Onderzoek Alterra / WUR naar Sociale innovatie via sociale media

Tussentijds verslag van onderzoekslijnIrini Salverda en Pat van der Jagt

16 mei 2012

CONTEXT

• Overheid stappen terug in maatschappelijk domein; initiatief, ondernemerschap en innovatie door burgers en bedrijfsleven heel belangrijk

• Gebruik internet en sociale media van grote invloed op onderlinge verhoudingen en interacties

DOEL

• Inzicht in rol en invloed van internet en sociale media bij initiatief, ondernemerschap en (sociale) innovatie door burgers en ondernemers in het maatschappelijke domein

• Visie op nieuwe rol en sturingsmogelijkheden vanuit overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven

• Onderzoeksagenda voor de komende jaren door kennishiaten in beeld te brengen

VRAGEN

• Hoe gebruiken burgers en bedrijven het web en sociale media om informatie, kennis en opinies uit te wisselen?

• Hoe vormen zich via deze weg nieuwe standpunten, bewegingen, interacties en allianties zodat sociale innovaties ontstaan?

• Hoe dit benutten en beïnvloeden?

AANPAK

• Analyse gericht op verhouding en interactie tussen vier domeinen:– Burgers– Bedrijfsleven– Overheid– Kennisinstellingen

• Analyse vanuit drie insteken:– Welke interactie en nieuwe structuren zie je?– Hoe kan je dit sourcen en benutten?– Hoe kan je hierin interveniëren en beïnvloeden?

ACTIVITEITEN (ALTERRA)

• Verkenning:– Literatuurstudie – Internetscan– Interviews met experts– Kennisuitwisseling in fysieke en digitale netwerken

• Case studie: burgernetwerken c.q. communities interviewen en analyseren over gebruik en gevolgen sociale media voor ontwikkeling en interacties

• Burgerinitiatieven, burgernetwerken en communities vinden, volgen en evt. verbinden via sociale media (methodiek en evt. platform ontwikkelen)

ACTIVITEITEN (LEI, AFSG en CGI)

• LEI - Case-studie: effect van social media op ontstaan Feedback Movement

• AFSG - Experiment: ontologie (door de computer te begrijpen begripsnetwerk en vocabulaire) ontwikkelen voor het vinden, karakteriseren en volgen van netwerken of communities (bv. rondom ‘Veertig dagen zonder vlees’ en innovatie t.a.v. eiwitvervangers).

ACTIVITEITEN (LEI, AFSG en CGI)

• CGI – toepassing participatieve planning tools in casus rondom actuele problematiek, bijv.:

– Oplossen ganzenproblematiek Schiphol– Goede tijdelijke invulling braakliggende terreinen

RESULTATEN

• Analyse van de rol en invloed van internet en sociale media bij maatschappelijke bewegingen en sociale innovatiekansen

• Inventarisatie van methodes en instrumenten om via internet en sociale media maatschappelijke bewegingen en sociale innovatiekansen op te sporen, te monitoren en analyseren

• Experiment om de effecten van het semantische web op concrete voorbeelden van sociale innovatie te bepalen

PRODUCTEN

• Rapportage (o.a. in de serie “Zo doen wij dat hier”):– Trends, case studies, good practices, mechanismen,

dilemma’s, gevolgen voor rol instituties, etc.– Do’s and don’ts en Toolbox voor sourcen en analyseren

met sociale media• Actieve kennisverspreiding (blogs,

(video)presentatie, agenderend artikel etc.)• Symposium met IPOP Informational Governance

over gebruik sociale media in wetenschappelijk (actie)onderzoek

ONDERZOEKSFOCUS

Sociale innovatie Sociale media

Focus onderzoek

Context: Society 3.0

• Parallel aan onze fysieke werkelijkheid is er een nieuwe wereld ontstaan, de wereld van de (virtuele) sociale netwerken

• Nieuw paradigma: je bent niet meer wat je hebt, je bent wat je deelt...

• Society 3.0 door Ronald van den Hoff, er staat ons nog heel wat te wachten... ( #society30 )

Sociale innovatie

• Governmental discours• Entrepeneurial discours• Academic discours

• Civil initiatives discours (focus on informal networks and culture)

Sociale innovatie

• Vernieuwing, verbetering• In het maatschappelijk domein• Ontstaan door interactie tussen burgers,

bedrijven, kennisinstellingen en/of overheden• Vanuit informele, nieuwe of onverwachte

verbanden, netwerken of samenwerkingen • En dus niet vanuit bestaande (institutionele)

structuren (gevestigde orde)

Sociale innovatie

• (Gedeeltelijk) ontsprongen vanuit ideologie om dingen in de samenleving te veranderen of te vernieuwen

• Mensen dragen gezamenlijk bij door informatie, kennis, ideeën, creativiteit, enthousiasme, contacten of financiering met elkaar te delen

• Door (niet vooraf geplande) mechanismen leidt dit niet alleen tot vernieuwing maar ook tot meer sociaal kapitaal

Rol sociale media

• Internet en sociale media maken het makkelijker dat mensen elkaar op informele wijze ontmoeten, netwerken vormen en samenwerking aangaan (vlug en op grote schaal)

• Hierdoor ontstaat een nieuwe laag onder de bestaande (institutionele) structuren

• Waarin groepen mensen als “vertrouwde onbekenden” (tijdelijke) betrokkenheid rondom een onderwerp, situatie of probleem met elkaar delen en hierdoor tot gezamenlijke actie en innovatie kunnen komen.

overheid

bedrijven

burgers

kennis

Interacties en netwerken over de grenzen van bestaande ‘domeinen’ ontstaan en worden versterkt door gebruik

sociale media

overheid

bedrijven

burgers

Open innovatie

MVO / CSR

Digitale democratie Ambtenaar 2.0

Community-led innovation

kennis

Civic economy

Social movement for social change

Varianten en gradaties van sociale innovatie

Citizens scientists

Citizens journalists

Social enterprises

overheid

bedrijven

burgers

VirginAtlantic/consumer co-innovation

www.mypolice.org

The Green Valleys

kennis

Buurtonderneming

Transition Towns

Voorbeelden van sociale innovatie (al dan niet m.b.v. sociale media)

Grameen Danone Foods Ldt

Occupywww.thegreenthing.com

Al Jazeera Talk

VliegkunstenaarsClub LEGO

Valleivis

Waste land

Xigi.net

Gradaties van sociale innovatie

Bijvoorbeeld:

• Vanuit bestaande organisatie <-> vanuit autonoom netwerk of community

• Passief <–> actief

• Individuele bijdrage <–> interactief / gezamenlijk

• Grootschalig <-> kleinschalig

Gradaties van sociale innovatie

Gradatie Vorm VoorbeeldLichte vorm Als bestaande organisatie

communiceren met groepen in de samenleving

Website provincie Gelderland www.isdenatuurookvanjou.nl

... ...

... ...

... ...

Sterke vorm Als nieuw netwerk nieuwe concepten en ideeen uitwerken

Transition Towns Netwerk

Web 2.0; het sociale web (Frissen)

• The network is the platform• Users add value (user generated content)• Everyone is connected• Van read only naar read-write

Samengevat door Van Berlo:• Open (toegankelijk en transparant)• Sociaal• Gebruiker centraal

Sociale component (Van Berlo)

• Een internet van mensen

• Horizontale netwerken

• Zelforgansatie en zelfsturingClay Shirky (2008). Here comes everybody: the power of organizing without organizations.

Soorten sociale media (platforms)

• Twitter, Facebook, Hyves, LinkedIn, Google+, YouTube, Pinterest, wiki’s, blogs etc.

• Specifieke vormen voor:– onderzoek: bv. Mendeley, Researchgate– overheden: bv. pleio– bedrijfsleven: ??

• ...

Typen sociale media gebruikers

• Creators• Critics• Collectors• Joiners• Spectators• In-actives

(Forrester Research)

Manieren waarop via internet sociale goederen worden gerealiseerd

1. Mass collaboration2. Mutual aid networks3. Micro-donations4. Micro-lending5. Public innovation challenges6. Social business resources

(Andy Hobsbawm)

Vormen van collectieve intelligentie

• Sociale media vergemakkelijken en versnellen deze volgende samenwerkingen tussen groepen mensen:

– Crowdsourcen– Co-creatie– Zelforganisatie

Collectieve intelligentie op twee assen

passief actief

los

interactief

Crowdsourcing

Co-creatie

Zelforganisatie

Crowdsourcing (Jeff Howe)

• Diversiteit en uniciteit (niet middelmatigheid)• ...Pm

Dilemma’s sociale media

• Openheid – geslotenheid• Betrouwbaarheid• Representativiteit

• Eigenaarschap• ...

Gevolgen social web voor rol en werkwijze bestaande instituties

• Ambtenaar 2.0• Onderzoeker 2.0• Ondernemer 2.0

Overheid 2.0

Veranderingen op 4 terreinen:

• Maatschappelijk debat (signalen uit de samenleving; mediacratie)

• Communities rond thema’s (www.waarneming.nl)

• Massa-samenwerking (www.wijbouweneenwijk.nl)

• Open overheid (www.ikregeer.nl)

Verschillende logica’s

Instituties/overheden NetwerkenHiërarchie PlatVaste rollen Wisselende contactenControle VertrouwenStructuur HyperlinksSectoren MensenKennis behouden Delen van kennisFormeel InformeelGezag Inspiratie... ...

Overheid als platform

• Parallel met Facebook• ‘Enabler’ van collectieve actie en innovatie,

door:– ruimte voor eigen initiatief en – stimuleren en ondersteunen van creativiteit en

innovatie door het bieden van transparante en toegankelijke open data

Onderzoeker 2.0

• Pm

Ondernemer 2.0

• Pm

Technologische trends

1. Leven in het web2. Het web als slim brein3. Het web kan onze gedachten lezen4. Het web kent onze vrienden5. Data wordt hanteerbaar, handelingen worden

data6. Alles wordt LEGO

(Bron: Kreijveld)

Society 1.0 – Information Age

• Interpreted data• Hierarchical• Siloed jobs and roles• Chaos and ambiguity are eschewed

Society 2.0 – Knowledge Age

• Interpreted information• Personally constructed meanings‐• Socially constructed meanings‐• Chaos and ambiguity are managed

Society 3.0 - Innovation Age

• Contextually applied knowledge• Horizontalized diffusion of knowledge• Heterarchical relationships• Chaos and ambiguity are embraced and

rended to

Massa-samenwerking volgens Wikinomics (Tapscott & Williams)

• Peer pioneers (wikipedia)• Ideagoras (open innovatie)• Prosumers (Lego)• New Alexandrians (bedrijven en wetenschappers)• Platforms for participation (google maps, you

tube)• Global Plant Floor (BMW)• Wiki workplace (intern)