te voldoen is het noodzakelijk om een IT-riool aan te leggen. Dit IT-riool wordt alleen aangelegd in de open verharding. In de asfaltwegen wordt IT-riool gelegd als de wegen vervangen moeten worden. Momenteel is dit een zeer grote investering om de goede

asfaltwegen op te breken.

De kosten van het totale project worden geschat op € 809.902 inclusief opslagen en BTW. Hierin zijn de kosten voor het afkoppelen van de straten inbegrepen.

Bij de afkoppeling met behulp van een IT-riool is rekening gehouden met

woningen die hierop aan kunnen sluiten. Toch is het van belang dat de hoeveelheid woningen wordt gecontroleerd. Wanneer te veel woningen aansluiten op het IT-riool moet deze groter worden gedimensioneerd.

Wanneer de voorkant van twee-onder-één-kap woningen rechtstreeks op

het IT-riool worden aangesloten en rijtjeswoningen met behulp van een goot worden afgekoppeld zullen de kosten lager zijn.

De verwachting is dat ongeveer 60% van de particuliere percelen kan

worden afgekoppeld. De overige 40% is dus niet bereidt om mee te werken.

Om het hemelwater van een rijtjeswoning te kunnen bergen zijn 6 kratten

noodzakelijk. Aan de voorkant 2 kratten en aan de achterkant 4,0 kratten. Een goedkoper alternatief is echter voorhanden indien de straat is afgekoppeld met behulp van een IT-riool. Het regenwater kan via een goot naar deze voorziening worden geleid. Dit bespaard een bedrag van €353 per woning.

Om het hemelwater van een twee-onder-één-kap woning te kunnen

bergen zijn 10 kratten noodzakelijk. Aan de voorkant 4 kratten en aan de achterkant 6 kratten. Het voorstel is om de voorkant van deze woningen rechtstreeks af te koppelen op het IT-riool. Dit bespaard een bedrag van €453 per woning. Daarnaast is het voordelig aangezien twee woningen op 1 leiding afgevoerd kunnen worden. Hierdoor is dit alternatief nog voordeliger.

Om het hemelwater van een vrijstaande woning te kunnen bergen is een

wadi met een ruimtebeslag van ongeveer 8,0 m² noodzakelijk. Het aanleggen van een wadi is de goedkoopste oplossing. Een alternatief is het gebruik van infiltratiekratten. Om het totale dakoppervlak af te koppelen zijn 13 infiltratiekratten nodig.

Het advies is om een IT-riool van 400mm toe te passen. Wanneer deze

diameter wordt toegepast kan het IT-riool voldoende regenwater opslaan. Een overstorting zal dan ook niet of nauwelijks plaatsvinden.



41

Om zoveel mogelijk bewoners te laten meewerken aan het afkoppelen van het eigen perceel, is het aan te bevelen om hiervoor een vergoeding uit te keren als er wordt afgekoppeld. Een vergoeding van €75 per woning is hiervoor een reëel bedrag. De meerprijs bij het uitkeren van deze vergoeding op het totale project bedraagt €15.075 bij het afkoppelen van 3,34 ha.

Van belang is om de bewoners goed te informeren over het project. Een

grote rol is dan ook weggelegd voor het communicatietraject. Aan te bevelen is om de volgende stappen te doorlopen;

- Persbericht in de plaatselijke media. - Informatiefolder over het afkoppelen. - Perceelskaart waarop de bewoners een voorziening kunnen

intekenen. - Een aantal voorlichtingsavonden en inloopmiddagen. - Presentatie van de materialen die gebruikt gaan worden.

Advies aan de Gemeente Raad

Het advies aan de raad van de gemeente Epe is om: rijtjeswoningen aan de voorkant afkoppelen d.m.v. een goot. Het voordeel hiervan is dat het makkelijk is te realiseren en makkelijk is schoon te maken/houden. Bij calamiteiten kan snel en gemakkelijk worden ingegrepen. Het advies is om de achterkant van deze woningen af te koppelen m.b.v. infiltratiekratten. Het voordeel van een infiltratiekrat is dat deze niet zichtbaar is en een goed infiltrerend vermogen heeft. Een nadeel hiervan is dat de tuin van de bewoners voor een deel opgebroken moet worden. Dit kan de nodige ergernis en problemen opwekken. Daarnaast is het onderhoud intensiever. Doordat er weinig mogelijkheden zijn is het advies om af te koppelen m.b.v. infiltratiekratten De twee-onder-één-kap woningen kunnen aan de voorkant rechtstreeks op het IT-riool worden aangesloten (mits deze wordt aangelegd). Het voordeel is dat deze techniek geen ruimte bovengronds inneemt. Wanneer voor dit alternatief wordt gekozen levert dit een besparing op van €453 per twee onder één kap woning in vergelijking tot infiltratiekratten. Daarnaast is het voordelig aangezien twee woningen op 1 leiding afgevoerd kunnen worden. Hierdoor is dit alternatief nog voordeliger. Wanneer dit gebeurt is de totale besparing op het project ongeveer €60.000. Het totale bedrag voor het project is dan €727.315,50 inclusief BTW en toeslagen. Een ander alternatief is om de voorkant af te koppelen d.m.v. een goot. Dit alternatief is duurder dan de aansluiting rechtstreeks op het IT-riool en iets goedkoper dan het aanbrengen van infiltratiekratten. Een goot wordt bovengronds aangelegd. Een voordeel hiervan is dat het systeem makkelijk is te onderhouden.



42

Het advies is om de achterkant van de woning af te koppelen d.m.v. infiltratiekratten. Het alternatief is om de achterkant af te koppelen d.m.v. een wadi. Wanneer dit mogelijk is en de bewoners hebben goedkeuring gegeven dan is het advies om een wadi toe te passen. Het voordeel van een wadi is dat deze relatief eenvoudig is aan te brengen en de kosten lager zijn dan het aanbrengen van infiltratiekratten. Daarnaast is een wadi minder onderhoudsgevoelig dan een infiltratiekrat. De vrijstaande woningen kunnen geheel afgekoppeld worden d.m.v. een wadi. Het advies is om dit toe te passen. Het is eenvoudig en goedkoop aan te brengen. Daarnaast is er voldoende ruimte om een wadi te realiseren. Een alternatief is het toepassen van infiltratiekratten. Het nadeel is dat dit onderhoudsintensiever is dan een wadi. Daarnaast is het aanbrengen van infiltratiekratten kostbaarder dan het aanbrengen van een wadi. Het advies is om de open verharding in de wijk “Berkenoord 1” af te koppelen d.m.v. een infiltratieriool. De voorkanten van een groot aantal woningen kunnen eveneens hierop aangesloten worden. Wanneer de voorkanten van twee-onder-één-kap woningen rechtstreeks op het IT-riool worden aangesloten zullen de kosten aanzienlijk lager uitvallen. De kosten van het totale project zullen met ongeveer €60.000 dalen. Een alternatief i.p.v een IT-riool is om gebruik te maken van open verharding met een verbeterde ondergrond. In dit onderzoek is dit niet genoemd. De prijs voor het aanbrengen van een dergelijke verharding is zeer hoog. Het advies is om dit alternatief niet toe te passen vanwege de hoge kosten. Daarnaast is het onderhouds gevoelig, aangezien de poriën tussen de stenen na enige tijd vol zijn gelopen met grond en zand. M.b.v. een speciaal ontwikkeld voertuig kunnen deze poriën leeg worden gezogen, dit brengt wel de nodige kosten met zich mee. Concluderend kan het volgende advies worden gegeven: Rijtjeswoning: Voorkant afkoppelen d.m.v. goot naar IT-riool Achterkant afkoppelen d.m.v. infiltratiekratten. Twee-onder-één-kap woning: Voorkant rechtstreeks op het IT-riool

Achterkant afkoppelen d.m.v. wadi of infiltratiekratten. Een wadi geniet de voorkeur.

Vrijstaande woning: Zowel de voor- als achterkant kunnen

afgekoppeld worden d.m.v. een wadi. Dit is de minst kostbare en makkelijkste oplossing.

Open verharding (wegen): Afkoppelen d.m.v. IT-riool.



43

10. Literatuurlijst Lit. 1 Internet Waterschap Veluwe www.veluwe.nl

Commissie integraal waterbeheer riooloverstorten Deel 2 eenduidige basisinspanning leden werkgroep i.s.m DHV

Lit. 2 Documentatie Stichting Rioned “schoon uit het riool” ISBN: 9073645999 Uitgeverij: Veenman Ede 2001 (foto’s) Lit. 3 Documentatie Stichting Rioned “ontwerpen met regenwater” ISBN: 9073645990 Uitgeverij: Modern Bennekom 2003 (foto’s) Lit. 4 Documentatie Wadi’s: aanbevelingen voor ontwerp, aanleg en

beheer Stichting Rioned ISBN: 9073645220 Lit. 5 Firma Beuker Reader: een nieuwe waterweg Lit. 6 Pannekoek GWW Aannemingsmaatschappij Pannekoek GWW

Vaassen Controle eenheidsprijzen Lit. 7 Internet www.gelderland.nl Subsidie verdrogingsbestrijding afkoppelen

Hoofdonderzoek “Alternatieven afvoer regenwater in Vaassen” · 2008. 4. 17. ·...

Documents

Transcript of Hoofdonderzoek “Alternatieven afvoer regenwater in Vaassen” · 2008. 4. 17. ·...